Τετάρτη 31 Μαΐου 2023

Ο ΠΑΤΗΡ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ - ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΣ ΛΑΤΡΕΥΕΙΝ (6)

 Συνέχεια από: Σάββατο 27 Μαΐου 2023

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β΄

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΣ ΛΑΤΡΕΥΕΙΝ

«Περνάει από το χέρι μου ἡ Χάρις του Θεού…»

Σε κάθε ιερουργία της μυστικῆς Θυσίας ὁ Γέροντας ζοῦσε ἐναργώς τα Θεία γεγονότα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ, τά ὁποῖα ἐκτυλίσσονται μέσα στην Λειτουργία. Κατά την μεγάλη Είσοδο ή μορφή του ἔδειχνε ότι συμπορευόταν με τον Χριστό στην θριαμβευτική είσοδο στα Ιεροσόλυμα, στὴν ἀνάβασι πρός τόν Γολγοθά, στην Αποκαθήλωσι και στην Ταφή. Ενιωθε να συντρίβεται ἀπό τό ἔργο τῆς Θείας Οικονομίας, ὅπως δηλώνουν τα λόγια του:

«Στην Θεία Λειτουργία ζούμε την ζωή τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν Γέννησι μέχρι τήν Ἀνάληψί Του. Κατά την λατρεία διαδραματίζονται ενώπιον μας τα Θεία γεγονότα της Σταυρώσεως, τῆς Ταφῆς τοῦ Κυρίου, τῆς Ἀναστάσεώς Του. Καί εἴμαστε καί ἐμεῖς παρόντες. Ἡμποροῦμε καὶ ἐμεῖς να γίνουμε Μυροφόρες, με την αυτήν ἀγάπη πρὸς τὸν Χριστό. Τα μύρα μας, ποὺ θὰ τοῦ προσφέρωμε ανά πᾶσαν στιγμήν, εἶναι πρῶτον τα δάκρυα τῆς μετανοίας καί τῆς εὐγνωμοσύνης και δεύτερον ἡ ὁλοκληρωτική ἀφιέρωσις τοῦ ἑαυτοῦ μας στην λατρεία Του. Γιατί Τον λατρεύουμε!.. Τόν ζούμε! Δεν τελοῦμε ἁπλῶς μία αναπαράσταση τῆς Σταυρώσεως τοῦ Κυρίου, ἀλλά, με την ἁγία Αναφορά, εἰσδύομε στο μυστήριο της Σταυρώσεως τοῦ Χριστοῦ καί συμπαριστάμεθα μέ τήν Θεοτόκο και τὸν Ἰωάννη κάτω ἀπό τόν Σταυρό! Ζούμε την λυτρωτική του Θυσία καί τελοῦμε τήν ἀναίμακτο Ευχαριστία εἰς τήν Αὐτοῦ ἀνάμνησι· ἔτσι ἀπολαμβάνομε καί ἐμεῖς τήν σταυρική ἀγάπη Του, την λύτρωσι καί τήν Αναστασί Του».

«Ειρήνη πάσι!»

«Όλος ἐκδημῶν, ὅλος εξιστάμενος ἑαυτοῦ, καὶ ἐγιγνώσκετο και οὐκ ἐγιγνώσκετο θεόληπτος είναι...» (Διον. Άρεοπ. Περί θείων όνομ, γ', 2)

Το κάθε τι μέσα στην Θεία Λειτουργία ήταν για τον Γέροντα αἰτία νέων πνευματικῶν ἀναβάσεων. Όλες οι οἱ λειτουργικές του κινήσεις διέχεαν τήν Χάρι που είχε σκηνώσει μέσα του. Όταν έβγαινε στην Ωραία Πύλη, για να μεταδώση στον λαό τήν εἰρηνόδωρο ευλογία, είχε την αἴσθησι, ὅτι ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπερνοῦσε ἀπό τό Ιερατικό του χέρι καὶ ἐπήγαινε να καταυγάση τους πιστούς, ὅπως ὁ ἴδιος ώμολογούσε: «Όταν λόγω "Ειρήνη πᾶσι", πρέπει να έχω συνείδησι ὅτι τὸ Ιερατικό μου χέρι τὸ ἔδωσε ὁ Θεός, για να μεταδίδη την Θεία Χάρι. Να έχω πλήρη την συνείδησι ὅτι εἶμαι ἀγωγός τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, που απολαμβάνουν οἱ πιστοί στην Θεία Λειτουργία διὰ τῆς ὁλοκληρωμένης πίστεως».

«Μοῦ ἀνέφεραν ὅτι, οσάκις κάποιος γνωστός μας ἱερεύς λέγη “Εἰρήνη πάσι", βγαίνει από το χέρι του ἔκπαγλο φῶς καί σκορπίζεται σὲ ὅλη τήν Ἐκκλησία! Αυτό βέβαια γίνεται τακτικά, ἀλλά ἐμεῖς δὲν το βλέπομε. Παρεχώρησε, όμως, ο Θεός νὰ τὸ ἰδοῦν οἱ πιστοί, για να το γνωρίσωμε. Λοιπόν, κάθε φορά που εὐλογεῖ ὁ ἱερεύς, σκορπίζεται μέσα στον Ναό ή Χάρις τοῦ Θεοῦ. Καί ὅταν ἡ ψυχή μας είναι έτοιμη, ὄντως ἀπολαμβάνει την Χάρι και φωτίζεται και χαριτώνεται και ἁγιάζεται. Καί ἐγώ ὅταν εὐλογῶ τόν λαό λέγοντας "Εἰρήνη πάσι", αἰσθάνομαι ὅτι περνάει ἀπό τό χέρι μου ή Χάρις τοῦ Θεοῦ καί διοχετεύεται στους πιστούς».

«Πρέπει να φουντώνωμε τις πυρκαϊές»

Ὁ Παππούς πάντοτε ἐλειτουργούσε με μέθεξι ψυχῆς ἐμβαθύνοντας στο ουσιαστικό νόημα τῶν τελουμένων. Ὅταν ἔφθανε στην Αγία Αναφορά, κορυφωνόταν η συγκίνησίς του. Η φωνή του -καθώς εδιάβαζε με μεγάλη κατάνυξι τίς εὐχές- διεκόπτετο ἀπό τούς λυγμούς. Μαζί του δέ ἔκλαιαν καί οἱ πιστοί. Ζοῦσε ὅλη τήν μυστική έννοια τῶν λόγων κάθε Εὐχῆς, τοὺς ὁποίους απήγγελλε με τρόπο συγκλονιστικό.

Γι' αὐτό, ὅταν παραινούσε τίς ἀδελφές, οἱ λόγοι του είχαν μεγάλη ἀπήχησι: «Μελετήστε τις Εὐχές. Η κάθε μία περικλείει την Παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ, τήν Πανσοφία τοῦ Θεοῦ, τὴν ὑπερτάτη Αγάπη τοῦ Θεοῦ. Αὐτό τὸ αἰσθάνομαι, ὅταν λέγω τῆς Εὐχές, τις οποίες πολλές φορές “τρομάζω”, να τις τελειώσω. Γιατί οἱ Ἅγιοι, ὅταν ἔγραφαν τις Ευχές εν Πνεύματι Ἁγίῳ, ἐξέφραζαν τις Θείες τους εμπειρίες. Οι Ευχές περιέχουν θεολογία, δοξολογία, εὐχαριστία, παράκλησι, ἐμπιστοσύνη στον Θεό, Θείο έρωτα!»

«Διὰ τοῦτο στην Θεία Λειτουργία ζούμε καυστικώτερα τις στιγμές της πρώτης μας ἀγάπης. Αὐτές εἶναι φωτιά! Πρέπει σιγά- σιγά να αυξάνωμε τις αναλαμπές... Αναλαμπές... ή πυρκαϊές να τις πούμε. Πάντως πρέπει να τις φουντώνωμε μέσα στην Λειτουργία και να τις ζοῦμε ὅλη τὴν ἡμέρα και όλη την νύκτα, παρακαλώ».

Ὅταν ὁ πατήρ Δαμασκηνός ύψωνε τα χέρια του, τὸν νοῦ καὶ τὴν καρδιά του καὶ ἔλεγε «Άνω σχώμεν τάς καρδίας», ήταν ἔκδηλο από την λάμψι τῆς μορφῆς του ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἡνιοχοῦσε τὸ ἅρμα τῆς προσευχής του. Ήδη είχε μεταβή νοητώς στό επουράνιο Θυσιαστήριο. Δεν είχε πλέον καμμία επαφή με τα γήινα. Καί αὐτό ἐμφαίνεται από τους λόγους τους. «Όταν λέμε “Άνω σχώμεν τας καρδίας”, σημαίνει ότι λησμονούμε τα πάντα και όλος μας ὁ νοῦς καὶ ἡ καρδιά εἶναι ἐνώπιον του Θεού. Μόνο τότε έχουμε την βεβαιότητα πλήρη ότι ομιλούμε με τον Θεό, διότι αισθανόμεθα την Παρουσία Του και η διάνοιά μας είναι αγκιστρωμένη ἐκεῖ ἐπάνω, στο Πρόσωπο τοῦ Κυρίου! Έχουμε τον Χριστό ενώπιον μας, εἰς τὴν διάνοιά μας, εἰς τὴν καρδία μας. Βλέπομε με τους νοερούς ὀφθαλμους μας το Πρόσωπο τοῦ Κυρίου και αναπαυόμεθα εἰς Αὐτό». 

«Ας παρακαλούμε, λοιπόν, στήν Θεία Λειτουργία το Άγιο Πνεύμα νὰ ἐνοικὴ ἐν ἡμῖν, να μας καθαρίζη τὸν νοῦ καί τήν καρδία· των μέν νου να τον λαμπρύνη, την δε καρδία να την κάνη κρυσταλλίνη, ὥστε νά αντικατοπτρίζεται εἰς αὐτήν τό Πρόσωπο τοῦ Κυρίου και να αποκτήσωμε Χριστοειδή έννοια».

«Αναστάσεως ημέρα και λαμπρυνθῶμεν τῇ πανηγύρει!»


Μεταφυσική. Τί είναι ο νους; Πώς νοούμε; - Ομιλία 4η - Παύλος Κλιματσάκης


Στη σειρά "Μεταφυσική" εξετάζουμε σήμερα το ερώτημα περί του πως νοούμε και ποιες είναι οι μορφές της έννοιας. Ο κοινός νους δεν έχει συνείδηση του εαυτού του ως νοός. Η φιλοσοφία ως αυτεπίγνωση του νοός καλείται να φέρει στο φως την ενέργεια της νοερής ουσίας και των μορφών που λαμβάνει η ενέργεια αυτή. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουμε πολλές πλάνες της εποχής μας που εγκλώβισαν το νοείν σε αφηρημένες σκέψεις και άσκοπες συζητήσεις. Επί πλέον, ετοιμαζόμασθε να προσεγγίσουμε την έννοια του υπερνοητού και απερινοήτου όντος.


Η ΝΟΗΣΗ  Η  ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΡΡΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΟΥ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ, ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΝΟΥ .

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΟΝ (3)

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΟΝ
                        Του Hans – Georg  Gadamer

Μια διάλεξη που δόθηκε στην Αθήνα το 1972

Το δεύτερο σημείο αφορά την επικαιρότητα τής Ελληνικής σκέψης. Το προνόμιο της 
res cogitans του Καρτεσίου, η αυτοσυνειδησία σαν αναμφίβολο θεμέλιο κάθε βεβαιότητος της γνώσεως, είναι μια κοινή προϋπόθεση της μοντέρνας φιλοσοφίας, η οποία αξίζει σαν τέτοια για κάθε σχολή της μοντέρνας εποχής, είτε πρόκειται για τον εμπειρισμό, ή τον ιδεαλισμό, τον ρεαλισμό ή τον υλισμό ή τον θετικισμό. Γινόμαστε όλο και πιο συνειδητοί αυτής της προβληματικής του μοντέρνου υποκειμενισμού. Για παράδειγμα υπάρχει το γεγονός πως δεν διαθέτουμε πλέον μια αληθινή έννοια του σώματος, διότι όλα όσα γίνονται προσβάσιμα μέσω της επιστήμης, η οποία βασίζεται στον Καρτεσιανισμό, είναι corpus, δηλαδή ένα δεδομένο αντικείμενο το οποίο μπορούμε να κυριαρχήσουμε με τα μέσα της επιστήμης τής φύσεως. Αλλά η σωματικότης δεν είναι το ίδιο πράγμα με το corpus (ένα σύνολο δεδομένων). Και δεν είναι ούτε ο ιδιαίτερος χαρακτήρας τού σωματικού δεδομένου να είναι μ’ αυτόν τον τρόπο αντικείμενο των μεθόδων της ποσοτικής μετρήσεως, που μας λέει κάτι για το σώμα και για τον τρόπο που αισθάνεται. Η διαδρομή που πάει από τις σταθερές αξίες της Ιατρικής και από τις ανωμαλίες τους, στην υγεία και την ασθένεια, είναι πολύ μεγάλη. Και υπάρχει και άλλο ένα κεντρικό πρόβλημα του μοντέρνου διαφωτισμού: κοινωνία και κράτος. Πώς κατορθώνουμε να τα θεμελιώσουμε πάνω στην βάση τής προϋποθέσεως του μοναδικού αναμφίβολου (fundamentum inconcussum); Σαν έναν μεγάλο μηχανισμό ίσως ξεχωριστών αυτοσυνειδήσεων, ένα σύνθετο γεγονότων για το οποίο ο ξεχωριστός, ο μόνος, δεν έχει πια την συνείδηση; Να σκεφτόμαστε λοιπόν πως αυτά συμβαίνουν χωρίς να αποτελούμε μέρος τους και όμως συμμετέχουμε, δεν είναι μια κατάλληλη κατάσταση της ουσίας της κοινωνίας και του κράτους. Αυτή όμως είναι, τουλάχιστον στην κλασσική μορφή του XVII αιώνος, η ουσία του μηχανισμού, ότι δηλαδή ο μόνος, το μοναχικό δεδομένο, διαλύεται στο όλον το οποίο είναι το αποτέλεσμά του.
Στο πεδίο της σκέψεως για την κοινωνία και την κοινότητα αυτή η δυσκολία αντιμετωπίστηκε από δύο μεγάλους στοχαστές της μοντέρνας εποχής, οι οποίοι όμως άφησαν το θέμα στην κατάσταση του προβλήματος, αντί να δώσουν κάποια λύση. Ο πρώτος είναι ο Ρουσσώ και ο άλλος είναι ο Χέγκελ, έχοντας και οι δύο κάποια σχέση μεταξύ τους και με την Ελληνική κληρονομιά. Ο Ρουσσώ ήταν με το ένα μάτι στραμμένο στην αρχαία πόλη, και με το άλλο στην μοντέρνα πόλη, η οποία ονομαζόταν Γενεύη. Κήρυξε την Volonté Générale, μια έννοια δηλαδή κοινής θελήσεως η οποία δεν είναι το αποτέλεσμα των αυτοσυνείδητων θελήσεων των ατόμων, και παρ’ όλα αυτά έχει τον χαρακτήρα της θελήσεως. Κατά βάθος εδώ στηρίζεται η έννοια της μοντέρνας δημοκρατίας. Η ολόκληρη θέληση, η volonté générale ισχύει και γι’ αυτόν ο οποίος δεν είχε συμφωνήσει με την θέλησή του στην απόφαση που πάρθηκε. Αυτή είναι η σημασία της αποδοχής μιας εκλογικής ήττας και όχι σφίγγοντας τα δόντια να σκεφτώ πώς θα μπορέσω να νικήσω, περιμένοντας στην αντιπολίτευση, όσο να σκεφτώ, ότι επειδή η πλειοψηφία αποφάσισε ενάντια στην δική μας θέληση, πρέπει  να δεχθούμε αυτή την απόφαση τής θέλησεώς της, μέχρις ότου δεν κατορθώσουμε να πείσουμε την πλειοψηφία για το δίκαιο τής δικής μας γνώμης.
Ο δεύτερος που διατύπωσε αυτό το θέμα χρησιμοποιώντας νέα μέσα είναι ο Χέγκελ: με την θεωρία του τού αντικειμενικού πνεύματος. Ήδη η έκφραση αυτής της έννοιας είναι μια επιστροφή στους Έλληνες. Εάν υπάρχει κάτι χαρακτηριστικό για την μοντέρνα σκέψη, είναι ακριβώς αυτό, ότι δηλαδή η μοντέρνα σκέψη κατορθώνει να σκεφτεί το «πνεύμα» στην βάση της υποκειμενικότητος , σαν η πολλαπλή συμφωνία ξεχωριστών υποκειμένων (ατόμων). [Εδώ στηρίζεται και ο Οικουμενισμός]. Και τώρα ο Χέγκελ με το δόγμα τού αντικειμενικού πνεύματος μας διδάσκει πως υπάρχουν μορφές τού πνεύματος που αποδεχόμαστε «σαν» πνεύμα, χωρίς να τις έχουμε σκεφτεί επαρκώς στην υποκειμενική συνείδηση και οι οποίες είναι ενσυνείδητες. [όπως τα αρχέτυπα του Αυγουστίνου και της ψυχολογίας του βάθους του Γιούνγκ].
Αυτοί είναι οι μεγάλοι θεσμοί, της Εκκλησίας, της Οικογένειας και της κοινωνίας, του κράτους, της γλώσσας κ.τ.λ. Η Εγελιανή έκφραση του «αντικειμενικού πνεύματος» η οποία βρίσκεται de facto στην βάση όλη της σκέψης του όψιμου XVIII αιώνος, είναι μια μετάφραση από τα Ελληνικά. Δεν υπάρχει καμμία ελληνική λέξη σ’ αυτή, αλλά η έκφραση περιέχει, εκτός από την λατινική έννοια της αντικειμενικότητος, την γερμανική του πνεύματος, που κατάγεται από τους Στωικούς, και στην συνέχεια εμφανίζεται στην Κ. Δ. γεμάτο με ένα περιεχόμενο που προέρχεται από τον μυστικισμό! [Αυτός ο μυστικισμός προσέλαβε και διέλυσε την χριστιανική διδασκαλία]. Αλλά το πράγμα είναι εντελώς ελληνικό, τόσο που δεν μπορούμε να βρούμε εδώ, όπου πρόκειται για την πεμπτουσία όλου αυτού που είναι αληθινό και το οποίο μας ενώνει όλους, κανένα πρωτείο της αυτοσυνειδήσεως.
Αυτό μας φανερώνει πως η εμπειρία που είχαν για τον κόσμο οι Έλληνες προερχόταν από κάτι διαφορετικό από την αυτοσυνειδησία, όταν αυτοί σκέφτονταν σ’ αυτό που είχε επανενωθεί στην ενότητα, δηλαδή στο πνεύμα, στόν λόγο, στόν νου. Και βλέπουμε πως στο τέλος όλες αυτές οι εκφράσεις παραπέμπουν στην ψυχή, σαν έννοια εξ'ολοκλήρου ζωντανή. Στην πραγματικότητα η έννοια της ψυχής (anima), περιέχει την έννοια του Είναι σε σχέση με τον εαυτό του, έτσι ώστε η ψυχή έχει το νόημά της στην σχέση της με την ίδια.
Η πλήρης ανάπτυξη του στοχασμού που αντιστοιχεί στην αυτοσυνειδησία, προετοιμάστηκε στους Έλληνες, αλλά έγινε καθοριστική στην τελευταία αρχαιότητα (Πορφύριος), όπως για παράδειγμα στον Αυγουστίνο. Όσον αφορά δε την καταγωγή της, δεν περιέχεται στην λέξη ψυχή καθαυτή, αλλά ούτε στην ελληνική εμπειρία της ζωής και του ανθρώπου. Ψυχή είναι αυτό που ξεχωρίζει όλο το ζωντανό όν, και όχι μόνον τον στοχαστή που σκέφτεται τον εαυτό του. Ο Καρτεσιανός διαχωρισμός τής res cogitans και της  res extensa, αυτή η ρίζα τής μοντέρνας φιλοσοφίας και της μοντέρνας κατευθύνσεως στον κόσμο, έχει υπολογισθεί εδώ με φανερό τρόπο, ξεκινώντας από τον αντίθετο όρο! Ψυχή σημαίνει την αρχή της ζωής. Ψυχή είναι επομένως και το «πνεύμα της αναπτύξεως», η λατινική φυτική ζωή (vita vegetativa), διότι προφανώς ο ζωντανός οργανισμός, όταν αυξάνει, δεν τοποθετεί ένα πράγμα πάνω στο άλλο, ή όπως οι νιφάδες του χιονιού οι οποίες μαζεύονται σε μια μάζα χιονιού. Αύξηση σημαίνει πως το όλον συνεχίζει να οικοδομείται από μόνο του σαν όλον. Υπάρχει μια σχέση με τον εαυτό του σε οτιδήποτε αυξάνει. Αυτό σημαίνει ο λόγος περί της ψυχής. Υπάρχει στοχασμός, είναι σε σχέση με τον εαυτό της, μέσα της. Αλλά ο στοχασμός δεν περιορίζεται στην αυτοσυνειδησία, μάλιστα δε, δεν δίνεται μ’ έναν πρωτογενή τρόπο σ’ αυτήν. Δεν είναι η αυτοσυνειδησία το σημείον αναφοράς ξεκινώντας από το οποίο η οργανική ζωή θα χαρακτηριζόταν σαν μια περιορισμένη αυτοσυνειδησία. Αντιθέτως ο στοχασμός καθαυτός χαρακτηρίζεται σαν το πιο υψηλό φαινόμενο της αυτοαναφοράς του ζώντος, ξεκινώντας ακριβώς από την «ενότητα» του ζώντος. Γι’ αυτό και ο Θεός τού Αριστοτέλη είναι Ζωή και Νους μαζί. Να έχουμε αυτοσυνειδησία είναι ο πιο υψηλός τρόπος για να είμαστε Ένα ,και γι’ αυτό δεν υπάρχει εδώ καμμία δύναμις: αποκλείεται σ’ αυτόν οτιδήποτε θα μπορούσε να υποστεί! Ο Νους είναι η μέγιστη ενδυνάμωση του Είναι σαν ενότητα με τον εαυτό του, περισσότερο από το φυτό, από το ζώο και από τον άνθρωπο.
Σ’ αυτό βασίζεται η επικαιρότης αυτής της Ιδέας, η οποία είναι και μια ιδέα οδηγός για την κριτική της έννοιας της ψυχής στην μοντέρνα ψυχολογία. Η αγγλική λέξη behavior (συμπεριφορά) μας δίνει να καταλάβουμε πως ήταν μια ψευδής δογματική θεωρία, η οποία μετεφέρθη στην σπουδή του ανθρώπου από την κυριαρχία της αυτοσυνειδήσεως, έτσι ώστε να πετύχει να κάνει ψυχολογία μόνον από την οπτική γωνία της συνειδήσεως. Είναι φανερό πως υπήρχε μια πολύ πιο ανοικτή και περιεκτική εννοιολογική δυνατότητα για να σκεφθούμε την ενότητα, το ενωμένο Είναι σώματος και ψυχής, από ότι μπορούσε να μας προσφέρει η αυτοσυνειδησία.
Αυτό που ο Χέγκελ με κουραστική παραδοξολογία ονόμαζε το «αντικειμενικό πνεύμα» και είχε διδαχθεί από την διαλεκτική της ζωής και της αυτοσυνειδησίας, ανήκει χωρίς δυσκολία στην ενότητα του ζώντος που αναφέρεται στον εαυτό του. Αλλά και ο Αριστοτέλης, παρότι ανήκε στην σχολή του Πλάτωνος, που κρατούσε σταθερά την διάκριση του νοείν και του αισθάνεσθαι, δεν είχε καμμία προκατάληψη στην παρατήρηση των δεδομένων, και ακολούθησε και σ’ αυτό τις διαισθήσεις του Πλάτωνος. Μπορούσε να πει πως όταν εμείς βλέπουμε, γνωρίζουμε επίσης ότι βλέπουμε, και αυτό όχι με την σημασία ότι :εγώ, ενώ βλέπω, σκέφτομαι με έναν εικονικό, αντανακλαστικό, στο γεγονός ότι βλέπω. Σίγουρα εδώ η ελληνική γλώσσα δεν υπήρξε μόνον πιο ελεύθερη αλλά ακόμη και η σκέψη τους ήταν πιο σωστή: στο ίδιο το βλέπειν, εγώ βλέπω πως βλέπω. Αίσθησις αισθήσεως ήταν η έκφραση που χρησιμοποιούσαν. Ο στοχασμός λοιπόν συντροφεύει την κίνηση της ζωής και αυτό αναγνωρίστηκε από την ελληνική σκέψη χωρίς προκατάληψη. Αυτό άραγε δεν είναι επίκαιρο και για τον δικό μας στοχασμό; Μόνον πάνω σ’ αυτή την βάση φαίνεται πώς το πρόβλημα της γλώσσας, που είναι σήμερα τόσο κεντρικό για την φιλοσοφία, μπορεί να βρει μια κατάλληλη κατανόηση. Όποιος ομιλεί «γνωρίζει» ότι ομιλεί. Αλλά δεν εφαρμόζει με θεματική συνειδητότητα τους κανόνες της γραμματικής και της σύνταξης, για να δημιουργήσει μια ομιλία, αλλά «ξέρει» τί πράγμα είναι σωστό και δεν κάνει την δουλειά του πάνω σ’ εκείνο το know how με το οποίο ο ειδικευμένος τεχνικός εργάζεται, αλλά στην βάση τής συνεχούς επικοινωνίας των εμπειριών τής ζωής του, που δεν είναι ένα «κάνω», μια δράση, αλλά μια πράξη.
Συνεχίζεται

Αμέθυστος 

Ἡ βυζαντινή καί ἡ εὐρωπαϊκή ἔννοια τοῦ ἑαυτοῦ σέ διάλογο

Ἡ βυζαντινὴ ἰδιοπροσωπία κατὰ τὸν 11ο καὶ 12ο αἰώνα περιλαμβάνει πλῆθος στοιχείων, ριζικὰ ξένων κάποτε ἀπὸ ἀντίστοιχες ἐξελίξεις στὴ Δύση: Ὁ περὶ τὶς ἐπιστῆμες σκεπτικισμός, ἡ ἀνατίμηση τοῦ φυσικοῦ ὄντος καὶ ἡ κατάφαση στὴν συγκεκριμένη ἀνθρώπινη φύση, ἡ (ἀδιανόητη γιὰ τὴ Δύση) ἀστικὴ ἀνάπτυξη χωρὶς τὴν ταυτόχρονη ἀπόρριψη τῆς πολιτικῆς καὶ θρησκευτικῆς ἐξουσίας, ἡ συμμαχία (ἀπροσδόκητη γιὰ τὸν δυτικὸ μελετητή) ἀστῶν καὶ γαιοκτημόνων, ἡ ἔντονη ἐξατομίκευση τῶν κοινωνικῶν διεκδικήσεων μαζὶ μὲ τὴν παράλληλη ἰσχὺ τῆς πυρηνικῆς οἰκογένειας καθὼς καὶ ἡ μεγάλη κοινωνικὴ κινητικότητα μὲ τὴν ταυτόχρονη ἀνυπαρξία συμπαγοῦς κυρίαρχης τάξης, ἀποτελοῦν καίρια χαρακτηριστικά της. Γιὰ ὅσους δέ, θὰ τόνιζαν τὴν παντοδυναμία τοῦ αὐτοκράτορα, ἡ ὁποία πράγματι δὲν ἀμφισβητήθηκε ποτὲ στὴν Ἀνατολὴ ἀπὸ ἀνεξάρτητες ὁμάδες ἢ θεσμούς, ὅπως στὴ Δύση, θ’ ἀρκοῦσε νὰ θυμίζαμε τὴν παρατήρηση τοῦ Ράνσιμαν πὼς ὁ βυζαντινὸς αὐτοκράτορας ἐντούτοις δὲν εἶναι κληρονομικός, ὁ ὁποιοσδήποτε πολίτης μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ ἑπόμενος αὐτοκράτορας, ὁ ὁποῖος ἐπιπλέον ἐλέγχεται (ὡς πρόσωπο καὶ ὄχι ὡς θεσμός) ἀπὸ τὸν στρατό, τὸν λαό, τὴ Σύγκλητο καὶ τὴν Ἐκκλησία.
Ὅλα αὐτὰ δὲν σημαίνουν τίποτε ἄλλο παρὰ μόνον πὼς τὸ Βυζάντιο, δύο αἰῶνες ἤδη πρὶν τὴν κατάρρευσή του, εἶχε ὅλες τίς, κατὰ τὴν σύγχρονη νοοτροπία, προϋποθέσεις οὐσιαστικῆς ἱστορικότητας, γεγονὸς ποὺ θὰ ὁλοκληρωθεῖ μὲ τὸν Ἡσυχασμὸ καὶ τὴν ταυτόχρονή του δεύτερη ἀνθρωπιστικὴ ἀναγέννηση τοῦ 14ου αἰώνα. […]
Ἀφήνουμε ὅμως αὐτὴ τὴν ἀνάπτυξη γιὰ νὰ προχωρήσουμε στὴ δι’ ὀλίγων ἐξέταση τοῦ νεώτερου δυτικοῦ ἑαυτοῦ, προκειμένου νὰ καταλάβουμε καλύτερα τὸ β ά θ ο ς τ ῶ ν π ρ ο β λ η μ ά τ ω ν ποὺ δημιουργοῦνται πιὰ σήμερα. Ἡ «ἀπόσπαση», θὰ λέγαμε λοιπόν, ὑπῆρξε τὸ μέλλον τῆς δυτικῆς φιλοσοφίας (θυμηθεῖτε ὅσα εἴπαμε γιὰ τὸν Αὐγουστῖνο: τὸ ἀνθρώπινο ὂν εἶναι ψυχὴ ἢ πνεῦμα, τὸ ὁποῖο γιὰ νὰ εἶναι, ὄντως «ἀποσπᾶται» ἀπὸ τὸ ὑλικοϊστορικὸ στοιχεῖο καὶ δεσπόζει ἐπ’ αὐτοῦ). Ἂν διαβάσετε τὸν Καρτέσιο θὰ δεῖτε πὼς τὸ καρτεσιανὸ ἄτομο εἶναι μιὰ προχωρημένη καὶ ἐκκοσμικευμένη μετεξέλιξη (μὲ διαφορὲς βέβαια) τῆς παραπάνω προοπτικῆς. Ἡ παρεμβολὴ τοῦ Θωμὰ Ἀκινάτη μ’ ὅλο τὸν πεπεισμένο ἀριστοτελισμό της δὲν ὑπῆρξε ἱκανὴ νὰ μεταβάλει οὐσιωδῶς τὴν προοπτική. Βεβαίως γιὰ τὸν Ἀκινατη τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχὴ εἶναι ἀμφότερα στοιχεῖα τῆς μίας ἀνθρώπινης οὐσίας, τὸ σῶμα συνανήκει μετὰ τῆς ψυχῆς στὴ μία ἀνθρώπινη φύση (Sum. Con. Gent. 2, 67), ἡ ὁποία ψυχὴ δὲν προϋπάρχει τοῦ σώματος, παρὰ τὸ ὅτι ἐπιβιώνει μετὰ τὸν θάνατό του. Ἐπιπλέον ἡ ἀνθρώπινη ψυχή, μὴ ἔχοντας τὴ δύναμη καὶ τὴν περιωπὴ τῆς ἔμφυτης γνώσης τῶν ἀγγέλων, δέχεται κατ’ ἀνάγκη ὡς δῶρο ἀπὸ Θεοῦ τὸ γεγονὸς πὼς εἶναι συνδεμένη μ’ ἕνα σῶμα, τὸ ὁποῖο μέσω τῶν αἰσθήσεων τῆς προμηθεύει γνώση (Sum. Theol.Ia 89, Ι). Παρ’ ὅλα αὐτὰ ἡ πνευματικότητα καὶ ἡ φυσικὴ ὑπερβατικότητα τῆς ψυχῆς εἶναι δεδομένη κι ἐδῶ, ἀκριβῶς λόγω τῆς ἀϋλίας της (Sum. Con. Gent.2, 49). Εἶναι ἡ ὑπέρβαση τῆς ὑλικότητας ποὺ ἀποδεικνύει πὼς ἡ ψυχὴ εἶναι ἱκανὴ γιὰ «πνευματικές» δραστηριότητες, καὶ μάλιστα εἶναι ἐντελῶς ἀνεξάρτητη ἀπὸ τὸ σῶμα κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἐξάσκησης τῶν ἀνώτερων ἀπὸ αὐτές· τὸ θέμα ἐδῶ τοῦ «θύραθεν» ἀριστοτελικοῦ «ποιητικοῦ» νοῦ ἐπιστρέφει. Στὸν Καρτέσιο πάντως τὸ ἄτομο κάνει, πλὴν τῆς φυσικῆς ἀνωτερότητας τῆς ψυχῆς του, ἢ μᾶλλον ἐξαιτίας αὐτῆς, ἕνα ἀκόμη βῆμα: δὲν ἀναζητᾶ πλέον τὸ ἔσχατο νόημα ἐκτός του, στὸν Θεό, ὅπως ὁ Αὐγουστῖνος ἢ ὁ Ἀκινάτης, ἀλλὰ ἀποκλειστικὰ καὶ μόνον ἐντός του. Ἡ πασίγνωστη καρτεσιανὴ φράση «Cogito ergo sum» δὲν σημαίνει τίποτε ἄλλο παρὰ τὸ ὅτι ἡ ἀλήθεια δὲν ὑπάρχει – ὅπως στὸν Πλάτωνα ἢ τὸν στωικισμό – ἔξω μου, ἀλλὰ οἰκοδομεῖται ἀπὸ τὴν ἀτομική μου λογικότητα καὶ κρίση. Γιὰ πρώτη φορὰ στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία ἡ ἡγεμονία τοῦ λόγου ἀπὸ ἐ ν α ρ μ ό ν ι σ η πρὸς τὴν ὀντολογικὴ λογικότητα τοῦ κόσμου γίνεται πλέον ἐσωτερικὸ λογικό μου δ η μ ι ο ύ ρ γ η μ α, σύμφωνα μὲ κανόνες ποὺ ἐγὼ ὁ ἴδιος μπορῶ νὰ ἐφεύρω καὶ νὰ ἀνακαλύψω. Δὲν ἔχει τόσο κοσμολογικὴ διάσταση ἡ σκέψη μου ὅσο, ἀντίθετα, ὁ κόσμος γίνεται ἀναπαράσταση ἀτομική μου. Συντελεῖται ἔτσι μιὰ «ἐνδοκοσμικὴ ἀπελευθέρωση» τοῦ ἀνθρώπου στὸν Καρτέσιο, ὅπως αὐτὸ ὀνομάστηκε ἀπὸ σύγχρονους μελετητές του. Ὑπ’ αὐτὴ τὴν ἔννοια ἡ ἀλήθεια δὲν ἀναζητεῖται τώρα στὸν Θεὸ ἀλλὰ στὴν αὐτοβεβαίωσή μου ἐν ἀπολύτῳ ἐσωτερικῇ αὐταρκείᾳ, ἐκφραζόμενη στὴν αὐτόνομη λογικὴ καὶ ἀτομική μου αὐτοκυβέρνηση καὶ μόνον: γεννιέται ἔτσι τὸ νεώτερο εὐρωπαϊκὸ ὑποκείμενο, ἕνα ὑποκείμενο ἀπόλυτο, ἄσχετο πρὸς τὸν κόσμο, ὑποκείμενο τοῦ λογικοῦ του ἐλέγχου, ἕνας ἐσωστρεφὴς ἐαυτός, αὐτοδύναμος καὶ ἀποχωρισμένος ἀπὸ τὸν κόσμο. Κάποιοι νεώτεροι ἀγγλοσάξονες ἱστορικοί της φιλοσοφίας ὀνόμασαν αὐτὸ τὸ εἶδος τοῦ ἑαυτοῦ detached self, ἀποσυνδεδεμένο καὶ ξεχωρισμένο ἀπ’ ὅλα ἑαυτό. Τὸ «μέσα» καὶ τὸ «ἔξω» τοῦ ὑποκειμένου, γιὰ πρώτη φορά, διαχωρίζεται πλήρως. Ὑποκείμενο εἶναι κυρίως αὐτὸ τὸ «ἔσω», ἐνῷ τὸ «ἔξω» εἶναι Κόσμος, Ἱστορία, Θεὸς κλπ. Πρόκειται γιὰ σοβαρὴ ἀνατροπὴ τῆς πατερικῆς, λόγου χάρη, θεολογίας ἐδῶ, πράγμα γιὰ τὸ ὁποῖο θὰ μιλήσουμε κυρίως στὰ ἑπόμενα κεφάλαια.

Τὸ ἑπόμενο μεγάλο βῆμα εἶναι ὁ Τζὼν Λόκ. Ἔχουμε ἐδῶ τὸν λεγόμενο punctual self, τὸν σημειακὸ ἑαυτό, τὸν ἑαυτὸ μὲ διάσταση σημείου, ποὺ εἶναι, ὡς κορύφωση τοῦ detached self, καθαρὴ συνείδηση, καθαρὸ Ἐγώ, χωρὶς σῶμα, συναισθήματα, παράδοση, ἱστορία – στέκεται ἔξω ἀπ’ ὅλα αὐτὰ καὶ ἀποφασίζει γιὰ ὅλα κατὰ μόνας καὶ ἀνεξάρτητα ἀπὸ ὅλα (τὸ ἴδιο τὸ φροϋδικὸ Ἐγὼ κατάγεται ἀπὸ θέσεις σὰν αὐτές). Καταλαβαίνει κανεὶς εὔκολα τί τεράστιες ἱστορικὲς δυνάμεις ἐλευθερώνει μιὰ τέτοια στάση, καθὼς ἀληθινὸς ἐαυτὸς εἶναι αὐτὸ τὸ Ἐγὼ-σημεῖο, τὸ ὁποῖο εἶναι ὡς ἐκ τῆς φύσεώς του ἀποσυνδεμένο ἀπὸ ὅλα, ἀπὸ τὶς παραδόσεις καὶ τὶς συνήθειες καὶ τὶς συμπεριφορὲς τῆς κοινότητας, ἀλλὰ καὶ τὸ σῶμα του τὸ ἴδιο, καὶ τὶς θέτει ὑπὸ τὴν κρίση του μὲ σκοπὸ νὰ τὶς ἐπανερευνήσει καὶ νὰ τὶς τροποποιήσει κατὰ βούληση. Εἶναι μιὰ ἄκρως ἐνθουσιώδης προοπτική· ἂν διαβάσετε τὴ λογοτεχνία τῆς ἐποχῆς, τὸν Malrowe γιὰ παράδειγμα μὲ τοὺς Φάουστ του καὶ τὰ aspiring minds του, θὰ δεῖτε παντοῦ ἕναν προμηθεϊκὸ ἐνθουσιασμὸ γιὰ τὴ δημιουργικὴ ἐλευθερία τοῦ detached self, ὁ ὁποῖος, βαθιὰ παραδοσιακός, ὡστόσο, στὴν καταβολή του (αὐγουστίνειος καὶ ἀκινάτειος), ἐπιζητεῖ νὰ κυριαρχήσει ἐπὶ πάντων, ὄχι νὰ προσλάβει, μὰ κυρίως νὰ ποδηγετήσει, ὄχι νὰ διδαχθεῖ ἀπ’ τὴν παράδοση καὶ τὸν κόσμο, ὅσο νὰ τὰ προσδιορίσει μὲ σκοπὸ νὰ τὰ χρησιμοποιήσει σύμφωνα μὲ τὴν «πνευματική» του βούληση.
Καὶ φυσικὰ κορυφώνεται ἡ «ἀποσύνδεση» αὐτὴ τοῦ ἑαυτοῦ μὲ τὸν Κὰντ καὶ τὴν αὐτόνομη ἠθική του: τὸ ὑπερεξηρμένο ἄτομο διαθέτει ἀνεξάρτητη καὶ ὑπέρτατη ἠθικὴ βούληση καί, πέρα ἀπὸ τὴν παράδοση ἢ τὴν κοινότητα, ἀναλαμβάνει ἀτομικὰ τὴν εὐθύνη της, δημιουργώντας αὐτοδύναμους πλήν, ὑποτίθεται, πανανθρώπινους (κατὰ τὴν περίφημη «κατηγορικὴ προσταγή») κώδικες. Ἂς ποῦμε βεβαίως στὸ σημεῖο αὐτὸ πὼς ὅλα αὐτὰ δ ὲ ν ἔμειναν χωρὶς ἀ ν τ ι π ο λ ί τ ε υ σ η. Ὑπῆρξε ὁ expressivismus, ὅπως ὀνομάστηκε ἀπὸ ἱστορικοὺς τῆς φιλοσοφίας πρόσφατα, ἡ κίνηση Sturm und Drag μὲ τὸν Herder καὶ τὴν παρέα του, οἱ ὁποῖοι προσθέτοντας καὶ ρομαντισμὸ καθὼς καὶ ἀρκετὸν αἰσθητισμὸ διαμαρτυρήθηκαν ἐνάντια στὴ μονομέρεια αὐτὴ τοῦ ἀνώτατου καὶ ἀνιστορικοῦ ὑπερεξηρμένου σημειακοῦ Ἐγώ. Αὐτὸ ὁδήγησε φυσιολογικὰ στὴν ἀνάγκη μιᾶς νέας σύνθεσης, πράγμα ποὺ ὑπῆρξε, ὡς γνωστό, τὸ ἔργο τοῦ Ἕγελου, ὡς προσπάθεια σύναψηςφύσης καὶ πνεύματος, ὅπου ἡ πρώτη ἀποτελεῖ ἀνάπτυγματοῦ δεύτερου, μὲ τελικὴ πραγμάτωση τοῦ πνεύματος ἐνδοϊστορική, ὡς (ὁλοκληρωτικό) Κράτος – ὁ σοβιετικὸς Μαρξισμὸς ἔθαψε στὰ ἐρείπιά του τὴν αἱματηρὴ οὐτοπία…

Ποιά εἶναι ἡ κατάσταση τῶν ἐπιγόνων σήμερα; Στὸν χῶρο τοῦ στοχασμοῦ ταυτόχρονη ὑπῆρξε ἡ ἀνάδυση τῆς ψυχανάλυσης καὶ τῆς φαινομενολογίας. Δὲν ὑπάρχει χρόνος γιὰ μιὰ στοιχειώδη ἔστω ἀνάπτυξη, πλὴν ὅμως ἀκροθιγῶς θὰ λέγαμε πὼς ὑπῆρξε συγκλονιστικὴ ἡ ἀνακάλυψη πὼς τὸ δυτικὸ αὐτόνομο καὶ ἀποσπώμενο, ὑπερεξηρμένο ὑποκείμενο διαθέτει ἀναγκαστικὰ ἐντός του ἕναν τέτοιο χαώδη Καιάδα ἀ-λογίας ὅπως εἶναι τὸ ἀσυνείδητο, ἕναν πυρήνα μὴ-νοήματος ποὺ π ε ρ ι ο ρ ί ζ ε ι τὴν ὑπεραισιόδοξη καὶ κυριαρχικὴ λογικότητα ὡς τραγικό της πεπρωμένο. Οὐδέποτε ἡ Δύση θὰ συνέλθει ἀπὸ τὸ τραῦμα ποὺ τῆς προκάλεσε ἡ ψυχανάλυση. Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἡ φαινομενολογία, μὲ τὸν Husserl, ἐνῷ φθάνει τὸ ὑπερεξηρμένο Ἐγὼ στὸν κολοφώνα του, ταυτόχρονα, μὲ τὴν ἔννοια τῆς «ἀναφορικότητας» τῆς συνείδησης πρὸς τὰ πράγματα τοῦ κόσμου ταπεινώνει τὴν ἀπολυτότητά του, ἀνοίγοντας νέους ὁρίζοντες π.χ. στὸν Ὑπαρξισμό, ὅταν ἕνας Σὰρτρ θεωρεῖ πλέον τὸ ἴδιο τὸ σῶμα ὡς θεμελιώδη κατηγορία τῆς συνείδησης, ἢ ὅταν ἕνας Μερλὼ-Ποντὺ μιλᾶ γιὰ τὴν «πρωταρχικὴ ἱστορικότητα» ὡς πλαισίωση ἀπαραίτητη τοῦ ἑαυτοῦ ἀπ’ τὴν ὑλικοϊστορικὴ πραγματικότητά του ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνθρώπινη κοινότητα. Ὁ ὕστερος Βιτγκενστάιν θὰ κορυφώσει ἴσως αὐτὴ τὴν εἰκονοκλαστικὴ ἀναζήτηση τοῦ πλήρους ἑαυτοῦ καὶ τῆς κοινωνίας του στὴ Δύση, ταυτόχρονα μὲ σειρὰ ὁλόκληρη καλλιτεχνικῶν ρευμάτων, ὧν πρώτιστο ὁ Σουρρεαλισμός, μέχρι τοὺς μπήτνικς καὶ τὴ ρὸκ σκηνή. Ἐκείνη ποὺ ἄργησε νὰ συνέλθει ὡστόσο περισσότερο εἶναι ἡ δυτικὴ θεολογία. Πράγματι, ὅταν διαβάζει κανεὶς μεγάλους σύγχρονους ρωμαιοκαθολικοὺς θεολόγους ὅπως ὁ Daniélou, ὁ de Lubac, ἢ ἀκόμη καὶ ὁ Rahner, ἔχει τὴν ἐντύπωση πὼς ἀκόμη ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ ψυχή του ἢ τὸ ὑπερβατικό του Ἐγώ, ἢ ἡ ἀτομικὴ καὶ ἀκοινώνητη ἐσωτερικότητά του. Σ’ ὅλο τὸν δυτικὸ μυστικισμὸ ἄλλωστε καὶ μέχρι τὸν Daniélou, κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ σημαίνει συνήθως ἀτομικὴ διανοητικὴ θέαση τῆς ἴδιας τῆς Οὐσίας Του. Ἡ ἀτομικὴ λογικὴ συνείδηση ὑψώνεται ἔτσι ὣς τὴ θέα τῆς ἴδιας τῆς ἄκτιστης οὐσίας τοῦ Θεοῦ, κάτι ποὺ γιὰ τὴν βιβλικὴ καθὼς καὶ σύνολη τὴν ἑλληνικὴ πατερικὴ παράδοση ἀοτελεῖ (αἱρετική) ὀντολογικὴ ὑποβάθμιση τοῦ ὑπερβατικοῦ στὰ ὅρια τῆς ἀνθρώπινης διάνοιας, γιὰ νὰ μὴν πῶ τοποθέτηση τῆς ἀνθρώπινης ἐσωτερικότητας στὸν τόπο τοῦ ἀκτίστου: Ὁ Θεὸς πάντως κατὰ τοὺς Ἕλληνες Πατέρες μετέχεται ψυχοσωματικά – ὄχι ἡ οὐσία Του, ἀλλὰ οἱ ἄκτιστες ἐνέργειές Του – καὶ δὲν «κατανοεῖται» οὔτε κἂν ἐν μέρει. Στὸν Αὐγουστίνο ἀντιθέτως ὁ Θεὸς ὁρᾶται, ἔστω καὶ δύσκολα, ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη διάνοια, κάτι ποὺ ἴσως σημαίνει, ὅπως εἴπαμε, τὴν εἰσαγωγή – καθὼς ἡ διάνοια αὐτὴ εἶναι στὴν οὐσία της βούληση – τοῦ πρώτου σπέρματος τῆς ὀντολογίας τῆς βούλησης γιὰ δύναμη στὴν Δύση. Ἡ ἐνδελεχὴς μελέτη τοῦ δυτικοῦ μυστικισμοῦ δείχνει πώς, πλὴν τοῦ Αὐγουστίνου, μιὰ ὁλόκληρη σειρὰ μυστικῶν ἀκολουθοῦν τὸν ἴδιο δρόμο: ὁ Γρηγόριος ὁ Μέγας, ὁ Μποναβεντούρα, ὁ Τάουλερ, ἡ Τζούλιαν τοῦ Νόργουϊτς, ὁ Μπαῖμε, ὁ Ἄγγελος Σιλέσιος, ἡ μαντὰμ Γκιγιόν, ὁ Ἔκαρτ, ὁ Βερνάρδος τοῦ Κλαιρβώ. Ὁ ἴδιος ὁ Μάιστερ Ἔκαρτ (τὸν ὁποῖο ὁ Στ. Ράμφος μᾶς προτείνει ὡς ὁδηγὸ προκειμένου νὰ βάλουμε στὴν ἄκρη ὅλη τὴν μυστικὴ θεολογία τῶν Ἑλλήνων Πατέρων), εἶναι κατεξοχὴν ἐκεῖνος ὁ δυτικὸς μυστικὸς ὁ ὁποῖος, ὅπως παρατηροῦν κορυφαῖοι μελετητές του (καὶ ἐν προκειμένῳ ὁ Λόσκυ), ἀρνεῖται γιὰ χάρη τῆς «ὑπερφυσικῆς» (στὴν ἴδια τὴν οὐσία της, ὅπως τὴν νομίζει) ἀνθρώπινης διάνοιας, τὴν ψυχοσωματικὴ πληρότητα τοῦ ἀνθρώπινου ὄντος. Γιὰ χάρη τῆς ἐσωστρέφειας λοιπὸν ἡ διάνοια πρέπει ν’ ἀποφεύγει τὶς αἰσθήσεις – ἡ συσχέτιση μαζί τους εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, λέγει ὁ Ἔκαρτ, ἐγκαθιδρύοντας μιὰν ἀπόλυτη ἐσωστρέφεια, καταστροφικὴ ὅμως τῆς πληρότητας καὶ τῆς ὁλότητας, τοῦ πραγματικοῦ ψυχοσωματικοῦ ὄντος.

Μόνον πολὺ πρόσφατα, μετὰ τὴν ἀμείλικτη ἀνάδυση σειρᾶς ὁλόκληρης προτεσταντικῶν «θεολογιῶν» ἀλλὰ καὶ τὴν ἐπίδραση κάποιων σημαντικῶν Ὀρθοδόξων θεολόγων, παρατηρεῖται πλέον μιὰ ἀργὴ ἀλλὰ ὅλο καὶ πιὸ ἀνήσυχη π ν ε υ μ α τ ι κ ὴ μεταστροφὴ πέρα ἀπ’ τὰ αὐγουστίνεια ἢ ἀκινάτεια ἢ ἐν γένει μεσαιωνικὰ ἀριστοτελικὸ-(νεο)πλατωνικὰ πρότυπα (μέσῳ τῆς ἐπανερμηνείας τους), πράγμα ποὺ ἐκτὸς τῶν ἄλλων μᾶς μηνύει πὼς πλησιάζει ἡ ὥρα τῆς Ὀρθοδοξίας στὴ Δύση… Ἂν φυσικὰ ὑποτεθεῖ πὼς αὐτὴ ἡ τελευταία ἔκαμε τὴν αὐτοκριτική της καὶ ἀποφάσισε τί ὄντως εἶναι οὐσιῶδες καὶ πολύτιμο ἀπ’ τὴν «παράδοση» καὶ τί ἄχρηστο ἢ καὶ ἐπικίνδυνο σ’ αὐτήν – τί βοήθεια μπορεῖ νὰ προσφέρει σήμερα ὁ (πάντα προβληματικός) ἀρχαῖος (καὶ ὁ νεώτερος) Ὠριγενισμός, λόγου χάρη;

Πρέπει στὸ σημεῖο αὐτὸ νὰ ὁμολογήσουμε πὼς τὸ ἐπίπεδο κριτικῆς πρόσληψης τόσο τῆς δυτικῆς φιλοσοφίας ὅσο καὶ τῆς δυτικῆς θεολογίας στὸν τόπο μας εἶναι ἀκόμη χαμηλό. Παραμένουν ἀκόμη μᾶλλον ἄγνωστες οἱ μεγάλες δυτικὲς θεολογικὸ-φιλοσοφικὲς καμπές, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ οὐσιώδης διάλογος καταβυθίζεται εἴτε στὸν ἄκριτο ζηλωτισμὸ καὶ τὴν ἐπακόλουθη αὐτάρκεια, εἴτε στὴ συνθηματολογία. Ἂς ἐπιχειρήσουμε ὡστόσο μιὰ πρώτη σύνοψη κριτικὴ τοῦ θέματός μας, ἐλπίζοντας ὅτι στὸ μέλλον τὰ ἐναύσματα ἀποφασιστικῆς ἐμβάθυνσης καὶ οὐσιαστικῆς ἐπικοινωνίας θὰ πληθύνουν. Αὐτὸ λοιπὸν ποὺ συνοπτικὰ παρατηροῦμε στὴ φιλοσοφικὸ-θεολογικὴ σκηνὴ εἶναι μιὰ πορεία πρὸς ἄρση τῶν μονομερειῶν ποὺ ἡ μεγάλη ἱστορικὴ περιπέτεια τοῦ δυτικοῦ ἀνθρώπου κληροδότησε. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι ἀποζητοῦν μιὰν αἰώνια πνευματικὴ θεμελίωση τοῦ ὑποκειμένου στὸ Ἕν, θυσιάζοντας ὡστόσο ἀναπόφευκτα αὐτὰ ποὺ θεωροῦν ἀτομικὰ ὑπαρκτικὰ στοιχεῖα του, ὡς φθαρτὰ καὶ ἐπίκηρα. Ἡ δυτικὴ ὀντο-θεολογία, μὲ ἀρχὴ τὸν Αὐγουστίνο, ὑπερεξαίρει ὑπερβουλητικὰ τὴν πνευματικὴ οὐσία τοῦ ὑποκειμένου, ἀποσυνδέοντας τὸ Ἐγὼ βαθμιαῖα ἀπ’ τὸν Κόσμο, τὴν Κοινότητα καὶ τὴν Ἱστορία· στὴν ὑπερβολή της ἡ ἱστορικὴ ὑπερδραστηριοποίηση, ποὺ ἀκολουθεῖ, τ α π ε ι ν ώ ν ε ι τὸ δυτικὸ ὑ π ο κ ε ί μ ε ν ο καὶ ὁδηγεῖ σήμερα φιλοσόφους καὶ θεολόγους στὴν ἐπανατοποθέτηση τοῦ ἐρωτήματος τῆς πληρότητας τοῦ ἑαυτοῦ, τῆς κοινότητας καὶ τῆς ἁρμονικότερης ἱστορικῆς ἐνεργητικότητας. Ὁ λεγόμενος ἐκσυγχρονισμὸς ἀποτελεῖ τὴν τελευταία ἀφορμὴ γιὰ νὰ κινηθεῖ μιὰ ὁμάδα ξεχωριστῶν δυτικῶν στοχαστῶν ἐνάντια στὶς ἱστορικιστικὲς καὶ ἀτομιστικὲς ὑπερβάσεις (οἱ ὁποῖες εἴτε ἀφανίζουν τὸ ὑποκείμενο, εἴτε τὸ ἀποτρελαίνουν, στὴν ἀναζήτηση τῆς ἰσχύος καὶ στὴν ἀπόλυτη σχεδὸν διάστασή του ἀπὸ ὁποιαδήποτε παραδοσιακὴ-κοινοτικὴ πηγὴ νοήματος). Σύμφωνα μὲ ὅσα εἴπαμε, ἡ Ὀρθόδοξη πατερικὴ παράδοση ἔχει σπουδαῖο λόγο νὰ πεῖ λοιπὸν σήμερα, ὅσο κι ἂν συχνὰ ἀκούγεται τὸ ἀντίθετο. Βεβαίως καὶ κάποιες ἄλλες νεώτερες δυτικὲς θεολογικὲς τάσεις εἶναι ἀξιοπρόσεκτες, στὴν κατεύθυνση αὐτή. Ἐπίσης νὰ μὴν λησμονοῦμε πὼς ἡ «Ὀρθόδοξη παράδοση» κατανοεῖται συχνότατα σήμερα ὡς ὠριγενικὸς ἢ αὐγουστίνειος Νεοπλατωνισμὸς ἢ «Μονοφυσιτισμός». Χρειάζεται πολλὴ θεολογικὴ ἐργασία γιὰ νὰ τὴν δοῦμε στὴν ἀλήθειά της καὶ νὰ καταλάβουμε αἴφνης πὼς ἡ ἐλπίδα τῆς αἰώνιας πληρότητας τοῦ ἑαυτοῦ γεννήθηκε πράγματι κυρίως ἐντός της καθὼς καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ καὶ ἀσκητικὴ ὁδὸς γιὰ τὴ διαφύλαξη καὶ τὴν ὑπαρξιακή του ἀνάπτυξη. Τόσο λοιπὸν ἡ γενικὴ ἰδέα τῆς ἱστορικῆς προόδου καὶ τῆς ἀπόλυτης ἱστορικῆς ἐνεργητικότητας, ὅσο καὶ ἡ ἰδέα τῆς αὐτονόητης ἰσχύος ὀφείλουν, μαζὶ μὲ τὶς γενικὲς ἰδέες ποὺ τὶς συνοδεύουν, νὰ κριθοῦν στὴν κάμινο τῆς εὐχαριστιακῆς κοινότητας, στὴν κάμινο τοῦ σταυρικῶς ἐνεργούμενου Ὁμοούσιου, ποὺ συνθέτει τὴν ἀτομικὴ ψυχοσωματικὴ ὑπόσταση μὲ τὴν κοινωνικότητα, χωρὶς νὰ μᾶς προσδένει στὴν ἀπρόσωπη ὁμάδα οὔτε στὴν ἀβυσσαλέα καὶ ἀνεξέλεγκτη ἐσωτερικότητα – ἀντίθετα, ὅπως θὰ δοῦμε στὰ παρακάτω, τὸ «μέσα» καὶ τὸ «ἔξω» γεφυρώνονται ὁμαλά. Ἐπειδὴ ὁ Ἄλλος, ὅπως γνωρίζει λόγου χάρη ἡ ψυχανάλυση ἀλλὰ καὶ ὁ (σαρτρικὸς τουλάχιστον) Ὑπαρξισμός, εἶναι τὸ μέγα ναρκισσικὸ ἀντικείμενο καὶ ταυτόχρονα ὁ μέγας ναρκισσικὸς ἐχθρός, ὁ ἱδρυτὴς καὶ ὁ ἀφανιστὴς τοῦ Ἐγώ μου, καμμιὰ προεπινοημένη ὀντολογία ὑπαρξιακῶν ἢ θεσμικῶν σχέσεων δὲν εἶναι ἐπαρκὴς γιὰ τὴ στανική μας περιχώρηση: ἰδοὺ τὸ μεγάλο πρόβλημα τῆς σημερινῆς διϋποκειμενικότητας. Καμμιὰ ἐπίκληση στὴν πολιτικὴ ἢ τὴ φιλοσοφικὴ ἐπινοητικότητα δὲν ἀρκεῖ πρὸς λύση του.

Ἴσως ὅμως τὸ πραγματικὸ πρόβλημα τοῦ σημερινοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ νὰ εἶναι θεολογικό – ἐννοῶ τὸ παλαιὸ ἐκεῖνο θεολογικὸ πρόβλημα τῶν σχέσεων μεταξὺ φύσεως καὶ χάριτος, τὸ ὁποῖο οὐδέποτε ἡ Δύση ἔλυσε πειστικά. Μὲ δεδομένη τὴ διάσταση μεταξὺ τῶν δύο, ἡ ἔλλειψη τῆς δεύτερης ὑποκαθίσταται μὲ τὴν ὑπερβουλητικὴ ἔκσταση τοῦ προσώπου ἀπὸ τὴ φύση του πρὸς κυριαρχία της. Μὲ δεδομένη τὴ βαθειά τους ἐγγύτητα, τὸ Ἐγὼ δρᾶ ἐν Πνεύματι, βῆμα πρὸς βῆμα, χωρὶς νὰ καταστρέφει τίποτα, «μετὰ παντὸς εἴδους κτίσεως». Ἡ φύσις τοῦ κτιστοῦ ἐξ-ίσταται τότε ὁλόκληρη, σωζόμενη ὁμοουσίως, πρὸς τὸν Κτίστη της.
Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ὀρθοδοξία καὶ ἐκσυγχρονισμός», ἐκδ. Ἁρμός, 2006.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (“Οι φίλοι”, 1991) είναι έργο του Γιώργου Κόρδη.

πηγή κειμένου: Aντίφωνο

Παύλος Κλιματσάκης 
Σφάλλει, κατά την άποψή μου ο π. Νικόλαος στην αξιολόγηση της φιλοσοφίας του Καρτέσιου. Στους [i]Μεταφυσικούς Στοχασμούς[/i] θα δει ότι η βεβαιότητα της γνώσεως βασίζεται σε σαφείς και διακριτές ιδέες. Επειδή έχουμε σαφή και διακριτή περί Θεού ιδέα (οντολογικό επιχείρημα), υπάρχει Θεός και αυτός αποκλείεται να μας εξαπατά. Αντίθετα προς όσα λέει ο π. Νικόλαος, το Cogito ergo sum βασίζεται στην ενότητα θείου και ανθρώπινου νου. Οι ορθόδοξοι θεολόγοι εκλαμβάνουν, εσφαλμένα, όπως πιστεύω, το Cogito ως υποκειμενικό. Δεν κατανοούν την νεώτερη φιλοσοφία. Οι Αρχαίοι, οι Στωϊκοί π.χ. μιλούν περί του κοινού Λόγου, αλλά ο Λόγος δεν είναι ο χριστιανικός προσωπικός Θεός.
Ούτε τον Καντ αντιλαμβάνεται, νομίζω ορθώς ο π. Νικόλαος. Στον Καντ το “ἄτομο διαθέτει ἀνεξάρτητη, από τὴν παράδοση ἢ τὴν κοινότητα, ἠθικὴ βούληση καί ἀναλαμβάνει ἀτομικὰ τὴν εὐθύνη της δημιουργώντας κώδικες”; Αυτό είναι η ηθική φιλοσοφία του Καντ; Ο Καντ επιχειρεί να θεμελιώσει φιλοσοφικά την ηθική επί τη βάσει της έννοιας της ελευθερίας ή του πρακτικού Λόγου. Και πάλι, όπως είπα και στο προηγούμενο σχόλιο για τον Καρτέσιο, ο πρακτικός Λόγος δεν νοείται υποκειμενικά, δεν είναι ο Λόγος που απλώς ενοικεί σε ένα υποκείμενο, το οποίο παριστάνει τον νομοθέτη της ηθικής. Είναι ο Λόγος θεωρημένος ως το θεϊκό στοιχείο στον άνθρωπο. Η νεώτερη φιλοσοφία, πρέπει να καταλάβουμε έχει χριστιανικές ρίζες.

«Στη σωστή πλευρά της ιστορίας»... Είσαι σίγουρος?

 Roberto Pecchioli

Στη γειτονιά του γραφέα σας υπάρχει ένας προοδευτικός κύκλος από τον οποίο είναι καλό να αντλείται έμπνευση. Να κάνουμε και να σκεφτόμαστε, αμφιβάλλοντας, το αντίθετο από αυτό που ορίζουν οι illuminati ηγέτες της. Εδώ και μήνες, ένα σύνθημα γραμμένο σε ένα βρώμικο σεντόνι ζητούσε: ένα ίχνος ειρήνης, τη βαθιά πνευματική συμβολή τών αρχόντων τους στο ουκρανικό δράμα. Ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ο πίνακας ανακοινώσεων όπου εμφανίζονται με υπερηφάνεια φωτογραφίες σημαντικών γεγονότων προς χρήση των περαστικών.

Μια εικόνα απαθανατίζει μια διαδήλωση στην οποία ένα ζευγάρι μαχητών, προβάλλουν ένα χαρτόνι πού δείχνει  τη μοιραία παράδοση: "στη σωστή πλευρά της ιστορίας". Η λεζάντα αναφέρει τις συνεχιζόμενες μάχες από τους ατρόμητους ιππότες του ουράνιου τόξου: jus scholae, δωρεάν κάνναβη, η άμβλωση καθολικό δικαίωμα. 
Τόμπολα, ή όπως έλεγαν οι σχολιαστές αγώνων τένις, στο αποφασιστικό χτύπημα του νικητή, παιχνίδι, αγώνας, συνάντηση.  Και voila, η πρόοδος εξυπηρετείται. Περισσότερο από χθες, λιγότερο από αύριο, όπως τα μετάλλια των εραστών.

Δεν είναι ενδιαφέρον εδώ να αντικρούσουμε ή να δεχτούμε επί της ουσίας τις απόψεις των αξιέπαινων προοδευτικών, των αυτόκλητων «όμορφων ψυχών» για τις οποίες μίλησε ο Friedrich Schiller. «Μια όμορφη ψυχή λέγεται όταν το ηθικό συναίσθημα έχει καταφέρει να εξασφαλίσει όλες τις εσωτερικές κινήσεις του ανθρώπου, σε σημείο να μπορεί να αφήσει την καθοδήγηση της θέλησης χωρίς φόβο στην αγάπη και ποτέ να μην διατρέξει τον κίνδυνο να έρθει σε αντίθεση με τις αποφάσεις της».

Η καταδικασμένη(Δάντης) ψυχή του συγγραφέα εντυπωσιάζεται μάλλον από το σύνθημα, μια συνολική επιτομή της έχθρας πολλών σύγχρονων Δυτικών. Το σωστό μέρος της ιστορίας... Βασικό, τρομερό πρόγραμμα, να θεωρεί κανείς τον εαυτό του ερμηνευτή ακόμη και της ιστορίας, να μυρίζει τον άνεμο σαν κυνηγόσκυλο και να τοποθετείται στο πέρασμά του, χαρούμενος που βρίσκεται στο πλευρό της δεξιάς, που συμπίπτει με το σήμερα, με το αυτοαποκαλούμενο πνεύμα των καιρών (την ιδιότροπη και εργαλειακή θέληση των ισχυρών), με το αναπόφευκτο σύμβολο «συν» στο Καλό κουτί.

Αλλά υπάρχει αυτός ο άνεμος της ιστορίας, αυτό το υποστατικό πνεύμα, αυτή η αόρατη νοημοσύνη που ωθεί τα γεγονότα και τους ανθρώπους προς μια ακριβή κατεύθυνση, η οποία είναι πάνω απ' όλα η σωστή, η μυστηριώδης ανώτερη σοφία της οποίας μερικοί – αυτοί, οι κάτοχοι του συμπαντικού κλειδιού για τη διάκριση του Καλού – είναι οι εξουσιοδοτημένοι εκπρόσωποι, οι πράκτορες μιας μόνο επιχείρησης; Η απάντησή μας είναι όχι, ένα στρογγυλό, ειλικρινές, συνολικό όχι. Η ιστορικιστική ψευδαίσθηση είναι αρχαία και βαθιά ριζωμένη, αλλά όχι λιγότερο ψευδής. Παράξενη πεποίθηση, αυτή μιας ιστορίας που προχωρά σε μια καθορισμένη πορεία, αυτή της προόδου στον ορισμό που διαδίδεται από ένα μέρος του δυτικού ευρωδυτικού πολιτισμού, υλιστές που δεν δέχονται κανένα άλλο ντετερμινισμό, καμία πρόνοια ή αόρατο χέρι.

Η ιστορία θα ήταν ένα πεπρωμένο που έχει ήδη γραφτεί, σε μια εποχή στην οποία το πεπρωμένο δεν γίνεται πλέον πιστευτό, χαμένο λιμάνι των αβέβαιων βημάτων μας, κρυμμένο από μια ξαφνική ομίχλη, ίσως αντικατοπτρισμό στην έρημο. Το τελευταίο γνωστό πεπρωμένο είναι αυτό των ταξιδιών μας, των διακοπών μας, ένα όνομα σφραγισμένο σε κουπόνια που περιμένουν να γίνουν το σκηνικό των φωτογραφιών που θα προβληθούν στην εικονική κοινότητα. Η υποτιθέμενη αίσθηση της ιστορίας («δικαίωμα», επιπλέον) είναι μια ψευδαίσθηση, μια αφελής πεποίθηση.

Αρχικά, ο ιστορικισμός ήταν ένας φιλοσοφικός προσανατολισμός του γερμανικού ρομαντισμού. Ο Novalis ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο ιστορικός, για να ορίσει την ιστορική και προοδευτική φύση της εκδήλωσης της αλήθειας ή της λογικής, τον καρπό μιας διαδικασίας ανάπτυξης. Για τον Καρλ Μαρξ, ο οποίος παραμένει ο εμπνευστής των ενθουσιωδών του «πνεύματος της ιστορίας», αυτό θεωρείται από μια εγγενή άποψη, ως η απελευθέρωση του ανθρώπου μέσω της προοδευτικής και διαλεκτικής εκλογίκευσης της σχέσης με την πραγματικότητα. Ενώ για τον ιδεαλισμό το σημείο εκκίνησης είναι το πνεύμα (χωρίς το οποίο δεν υπάρχει τίποτα, ούτε καν η πραγματικότητα), για τον μαρξιστικό ιστορικισμό το σημείο εκκίνησης είναι η ίδια η ιστορία. Είναι ο πυρήνας του ιστορικού υλισμού, του οποίου τα τσιπ, τα απομεινάρια μιας ξέφρενης κουλτούρας, 
υβριδοποιήθηκαν στο καζάνι του προοδευτισμού και καίνε θυμίαμα σε μια κίβδηλη πίστη, αυτή στο «σωστό μέρος» της ιστορίας. Εκείνη η λανθασμένη, φαίνεται να καταλαβαίνει, είναι τέτοια επειδή είναι χαμένη στο μεγάλο χορό της νεωτερικότητας.

Νά λοιπόν, γιατί δέν υπάρχει αντίσταση σέ κάθε καινοτομία που ευχαριστεί την υποτιθέμενη «αίσθηση της ιστορίας», καθώς αντιπροσωπεύει την πρόοδο του πολιτισμού, στην πραγματικότητα του ίδιου του πολιτισμού,πού είναι το φως που νικά το σκοτάδι. Κανείς δεν θέλει να ζει στο σκοτάδι, οπότε αν η κυρίαρχη σκέψη – όπως η σκέψη του κυρίαρχου, αλλά έχουν ξεχάσει αυτό το μαρξικό μάθημα – λέει ότι είναι πολύ καλό να απελευθερωθούν ορισμένες ναρκωτικές ουσίες, αυτή είναι η «σωστή» κατεύθυνση της ιστορίας. Αν η επικρατούσα τάση επιβεβαιώνει ότι είναι ένας γάμος η ένωση δύο ανθρώπων του ίδιου φύλου, ποιοι είμαστε εμείς για να αμφισβητήσουμε τον άνεμο της ιστορίας;

Εάν θεωρείται σκόπιμο να δοθούν ίσα ή μεγαλύτερα δικαιώματα στους ξένους παρά στους συμπατριώτες, αυτό είναι επίσης η πνοή της ιστορίας. Ομοίως, αν οι ολιγαρχίες πιστεύουν ότι το ανθρώπινο είδος είναι πάρα πολύ μεγάλο στη γη (εκτός από αυτούς, ça va sans dire), τότε ζήτω η άμβλωση ως καθολικό, άυλο δικαίωμα, ζήτω η πτώση του ποσοστού γεννήσεων, ζήτω ο θάνατος που προκαλείται για να απαλλαγούμε γρήγορα από μερικούς από τους ανεπιθύμητους επισκέπτες του πλανήτη.

Γελάει κανείς πικρά, στυφά, διαβάζοντας σε μια εφημερίδα (για φήμη που δεν αξίζει, όχι για εξουσία ή αντίτυπα που πωλούνται) μια intemerata ανήσυχη, μια επικεφαλίδα για το ποσοστό γεννήσεων που μειώνεται. Ένα πρόβλημα, τι να κάνετε; Αλλά τότε η ιστορία δεν πηγαίνει μονόδρομος, κάθε τόσο παίρνει ένα hangover και ζιγκ-ζαγκ. Χωρίς νέους, χωρίς παιδιά, τελειώνει η κοινωνία και ο τρόπος ζωής. Κάποια φευγαλέα αμφιβολία πρέπει να έχει προκύψει ακόμη και στο μυαλό των θιασωτών της ιστορίας. Αλλά όχι, είμαστε όλοι ίδιοι, γιατί να προτιμήσουμε το "εμείς" από τους άλλους, αν τελικά είμαστε ισοδύναμοι, αν όλες οι γάτες είναι γκρίζες; Egalité και fraternité, για την ελευθερία θα δούμε, πρώτα ακούμε τη γνώμη των Ανωτέρων, εκείνων που μας ελέγχουν, μας επιβλέπουν, μας σκιαγραφούν, μας λένε αν μπορούμε ή όχι να βγούμε από το σπίτι, αν είμαστε θετικοί ή αρνητικοί στο στυλεό.

Ο φαρμακοποιός ως ανώτατος κριτής, ο γραμμωτός κώδικας ως πάσο, η απάρνηση της ιδιωτικής ζωής και της οικειότητας ως το τίμημα της ζωής στην ιστορία που εξελίσσεται, παρόμοια με την Ελευθερία που καθοδηγεί τους ανθρώπους της ζωγραφικής του Ντελακρουά. Είναι το νόημα της ιστορίας με κεφαλαίο γράμμα, ακόμα κι αν κανείς δεν μπορεί να πει ποιος το διακήρυξε και ποιος το ανέβασε στο θρόνο. Πιστέψτε το.

Αυστηρά μιλώντας, και κατά συνέπεια, πρέπει να πιστέψουμε ότι η νεοεξουσιαστική λαγνεία που διαπερνά τις ολιγαρχίες της εξουσίας (πράσινο πάσο, ψηφιοποίηση του ανθρώπου, απομακρυσμένη παρακολούθηση, κινεζικού τύπου «κοινωνική πίστωση», απομεινάρια της ελευθερίας που παραχωρείται σε πόντους, το μεταμοντέρνο πιστοποιητικό καλής συμπεριφοράς) είναι το σωστό κομμάτι της ιστορίας. Τα «δίκαια» δικαιώματα, αυτά που πρέπει να απαιτηθούν, να διεκδικηθούν με κάθε δύναμη δεν είναι πλέον τα κοινωνικά: το δικαίωμα στην εργασία, στην υγεία, στην κατοικία, σε ένα ασφαλές μέλλον, σε έναν αξιοπρεπή μισθό, αξιοπρεπείς ώρες και συνθήκες εργασίας, σε ένα επίπεδο εκπαίδευσης που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον κόσμο και να διακρίνουμε το νόημα των πραγμάτων από τις κυρίαρχες ιδέες και χειρισμούς, τίς ανάγκες από τίς ιδιοτροπίες.

Τα δικαιώματα του σωστού μέρους της ιστορίας, οι μάχες και οι νόμοι «του πολιτισμού» αφορούν την υποκειμενική, οικεία, ενστικτώδη σφαίρα. Λιγότερη συγκεκριμένη ελευθερία, πιο αφηρημένα δικαιώματα. Δεν θα έχεις τίποτα, δεν είσαι τίποτα, αλλά μπορείς να ζευγαρώσεις με όποιον θέλεις, να σε λένε Cinzia, Salvatore ή XX31Z – οι κώδικες είναι ένας άλλος από τους ασφυκτικούς ανέμους της ιστορίας – μπορείς να το τερματίσεις εις βάρος του κράτους αν δεν αντέχεις άλλο – συμβαίνει όλο και πιο συχνά, στον απάνθρωπο κόσμο σύμφωνα με την Ιστορία – αν δεν κρατάς πλέον τις εξαρτήσεις στις οποίες έχεις πειστεί, Εάν δεν θέλετε πλέον να ζείτε σε ανταγωνισμό με τον γείτονά σας, εάν πείσετε τον εαυτό σας ότι είστε ο ένοχος της αποτυχίας σας και όχι το τρελό κλίμα εχθρότητας, διαίρεσης, ακραίου ατομικισμού, κυνισμού, αδιαφορίας.

Γίναμε μάρτυρες ενός τροχαίου ατυχήματος: ο τραυματίας ήταν ξαπλωμένος στη μέση του δρόμου, με τη βοήθεια ενός αξιοθρήνητου διασώστη, αλλά η χορωδία των αυτοκινητιστών απαιτούσε δρόμο, χώρο. Αφαιρέστε αυτή την ακαταστασία, έχουμε άλλα πράγματα να κάνουμε, πρέπει να τρέξουμε, ποιος ξέρει πού, ποιος ξέρει γιά ποιο σκοπό. Έχουμε ξεχάσει την αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την κατάκτηση αυτού του κομματιού της ανθρωπότητας. Ο σκοπός είναι η συμφωνία, η δράση που φέρνει χρήματα, ευχαρίστηση, εμπλουτισμό. Είναι η παρακμή μεταμφιεσμένη σε επιδίωξη της ευτυχίας. Παράξενη αίσθηση της ιστορίας που – για να χρησιμοποιήσουμε τις δικές της κατηγορίες – τρέχει προς τα πίσω.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ψεύτικοι ιδρυτές έχουν αποκόψει την ηθική και τό ήθος του χριστιανικού πολιτισμού, ο οποίος δεν είναι ομολογιακός, αλλά μάλλον ένας ανθρωπισμός ανοιχτός στο υπερβατικό. Η σιωπή των διανοουμένων δεν προκαλεί έκπληξη: μετρημένοι αξιωματούχοι που «τραβούν τέσσερις μισθούς για τους λιγότερους», όπως οι Μανζονιανοί που μισούσε ο Giosuè Carducci. Αλλά υπάρχουν, τότε, την εποχή του σωστού μέρους της ιστορίας, διανοούμενοι, αντικατασταθέντες από επιρροές, ανόητοι χαρακτήρες των οποίων το καθήκον είναι να προσελκύσουν την προσοχή, να χειραγωγήσουν τους ανθρώπους στο χαμηλότερο επίπεδο, να αποκτήσουν χρήματα με βάση τα "likes", το αληθινό κριτήριο της Ιστορίας εν κινήσει, την τελευταία εναπομείνασα δοκιμασία, τη μεταμοντέρνα θεϊκή κρίση;

Εν τω μεταξύ, οι κουκλοπαίκτες εξηγούν ότι οι διαδικασίες της ιερής δημοκρατίας δεν είναι τόσο άυλες. υπάρχει μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ο παλιός Schmitt επανεμφανίζεται: ο κυρίαρχος είναι αυτός που αποφασίζει στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Όχι όμως ο λαός, του οποίου η κυριαρχία αναβάλλεται για αργότερα, όταν η ιστορία θα αλλάξει κατεύθυνση. Αρκετά με τις κουρασμένες διαδικασίες εκπροσώπησης, όχι για να έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή, αλλά για να έχουν τα χέρια τους ελεύθερα και να αποφασίζουν για όλους. Γνωρίζουν το νόημα της ιστορίας.

Δημοκρατία είναι η συμμετοχή ενός λαού στο πεπρωμένο του. Καταργήθηκε ο λαός, αφαιρέθηκε η μοίρα, ποια είναι η ανάγκη συμμετοχής; Κάποιος «ξέρει» και αυτό αρκεί. Στην Ιταλία έχουμε στην κυβέρνηση αξιωματούχους της ολιγαρχίας υπό τη διοίκηση ενός ανώτερου ηγέτη, του Mario Draghi. Ποιοι είναι αυτοί, αν όχι πληρεξούσιοι της εξουσίας, ή το σωστό κομμάτι της ιστορίας επειδή κερδίζει, οι υπουργοί Colao – αυτός της ψηφιακής ταυτότητας – Cingolani, ο οποίος έχει θέσει τον μέγιστο αριθμό ανθρώπων που περπατούν σε όλο τον πλανήτη σε τρία δισεκατομμύρια, Speranza – ο θλιβερός επίτροπος για την επιδημία – Lamorgese, η κυρία που ανοίγει τα σύνορα, αφήνει τέσσερις προβοκάτορες να εισέλθουν στην έδρα του μεγαλύτερου ιταλικού συνδικάτου, Ευέλικτοι με εγκληματίες όλων των χρωμάτων, αλλά άκαμπτοι με τους ανθρώπους που διαμαρτύρονται και με εκείνους που υπερασπίζονται αυτό που είναι δικό τους, τη ζωή, την εργασία, την οικογένεια.

Εδώ είναι το «σωστό κομμάτι της ιστορίας», εδώ είναι οι χαρούμενες χήνες του, οι προοδευτικοί και οι μεθυσμένοι άνθρωποι επειδή τις πίνουν όλες. Εδώ είναι ο άνθρωπος μετουσιωμένος και στερημένος από το ευγενέστερο μέρος του, ένα ζώο χωρίς αθωότητα που θέλει τα πάντα και αμέσως παρά το γεγονός ότι ο πολιτισμός - η ίδια η ανθρωπότητα - είναι η ικανότητα, καθοδηγούμενη από τη θέληση, να χρονοτριβεί, να αναβάλλει και μερικές φορές να παραιτείται. Εδώ είναι ο άνθρωπος που δεν μπορεί πλέον να πιστέψει στα μάτια του: βλέπει ότι όλα συνωμοτούν εναντίον του, αλλά δεν αντλεί τις συνέπειες. Εδώ είναι ο στείρος άνθρωπος, μύστης μιας παράξενης θρησκείας που εξυψώνει τη λαγνεία και απαγορεύει τη γονιμότητα.

Ο Παζολίνι το ονόμασε καπιταλιστικό πολιτισμό, την καταπίεση της «πιο σαρκικής εγγύτητας των ανθρώπων στη γη», ψευδή ανοχή που χορηγείται σε αντάλλαγμα για την ικανοποίηση επιθυμιών που δεν υποψιαζόταν καν ότι είχε. Ο Herbert Marcuse το ονόμασε κατασταλτική αποεξιδανίκευση, μια από τις πιο φρικτές μορφές επιβεβλημένης αλλοτρίωσης, που αναπαράγεται στον μονοδιάστατο άνθρωπο.

Αντιδιαταγή, σύντροφοι. Ήταν μόνο θέμα της αίσθησης της ιστορίας, της μάχης των πολιτισμών, της προόδου που προχωρούσε. Ας αναρωτηθούμε, αναρωτηθείτε τουλάχιστον μία φορά την ημέρα, εσείς που είστε ερωτευμένοι με την ιστορία, αν η κίνηση της οποίας είμαστε θεατές πηγαίνει πραγματικά προς τα πάνω και προς τα εμπρός, ή δεν είναι μια καθοδική κίνηση, το χαοτικό σκοτάδι, μια υγιεινή και αποστειρωμένη επιστροφή στο βάρβαρο κράτος. Λέτε ότι είστε έξυπνοι, ανεκτικοί, στοχαστικοί. Προσπαθήστε να προβληματιστείτε, επομένως, χωρίς φόβο για το τι θα δείτε μόλις αφαιρέσετε τους ροζ φακούς. Αγανακτήστε, και δεν θα είστε πλέον επευφημούντες θεατές, στην ακραία εξέδρα των υπέροχων και προοδευτικών πεπρωμένων.

“Dalla parte giusta della Storia”… Siete sicuri? – Ricognizioni

Σύγχρονος πολιτισμός, ένα όπλο μαζικής καταστροφής – Roberto Pecchioli


Περιφερειακές εκλογές θα διεξαχθούν σε αρκετές περιφέρειες της Ιταλίας τον Σεπτέμβριο. Όσο δύσκολο και αν είναι να το καταλάβουν οι Ιταλοί, θα είναι το πιο παράτυπο των τελευταίων εβδομήντα ετών. Λόγω της κατάστασης έκτακτης ανάγκης των δικτατόρων στην κυβέρνηση, θα έχουμε λίγες συγκεντρώσεις, λίγες δημόσιες συναντήσεις, περιορισμένη συμμετοχή, μάσκες, αποστάσεις και τον γκροτέσκο χαιρετισμό πλησιάζοντας τους αγκώνες. Η διαδικαστική διαδικασία, η δημόσια συλλογή υπογραφών, έχει επίσης παραλειφθεί, ελλείψει της οποίας αποκλείονται νέα κινήματα και μικρότερα, που δεν μπορούν να συμμετάσχουν. Η συνήθης δημοκρατία προσαρμοσμένη στους lorsignori: ο νικητής είναι αυτός πού μπορεί να καταλάβει τους τηλεοπτικούς προβολείς, να πλημμυρίσει τα τείχη της πόλης με «πρόσωπα» και ανούσια συνθήματα. Τα υπόλοιπα είναι πλήξη, τραγούδησε ο Franco Califano.

Θα αντιμετωπίσουμε το εκλογικό κλίμα με χασμουρητό, ίσως να ψηφίσουμε το λιγότερο χειρότερο. Τίποτα δεν θα αλλάξει: κανείς δεν είναι πρόθυμος να αλλάξει το μονοπάτι. Η ημερήσια διάταξη έχει γραφτεί εδώ και αρκετό καιρό. Ο προβληματισμός, πικρός, είναι επειδή έχουμε φτάσει στο σημείο όπου ο ψηφοφόρος-πολίτης-θεατής χειραγωγείται, εξαρτάται όσο ποτέ άλλοτε. Η αλήθεια είναι ότι ο σύγχρονος πολιτισμός είναι το όπλο της μαζικής καταστροφής που χρησιμοποιούν και χρησιμοποιούν λίγοι, στο οποίο οι πολλοί – η πλειοψηφία – δεν αντιτίθενται σε τίποτα. Ο Sun Tzu έγραψε στην Τέχνη του Πολέμου πριν από δύο χιλιάδες πεντακόσια χρόνια: ένας επιδέξιος στρατηγός ξέρει πώς να υποτάξει τον εχθρό χωρίς να δώσει μάχη. Χωρίς να χύσει μια σταγόνα αίμα, χωρίς να χρησιμοποιήσει το σπαθί, κάνει τις πόλεις να πέσουν: χωρίς να διασχίσει τα σύνορα, κατακτά βασίλεια.

Ένας ολοκληρωμένος αντικομμουνιστής όπως ο Αλεξάντερ Σολζενίτσιν αναγνώρισε ότι στη Σοβιετική Ένωση ένας κλασικός πολιτισμός προσφέρθηκε στο λαό. Στην αγαπημένη Δύση, οι πληβείοι που έχουν αντικαταστήσει τον λαό έχουν μια κλασική έλλειψη πολιτισμού. Η μαζική κουλτούρα γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και σήμερα εξαπλώνεται με 3D παιδικές εκπομπές, παρανοϊκά βιβλία, ηλίθια ή σαδιστικά βιντεοπαιχνίδια, τηλεοπτικές σειρές για κωφούς και άλαλους, φαρμακεία που διανέμουν γλυκά συναισθήματα, εκπομπές επιλεγμένες από τον κοσμικό κλήρο του συστήματος. Ο Theodor W. Adorno έγραψε: η επαναληπτικότητα, ο πλεονασμός και η πανταχού παρουσία που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη μαζική κουλτούρα τείνουν να αυτοματοποιούν τις αντιδράσεις και να αποδυναμώνουν τις δυνάμεις αντίστασης του ατόμου. Ο στόχος της Φρανκφούρτης δεν ήταν η καταγγελία, αλλά η κατασκευή αυτού που ο Μαρκούζε αποκαλούσε μονοδιάστατο άνθρωπο, απελευθερωμένο από την «αυταρχική προσωπικότητα».

Ο πολιτισμός στον οποίο βυθιζόμαστε έχει γυρίσει την πλάτη του στην τεράστια κληρονομιά του. Είτε πρόκειται για τη Lady Gaga, την τελευταία εκδοτική επιτυχία, την τζαζ, τη ραπ, τη σύγχρονη ζωγραφική ή τις κασέτες, τίποτα δεν είναι αποτέλεσμα τύχης. Αυτός ο πολιτισμός, παρατήρησε ήδη ο Λέων Τολστόι, δεν είναι πλέον χριστιανικός, δεν είναι πλέον ριζωμένος στην ιστορία ενός λαού ή σε ένα έδαφος. Συνδέεται με τη μαζική προετοιμασία, αφηρημένη και τυποποιημένη, έχει συγκεκριμένους σκοπούς και στόχους, παγκοσμιοποιημένη, ανιχνεύσιμη μέσα από την ιστορία της σύγχρονης λογοτεχνίας και του κινηματογράφου. Η σύγχρονη μουσική πρέπει να σε τρελάνει, διέταξε ο Αντόρνο. Η ηχορύπανση χρησιμεύει για να καταστρέψει την ανθρώπινη προσωπικότητα. Ο Πλούταρχος επικαλείται την υγιή τρομοκρατία των Πάρθων πριν από τη μάχη του Καρέ, οι θόρυβοι της οποίας έθεσαν τα ρωμαϊκά στρατεύματα σε κρίση. Ο κινηματογράφος του Στάνλεϊ Κιούμπρικ έχει επιμείνει στη σημασία του θορύβου και της μουσικής.

Η τζαζ δημιουργήθηκε την εποχή του George Gershwin και αντικατέστησε τα 
spirituals  του μαύρου πληθυσμού, συμβάλλοντας στην αποχριστιανοποίηση των μαύρων Αμερικανών. Για τον ρόλο του ροκ, η συγκλονιστική βιογραφία των πρωταγωνιστών του αρκεί για να κριθεί, ενώ η ραπ έχει συνοδεύσει εκατομμύρια νέους από τα γκέτο στα πεζοδρόμια του εθισμού, των ναρκωτικών, της αυτοκαταστροφής. Αυτή η υποκουλτούρα χτίστηκε για να ελέγχει τις ζωές των πολιτικοποιημένων νέων. Ο μαρξισμός-λενινισμός παρακάμφθηκε από τη CIA, η οποία προώθησε αφηρημένους καλλιτέχνες όπως ο Jackson Pollock και ο Willem De Kooning σε πράκτορες επιρροής. Η ταινία Daddy Longleg, στα μέσα της δεκαετίας του πενήντα, περιέγραψε την ψυχική προετοιμασία ενός νεαρού ορφανού από τον πρωταγωνιστή, Fred Astaire, του οποίου ο κινηματογράφος συνδέθηκε με την αμερικανική ήπια δύναμη. Η αντιπληροφόρηση εξηγεί με πληθώρα αποδεικτικών στοιχείων ότι οι εμπιστευτικοί μηχανισμοί της αμερικανικής εξουσίας καθοδηγούνται από λίγες οικογένειες και μια ολιγαρχία «φωτισμένων» που προσανατολίζουν την ανθρωπότητα σύμφωνα με τα γούστα και τα συμφέροντά τους. Ήταν η επίπληξη του ίδιου του Τολστόι προς τις ρωσικές ελίτ της εποχής του.

Γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η εισαγωγή και η διάδοση των ναρκωτικών και της αντικουλτούρας αντιστοιχούσαν σε ένα μακροχρόνιο αστυνομικό και πολιτικό σχέδιο. Ο Ken Kesey, ο συγγραφέας του Someone Flew Over the Cuckoo's Nest, ήταν πειραματόζωο για τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στα προγράμματα ελέγχου του νου. Το ελευθεριακό μήνυμα της ταινίας έκρυβε μια ανησυχητική ατζέντα. Τα παράλληλα σύμπαντα ήταν ευκολότερο να ελεγχθούν από τα πολιτικά κόμματα στά οποία έπρεπε  να διεισδύσουν. Θέλετε να ξεφύγετε από αυτόν τον κόσμο; Θα σας βοηθήσουμε, πράγματι, θα κάνουμε περισσότερα, θα σας καθοδηγήσουμε στο ουράνιο τόξο του Μάγου του Οζ. Ας προσπαθήσουμε να αναθεωρήσουμε χωρίς τους παραμορφωτικούς φακούς της κοινωνίας του θεάματος την κινηματογραφική διαθήκη του Kubrick, Μάτια ερμητικά κλειστά.

Η σεξουαλική επανάσταση θεωρήθηκε ήδη ως θεραπεία για το πνεύμα της εξέγερσης από τους αρχαίους τυράννους. Ο Etienne La Boétie μιλά για ταβέρνες και οίκους ανοχής για τον έλεγχο του πληθυσμού της Λυδίας, από τους οποίους προέρχεται ο όρος «παιχνιδιάρικο». Στην εποχή μας, ο κοινωνικός έλεγχος έχει οδηγήσει σε μαζική πορνογραφία προσβάσιμη σε όλους και, αντιστρόφως, στο γκρινιάρικο κοπάδι των ειδημόνων της πολιτικής ορθότητας. Αλλά το σεξ δεν είναι το μόνο όπλο μαζικής καταστροφής. Το μάτι του ηδονοβλεψία συγχωνεύεται με αυτό του πληροφοριοδότη. Ξεκινάμε από την παιδική ηλικία, στην παιδική προετοιμασία: σκεφτείτε σειρές για παιδιά προσχολικής ηλικίας όπως Teletubbies, εισαγωγή στην παγκοσμιοποίηση, ζωισμό, καταναλωτισμό. Ο εγκέφαλος των μικρών παιδιών είναι ένα υλικό που προγραμματίζεται.

Το ίδιο πνεύμα εμψυχώνει ολόκληρη την υποκουλτούρα «σεξ, ναρκωτικά και rock'n'roll», στόχος της οποίας είναι να ελέγξει τις γενιές, να διαδώσει τον καταναλωτισμό, τον ηδονισμό και τον μηδενισμό, εκτρέποντας τις νεανικές ενέργειες. Ο σατανισμός και ο μασονικός συμβολισμός εμφανίζονται σε ορισμένους τομείς της heavy metal μουσικής, της παιδικής λογοτεχνίας (Harry Potter, το έπος φαντασίας War Craft) και της ποπ (Rihanna, Lady Gaga, Beyoncé). Στην περίφημη ομιλία του στο Χάρβαρντ, ο Σολζενίτσιν μίλησε για την «αφόρητη μουσική» που  εισβάλλει παντού. Ο συγγραφέας του Μικρού Πρίγκιπα Antoine de Saint-Exupéry υβρίστηκε επειδή έγραψε ότι ο Μότσαρτ μπορούσε να ακουστεί στο εργοστάσιο, αλλά μόνο στη Σοβιετική Ένωση. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ταινίες του Χόλιγουντ οι κακοί παρουσιάζονται ως μορφωμένοι άνθρωποι: για να ενσωματωθείς πρέπει να είσαι αδαής! Ο ευφυής κινηματογράφος προοριζόταν για τούς Ρώσους δασκάλους όπως ο Ταρκόφσκι.

Ο ηθικός αφοπλισμός που επιβλήθηκε από την αμερικανική μαζική κουλτούρα πήγε χέρι-χέρι με τη μετεγκατάσταση και την αναγκαστική αποβιομηχάνιση, η οποία έχει απομακρύνει τους κινδύνους της λαϊκής κινητοποίησης. Το μεγάλο σιωπηλό όπλο παρέμεινε η τηλεόραση, με την προπαγάνδα και τα ψευδο-γεγονότα της. Όπως ο κινηματογράφος, αλλά μόνιμα, σε καθημερινή βάση, η τηλεόραση παρέχει ένα μοντέλο καμουφλάζ. Πρέπει να δημιουργήσετε ένα κοπάδι πολύ υπάκουων ζώων, κατάλαβε ο Celine. Η επίθεση καθοδηγήθηκε από τη διαφήμιση του Eduard Bernays, στη συνέχεια από τη σχολή της Φρανκφούρτης με το κυνήγι για τη φιγούρα της εξουσίας.

Ο Αντόρνο το παραδέχτηκε: προωθήσαμε τη φιγούρα του ομοφυλόφιλου, ηλιθιοποιήσαμε τον πατέρα της οικογένειας, μεταμορφώσαμε τη γυναίκα σε πρότυπο Madame Bovary, δημιουργήσαμε τον δυσαρεστημένο επαναστάτη έφηβο, τον Marlon Brando και τον James Dean τον αυτοκτονικό, ο οποίος αντικατέστησε τους παραδοσιακούς ήρωες όπως ο John Wayne και ο James Stewart. Καταστρέψαμε την οικογένεια, μετά την ιδέα του έθνους, ανεπιθύμητη στους τραπεζίτες, και τέλος την ιδέα του πολιτισμού. Για να διαλυθεί η κομμουνιστικού τύπου διαμαρτυρία, ήταν απαραίτητο να αγγίξουμε τις χορδές της αδράνειας και της ψυχικής αταξίας. Εφηύραν τον νεαρό «υγρό» ταξιδιώτη με το τρόλεϊ που θέλει να ανακαλύψει τον κόσμο, τις παραλίες του, τα ναρκωτικά του, τις μπύρες του και όλες τις σεξουαλικές του εξορμήσεις! Ήταν ήδη όλα στη γενιά του beat, στον Jack Kerouac που στην ιδιωτική ζωή εξαρτιόταν από τη μητέρα του, στη γενιά στο δρόμο - on the road - της ταινίας Easy Riders, της άσκοπης φυλής δύο ναρκωμένων μοτοσικλετιστών, άμεσων προγόνων του ψυχαναγκαστικού μαζικού τουρίστα που φωτογραφίζει, στις οποίες το τοπίο, μετατρεπόμενο σε τοποθεσία, είναι μόνο το σκηνικό της δικής του εικόνας.

Ο πολιτισμός είναι το πιο ισχυρό όπλο μαζικής καταστροφής: είναι ο απόλυτος βομβαρδισμός. Μας χωρίζει από την ιστορία μας, από τον χώρο μας, από τον γείτονά μας, από τους συμπατριώτες μας. Δημιουργεί το avatar ατόμων έτοιμων να αιχμαλωτιστούν από την τεχνολογική μήτρα του αμερικανικού εμπορίου, η οποία μπορεί να επιβάλει τα σχέδιά της, τους πολέμους της, τα επικίνδυνα παιχνίδια της παντού. Το εργοστάσιο των ονείρων είναι το ανώδυνο στρατόπεδο συγκέντρωσης για το οποίο μίλησε ο Άλντους Χάξλεϋ στον Θαυμαστό Νέο Κόσμο. Η αμερικανική μήτρα τού ιού είναι δύσκολο να αντικατασταθεί επειδή έχει εισβάλει σε όλα τα δίκτυα, σε όλους τους εγκεφάλους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν είμαστε παθιασμένοι με τις εκλογές, το πεδίο μάχης ομάδων που έχουν μεγαλώσει στην ίδια σχολή διάλυσης: δεξιά, κέντρο ή αριστερά του συστήματος. Συγκεκριμένα, η ασχετοσύνη της συντηρητικής φιλελεύθερης σκέψης (αλλά υπάρχει;) για τουλάχιστον τρεις γενιές είναι εντυπωσιακή. Η δεξιά δυστυχώς δεν είχε τον Αντόνιο Γκράμσι και αν κάποιος το έκανε, δεν τον αναγνώριζαν και δεν τον αντιμετώπιζαν, στην καλύτερη περίπτωση, ως ενόχληση. Για τη δεξιά, ο πολιτικός αγώνας διεξάγεται εντός του θεσμικού πλαισίου: ένα τεράστιο λάθος, απόδειξη ότι τίποτα δεν μπορεί να αναμένεται από αυτή την πλευρά. Στην πραγματικότητα, οι μόνες μάχες είναι αυτές για τους φόρους και τις επιχειρήσεις, ένα σημάδι ότι οι αυτοαποκαλούμενοι συντηρητικοί είναι στην πραγματικότητα φιλελεύθεροι των οποίων ο στόχος είναι να υπερασπιστούν τα πορτοφόλια τους και τα αντίστοιχα προνόμια. Στο πολιτικό μάρκετινγκ, η μετριοπαθής παραλλαγή.

Για αυτό το τμήμα του πολιτικού τοπίου, οι προεκλογικές εκστρατείες, οι κοινοβουλευτικές συζητήσεις και η διαχείριση του προϋπολογισμού είναι το μέτρο της επιτυχίας ή της αποτυχίας. Η παρεξήγηση είναι ο λόγος για την ιστορική ήττα των λόγων των συντηρητικών και των λαϊκών εθνικών. Κάποιος έγραψε ότι η δεξιά κρίνεται από τα (οικονομικά) αποτελέσματα, η αριστερά από τις προθέσεις. Είναι απόδειξη ότι δεν υπάρχει αντιστοιχία. Κάποιοι αλλάζουν μυαλά και εγκεφάλους, άλλοι αγωνίζονται για τα πορτοφόλια τους. Η ανάπτυξη του δυτικού μαρξισμού, από τη Σχολή της Φρανκφούρτης και μετά, έδειξε ότι η πάλη των ιδεών έχει ένα πεδίο μάχης που δεν είναι θεσμικό, ή πολιτικό με τη στενή έννοια, αλλά πολιτιστικό. Η καταστροφική διαδρομή στο έδαφος των εθίμων, των ηθικών, κοινωνικών, μεταπολιτικών βάσεων είναι τόσο τεράστια που δεν γίνεται πλέον αισθητή. Ο Giacinto Auriti υποστήριξε για την οικονομική δύναμη, ότι την έχουμε εισάγει τόσο πολύ που δεν τη βλέπουμε πλέον, σαν το μουστάκι κάποιου που τό φορούσε πάντα.

Η προοδευτική μαρξιστική πολιτιστική σκέψη νίκησε, όπως ο οξυδερκής στρατηγός του Σουν Τζου, χωρίς να δώσει μάχη: εκμεταλλεύτηκε την απουσία του εχθρού, την επακόλουθη αποχώρησή του που τον έκανε να θεωρήσει καλούς και σωστούς τους λόγους του άλλου. Από τη δεκαετία του '60 του εικοστού αιώνα, το πολιτιστικό σύμπαν εργάζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου για την επανερμηνεία της δυτικής πολιτιστικής κληρονομιάς για να την καθαρίσει από τα πνευματικά και ηθικά στοιχεία πού είναι δημοφιλή και συντηρητικά. Τέλος, συγκροτήθηκε ακριβώς με την επιθυμία να ακυρωθεί η ευρωπαϊκή και δυτική κληρονομιά. Η προσέγγιση είναι διεπιστημονική, δρα σε ακαδημαϊκό επίπεδο, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στον υλικό και λαϊκό πολιτισμό, σχεδόν χωρίς αμφισβήτηση. Η δεξιά ασχολείται με τις εκλογές· Μερικές φορές κερδίζει χωρίς ποτέ να αλλάζει την πολιτιστική ατζέντα των άλλων. Πηγαίνει στην κυβέρνηση, ποτέ στην εξουσία. Όλα τα κύρια στρατόπεδα, χωρίς εξαίρεση, μοιράζονται την ίδια φιλελεύθερη οικονομική πολιτική, όλοι, με περιθωριακές εξαιρέσεις, είναι φιλελεύθεροι και ελευθεριακοί, ενθουσιώδεις υποστηρικτές της «προόδου», ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Ο πολιτικός ανταγωνισμός λαμβάνει χώρα μεταξύ διαφορετικών ρευμάτων του ίδιου μετα-κόμματος. Από την άποψη των ιδρυτικών αρχών, δεν υπάρχει ανταγωνισμός: κάποιοι παίζουν το παιχνίδι, άλλοι κοιτάζουν και κουνούν το κεφάλι τους.

Πίσω από την έννοια του πολιτιστικού κανόνα, ο επιτυχημένος προοδευτισμός επιβεβαιώνει τον αντιευρωπαϊκό σχετικισμό του. Ένα παράδειγμα: η Μόνα Λίζα παύει να αποτελεί μέρος του καθολικού αισθητικού κανόνα που πρέπει να αναχθεί σε εκδήλωση μιας συγκεκριμένης κοινωνίας, της άρχουσας τάξης της Αναγέννησης, της αρχής της ανόδου της αστικής τάξης. Γίνεται μια σχέση εξουσίας που πρέπει να ανατραπεί. Η έννοια του πολιτισμικού κανόνα, με άλλους τρόπους, προϋποθέτει την αορατότητα των μορφών έκφρασης που αρμόζουν σε ομάδες (έγχρωμοι, γυναίκες, προλεταριάτο) ξένες προς τα κυρίαρχα στερεότυπα. Αυτές οι μελέτες που ξεκίνησαν τη δεκαετία του εξήντα χρησίμευσαν για την οργάνωση φαινομένων αντικουλτούρας που αρχικά θεωρήθηκαν ως μορφές τέχνης εκφυλισμένες ακόμη και από τον Αντόρνο. Ήταν στην πραγματικότητα μηχανισμοί που χρησιμοποιήθηκαν για να αποκτήσουν επιρροή στη λαϊκή κουλτούρα, αποσπώντας την από την αστική ηγεμονία, μια αντικουλτούρα που παρουσιάστηκε ως εργαλείο αντίστασης στον καπιταλισμό.

Εισήγαγαν, πέρα από την αισθητική ανάλυση της τέχνης, κοινωνιολογικές και πολιτικές θεωρήσεις που κατέστησαν δυνατή τη διαμόρφωση της συνείδησης των γενεών. Η πρώτη επιτυχημένη επίθεση ήταν στα οχυρά του πολιτισμού – αυτό είναι το λεξικό του Γκράμσι – δημιουργώντας τις συνθήκες για την άσκηση μιας τεράστιας, διαρκούς και σχεδόν αδιαμφισβήτητης επιρροής στην κοινωνία, η οποία επέτρεψε την ανάπτυξη πολιτικών, νομοθετικών και εθιμικών αλλαγών των οποίων τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις (longue durée του Bourdieu) βιώνουμε τώρα, μετά από μισό αιώνα διαδοχικών σεισμών. Το κεφαλαιώδες λάθος της δεξιάς, εντοπισμένο από τον Raymond Arone και τον Roger Scruton, ήταν να μην συνειδητοποιήσει εγκαίρως την «ιστορική» έκταση αυτών των φαινομένων.

Η δεξιά, κλειδωμένη στο φιλελεύθερο  κλουβί μιας υποτιθέμενης οικονομικής νίκης, έχει αποδεχθεί τα πάντα χωρίς συζήτηση, συχνά χωρίς καν να παρατηρήσει την αλλαγή παραδείγματος, το αποτέλεσμα της ανάπτυξης της κοινωνίας – ούτε ελεύθερης ούτε αυθόρμητης, αλλά αδιαμφισβήτητης – που καθορίζεται από ορισμένα συνθήματα και ορισμένες προσωπικότητες. Όταν η φιλελεύθερη συντηρητική πολιτική – η μόνη που έχει ιθαγένεια στη δεξιά πλευρά της μεταμοντέρνας κοινωνίας – αγκαλιάζει άκριτα κάθε δόγμα της προοδευτικής πολιτιστικής ατζέντας – για παράδειγμα, με το να μην δεσμεύεται ποτέ για νομοθετικές αλλαγές, μόλις κατακτήσει χώρους διακυβέρνησης, αποδέχεται σιωπηρά ότι είναι άσχετη, γεγονός που καθιστά την πρόσβασή της στην πολιτική εξουσία όλο και πιο δύσκολη. Η γάτα δαγκώνει τη δική της ουρά, ενώ ανάμεσα στο ντροπαλό, τραύλισμα και ξεθωριασμένο αντίγραφο και το πρωτότυπο, οι άνθρωποι επιλέγουν το πρωτότυπο.

Έτσι, παρατηρούμε τόση τοξικότητα, τόσο γνήσιο μίσος στον κόσμο των μέσων ενημέρωσης και του πολιτισμού προς εκείνα τα μέσα ενημέρωσης, τα κόμματα και τα κοινωνικά κινήματα που αμφισβητούν την πολιτιστική ηγεμονία του νεομαρξιστικού και μετα-αστικού προοδευτισμού, όπως το ουγγρικό Fidesz, το ισπανικό Vox και το πολωνικό Law and Justice. Η δράση τους είναι παρόμοια με εκείνη των τριακοσίων Σπαρτιατών με επικεφαλής τον Λεωνίδα στο φαράγγι των Θερμοπυλών, οι οποίοι κατάφεραν να εμποδίσουν την προέλαση του ισχυρού περσικού στρατού του Ξέρξη, καθιστώντας δυνατή την επιτυχή αντεπίθεση που έσωσε την Ελλάδα από τον δεσποτικό προσανατολισμό και κατέστησε δυνατή την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Σήμερα η μάχη, το νέο kulturkampf, λαμβάνει χώρα στα κοινωνικά δίκτυα, στις σπάνιες συντακτικές ομάδες που αμφισβητούν τα προοδευτικά δόγματα, στα λίγα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης που έχουν απομείνει, στις πολύ λίγες πανεπιστημιακές αίθουσες από τις οποίες ηρωικοί δάσκαλοι προσπαθούν να αποσυναρμολογήσουν τους ψευδείς μύθους της κριτικής θεωρίας. Είναι ο θανάσιμος αγώνας για την αντιμετώπιση του όπλου της μαζικής καταστροφής της προοδευτικής κουλτούρας, αναπόφευκτος είτε η δεξιά –είτε πρέπει να ονομάζεται έτσι είτε όχι– καλλιεργεί την ελπίδα και την αξίωση να ασκήσει κάποια επιρροή στα «κοινωνικά» ζητήματα. Μακριά από το να αποτελεί τη φασιστική και μισαλλόδοξη καρικατούρα με την οποία απεικονίζεται από τον εχθρό, (εχθρό, όχι αντίπαλο!) στέκεται ως το τελευταίο προπύργιο ενός ετοιμοθάνατου πολιτισμού, στα πρόθυρα να υποκύψει σε μια άνευ προηγουμένου μορφή σιωπηλού ολοκληρωτισμού που σκοτώνει τη χιλιετή ελευθερία μας από ασφυξία.

Εγκύκλιος με την σφραγίδα του ΠΟΥ, (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) για νομιμοποίηση του σέξ και την διαστροφή στα παιδιά!



Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. ΘΑ ΛΥΠΑΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Ο ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΦΤΑΣΕ ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΧΑΡΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ.
ΤΩΡΑ ΛΟΙΠΟΝ ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΜΟΝΗ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΒΟΛΟΥ, Η ΑΙΧΜΗ ΤΟΥ ΖΗΖΙΟΥΛΙΣΜΟΥ, ΣΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ ΜΕ ΤΗΝ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΟΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΡΑΜΦΟΥ:
"Η αναζήτηση της θέσης και του ρόλου του χριστιανού στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο της νεωτερικότητας, συνεχώς αναδεικνύει μια σειρά προβλημάτων, στα οποία, κάθε φορά, η Ορθόδοξη θεολογία καλείται να πάρει θέση. Κυρίως, όμως, αναδεικνύει την ανάγκη για ουσιαστικό διάλογο του χριστιανισμού με την εποχή μας, ο οποίος χρειάζεται να απαλλαγεί από αγκυλώσεις και να ευδοκιμήσει σε ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της θεολογικής σκέψης."

Τι μας ετοιμάζει η #Τουρκία - Δημ. #Σταθακόπουλος


Ο νομικός Δημήτρης Σταθακόπουλος, Δρας Παντείου Πανεπιστημίου (Οθωμανική Κοινωνία – ιστορία και πολιτισμός), Συνεργάτης του Εργαστηρίου Τουρκικών και Ευρασιατικών Μελετών ( ΕΤΕΜ ) του Παν.Πειραιά (ΠΑ.ΠΕΙ), με αφορμή την επανεκλογή του Ταγίπ Ερντογάν, ξετυλίγει τις πρώτες σκέψεις του για το πώς θα κινηθεί ο Τούρκος Πρόεδρος στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικά τα Ελληνοτουρκικά. Στρατηγικά, η Τουρκία του Ερντογάν θέλει ενεργητικό ρόλο σε όλο το πεδίο των θεμάτων της Ανατολικής Μεσογείου, με επιδίωξη έναντι της Ελλάδας την απόλυτη δορυφοροποίηση της ακόμη και στα προνομιακά για την Ελλάδα ενεργειακά πεδία, που όμως στην εσωτερική μας ατζέντα επί της ουσίας είναι στα αζήτητα ακόμη και την προεκλογική περίοδο. Ο κ. Σταθακόπουλος μίλησε ακόμη για τις ημερομηνίες των 100 χρόνων από την Συνθήκη της Λωζάνης στις 24 Ιουλίου αλλά και της γέννησης της Τουρκικής Δημοκρατίας πριν 100 χρόνια στις 29 Οκτωβρίου, τονίζοντας ότι ο Ερντογάν θα παίξει και επί του πεδίου με κινήσεις κατά βάση φραστικές ως προς τους συμβολισμούς που θέλει να περάσει. Αναλύει ακόμη, την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Αιγύπτου - Τουρκίας σε σχέση με τα Ελληνικά συμφέροντα, ενώ αναφέρεται και στις επιλογές Ερντογάν στη νέα 5ετή θητεία του, με στόχο την υστεροφημία του και την δρομολόγηση της διαδοχής του, όχι κατά ανάγκη όπως αναμένουν οι περισσότεροι από τον πολιτικό του χώρο.

Τρίτη 30 Μαΐου 2023

Η πτώση της Πόλης και η ανακάλυψη της Αμερικής / Ποια Τουρκία στο εξής θα δούμε;


Στο πρώτο μέρος της αποψινής εκπομπής " ΕΚΕΙΝΩΝ ΑΠΟΓΟΝΟΙ " θα ασχοληθούμε με τη σχέση της πτώσης της Πόλης και της ανακάλυψης της Αμερικής. Καλεσμένος ο καθηγητής της Σχολής Ευελπίδων Δρ. Κωνσταντίνος Γρίβας Στο δεύτερο μέρος θα αναλύσουμε ποια Τουρκία στο εξής θα δούμε. Καλεσμένοι οι συντελεστές του καναλιού μας: Στέφανος Καραβίδας Αντρέας Νικολόπουλος Θεόδωρος Νικολοβγένης

Περί ταυτίσεως ΕΙΝΑΙ και θεού!

Η Λατινική, Αυγουστινιανή εκδοχή των πραγμάτων.

Η Αυτοκρατορία της ταυτίσεως ΕΙΝΑΙ και θεού!
Κατά Ζηζιούλα
Ο Ακινάτης μιλά για εικόνα, όταν στο αποτέλεσμα βρίσκεται παρούσα μία αναπαράσταση της αιτίας, μέσω μίας μορφής που της ομοιάζει. Έτσι όπως το άγαλμα του Ερμή αναπαριστά τον Ερμή! Έτσι και η σχέση κτιστού και ακτίστου συγκρίνεται, μέχρι σήμερα, με εκείνη που υπάρχει ανάμεσα στον Πατέρα και στα άλλα θεία πρόσωπα. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή.
Γνωρίζουμε το όνομα του Θεού, όπως μας το έδωσε ο ίδιος: Εγώ ειμί ο ών! Το οποίο μετεφράσθη στην Δύση μέσω του Αυγουστίνου ως εξής: εγώ είμαι αυτός που είμαι! Έτσι το όνομα του Θεού κατέληξε να καθορίζεται ως εξής: «Εγώ είμαι». Η ερμηνεία του Αυγουστίνου είναι πολύ γνωστή: αυτός τού οποίου το όνομα είναι «Εγώ είμαι», είναι ΤΟ ΕΙΝΑΙ το ίδιο, προσωπικώς. Ετσι συνάγεται πως το πρώτο όν πρέπει να είναι πρόσωπο. Διότι μόνο ένα πρόσωπο μπορεί να δημιουργήσει, δηλ. να μεταφράσει σε ύπαρξη την θέλησή του. Έτσι λοιπόν και η ενέργεια της πρώτης αιτίας δεν είναι διαφορετική από την ελεύθερη πράξη, διότι κάθε πράξη η οποία δεν είναι μία ελεύθερη ενέργεια, είναι αιτιατή, και γι’αυτό δεν είναι η πρώτη αιτία. Εξάλλου η ίδια η λογική τάξη και η σκοπιμότης του κόσμου μάς παραπέμπουν σε ένα πρόσωπο-δημιουργό. Μόνον μία νοερή ουσία, προικισμένη με θέληση, μπορεί να θέσει σκοπούς και να υιοθετήσει τα μέτρα που είναι απαραίτητα για την πραγματοποίησή τους. Νόηση και ελευθερία είναι τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του προσώπου.
Το όνομα με το οποίο κάθε πρόσωπο ορίζει τον εαυτό του, είναι «ΕΓΩ». Σαν «Εγώ» μπορεί να ορισθεί μόνον ένα όν, το οποίο στο Είναι του είναι εσωτερικό στο δικό του είναι, και ταυτόχρονα μπορεί να ορισθεί στο είναι του σαν διακεκριμένο από τα άλλα όντα. Κάθε Εγώ είναι μοναδικό, έχει κάτι που δεν μοιράζεται με κανένα άλλο όν, κάτι που είναι «ακοινώνητο» (αυτό είναι εξάλλου και το νόημα που δίνει ο Ακινάτης στην ατομικότητα). Αυτό όμως δεν σημαίνει πως είναι μοναδικό, πως δεν μετέχει δηλ. σε κανένα άλλο υπαρκτό. Ο όρος Εγώ έχει μία καθολική σημασία, έτσι ώστε να μπορεί νά πληρούται σε κάθε περίπτωση που εφαρμόζεται σωστά.
Το ακοινώνητο που ανήκει σε κάθε Εγώ σαν Εγώ, είναι μία ιδιαιτερότης του όντος. Κάθε  Εγώ έχει το Είναι του, το οποίο ονομάζουμε ζωή, και η οποία εκτυλίσσεται λεπτό προς λεπτό, και γίνεται εν τέλει ένα όν κλειστό εις εαυτόν.
Όπως ακριβώς περιέγραψε την μονάδα πρώτος ο Λάϊμπνιτς. Και κάθε εγώ είναι με τον τρόπο του καθ’αυτό έτσι διαγεγραμμένο, όπως δεν είναι κανένα άλλο όν και όπως κανένα άλλο δεν είναι καθ’αυτό.
Κάθε άνθρωπος είναι ένα «Εγώ». Κάθε ένας αρχίζει να ονομάζει τον εαυτό του «Εγώ» και μετά μαθαίνει το όνομά του. Αντίθετα όμως από το Εγώ που κρύβεται πίσω από το βίωμα της ζωής, του οποίου και έχουμε άμεση συνείδηση, υπάρχει το ΚΑΘΑΡΟ ΕΓΩ. Αυτό το Εγώ ζεί σε κάθε «εγώ αντι-λαμβάνομαι», «Εγώ σκέπτομαι», «Εγώ βγάζω συμπέρασμα», «Εγώ επιθυμώ». Αυτό το Εγώ ζεί σε κάθε εμπειρία, και είναι γι’αυτό  αναπόφευκτο. Είναι αχώριστο από κάθε περιεχόμενο των βιωμάτων μας, αλλά δεν μπορούμε να το θεωρήσουμε  σαν μέρος αυτών των βιωμάτων. Αντιθέτως, κάθε εμπειρία τού ανήκει. Το Εγώ είναι αυτό που ζεί σε κάθε εμπειρία, που ζεί την εμπειρία. Το Εγώ ζεί, και η ζωή είναι το ΕΙΝΑΙ του. Το Εγώ όμως είναι, πριν από το περιεχόμενό του, κενό, είναι τίποτα, εάν δεν πληρωθεί ακριβώς από περιεχόμενα τα οποία έρχονται πέρα από την ηγεμονία του, είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά. Η ζωή του είναι σε κάθε στιγμή παρούσα. Ενώ τα περιεχόμενά του υπάρχουν μόνον σε μία στιγμή του παρόντος. Μία άπειρη απόσταση το χωρίζει από το Θείο Είναι, και παρ'όλα αυτά τού μοιάζει περισσότερο από κάθε άλλο πράγμα, διότι είναι ένα «Εγώ», είναι δηλ. ένα πρόσωπο.
Το δόγμα του Μ.Αθανασίου  λοιπόν, για να επανέλθουμε στην σχέση Δημιουργού και Δημιουργίας και να την συγκρίνουμε με την σχέση του Πατρός προς τα υπόλοιπα πρόσωπα, ορίζει τον Υιό γεννημένο, όχι δημιουργημένο. Δεν εισέρχεται ο Υιός στην ύπαρξη, είναι αιώνιος, όπως ο Πατήρ. Είναι μία μόνον ουσία με τον Πατέρα και έτσι, επειδή στον Θεό Είναι και ουσία συμπίπτουν, είναι επίσης και ένα μόνον Είναι. Δεν είναι μία μερική εικόνα, αλλά το όλον. Είναι μία τέλεια εικόνα του Πατρός. Διότι ο Θεός είναι πνεύμα, και ο Πατήρ και ο Υιός είναι ένα. Αντιθέτως στον άνθρωπο, ακόμη και η εικόνα του στον καθρέφτη είναι διαφορετική από τον ίδιο.
Και το ερώτημα λοιπόν, το οποίο καθίσταται πλέον απαραίτητο ερεύνης, αφού επισημάνθηκε αυτή η τελειότης της εικόνος του Πατρός, είναι : Τί πράγμα είναι η τέλεια ενότης του «Εγώ είμαι» σε τρία πρόσωπα; Το Θείο Είναι-πρόσωπο είναι το αρχέτυπο όλων των πεπερασμένων όντων-προσώπων. Στο πεπερασμένο Εγώ όμως αντιτίθεται ένα Εσύ, σαν ένα άλλο Εγώ, ίσο μ’αυτό, σαν ένα όν στο οποίο μπορούμε να απευθυνθούμε ζητώντας κατανόηση και απάντηση, και με το οποίο ζεί αυτό το Εγώ, λόγω της κοινωνίας του Είναι-Εγώ, στην ενότητα ενός Εμείς. Το εμείς είναι η μορφή στην οποία πειραματιζόμαστε ως προς το Είναι-Ένα, μίας πολλαπλότητος δηλ. προσώπων. Το Είναι-Ένα δεν καταργεί την πολλαπλότητα και την διαφορετικότητα των προσώπων. Η διαφορετικότης είναι πάνω απ’όλα μία διαφορετικότης του Είναι, η οποία ανήκει στην ουσία του Εγώ: το Είναι εισαγμένο σε μία ανώτερη ενότητα δεν εκμηδενίζει το συμπαγές της μοναδικότητος της ζωής του Εγώ.
Υπάρχει όμως και μία διαφορά της ουσίας: η κοινότης, που είναι το θεμέλιο του Είναι-Εμείς, αφήνει περιθώριο σε έναν τρόπο προσωπικής υπάρξεως, που το Εγώ δεν τη συμμερίζεται με κανένα άλλο. Μία τέτοια διαφορά ουσίας δεν παρατηρείται στα Θεία πρόσωπα. Στον Θεό δεν υπάρχει αντίθεση ανάμεσα στο καθολικό και στο ιδιαίτερο, ούτε ανάμεσα στο ουσιώδες είναι και στο πραγματικό. Ολόκληρη η ουσία είναι κοινή στα τρία πρόωπα. Έτσι απομένει μόνον η διαφορετικότης των προσώπων καθ’εαυτών: μία τέλεια ενότης στο εμείς, όπως δεν μπορεί να συναντηθεί σε καμμία κοινότητα πεπερασμένων προσώπων.
Και όμως, παρ’όλα αυτά, σ’αυτή την ενότητα είναι εφικτή η διάκριση ανάμεσα στο Εγώ και στο Εσύ, χωρίς την οποία δεν είναι δυνατό το Εμείς. Κοντά λοιπόν στην αποκάλυψη του ονόματος του Θεού «Εγώ είμαι», υπάρχει στην Παλαιά Διαθήκη η εξής έκφραση: «Ας δημιουργήσουμε τον άνθρωπο κατ’εικόνα μας», που αποτελεί και την πρώτη εμφάνιση της Τριάδος. Όπως υπάρχει και ο Λόγος: «Εγώ και ο Πατήρ είμαστε Ένα». Το Εμείς, καθότι ενότης του Εγώ και του Εσύ, είναι μία ανώτερη ενότης από εκείνη του Εγώ. Είναι μία ενότης της αγάπης. Και η αγάπη είναι δώρο του εαυτού σε ένα Εσύ, και είναι στην τελειότητά της -λόγω της αμοιβαιότητος της δωρεάς του εαυτού- ένα Είναι-ΕΝΑ. Καθότι ο Θεός είναι αγάπη. Έτσι το όνομα του Θεού «Εγώ είμαι» εξισούται με το «Εγώ δίνομαι ολοκληρωτικώς σ’ένα Εσύ», είμαι ένα μ’ένα Εσύ, επομένως και με ένα «εμείς είμαστε». Η αγάπη λοιπόν δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την αγάπη ανάμεσα στον Θεό και στην κτίση, διότι είναι η θεία εσωτερική ζωή.
Η υπέρτατη αγάπη είναι αμοιβαία, αιώνια αγάπη. Ο Θεός αγαπά την δημιουργία του από την αιωνιότητα. Αλλά δεν αγαπάται από αυτήν από την αιωνιότητα! Η αγάπη ανάμεσα στον Θεό και στην κτίση παραμένει πάντοτε μία ατελής αγάπη, διότι παρότι μπορεί να δεχθεί, στην δωρεά του εαυτού χωρίς διακοπή της θείας ζωής, ο Θεός στον εαυτό του την δημιουργία, κανένα κτίσμα δεν μπορεί να συλλάβει τον Θεό.
Τα θεία πρόσωπα προσφέρουν αμοιβαίως την μοναδική αιώνια και άπειρη ουσία. Ο Πατήρ την δωρίζει στον Υιό, από την αιωνιότητα, γενώντας Τον, και ενώ ο Πατήρ και ο Υιός προσφέρονται αμοιβαίως, από την προσφορά τους και την αγάπη τους εκπορεύεται το Άγιο Πνεύμα.
Έτσι λοιπόν το Είναι του δευτέρου και του τρίτου προσώπου είναι ένα Είναι που έχει προσληφθεί, αλλά δεν είναι δημιουργημένο όπως η κτίση, είναι το μοναδικό Θείο Είναι που δωρίζεται και προσλαμβάνεται, καθώς η δωρεά και η πρόσληψη ανήκουν στο Μυστήριο της Αγίας Τριάδος.

Αμέθυστος