Συνέχεια από : Τετάρτη, 30 Ιουνίου 2010
ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΠΑΘΕΙΑΣ
ΚΕVΙΝ CORRIGAN
Όλα όσα αναφέραμε προηγουμένως αποτελούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις γιά τήν κατανόηση τής χρήσεως τού όρου απάθεια εκ μέρους τού Ευάγριου καί τού Γρηγορίου, παρότι ο Ευάγριος φέρει μιά καινούρια Χριστιανική άποψη στό θέμα. Μπορούμε να δούμε και την άποψη τού Γρηγορίου σέ τούτο το σημείο και να την συγκρίνουμε: «Ελευθερία είναι να γίνουμε σάν αυτό τό οποίο δέν υπακούει σέ κανέναν αφέντη και το οποίο υπάρχει κάτω από τον δικό του έλεγχο, ο οποίος μάς εδόθη απ' Αρχής από τον Θεό». Αυτή η αυτο-εξάρτηση, ο αυτο-έλεγχος, ακριβώς όπως και στόν Πλάτωνα και στόν Αριστοτέλη, αλλά με μιά Χριστιανική διαφορά, συνεπάγεται καί έναν τρόπο ζωής ενός ανωτέρου επιπέδου. «Τότε η ψυχή, μιμήται την ανώτερη ζωή, καθώς συμμορφώθηκε με τίς ιδιότητες τής θείας φύσεως, τόσο πού τίποτε άλλο δέν λείπει πλέον από αυτή τη συμμόρφωση παρά η διάθεσις τής αγάπης, καθώς προσκολλάται με την φύση της στό κάλλος».
Σ' αυτό το απόσπασμα, απλότης και ενότης αντιστοιχούν σέ μιά σύνθεση ανώτερης ζωής, όπως και στόν Αριστοτέλη, αλλά η ελευθερία σάν αυτο-εξάρτηση και αυτο-διάθεση τοποθετείται μεταξύ τής ενέργειας τής ψυχής καί τής παθητικής της κατευθύνσεως σ' αυτό πού τήν υπερβαίνει (σύμφωνα με τήν παράδοση τού Παύλου, τού Φίλωνος, τού Ωριγένη και τού Πλωτίνου). Αυτή η ψυχή, συμμορφώνεται μέ τή θεία φύση, μιμμείται, προσκολλάται, συμμετέχει, σ' αυτό το θείο καί συνεργεί μ' αυτό μέσα από την ώθηση καί τό έργο τής αγάπης. Η ελευθερία και η απάθεια από ό,τιδήποτε μπορεί να υποδουλώση τήν ψυχή, ξυπνά μιά βαθύτερη πηγή αισθήματος και συμπάθειας στην προσπάθειά της να συντονιστεί με ολόκληρη τήν πραγματικότητα μάλλον, παρά μέ τις δικές της προσωπικές και περιορισμένες προτιμήσεις.
Άς δοκιμάσουμε όμως μιά ανακεφαλαίωση τών μέχρι τώρα αποτελεσμάτων: 1) απάθεια είναι το ξύπνημα τής ψυχής και η εξαφάνιση τής σεισμικής δόνησης πού τινάζει το σώμα, όταν δηλαδή η ψυχή γίνεται αυτο-διάθετη σέ σχέση με την φύση της και μέ την θεία φύση. Γιά τον Πλάτωνα μιά τέτοια κατάσταση είναι ταυτοχρόνως καθαρτική με την ασκητική έννοια, πού σημαίνει πως ελευθερώνουμε την ψυχή από τα δεσμά της και καθαρτική, μέ την έννοια πώς η ψυχή ξυπνά σέ ένα ανώτερο επίπεδο ύπαρξης.
2) Η απάθεια στόν Αριστοτέλη συνεπάγεται ενέργεια ή πράξη, σέ αντίθεση με την εν δυνάμει κατάσταση. Συνεπάγεται αύξηση ή κίνηση. Σάν τροπος ζωής, τοποθετείται ακριβώς σε εκείνη την μεικτή εμπειρία τής ψυχής η οποία έχει μεταμορφωθεί από τον Νού, και σέ ένα βαθμό στόν οποίο αυτή η σύνθετη σχέση χαρακτηρίζεται από εργασία και πράξη, παρά από κίνηση. Στόν Αριστοτέλη, η πρακτική-ηθική ζωή οδηγεί στην πραγματικότητα και στην συμμετοχή μας στην θεία ζωή. Στόν Ευάγριο η πρακτική ζωή οδηγεί και απαιτεί πρίν απ' όλα την είσοδό μας στήν Γνωστική, στοχαστική ζωή και τελικώς στή ζωή της προσευχής. Μέ άλλα λόγια γιά τον Αριστοτέλη, η απάθεια είναι ουσιαστικώς θετική, η υψηλότερη ποιότητα αυτο-γνωσίας, ηθικής αυτο-διαχειρήσεως και ακεραιότητος, πού είναι ακριβώς οι ηθικές και νοερές αρετές ολοκληρωμένες στό φώς τής φρονήσεως, η οποία είναι καί πρακτικός οδηγός στίς ανθρώπινες υποθέσεις, αλλά και σοφία. Ένας ακόμη οδηγός αλλά σε σχέση αυτή τη φορά με την ολότητα τής υπάρξεως, τού όντος (Η.Ν.6,7).
Αυτό το επίπεδο υπερβαίνει τον αιώνιο κύκλο τής σωματικότητος και τίς απολαύσεις και τα πάθη τού σύνθετου ψυχής και σώματος το οποίο δέν διαπερνάται από την ευχαρίστηση καθεαυτή, όπως συμβαίνει με την κατά νούν ζωή η οποία είναι ανοιχτή και συμμετέχει στη θεία ζωή. (Διότι ο νούς μας, αντιθέτως απο τον θείο Νού, νοεί διά της συμμετοχής -κατά μετάληψιν- στό νοητό αντικείμενο). Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης λοιπόν ειδωμένοι σ' αυτό το φώς μάς οδηγούν κατευθείαν στόν Ευάγριο και στόν Γρηγόριο, παρότι ο Ευάγριος είναι περισσότερο επηρεασμένος από την Γραφή, τόν Κλήμη, τον Ωριγένη κ.α. Η επιρροή τών Στωϊκών δέν είναι αποφασιστική γιά κανέναν από τούς δύο.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΠΑΘΕΙΑΣ
ΚΕVΙΝ CORRIGAN
Όλα όσα αναφέραμε προηγουμένως αποτελούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις γιά τήν κατανόηση τής χρήσεως τού όρου απάθεια εκ μέρους τού Ευάγριου καί τού Γρηγορίου, παρότι ο Ευάγριος φέρει μιά καινούρια Χριστιανική άποψη στό θέμα. Μπορούμε να δούμε και την άποψη τού Γρηγορίου σέ τούτο το σημείο και να την συγκρίνουμε: «Ελευθερία είναι να γίνουμε σάν αυτό τό οποίο δέν υπακούει σέ κανέναν αφέντη και το οποίο υπάρχει κάτω από τον δικό του έλεγχο, ο οποίος μάς εδόθη απ' Αρχής από τον Θεό». Αυτή η αυτο-εξάρτηση, ο αυτο-έλεγχος, ακριβώς όπως και στόν Πλάτωνα και στόν Αριστοτέλη, αλλά με μιά Χριστιανική διαφορά, συνεπάγεται καί έναν τρόπο ζωής ενός ανωτέρου επιπέδου. «Τότε η ψυχή, μιμήται την ανώτερη ζωή, καθώς συμμορφώθηκε με τίς ιδιότητες τής θείας φύσεως, τόσο πού τίποτε άλλο δέν λείπει πλέον από αυτή τη συμμόρφωση παρά η διάθεσις τής αγάπης, καθώς προσκολλάται με την φύση της στό κάλλος».
Σ' αυτό το απόσπασμα, απλότης και ενότης αντιστοιχούν σέ μιά σύνθεση ανώτερης ζωής, όπως και στόν Αριστοτέλη, αλλά η ελευθερία σάν αυτο-εξάρτηση και αυτο-διάθεση τοποθετείται μεταξύ τής ενέργειας τής ψυχής καί τής παθητικής της κατευθύνσεως σ' αυτό πού τήν υπερβαίνει (σύμφωνα με τήν παράδοση τού Παύλου, τού Φίλωνος, τού Ωριγένη και τού Πλωτίνου). Αυτή η ψυχή, συμμορφώνεται μέ τή θεία φύση, μιμμείται, προσκολλάται, συμμετέχει, σ' αυτό το θείο καί συνεργεί μ' αυτό μέσα από την ώθηση καί τό έργο τής αγάπης. Η ελευθερία και η απάθεια από ό,τιδήποτε μπορεί να υποδουλώση τήν ψυχή, ξυπνά μιά βαθύτερη πηγή αισθήματος και συμπάθειας στην προσπάθειά της να συντονιστεί με ολόκληρη τήν πραγματικότητα μάλλον, παρά μέ τις δικές της προσωπικές και περιορισμένες προτιμήσεις.
Άς δοκιμάσουμε όμως μιά ανακεφαλαίωση τών μέχρι τώρα αποτελεσμάτων: 1) απάθεια είναι το ξύπνημα τής ψυχής και η εξαφάνιση τής σεισμικής δόνησης πού τινάζει το σώμα, όταν δηλαδή η ψυχή γίνεται αυτο-διάθετη σέ σχέση με την φύση της και μέ την θεία φύση. Γιά τον Πλάτωνα μιά τέτοια κατάσταση είναι ταυτοχρόνως καθαρτική με την ασκητική έννοια, πού σημαίνει πως ελευθερώνουμε την ψυχή από τα δεσμά της και καθαρτική, μέ την έννοια πώς η ψυχή ξυπνά σέ ένα ανώτερο επίπεδο ύπαρξης.
2) Η απάθεια στόν Αριστοτέλη συνεπάγεται ενέργεια ή πράξη, σέ αντίθεση με την εν δυνάμει κατάσταση. Συνεπάγεται αύξηση ή κίνηση. Σάν τροπος ζωής, τοποθετείται ακριβώς σε εκείνη την μεικτή εμπειρία τής ψυχής η οποία έχει μεταμορφωθεί από τον Νού, και σέ ένα βαθμό στόν οποίο αυτή η σύνθετη σχέση χαρακτηρίζεται από εργασία και πράξη, παρά από κίνηση. Στόν Αριστοτέλη, η πρακτική-ηθική ζωή οδηγεί στην πραγματικότητα και στην συμμετοχή μας στην θεία ζωή. Στόν Ευάγριο η πρακτική ζωή οδηγεί και απαιτεί πρίν απ' όλα την είσοδό μας στήν Γνωστική, στοχαστική ζωή και τελικώς στή ζωή της προσευχής. Μέ άλλα λόγια γιά τον Αριστοτέλη, η απάθεια είναι ουσιαστικώς θετική, η υψηλότερη ποιότητα αυτο-γνωσίας, ηθικής αυτο-διαχειρήσεως και ακεραιότητος, πού είναι ακριβώς οι ηθικές και νοερές αρετές ολοκληρωμένες στό φώς τής φρονήσεως, η οποία είναι καί πρακτικός οδηγός στίς ανθρώπινες υποθέσεις, αλλά και σοφία. Ένας ακόμη οδηγός αλλά σε σχέση αυτή τη φορά με την ολότητα τής υπάρξεως, τού όντος (Η.Ν.6,7).
Αυτό το επίπεδο υπερβαίνει τον αιώνιο κύκλο τής σωματικότητος και τίς απολαύσεις και τα πάθη τού σύνθετου ψυχής και σώματος το οποίο δέν διαπερνάται από την ευχαρίστηση καθεαυτή, όπως συμβαίνει με την κατά νούν ζωή η οποία είναι ανοιχτή και συμμετέχει στη θεία ζωή. (Διότι ο νούς μας, αντιθέτως απο τον θείο Νού, νοεί διά της συμμετοχής -κατά μετάληψιν- στό νοητό αντικείμενο). Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης λοιπόν ειδωμένοι σ' αυτό το φώς μάς οδηγούν κατευθείαν στόν Ευάγριο και στόν Γρηγόριο, παρότι ο Ευάγριος είναι περισσότερο επηρεασμένος από την Γραφή, τόν Κλήμη, τον Ωριγένη κ.α. Η επιρροή τών Στωϊκών δέν είναι αποφασιστική γιά κανέναν από τούς δύο.
(Συνεχίζεται)
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου