Συνέχεια από Τετάρτη, 4 Οκτωβρίου 2017
HANS URS VON BALTHASAR
ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ (THEOLOGIK)
Τρίτος Τόμος
ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ (DER GEIST DER WAHRHEIT)
(Οι δύο προηγούμενοι τόμοι: 1)
Αλήθεια τού κόσμου (Wahrheit der Welt), 2) Αλήθεια τού Θεού (Wahrheit Gottes) )
Johannes Verlag, 1987
4. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ
β) Νέες εκτιμήσεις (συνέχεια)
Είμαστε καλά ή τόχουμε χαμένο; |
Η ‘μετάθεση’ της χεγκελιανής φιλοσοφίας
σε μιαν τριαδική θεολογία προκύπτει τόσο πιο εύκολα, εφ’ όσον κατάγεται σαφώς
απ’ αυτήν τη θεολογία εκείνη η φιλοσοφία. Υπήρξε έτσι το αληθινό νόημα του
‘εγκαθιδρύματος’ Εκκλησία, η ‘παύλεια’ άποψη του μυστικού σώματος του Χριστού
σε πολλά μέλη για τον νεαρόν Χέγκελ, έτσι ώστε «να συμφωνούν σε Μιαν ζωή οι
πολλές μορφές τής ζωής» και «να καταργηθούν επίσης οι τοίχοι που μας χωρίζουν
απέναντι στις άλλες, θεοειδείς υπάρξεις»· δεν είναι δε ένα εγκαθιδρυμένο
(θεσμοποιημένο…) μυστήριο το αληθινό
νόημα της Ευχαριστίας (Eucharistie),
αλλά η συμμετοχή στο ένα Πνεύμα τής αγάπης τού Ιησού, που τα διαπερνά όλα. Και
δεν θα είναι θεολογικά τίποτα άλλο οι «αντικειμενικότητες» στην Εκκλησία, ο
Λόγος (ως Γραφή), το μυστήριο, η παράδοση, το αξίωμα, παρά διαμορφωμένες από το
Άγιο Πνεύμα τού Χριστού μορφές, για να οδηγήσουν, μέσα απ’ την αυτο-εγκατάλειψη
(‘κένωση’…), στην ίδιαν την καθαρότητα και την καθολική διεύρυνση του Πνεύματος, το υποκειμενικό Πνεύμα τών πιστών. Η συχνή δε (προτεσταντική) κατηγορία, πως
έχει ‘νομιμοποιήσει’ και θεσμοποιήσει την υποκειμενική αγάπη τού Χριστού ο
Καθολικισμός, μπορεί (κάλλιστα…) να αποδυναμωθή μέσα απ’ τη χεγκελιανή
κατανόηση περί αντικειμενικού Πνεύματος. Παραμένουν βέβαια ουσιαστικές διαφορές
ανάμεσα στο χεγκελιανό Πνεύμα και το χριστιανικό Άγιο Πνεύμα: δεν ταυτίζονται
δηλ. αμφότερα στο «απόλυτο πνεύμα», παρ’ όλο που δωρίζεται και ‘εμφυτεύεται’
εσωτερικά στο δημιουργημένο πνεύμα το Άγιο Πνεύμα, που εξερευνά τα βάθη τού
Θεού· και δεν ταυτίζεται αντίστοιχα με το Πνεύμα που εμψυχώνει την Εκκλησία η
ανευρισκόμενη πράγματι στην Εκκλησία πιστή πνευματική ψυχή – παρ΄όλο που μπορεί
να ονομασθή ως “anima ecclesiastica” (μαζί με τον Ωριγένη), και παρ’ όλο που
συμμετέχει ακόμα και στη μητρότητα της Εκκλησίας (όπως λέει ο Μεθόδιος) -,
επειδή, εγκαθιδρυμένη ως «αντικειμενικό πνεύμα» του Ιησού και του Αγίου του
Πνεύματος, διατηρεί πάντοτε την ίδιαν
προτεραιότητα απέναντι στην ψυχή που
εισήλθε σ’ αυτήν η Εκκλησία, όπως ‘προπορεύεται’ απέναντι στην
απελευθερωθείσα απ’ τον Θεό επενέργεια του πλάσματος η επενέργεια του Θεού (( Σαφής η ταύτιση της Εκκλησίας με τον
ίδιον τον Θεό… )) .
Το ότι διαφυλάσσει όμως στην Εκκλησία αυτήν τη διπλήν όψη το Άγιο
Πνεύμα, ‘οφείλεται’ στην αρχική του, τριαδική και αμείωτη διπλή μορφή ως ύψιστη («υποκειμενική») ενότητα Πατρός και Υιού και
ως ‘αποσπασμένον’ και απ’ τους δυό («αντικειμενικό» και «προσωπικό») καρπό
αυτής τής αγάπης, ως το αιώνιό τους ‘προїόν’, αποτέλεσμα και άρα και μαρτυρία.
Μας οδηγεί δε πίσω σε όσα είπαμε στον δεύτερον τόμο, στο ότι μπορούμε δηλ. να
μιλήσουμε μόνο με «δυό αντίστροφες προτάσεις» για τα πράγματα στον Θεό, αυτός ο
‘διπλασιασμός’. Κι όταν αναρωτιέται για το «αν προσφέρονται αφορμές απ’ την
ανθρώπινη σχέση προσώπου προς πρόσωπο, ώστε να κατανοήσουμε ανάλογα τις προσωπικές ιδιότητες του
Πνεύματος» ο H. Mȕhlen (( Παρ’ όλο που μας ‘απαγορεύουν’ κάθε
τέτοια αναλογική σκέψη, διότι δεν έχει καμμιάν απολύτως ισχύ, οι Πατέρες… )) , δεν
μπορεί παρά να διαπιστώση τελικά, πως μπορεί να χαρακτηρισθή ως το «Εμείς» Πατρός
και Υιού απ’ τη μια, και ως ένα «Εσύ» και για τους δυό απ’ την άλλη το Πνεύμα,
και να προτείνη έτσι, «να χαρακτηρισθή ως μια Εμείς-Εσύ-σχέση αυτή η σχέση. Παράγουν (γεννούν, ‘εκπορεύουν’…) με
μιαν αυστηρά κοινή πράξη τού Εμείς,
ως εκείνο το εσωτερικό στη θεότητα Εσύ
το Άγιο Πνεύμα, στο οποίο και αναφέρονται από κοινού και ταυτόχρονα, ο Πατέρας
και ο Υιός» (( Σημ. τ. μετ.: Βλέπουμε
πως, όχι απλώς δεν αναιρείται εκείνη η αρχική κακοδοξία τού Φιλιόκβε, αλλά
εξακολουθεί να παράγη σημεία και τέρατα της ανθρώπινης μεγαλομανίας μη
αναιρούμενη… Και λέει και ο Μεσσηνίας Χρυσόστομος εκείνο το φοβερό:
«Αποφασίσαμε να συζητήσουμε επί ίσοις
όροις με τους Δυτικούς…»… Οι άνθρωποι δεν κρύβονται… )) . Μπορεί δε σίγουρα να «φωτισθή» απ’ την αναλογία Πατέρας-Μητέρα-Παιδί η
σύγκλιση των δυό προσεγγίσεων· παρ’ όλο που δεν μπορεί παρά να μοιάζη μόνον από μακριά με το μυστήριο της εσωτερικής πληρότητας της απόλυτης θεїκής ενότητας η
ανθρώπινη και δημιουργημένη ‘γενεαλογία’
(( Μην πιστεύοντας στον αποκαλυφθέντα Θεό, προσπαθούν να φτιάξουν με
ανθρώπινα μέσα μιαν ‘ενότητα’ στον προαιώνιον Έναν και Τριαδικό Θεό!... )) .
H προσέγγιση που επιχειρήθηκε εδώ στο να κατανοήσουμε το «Ποιος» είναι το Άγιο Πνεύμα, άφησε ένα πρόβλημα αναπάντητο: γιατί δεν είναι μόνον το δίκαιο, η ηθικότητα και η εθιμικότητα (το ήθος…) , αλλά και η φύση ως σύνολο αντικειμενικό Πνεύμα για τον Χέγκελ. Επισημάναμε μέχρι τώρα μια ‘μετάθεση’ μόνον προς την Εκκλησία, οπότε μένει ανοιχτό το ερώτημα για το Άγιο Πνεύμα και τη φύση (ή το πνεύμα τού κόσμου), το οποίο και θα το επεξεργαστούμε στο επόμενο, ιδιαίτερο κεφάλαιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου