Γ) Η ΤΡΙΑΔΑ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ ΚΑΙ ΦΩΤΙΣΜΕΝΗ ΣΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: HEGEL

Στις πηγές της νεωτερικής θεολογίας (ΧXIIΙ)

Τί σημαίνει όμως σ’ αυτό το σημείο, εμβαθύνοντας τον στοχασμό, ότι ο θεός είναι «τρία πρόσωπα»; Σημαίνει, απαντά ο Hegel, πως ο θεός σαν άπειρη υποκειμενικότης περιέχει την αντίφαση και μαζί και την λύση της: «Λύση δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει αντίφαση, αλλά πως αυτή η αντίφαση λύνεται για να αποδείξει ότι πρέπει να γίνει κατανοητή η απόλυτη αντίθεση. Διότι η προσωπικότης είναι αυτός ο ακραίος όρος, ο οποίος στην αφαιρετικότητά του διατηρείται μόνον σαν λυμένος, αλλά που στην ουσία του δεν είναι απομονωμένος. Καθορισμός της μορφής εδώ είναι η άπειρη μορφή και κάθε στιγμή είναι σαν ένα υποκείμενο. Η προσωπικότης είναι ελευθερία και γι’ αυτό στο άπειρο Eίναι της δι’ εαυτήν είναι αληθινή στην ίδια της την έννοια, και γι’ αυτό είναι ο καθορισμός της ταυτότητος καθ’ εαυτής, της καθολικότητος. Αυτό το στοιχείο του στοχασμού είναι αυτή καθ’ εαυτή η παραίτηση η ίδια στην πιο υψηλή της στιγμή και η αιώνια κίνηση είναι η έννοιά της». Ο θεός είναι ένας και Τριαδικός, κατά τον Hegel, επειδή είναι πνεύμα ή άπειρη υποκειμενικότης, η οποία παρότι είναι μία, μάλιστα δε για να μπορεί να είναι μία, γίνεται σε τρεις στιγμές ή σε τρία πρόσωπα.


Ας δούμε τώρα πως προσπαθεί να εξηγήσει το ξεδίπλωμα αυτής της προόδου του θεού στον θεό. Προσπαθεί να δώσει λύση από τρεις οπτικές γωνίες: (1) της υποκειμενικής συνειδήσεως, (2) του χώρου και του διαστήματος, (3) του χρόνου.

Κατ’ αρχάς, δηλώνει ο Hegel, ο θεός είναι πατήρ, (1) υποκείμενο καθ’ εαυτό, μορφή της αφηρημένης καθολικότητος η οποία καθ’ εαυτή περιλαμβάνει τα πάντα, ουσία η οποία αποκαλύπτεται αλλά δεν φανερούται. (2) έξω από τον κόσμο και την περατότητά του (3) έξω από τον χρόνο και μέσα στην καθαρή σκέψη της αιωνιότητος.

Υστέρα υπάρχει ο θεός Υιός, (1) αντικείμενο καθ’ εαυτό, άπειρη Ιδιαιτερότης, μορφή της φαινομενικής φανερώσεως, της συγκεκριμενοποιήσεως του Είναι για το άλλο, στο στοιχείο της αναπαραστάσεως, συνείδηση συλλαμβανόμενη σε σχέση με το άλλο, (2) μορφή σαν κόσμος, (3) θεία Ιστορία καθότι πραγματική μέσα στην πλήρη ύπαρξη, μείωση έτσι ώστε να εμφανισθεί σαν φαινόμενο, σαν κατεξοχήν Ιστορικό φαινόμενο, άμεση ύπαρξη, αλλά ταυτοχρόνως παρελθούσα, καθώς απερρίφθη!

Τέλος υπάρχει ο θεός άγιο πνεύμα, ο τρίτος που είναι και ο πρώτος, διότι και οι τρεις είναι πνεύμα, ο θεός της μορφής της επιστροφής εις εαυτόν και δι’ εαυτόν: (1) Καθαρή υποκειμενικότης, ο μόνος ελεύθερος μέσω της επιστροφής εις εαυτόν, (2) εσωτερικός τόπος, κοινότης, κατ’ αρχάς μέσα στον κόσμο, η οποία έχει αυτόν τον ίδιο τον θεό πάνω στη γη, επομένως εκκλησία, (3) παρών σαν κάτι περιορισμένο το οποίο διαφοροποιεί τον εαυτό του από το παρελθόν και από το μέλλον και στην συνέχεια σαν παρών το οποίο υψούται και ξαναβρίσκεται, ολοκληρωμένο στην άρνηση της αμεσότητός του, στο όχι ακόμα και επομένως στο μέλλον.

Έτσι λοιπόν ο θεός ή το πνεύμα ή η υποκειμενικότης είναι Μονάς και Τριάς, αιώνια ζωή, ανάπτυξη της Ιδέας, διαλεκτική πρόοδος, εννοιολογική ιστορία της διαφοροποιήσεως, της ασυμφωνίας και της επανευρέσεως εις εαυτόν. Για όλα αυτά ο θεός είναι κατά τον Hegel και αγάπη. Έτσι λοιπόν λέγοντας πως ο θεός είναι πνεύμα ή υποκειμενικότης ισοδυναμεί με το να πούμε πως ο θεός είναι Μονάς και Τριάς διότι ακριβώς είναι αγάπη.

Κατά τον Hegel η λογική αποδεικνύει πως το αφηρημένο Ένα είναι μια κακή κατηγορία. Διότι ένα μόνον πρόσωπο είναι καθ’ εαυτό σκληρό, άκαμπτο. Όμως στην αγάπη το πρόσωπο εγκαταλείπει την ιδιαιτερότητά του πλατύνοντάς την στην καθολικότητα: Στην αγάπη προσφέρω την αφηρημένη μου προσωπικότητα και κερδίζω μια προσωπικότητα πραγματική. «Η αλήθεια της προσωπικότητος είναι ακριβώς αυτή: Κερδίζεται με την εμβάθυνση, με το να βυθιστούμε μέσα στον άλλο. Τί είναι δηλαδή η αγάπη; Η αγάπη, λέει ο Hegel, είναι μια διαφοροποίηση υπάρξεων οι οποίες δεν είναι αναγκαίως διαφορετικές η μία για την άλλη. Η συνείδηση, το αίσθημα αυτής της ταυτότητος, δηλαδή το να είσαι έξω από τον εαυτό και μέσα στον άλλον, αυτό είναι η αγάπη. Έχω την αυτοσυνειδησία μου, όχι σε μένα, αλλά στον άλλον, στον οποίον και μόνον είμαι πεπληρωμένος, έχω την ησυχία μου. Αυτός δε ο άλλος με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, καθώς είναι έξω από τον εαυτό του, έχει μόνον σε μένα την αυτοσυνειδησία του και έτσι είμαστε και οι δυο μαζί αυτή μόνον η συνείδηση της εξωτερικότητος και της ταυτότητος, αυτή η διαίσθηση, αυτό το αίσθημα, αυτή η γνώση της ενότητος. Αυτή είναι η αγάπη και αν δεν γνωρίζουμε πως η αγάπη είναι ακριβώς η διαφοροποίηση και η υπέρβαση αυτής της διαφοράς, ο λόγος μας είναι κενός».

[Για πρώτη φορά ο άνθρωπος δηλώνει ότι μπορεί να αγαπήσει τον άλλον χωρίς να έχει προηγουμένως αγαπήσει εξ' όλης της ψυχής του και της διανοίας του τον Θεό].

Όταν λέμε λοιπόν πως ο θεός είναι αγάπη, θέλουμε να πούμε, κατά τον Hegel, πως αυτός είναι μια διαφοροποίηση και η υπέρβαση αυτής της διαφοράς, ένα παιχνίδι του διαφορετικού χωρίς καμμία σοβαρότητα, καθώς η διαφορά έχει υπερβαθεί σαν απλή αιώνια Ιδέα.

Ο Hegel τώρα πια είναι ευτυχισμένος. Στην σκέψη του το πνεύμα έδωσε μαρτυρία στο πνεύμα. Έδειξε πως η φιλοσοφία του είναι θεολογία και πως σαν τέτοια, είναι μια αληθινή υπηρεσία στον θεό. Ο θεός φανερώθηκε στον Hegel όπως ακριβώς είναι, στην αλήθεια του, διότι ο φιλόσοφος στην έννοιά του τον σκέφτηκε σαν ενότητα και τριαδικότητα προσώπων. Ο Hegel αναγνωρίζει σαν πρόδρομό του τον Böhme. Βεβαίως ο τρόπος έκφρασης του Böhme ήταν φανταστικός και πρωτόγονος, διότι δεν κατόρθωσε να εξυψωθεί στην καθαρή μορφή της σκέψης, αλλά η βάση που κυριάρχησε στην προσπάθειά του, ήταν η πλήρης αναγνώριση της Τριάδος. Αντιθέτως ο Hegel συνέλαβε την “έννοια” του θεού στον θεό, έτσι ώστε κατόρθωσε να αναγνωρίσει πως ο θεός φανερώθηκε σ' αυτόν σαν σε έναν σκεπτόμενο άνθρωπο, ο οποίος κρατά στην σιωπή, παραμερίζει τον εαυτό του εις εαυτόν. Επιστρέφει εις εαυτόν. Σ' αυτό που οι αρχαίοι είχαν ονομάσει ενθουσιασμό και που είναι η καθαρή αφηρημένη μεσότης, η πιο υψηλή ησυχία της σκέψης, αλλά και η πιο υψηλή δραστηριότης ταυτοχρόνως, ικανή για να συλληφθεί η πιο καθαρή ιδέα του θεού και να έλθει εις συνειδητοποίησιν αυτής. Έτσι στο δόγμα του περί του θεού, και πάνω απ' όλα του θεού σαν Τριάδα, το αληθινό κατορθώθηκε να είναι ένας Βακχικός θρίαμβος καθώς κανένα μέλος δεν λείπει από το ενθουσιώδες παιχνίδι· και καθώς επιπλέον κάθε μέλος, ενώ απομονώνεται ταυτόχρονα διανοίγει με τέτοιον τρόπο ώστε θα μπορούσαμε επίσης να πούμε πως είναι η απλή και διαφανής ησυχία!

Αμέθυστος