Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017

Το όπλο του λαϊκιστή: αν δεν είσαι θύμα, είσαι ένοχος - Ο τρόπος να τον νικήσεις

Ο Andrés Miguel Rondón, είναι οικονομολόγος, ζει στη Μαδρίτη, αλλά γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Βενεζουέλα. Δημοσίευσε στην Washington Post το άρθρο με τίτλο "In Venezuela, we couldn’t stop Chávez. Don’t make the same mistakes we did" με υπότιτλο "How to let a populist beat you, over and over again", δίνοντας συμβουλές στους Αμερικανούς αναγνώστες της εφημερίδας για το πώς να "πολεμήσουν" τον Τραμπ, καταγράφοντας τη δική του εμπειρία από τη Βενεζουέλα του Τσάβες.

Η αρθρογράφος του eyedoll Μαρία Παπαδοπούλου το μετέφρασε, το επιμελήθηκε και μας το παρουσιάζει.

"Στη Βενεζουέλα δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε τον Τσάβες. Μην κάνετε τα δικά μας λάθη" (Πώς να αφήσετε έναν λαϊκιστή να σας νικήσει ξανά και ξανά)".
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ένας ορκισμένος καπιταλιστής. Ο Ούγκο Τσάβες ήταν ένας σοσιαλιστής με κομμουνιστικά όνειρα.
Ο ένας χτίζει ουρανοξύστες, ο άλλος τους απαλλοτρίωνε.

Αλλά η πολιτική είναι μόνο το μισό της συμπεριφοράς τους: Το άλλο, πιο σκοτεινό μισό, είναι η ρητορική. Μερικές φορές η ρητορική υπερέχει.
Αυτό μας έτυχε στη Βενεζουέλα τις δύο τελευταίες δεκαετίες -και αυτό είναι και το δικό σας λαχείο τώρα, Αμερικάνοι.
Γιατί από μία άποψη, ο Τραμπ και ο Τσάβες, είναι πανομοιότυποι.
Είναι και οι δύο δάσκαλοι του λαϊκισμού.

Η συνταγή του λαϊκισμού είναι καθολική. Βρίσκεις ένα τραύμα που είναι κοινό για πολλούς ανθρώπους, βρίσκεις κάποιον να κατηγορηθεί γι’ αυτό, και φτιάχνεις μια καλή ιστορία για να διηγηθείς.
Τα ανακατεύεις όλα αυτά μαζί. Λες στους "τραυματίες" ότι καταλαβαίνεις πώς αισθάνονται.
Τους λες ότι βρήκες τους υπαίτιους. Βάζεις στους υπαίτιους μία ταμπέλα: τις μειονότητες, τους πολιτικούς, τους επιχειρηματίες.
Τους γελοιοποιείς, χαρακτηρίζοντάς τους, ζωύφια, διαβολικά όντα, μισητούς και ηττημένους, πες τους όπως θέλεις.
Στη συνέχεια αναδεικνύεις τον εαυτό σου ως σωτήρα. Αιχμαλωτίζεις τη φαντασία των ανθρώπων. Ξεχνάς τις πολιτικές και τα σχέδια, απλά τους συνεπαίρνεις με ένα παραμύθι.
Αυτό που αρχίζει με θυμό και καταλήγει με εκδίκηση. Μία εκδίκηση όπου όλοι μπορούν να συμμετέχουν.
Με αυτόν τον τρόπο γίνεται ένα κίνημα.
Υπάρχει κάτι χαλαρωτικό σε όλο αυτό το θυμό. Ο λαϊκισμός είναι χτισμένος στην ακαταμάχητη γοητεία της απλότητας. Το ναρκωτικό της απλής απάντησης σε ένα δυσεπίλυτο ερώτημα. Το πρόβλημα φαίνεται πλέον απλουστευμένο.

Το πρόβλημα είσαι εσύ
Πώς το ξέρω; Επειδή μεγάλωσα ως το "εσύ" που ο Τραμπ ετοιμάζεται να σε μετατρέψει.
Στη Βενεζουέλα, η αστική μεσαία τάξη από την οποία κατάγομαι, στιγματίστηκε ως ο εχθρός στον πολιτικό αγώνα που ακολούθησε την άφιξη του Τσάβες το 1998.
Για χρόνια, παρακολουθούσα με απογοήτευση την αντιπολίτευση να μην καταφέρνει να κάνει τίποτα για την καταστροφή που κατέκλυζε το έθνος μας. Μόνο αργότερα κατάλαβα ότι αυτή η αποτυχία ήταν αυτοεπιβαλλόμενη.
Οπότε τώρα, Αμερικάνοι φίλοι μου, σας γράφω μερικές συμβουλές για το πώς να αποφύγετε τα λάθη της Βενεζουέλας.

Μην ξεχνάτε ποιος είναι ο εχθρός
Ο λαϊκισμός μπορεί να επιβιώσει μόνο μέσα στην πόλωση. Λειτουργεί μέσω του ατέλειωτου διασυρμού ενός εχθρού “καρικατούρα”.
Ποτέ μην ξεχνάτε ότι ο εχθρός είστε εσείς. Ο Τραμπ σας χρειάζεται ως εχθρό, ακριβώς όπως όλες οι θρησκείες χρειάζονται έναν δαίμονα. Έναν αποδιοπομπαίο τράγο.
«Ναι, αλλά τα γεγονότα!" σας βλέπω να λέτε, χάνοντας τελείως το νόημα.

Τι είναι αυτό που σε κάνει εχθρό; Είναι πολύ απλό για έναν λαϊκιστή: Αν δεν είσαι θύμα, είσαι ένοχος.
Το 2007 υπό την ηγεσία φοιτητών έγιναν διαμαρτυρίες για το κλείσιμο του RCTV και στη συνέχεια του δεύτερου μεγαλύτερου τηλεοπτικού καναλιού της Βενεζουέλας.
Κατά τη διάρκεια αυτών των διαμαρτυριών, ο Τσάβες έβγαινε συνεχώς στον αέρα για να μας κατονομάσει εμάς τους φοιτητές, ως "νεογνά της αμερικανικής αυτοκρατορίας", "υποστηρικτές του εχθρού της χώρας" - διεφθαρμένα, αντεθνικά μωρά, που το μόνο που ήθελαν ήταν να παρακολουθούν σαπουνόπερες. Χρησιμοποιώντας το κοινωνικοοικονομικό μας υπόβαθρο ως κύρια κατηγορία του, προσπάθησε να μας στιγματίσει ως τους άμεσους κληρονόμους των πιο φαντασιακών «ολιγαρχών» της γενιάς των πατέρων μας.
Οι φοιτητές που υποστήριζαν τον Τσάβες ήταν "τα παιδιά της πατρίδας", "οι γιοί των ανθρώπων", "το μέλλον της χώρας".
Ούτε για μια στιγμή η κυβερνητική ανάλυση δεν ήταν κάτι παραπάνω από αυτά τα "κόμικς".

Το πρόβλημα δεν είναι το μήνυμα, αλλά ο αγγελιοφόρος, και αν δεν το συνειδητοποιήσετε αυτό, θα σπαταλάτε το χρόνο σας άδικα

Μη δείχνετε περιφρόνηση
Μην ταΐζετε την πόλωση, αφοπλίστε την. Αυτό σημαίνει να γυρίσετε την πλάτη σ’ αυτό θέατρο της πληγωμένης αξιοπρέπειας.
Επιπλήξεις, όπως εκείνη της θεατρικής ομάδας "Hamilton" προς τον  Αντιπρόεδρο Mike Pence λίγο μετά τις εκλογές, ενώ ήταν αληθινή, αντιπαρατέθηκε μόνο στον Τραμπ.
Σίγουρα δεν έπεισε ούτε έναν υποστηρικτή του ν’ αλλάξει μυαλά.
Η διαπόμπευση δεν υπήρξε ποτέ μια αποτελεσματική μέθοδος πειθούς.

Η Βενεζουελανή αντιπολίτευση αγωνίστηκε για χρόνια μέχρι να το πάρει χαμπάρι.
Δεν σταματούσαμε να καταδεικνύουμε το πόσο ηλίθιος ήταν ο τσαβισμός. Όχι μόνο στους διεθνείς φίλους, αλλά και στην εκλογική βάση του Τσάβες.
“Σοβαρά; Αυτός ο τύπος; Είστε τρελοί; Πρέπει να είστε θεότρελοι”, λέγαμε.

Οι υπότιτλοι ήταν σαφείς: Κοιτάξτε, ηλίθιοι, θα καταστρέψει τη χώρα. Πλαισιώνεται κατάφωρα από τους κακούς: Τον Φιντέλ Κάστρο, τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τους λευκούς μπράβους ή τους αντάρτες. Δεν είναι τόσο έξυπνος. Έρχεται απειλώντας να καταστρέψει την οικονομία. Δεν έχει καμία αντίληψη για τη δημοκρατία και τους ανθρώπους που εργάζονται σκληρά και ξέρουν πώς να δουλεύουν.

Άκουσα τόσες πολλές παραλλαγές από τέτοια σχόλια, που η πολιτική μου αφύπνιση συμψηφίστηκε από την τεκτονική συνειδητοποίηση ότι ο Τσάβες, όσο διαβολικός και αν ήταν, πραγματικά δεν ήταν ηλίθιος.

Ούτε ο Τραμπ είναι: Η θέση στο υψηλότερο αξίωμα, απαιτεί όχι μόνο την καθαρή δύναμη της θέλησης, αλλά και μεγάλη, υπολογισμένη ρητορική ακρίβεια. Με αυτό το ταλέντο γεννιούνται μόνο μερικές πολιτικές ιδιοφυΐες και αυτό είναι που κραδαίνουν επιδεικτικά.

"Το σύστημα είναι στημένο και ένα μεγάλο μέρος του παιχνιδιού είναι αυτοί οι ανέντιμοι άνθρωποι στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης," δήλωσε ο Τραμπ στο τέλος της εκστρατείας του, και ακουγόταν σαν τον Τσάβες.
"Δεν είναι καταπληκτικό; Αδιαφορούν για σας!". 
Το αυτόματο συμπέρασμα είναι πολύ σαφές: "Απενεργοποιήστε την τηλεόραση, απλά ακούστε με".
Οι συνεχείς αποδοκιμασίες στις εμφανίσεις του, τον επιβεβαίωσαν πλήρως.

Κοιτάζοντας υπεροπτικά τους υποστηρικτές του Τραμπ, έχετε χάσει την πρώτη μάχη. Αντί για την καταπολέμηση της πόλωσης, έχετε μπει στο παιχνίδι του.
Το χειρότερο που μπορείτε να κάνετε είναι να "τσουβαλιάσετε" τους μετριοπαθείς με τους εξτρεμιστές και να πιστεύετε ότι η χώρα σας είναι χωρισμένη ανάμεσα σε ρατσιστές και φιλελεύθερους.
Αυτός είναι ο ορισμός της πόλωσης.
Εμείς στη Βενεζουέλα νομίζαμε ότι η χώρα μας χωρίστηκε μεταξύ ύπουλων ολιγαρχών και αγράμματων, εύπιστων οπαδών του Τσάβες.
Ο μόνος που ωφελήθηκε ήταν ο Τσάβες.

Μην προσπαθήσετε να τον αναγκάσετε να φύγει
Η αντίπολίτευσή μας, δοκίμασε κάθε τέχνασμα. Πραξικόπημα; Έγινε. Καταστροφική απεργία πετρελαίου; Έγινε. Μποϊκοτάρισμα των εκλογών με την ελπίδα ότι οι διεθνείς παρατηρητές θα παρέμβουν; Έγινε.

Πρέπει να καταλάβετε, ότι εμείς οι αντίπαλοι του ήμασταν απελπισμένοι. Είχαμε δίκιο να είμαστε. Αλλά η αποδοκιμαστική αντιμετώπιση δεν είναι στρατηγική.
Οι άνθρωποι της αντίπαλης πλευράς - και ιδιαίτερα οι ανεξάρτητοι – θα εναντιωθούν απέναντί σου αν τους φανεί ότι χάνεις το μυαλό σου. Θα έχεις αυτοαποδειχθεί ίδιος με αυτούς που διεκδικείς ότι μάχεσαι: ένας εχθρός της δημοκρατίας.
Και όλο αυτό το διάστημα θα δίνεις στο λαϊκιστή και στους οπαδούς του αρκετά ρητορικά καύσιμα για να μπορεί να σε αποκαλεί σαμποτέρ, προδότη, ραδιούργο, για πολλά πολλά χρόνια.

Για πολύ κόσμο στη Βενεζουέλα, η αντιπολίτευση εξακολουθεί να είναι το διεφθαρμένο, το αντεθνικό και το ραδιούργο κομμάτι του πληθυσμού.
Αυτή η πεποίθηση εξασθένησε την αποτελεσματικότητα της αντιπολίτευσης, ιδιαίτερα τον καιρό που την είχαμε περισσότερο ανάγκη.

Σαφώς, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ ισχυρότερους θεσμούς και μια πιο δίκαιη ισορροπία δυνάμεων από τη Βενεζουέλα. Ακόμη και εκτός εξουσίας, οι Δημοκρατικοί δεν έχουν καμία προφανή επιθυμία να δοκιμάσουν κάτι ακραίο, όπως ένα πραξικόπημα. Το οποίο είναι καλό.
Προσπαθώντας όμως, να αναγκάσουν τον Τραμπ να φύγει,πολεμώντας την ατζέντα του, καταφέρνουν μόνο να αποσπάσουν το κοινό από τις αποτυχημένες πολιτικές της διοίκησής του.
Στη Βενεζουέλα, η αντιπολίτευση εστίασε στην προσπάθεια να απορρίψει τον δικτάτορα με οποιονδήποτε δυνατό τρόπο -ενώ θα έπρεπε απλά να επισημαίνει πόσο άσχημα οι πολιτικές του Τσάβες πλήγωναν τους ίδιους τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι εξυπηρετούσαν.

Βρείτε ένα αντεπιχείρημα. (Όχι, όχι αυτό που σκέφτεστε…)
Μη χάνετε το χρόνο σας προσπαθώντας να αποδείξετε ότι μία μεγάλη ιδέα είναι καλύτερη από μία άλλη. Απαλλαγείτε από όλα τα μεγάλα λόγια. Το πρόβλημα, να θυμάστε, δεν είναι το μήνυμα, αλλά ο αγγελιοφόρος.
Δεν είναι ότι οι υποστηρικτές του Τραμπ είναι τόσο ηλίθιοι που δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το σωστό από το λάθος. Το πρόβλημα είναι ότι είστε πιο πολύτιμοι για αυτούς ως εχθροί, παρά ως συμπατριώτες.
Η πρόκλησή σας είναι να αποδείξετε ότι ανήκετε στην ίδια φυλή με αυτούς - ότι είστε Αμερικανοί με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που είναι και αυτοί.

Στη Βενεζουέλα, πέσαμε σε αυτή την παγίδα με άσχημο τρόπο. Γράψαμε ξανά και ξανά για τις Αρχές, σχετικά με το διαχωρισμό των εξουσιών, των πολιτικών ελευθεριών, τον ρόλο του στρατού στην πολιτική, τη διαφθορά και την οικονομική πολιτική.
Αλλά χρειάστηκαν δέκα χρόνια στους ηγέτες της αντιπολίτευσης για να καταλάβουν ότι έπρεπε να πάνε πραγματικά σε φτωχογειτονιές και στην ύπαιθρο. Όχι για μια ομιλία ή για μια συνάθροιση, αλλά για ένα παιχνίδι του ντόμινο ή έναν χορό salsa - για να δείξουν ότι είναι Βενεζουελάνοι και ότι δεν είναι επίσης μόνο οι σκυθρωποί που επιπλήττουν, αλλά ότι μπορούσαν να χτυπήσουν μία μπάλα του μπέιζ-μπώλ, μπορούσαν να πουν κι ένα πετυχημένο αστείο. Ότι μπορούσαν να σπάσουν το φυλετικό χάσμα, να κατέβουν από τα βάθρα και να δείξουν ότι είναι πραγματικοί άνθρωποι.
Με άλλα λόγια, αυτό δεν είναι λαϊκισμός. Είναι ο μόνος τρόπος για την καθιέρωση της θέσης σου.
Είναι η απόφαση να μη ζεις σαν σκιά. Για να πατήσεις το pause στο τραγούδι της σειρήνας της πόλωσης.

Διότι, αν η μουσική συνεχίζει να παίζει, θα δείτε στην Αμερική γείτονες να απελλάσσονται και φίλους διάφορων δογμάτων και σεξουαλικού προσανατολισμού να ζουν με το φόβο και το άγχος, την οικονομική ανισότητα της χώρας σας να μεγαλώνει όλο και περισσότερο.
Αλλά κάτι χειρότερο θα μπορούσε να συμβεί.
Στη Βενεζουέλα, ολόκληρες γενιές χωρίστηκαν σε δύο. Μια αίσθηση του κοινού πολιτισμού ξεκληρίστηκε.
Η ρητορική ανέλαβε τα βιβλία της ιστορίας μας, το μέλλον μας, τη συναίσθηση του εαυτού μας. 
Χάσαμε την ελευθερία να είμαστε οτιδήποτε παραπάνω από καρτούνς.

Αυτό δεν πρέπει να είναι η μοίρα σας. Μπορείτε να είστε διαφορετικοί.
Αναγνωρίστε ότι είστε ο εχθρός που απαιτεί ο Τραμπ. Δείξτε ανησυχία, όχι περιφρόνηση, για τις πληγές αυτών που τον έφεραν στην εξουσία.
Από όλες τις απόψεις, να είστε υπομονετικοί με τη δημοκρατία και αγωνιστείτε ακατάπαυστα για να ελευθερωθείτε από τα δεσμά της καρικατούρας όπου σας παρέσυραν οι λαϊκιστές.
Είναι μια υψηλή απαίτηση. Αλλά η εναλλακτική λύση είναι χειρότερη.
Πιστέψτε με...

Μαρία Παπαδοπούλου από Washington Post για το eyedoll
Τό είδαμε ΕΔΩ
eyedoll.biz

Είναι πολύ χρήσιμο γιά τήν δική μας κατάσταση, ακόμη καί τήν εκκλησιαστική. Γιά τούς Αμερικανούς δέν είναι σίγουρο. Ο άνθρωπος διαλέγει στήν πολιτική τήν ελιά μέ τόν ένα δάκο, πάντοτε.

Αμέθυστος

Δεν υπάρχουν σχόλια: