Συνέχεια από : Πέμπτη, 29 Ιουλίου 2010
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός GeniusEwiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας” (Saint-Exupery)
1. Η τραγική έναρξη (μέρος 9)
Διαπίστωσα πως ακόμα ένα χαρακτηριστικό του Puer aeternus είναι η τεμπελιά. Όμως όπως είναι γνωστό, ο Exupery αλλά και ο Γκαίτε δούλεψαν σκληρά. Εδώ πρέπει να πούμε: ο Puer aeternus πρέπει να μάθει να συνεχίζει την δουλειά η οποία δεν του αρέσει, αντί να κάνει μόνο την δουλειά την οποία ωθεί ο ενθουσιασμός του, γιατί αυτό μπορεί να το κάνει ο καθένας. Ακόμα και οι πρωτόγονοι, που είναι γνωστοί ως τεμπέληδες, μπορούν να το κάνουν. Μόλις τους καταλάβει κάτι δουλεύουν μέχρι εξαντλήσεως, αλλά αυτό δε θα το ονόμαζα δουλειά, αλλά φόρα την οποία τους δίνει η γιορτή της δουλειάς. Η εργασία η οποία θεραπεύει τον Puer aeternus είναι αυτή για την οποία πρέπει να βγάλει τον εαυτό του από το κρεβάτι, για να αναλάβει με την καθαρή δύναμη της θελήσεως του την βαρετή εργασία ξανά και ξανά, ακόμα και ένα μουντό πρωινό. Ο Γκαίτε είχε αναλάβει μια πολιτική θέση και υπηρετούσε στην Βαϊμάρη. Καθόταν στο γραφείο του για να διαβάζει αιτήσεις που είχαν σχέση με την φορολογία. Αυτό ήταν που στο έργο του βίωσε ως τον Αντώνιο, ακόμα και αυτό ανήκε στην ζωή του. Ο Γκαίτε ζούσε ότι έγραφε. Έμενε στο γραφείο του και αφιέρωνε το πνεύμα του σε άκρως βαρετά προβλήματα, ακόμα και αν προτιμούσε να πάει οπουδήποτε αλλού. Κατά κάποιο τρόπο κατείχε μια βαθιά κατανόηση για την ανάγκη αυτής της πτυχής της ζωής. Ως συναισθηματικός τύπος, ανέπτυξε την χαμηλού επιπέδου σκέψη του, που φαίνεται ξεκάθαρα στις βαρετές σελίδες των αποφθεγμάτων του (οι συνομιλίες του με τον Eckermann είναι άκρως απογοητευτικές).
Ο Ρουσσώ φέρεται να είπε για τον εαυτό του, πως το μεγαλύτερο σφάλμα στον χαρακτήρα του ήταν η αδράνεια του, αν και είναι γνωστό, πως εργαζόταν από το πρωί μέχρι το βράδυ και διάβαζε πολλά βιβλία. Ναι, αλλά από κάποιο είδος εργασίας πρέπει να είχε διαφύγει. Οι άνθρωποι μπορούν να εξαπατούν τον εαυτό τους με το να δουλεύουν μέχρι θανάτου, για να αποφύγουν την εργασία την οποία στην πραγματικότητα έπρεπε να κάνουν. Ο Ρουσσώ έπρεπε να βάζει τα πόδια σε ένα κουβά γεμάτο βραστό νερό για να ξεκινήσει να δουλεύει. Με τα μπάνια ποδιών δούλευε σαν σε ένα είδος τρανς. Οι Εξομολογήσεις21 του θα ήταν ίσως πιο πραγματιστικές και λιγότερο συναισθηματικές χωρίς αυτά τα μπάνια.
Σε αυτήν την συνάφεια ρωτήθηκα, αν ο συγγραφέας μπορεί να θεραπευθεί γράφοντας την νεύρωση του. Αν παραβλέψει κανείς πως αυτό δεν χρειάζεται να έχει σχέση με το ταλέντο-αυτό είναι κάτι το οποίο όλοι μας θα θέλαμε να μπορούμε. Εγώ πάντως πολύ θα' θελα να κάνω λεφτά από τις νευρωτικές γωνιές μου. Αλλά νομίζω πως το πρόβλημα έρχεται αφού έχει γραφτεί όλο το πακέτο. Ότι γράφει κανείς αφορά το προσωπικό του πρόβλημα-αλλιώς στεγνώνει το γράψιμο. Αλλά όταν έχετε γράψει το πρόβλημα ή ενώ το γράφετε, πρέπει να το ζείτε. Κάθε φορά που έκανα διάλεξη για κάποιο πρόβλημα, αυτό ερχόταν πίσω σε μένα. Παρατήρησα πως στους αντιληπτικούς τύπους το πράγμα είναι αντίστροφο: πρώτα το ζουν και μετά το γράφουν. Όταν γράφετε για ένα πρόβλημα συναντάτε συχνά συγχρονικά γεγονότα, ώστε πρέπει ταυτόχρονα να το βιώσετε. Ο Γιουνγκ μου διηγήθηκε, πως όταν έγραφε για κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, λάμβανε επιστολές από κάθε πιθανή γωνιά της γης, από την Αυστραλία πχ, όπου παρουσιαζόταν το ερώτημα με το οποίο ασχολιόταν. Όταν κάποιος συναντά στον εαυτό του ένα σημαντικό και ζωτικό πρόβλημα, τα πράγματα έρχονται έτσι, και αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του απλού γραψίματος για την προσωπική νεύρωση και της ανάπτυξης. Το πρόβλημα θα συνδέεται πάντα μαζί σας, και αν ταυτόχρονα το ζείτε, τότε το επόμενο που θα γράφετε θα οδηγεί ένα βήμα μπροστά. Μερικοί συγγραφείς βάζουν πάντα τον ίδιο δίσκο να παίζει, ενώ αν ζει κανείς το πρόβλημα, το επόμενο έργο δείχνει μια πρόοδο. Ο Γκαίτε ζούσε ότι έγραφε, και το επόμενο που έγραφε ήταν πάντα ένα βήμα μπροστά. Οι ρομαντικοί ποιητές επαναλαμβάνονταν πολύ πιο συχνά, γιατί έκαναν κύκλο, επειδή δεν ζούσαν ή δεν μπορούσαν να ζήσουν ταυτόχρονα. Δεν θέλω να κατηγορήσω κανένα, αλλά πρέπει να είναι κανείς προετοιμασμένος, πως αυτό πού έχει γραφεί αποκρυσταλλώνεται έξω. Πολλοί καλλιτέχνες δε θέλουν να αναλυθεί το έργο τους, γιατί φοβούνται πως τότε θα πρέπει να το ζήσουν. Αυτή είναι η αντίσταση την οποία πολλοί από αυτούς έχουν έναντι της ψυχανάλυσης-λένε πως η ανάλυση θα τους αφαιρούσε την δημιουργικότητα. Η αληθινή δημιουργικότητα όμως είναι τόσο δυνατή, που ούτε ο πιο χαρισματικός αναλυτής του κόσμου δε θα μπορούσε να την σβήσει. Για τον λόγο αυτό, η αντίσταση αυτή στο να υποβάλουν το έργο τους σε ανάλυση, είναι πολύ ύποπτη.
Μπορεί να δημιουργήθηκε η εντύπωση πως ήμουν πολύ σκληρή με τον Saint-Exupery, ο οποίος έχει αποδείξει θάρρος και ικανότητα για πραγματικές αντιδράσεις στη ζωή, και να εκφράζεται η γνώμη πως δεν μπορεί κανείς να τον κατηγορήσει πως ήταν εκτός πραγματικότητος.
Το ότι ο Saint-Exupery βάζει το πρόβατο σε ένα κιβώτιο, δεν είναι μια κίνηση φυγής. Μάλλον προέρχεται από αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί ζωτική αδυναμία, ώστε να αντέξει μια σύγκρουση. Ο Saint-Exupery θέλει να επιστρέψει στη δουλειά πάνω στην μηχανή του. Αντί να τον αφήσει να ζωγραφίσει γρήγορα ένα πρόβατο, ο πρίγκηπας από το άστρο τον βασανίζει λέγοντας του πως στην ζωγραφιά το ένα και το άλλο είναι λάθος, έτσι ώστε ο Saint-Exupery ταλαντεύεται μεταξύ της μηχανής και του παιδιού, η σημασία του οποίου του είναι συνειδητή, και το οποίο του την σπάει με τυπικά παιδικό τρόπο. Είναι σίγουρος πως και το επόμενο πρόβατο δε θα είναι σωστό, και πως θα υπάρξουν πάλι ένα σωρό ερωτήσεις, και στην πραγματικότητα πρέπει να αντιμετωπίσει μια επείγουσα κατάσταση, δηλαδή να επιδιορθώσει την μηχανή του. Αν το πάρετε συμβολικά, σημαίνει μια σύγκρουση μεταξύ των απαιτήσεων της εξωτερικής και της εσωτερικής ζωής, πράγμα που επιφέρει μια μεγάλη ένταση. Πως μπορείτε να εκπληρώνετε τις απαιτήσεις της εξωτερικής πραγματικότητας, που θα ήταν σώφρον και ορθό, και ταυτόχρονα αυτές της εσωτερικής ζωής; η δυσκολία βρίσκεται στο ότι οι απαιτήσεις της εσωτερικής ζωής απαιτούν χρόνο. Δεν μπορείτε να κάνετε για πέντε λεπτά μια ενεργητική φαντασία και μετά να πάτε να κάνετε κάτι άλλο! Όταν κάποιος βρίσκεται σε ανάλυση, τα όνειρα πρέπει να γράφονται, που είναι η αρχή, γιατί μέχρι εκείνη την στιγμή, ο άνθρωπος δεν έχει κάνει τίποτα. Θα' πρεπε να διαλογιστεί κανείς πάνω σ' αυτά. Είναι “full time job“, αλλά πολύ συχνά είναι και οι ανάγκες της εξωτερικής ζωής παρούσες. Αυτή είναι μια από τις χειρότερες και δυσκολότερες εντάσεις, που πρέπει να αντέξει κανείς-να είναι ικανός να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κάθε κατάστασης. Η αδύναμη προσωπικότητα-και δεν εννοώ με “αδύναμη” μια ηθική κριτική-αντιδρά με μια συντετμημένη απάντηση, με το φέρει μια τελική απόφαση, να κάνει το ένα και να αφήσει το άλλο. Εδώ έχουμε την ανικανότητα να αντέξει κανείς την ένταση μέχρι ενός συγκεκριμένου σημείου. Μια αδύναμη προσωπικότητα αντιδρά ανυπόμονα, ενώ η ισχυρή μπορεί να παραμείνει για περισσότερο χρόνο μέσα στην ένταση. Στην περίπτωση μας βλέπουμε πως μετά την τρίτη προσπάθεια να ζωγραφίσει το πρόβατο, ο Saint-Exupery παραιτείται και ζητά μια συντετμημένη λύση, για να μπορέσει να επιστρέψει στην μηχανή του. Αυτό είναι ένδειξη αδυναμίας που φαίνεται και σε άλλα χαρακτηριστικά: ο πλανήτης του πρίγκηπα πχ είναι πολύ μικρός, ο ίδιος είναι πολύ ευαίσθητος, ή για να πάρουμε την πρώτη ζωγραφιά, ο ήρωας δεν βγαίνει από το φίδι που καταβροχθίζει, την μάνα δηλαδή. Θα δείτε επίσης, αν κοιτάξετε φωτογραφίες του Saint-Exupery, πως έχει ένα περίεργα “χωρισμένο” πρόσωπο: το κάτω μέρος είναι σαν σε ένα εφτάχρονο αγόρι, η έκφραση του στόματος είναι εντελώς ανώριμη-ένα μικρό αφελές παιδικό στόμα, το πιγούνι λεπτό και μικρό, ενώ το πάνω μέρος δίνει την εντύπωση ενός πολύ ευφυούς και ώριμου άνδρα. Κάτι είναι αδύναμο και απλά παιδικό. Γι' αυτό υπάρχουν κάποιες εντάσεις που δεν μπορεί να αντέξει. Αυτό το σχόλιο δεν το εννοώ ως κριτική αλλά ως διαπίστωση, όπως την κάνει ο γιατρός, που λέει, πως ο ασθενής δεν είναι δυνατός και μάλλον δε θα επιζήσει την πνευμονία. Πρόκειται δηλαδή για την διαπίστωση μιας τραγικής πραγματικότητος.
Υπάρχουν και άλλοι άνδρες, που είναι βουτηγμένοι στο πρόβλημα του Puer aeternus, και οι οποίοι έχουν την δύναμη, να αντέξουν περισσότερο την σύγκρουση, και οι οποίοι αντιδρούν περισσότερο λόγω καθαρής ανυπομονησίας, παρά από τραγική αδυναμία. Αυτός που υποφέρει από το μητρικό σύμπλεγμα δεν θέλει να αντέχει (αντιμετωπίζει) πολύ συχνά την ίδια κατάσταση. Στο βιβλίο Αιών για παράδειγμα λέει ο Γιουνγκ:
Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του γιου για την ζωή και τον κόσμο πρέπει να παρθεί στα σοβαρά. Θέλει να αγγίξει το πραγματικό, να αγκαλιάσει την γη, να γονιμοποιήσει τον αγρό του κόσμου. Κάνει όμως ανυπόμονες προσπάθειες, γιατί η μυστική ενθύμηση, πως τον κόσμο και την ευτυχία μπορεί να τα πάρει δωρεάν-δηλαδή από την μητέρα-παραλύει την ορμή και την αντοχή του. Το κομμάτι του κόσμου που κάθε τόσο συναντά, όπως και κάθε άνθρωπος, δεν είναι ποτέ το ακριβώς σωστό, γιατί δεν δίνεται, δεν του έρχεται, συμπεριφέρεται άτεγκτα, θέλει να κατακτηθεί και υποτάσσεται μόνο στη δύναμη...για όλα αυτά χρειάζεται ένα άπιστο έρωτα, ένα που μπορεί να ξεχάσει την μητέρα...22
Βλέπουμε λοιπόν πως η ανυπομονησία είναι μερικές φορές συνέπεια του μητρικού συμπλέγματος. Νομίζω πως και στον Saint-Exupery είναι έτσι. Αλλά σε αυτά προστίθεται κάτι τραγικό, μια εκ γενετής αδυναμία, για την οποία δεν μπορούμε να τον καταστήσουμε υπεύθυνο. Αυτό σημαίνει πως η ζωτικότητά του είναι κατά κάποιο τρόπο μειωμένη, και αυτό είναι μια τραγική μοίρα, ενάντια στην οποία δεν μπορεί να γίνει τίποτα.
Όταν ο Γιουνγκ στην συνάφεια αυτή μιλά για ένα “άπιστο έρωτα”, εννοεί την ικανότητα, να μπορεί κανείς να απομακρύνεται, από καιρού εις καιρόν, από μια σχέση. Αυτό οδηγεί σε ένα άλλο πρόβλημα: ο Puer aeternus, με την αρνητική έννοια της λέξης τείνει πολύ συχνά, να είναι στις σχέσεις του υπερβολικά ενθουσιασμένος, υπερβολικά αδύναμος και υπερβολικά “καλό παιδί, και έχει ανεπαρκείς γρήγορες κινήσεις αυτοπροστασίας. Προσλαμβάνει για παράδειγμα υπερβολικά από τους άνιμι των γυναικών που είναι γύρω του: αν μια από αυτές κάνει μια σκηνή, γιατί θέλει να εκθέσει κάτι από αυτόν, απορροφά πολύ από το γεγονός. Μια μέρα όμως θα έχει ξεχειλίσει, και απλά φεύγει όντας κρύος και αδιάφορος. Μπορούμε να πούμε πως συνειδητά (στο συνειδητό μέρος του) είναι πολύ αδύναμος και υποχωρητικός, και η ασυνείδητη σκιά είναι πολύ βάρβαρη, αδιάφορη και άπιστη. Είδα μερικούς τέτοιους άνδρες. Πήραν από τις φιλενάδες τους κυριολεκτικά τα πάντα (εκεί που θα περίμενε κανείς πως η γυναίκα θα αντιδρούσε βίαια) και μετά έφυγαν μια μέρα όπως ο τυπικός Puer aeternus, για να αφιερωθούν σε μια άλλη γυναίκα, και χωρίς να απαντήσουν στην προηγούμενη ούτε μια ερώτηση. Δεν υπήρξε μετάβαση. Το υποχωρητικό “καλό παιδί”, ο άνδρας ο οποίος υποχωρεί πολύ, αντικαθίσταται ξαφνικά από μια ψυχρή σκιά ενός εγκληματία, που δεν έχει καμιά ανθρώπινη σχέση. Το ίδιο συμβαίνει και στην ανάλυση: τα παίρνουν όλα, δεν έρχονται ποτέ με τις αντιστάσεις τους, και δεν αντιπροσωπεύουν ποτέ την θέση τους ενώπιον τού αναλυτή. Ξαφνικά όμως, ως κεραυνός εν αιθρία, λένε πως πάνε σε ένα άλλο αναλυτή, ή ότι θέλουν να παρατήσουν την ανάλυση, και εσείς πέφτετε από τα σύννεφα, αν δεν είχατε κατά λάθος παρατηρήσει πως κάτι τέτοιο ετοιμαζόταν. Κανένα ευχαριστώ, τίποτα. Έχει απλά τελειώσει. Από την μια έχουμε μια ψυχρότητα και ανεξαρτησία ή αρσενική βιαιότητα, και μετά εκφράζεται αυτό σε μια αρνητική, απάνθρωπη και άσχετη(προς τα γεγονότα) μορφή. Αυτό είναι χαρακτηριστικό για πολλούς Pueri aeterni. Θα κόστιζε πολύ περισσότερο κόπο, να επεξεργαστεί κανείς το πρόβλημα πού έχει ενώπιον του, παρά απλά να υποχωρήσει και αμέσως να φύγει.
ΤΕΛΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Aμέθυστος
Αιώνιος έφηβος και δημιουργικός GeniusEwiger Jüngling und kreativer Genius
Μέρος πρώτο: “Ο μικρός πρίγκηπας” (Saint-Exupery)
1. Η τραγική έναρξη (μέρος 9)
Ο Ρουσσώ φέρεται να είπε για τον εαυτό του, πως το μεγαλύτερο σφάλμα στον χαρακτήρα του ήταν η αδράνεια του, αν και είναι γνωστό, πως εργαζόταν από το πρωί μέχρι το βράδυ και διάβαζε πολλά βιβλία. Ναι, αλλά από κάποιο είδος εργασίας πρέπει να είχε διαφύγει. Οι άνθρωποι μπορούν να εξαπατούν τον εαυτό τους με το να δουλεύουν μέχρι θανάτου, για να αποφύγουν την εργασία την οποία στην πραγματικότητα έπρεπε να κάνουν. Ο Ρουσσώ έπρεπε να βάζει τα πόδια σε ένα κουβά γεμάτο βραστό νερό για να ξεκινήσει να δουλεύει. Με τα μπάνια ποδιών δούλευε σαν σε ένα είδος τρανς. Οι Εξομολογήσεις21 του θα ήταν ίσως πιο πραγματιστικές και λιγότερο συναισθηματικές χωρίς αυτά τα μπάνια.
Σε αυτήν την συνάφεια ρωτήθηκα, αν ο συγγραφέας μπορεί να θεραπευθεί γράφοντας την νεύρωση του. Αν παραβλέψει κανείς πως αυτό δεν χρειάζεται να έχει σχέση με το ταλέντο-αυτό είναι κάτι το οποίο όλοι μας θα θέλαμε να μπορούμε. Εγώ πάντως πολύ θα' θελα να κάνω λεφτά από τις νευρωτικές γωνιές μου. Αλλά νομίζω πως το πρόβλημα έρχεται αφού έχει γραφτεί όλο το πακέτο. Ότι γράφει κανείς αφορά το προσωπικό του πρόβλημα-αλλιώς στεγνώνει το γράψιμο. Αλλά όταν έχετε γράψει το πρόβλημα ή ενώ το γράφετε, πρέπει να το ζείτε. Κάθε φορά που έκανα διάλεξη για κάποιο πρόβλημα, αυτό ερχόταν πίσω σε μένα. Παρατήρησα πως στους αντιληπτικούς τύπους το πράγμα είναι αντίστροφο: πρώτα το ζουν και μετά το γράφουν. Όταν γράφετε για ένα πρόβλημα συναντάτε συχνά συγχρονικά γεγονότα, ώστε πρέπει ταυτόχρονα να το βιώσετε. Ο Γιουνγκ μου διηγήθηκε, πως όταν έγραφε για κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, λάμβανε επιστολές από κάθε πιθανή γωνιά της γης, από την Αυστραλία πχ, όπου παρουσιαζόταν το ερώτημα με το οποίο ασχολιόταν. Όταν κάποιος συναντά στον εαυτό του ένα σημαντικό και ζωτικό πρόβλημα, τα πράγματα έρχονται έτσι, και αυτή είναι η διαφορά μεταξύ του απλού γραψίματος για την προσωπική νεύρωση και της ανάπτυξης. Το πρόβλημα θα συνδέεται πάντα μαζί σας, και αν ταυτόχρονα το ζείτε, τότε το επόμενο που θα γράφετε θα οδηγεί ένα βήμα μπροστά. Μερικοί συγγραφείς βάζουν πάντα τον ίδιο δίσκο να παίζει, ενώ αν ζει κανείς το πρόβλημα, το επόμενο έργο δείχνει μια πρόοδο. Ο Γκαίτε ζούσε ότι έγραφε, και το επόμενο που έγραφε ήταν πάντα ένα βήμα μπροστά. Οι ρομαντικοί ποιητές επαναλαμβάνονταν πολύ πιο συχνά, γιατί έκαναν κύκλο, επειδή δεν ζούσαν ή δεν μπορούσαν να ζήσουν ταυτόχρονα. Δεν θέλω να κατηγορήσω κανένα, αλλά πρέπει να είναι κανείς προετοιμασμένος, πως αυτό πού έχει γραφεί αποκρυσταλλώνεται έξω. Πολλοί καλλιτέχνες δε θέλουν να αναλυθεί το έργο τους, γιατί φοβούνται πως τότε θα πρέπει να το ζήσουν. Αυτή είναι η αντίσταση την οποία πολλοί από αυτούς έχουν έναντι της ψυχανάλυσης-λένε πως η ανάλυση θα τους αφαιρούσε την δημιουργικότητα. Η αληθινή δημιουργικότητα όμως είναι τόσο δυνατή, που ούτε ο πιο χαρισματικός αναλυτής του κόσμου δε θα μπορούσε να την σβήσει. Για τον λόγο αυτό, η αντίσταση αυτή στο να υποβάλουν το έργο τους σε ανάλυση, είναι πολύ ύποπτη.
Μπορεί να δημιουργήθηκε η εντύπωση πως ήμουν πολύ σκληρή με τον Saint-Exupery, ο οποίος έχει αποδείξει θάρρος και ικανότητα για πραγματικές αντιδράσεις στη ζωή, και να εκφράζεται η γνώμη πως δεν μπορεί κανείς να τον κατηγορήσει πως ήταν εκτός πραγματικότητος.
Το ότι ο Saint-Exupery βάζει το πρόβατο σε ένα κιβώτιο, δεν είναι μια κίνηση φυγής. Μάλλον προέρχεται από αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί ζωτική αδυναμία, ώστε να αντέξει μια σύγκρουση. Ο Saint-Exupery θέλει να επιστρέψει στη δουλειά πάνω στην μηχανή του. Αντί να τον αφήσει να ζωγραφίσει γρήγορα ένα πρόβατο, ο πρίγκηπας από το άστρο τον βασανίζει λέγοντας του πως στην ζωγραφιά το ένα και το άλλο είναι λάθος, έτσι ώστε ο Saint-Exupery ταλαντεύεται μεταξύ της μηχανής και του παιδιού, η σημασία του οποίου του είναι συνειδητή, και το οποίο του την σπάει με τυπικά παιδικό τρόπο. Είναι σίγουρος πως και το επόμενο πρόβατο δε θα είναι σωστό, και πως θα υπάρξουν πάλι ένα σωρό ερωτήσεις, και στην πραγματικότητα πρέπει να αντιμετωπίσει μια επείγουσα κατάσταση, δηλαδή να επιδιορθώσει την μηχανή του. Αν το πάρετε συμβολικά, σημαίνει μια σύγκρουση μεταξύ των απαιτήσεων της εξωτερικής και της εσωτερικής ζωής, πράγμα που επιφέρει μια μεγάλη ένταση. Πως μπορείτε να εκπληρώνετε τις απαιτήσεις της εξωτερικής πραγματικότητας, που θα ήταν σώφρον και ορθό, και ταυτόχρονα αυτές της εσωτερικής ζωής; η δυσκολία βρίσκεται στο ότι οι απαιτήσεις της εσωτερικής ζωής απαιτούν χρόνο. Δεν μπορείτε να κάνετε για πέντε λεπτά μια ενεργητική φαντασία και μετά να πάτε να κάνετε κάτι άλλο! Όταν κάποιος βρίσκεται σε ανάλυση, τα όνειρα πρέπει να γράφονται, που είναι η αρχή, γιατί μέχρι εκείνη την στιγμή, ο άνθρωπος δεν έχει κάνει τίποτα. Θα' πρεπε να διαλογιστεί κανείς πάνω σ' αυτά. Είναι “full time job“, αλλά πολύ συχνά είναι και οι ανάγκες της εξωτερικής ζωής παρούσες. Αυτή είναι μια από τις χειρότερες και δυσκολότερες εντάσεις, που πρέπει να αντέξει κανείς-να είναι ικανός να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της κάθε κατάστασης. Η αδύναμη προσωπικότητα-και δεν εννοώ με “αδύναμη” μια ηθική κριτική-αντιδρά με μια συντετμημένη απάντηση, με το φέρει μια τελική απόφαση, να κάνει το ένα και να αφήσει το άλλο. Εδώ έχουμε την ανικανότητα να αντέξει κανείς την ένταση μέχρι ενός συγκεκριμένου σημείου. Μια αδύναμη προσωπικότητα αντιδρά ανυπόμονα, ενώ η ισχυρή μπορεί να παραμείνει για περισσότερο χρόνο μέσα στην ένταση. Στην περίπτωση μας βλέπουμε πως μετά την τρίτη προσπάθεια να ζωγραφίσει το πρόβατο, ο Saint-Exupery παραιτείται και ζητά μια συντετμημένη λύση, για να μπορέσει να επιστρέψει στην μηχανή του. Αυτό είναι ένδειξη αδυναμίας που φαίνεται και σε άλλα χαρακτηριστικά: ο πλανήτης του πρίγκηπα πχ είναι πολύ μικρός, ο ίδιος είναι πολύ ευαίσθητος, ή για να πάρουμε την πρώτη ζωγραφιά, ο ήρωας δεν βγαίνει από το φίδι που καταβροχθίζει, την μάνα δηλαδή. Θα δείτε επίσης, αν κοιτάξετε φωτογραφίες του Saint-Exupery, πως έχει ένα περίεργα “χωρισμένο” πρόσωπο: το κάτω μέρος είναι σαν σε ένα εφτάχρονο αγόρι, η έκφραση του στόματος είναι εντελώς ανώριμη-ένα μικρό αφελές παιδικό στόμα, το πιγούνι λεπτό και μικρό, ενώ το πάνω μέρος δίνει την εντύπωση ενός πολύ ευφυούς και ώριμου άνδρα. Κάτι είναι αδύναμο και απλά παιδικό. Γι' αυτό υπάρχουν κάποιες εντάσεις που δεν μπορεί να αντέξει. Αυτό το σχόλιο δεν το εννοώ ως κριτική αλλά ως διαπίστωση, όπως την κάνει ο γιατρός, που λέει, πως ο ασθενής δεν είναι δυνατός και μάλλον δε θα επιζήσει την πνευμονία. Πρόκειται δηλαδή για την διαπίστωση μιας τραγικής πραγματικότητος.
Υπάρχουν και άλλοι άνδρες, που είναι βουτηγμένοι στο πρόβλημα του Puer aeternus, και οι οποίοι έχουν την δύναμη, να αντέξουν περισσότερο την σύγκρουση, και οι οποίοι αντιδρούν περισσότερο λόγω καθαρής ανυπομονησίας, παρά από τραγική αδυναμία. Αυτός που υποφέρει από το μητρικό σύμπλεγμα δεν θέλει να αντέχει (αντιμετωπίζει) πολύ συχνά την ίδια κατάσταση. Στο βιβλίο Αιών για παράδειγμα λέει ο Γιουνγκ:
Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του γιου για την ζωή και τον κόσμο πρέπει να παρθεί στα σοβαρά. Θέλει να αγγίξει το πραγματικό, να αγκαλιάσει την γη, να γονιμοποιήσει τον αγρό του κόσμου. Κάνει όμως ανυπόμονες προσπάθειες, γιατί η μυστική ενθύμηση, πως τον κόσμο και την ευτυχία μπορεί να τα πάρει δωρεάν-δηλαδή από την μητέρα-παραλύει την ορμή και την αντοχή του. Το κομμάτι του κόσμου που κάθε τόσο συναντά, όπως και κάθε άνθρωπος, δεν είναι ποτέ το ακριβώς σωστό, γιατί δεν δίνεται, δεν του έρχεται, συμπεριφέρεται άτεγκτα, θέλει να κατακτηθεί και υποτάσσεται μόνο στη δύναμη...για όλα αυτά χρειάζεται ένα άπιστο έρωτα, ένα που μπορεί να ξεχάσει την μητέρα...22
Βλέπουμε λοιπόν πως η ανυπομονησία είναι μερικές φορές συνέπεια του μητρικού συμπλέγματος. Νομίζω πως και στον Saint-Exupery είναι έτσι. Αλλά σε αυτά προστίθεται κάτι τραγικό, μια εκ γενετής αδυναμία, για την οποία δεν μπορούμε να τον καταστήσουμε υπεύθυνο. Αυτό σημαίνει πως η ζωτικότητά του είναι κατά κάποιο τρόπο μειωμένη, και αυτό είναι μια τραγική μοίρα, ενάντια στην οποία δεν μπορεί να γίνει τίποτα.
Όταν ο Γιουνγκ στην συνάφεια αυτή μιλά για ένα “άπιστο έρωτα”, εννοεί την ικανότητα, να μπορεί κανείς να απομακρύνεται, από καιρού εις καιρόν, από μια σχέση. Αυτό οδηγεί σε ένα άλλο πρόβλημα: ο Puer aeternus, με την αρνητική έννοια της λέξης τείνει πολύ συχνά, να είναι στις σχέσεις του υπερβολικά ενθουσιασμένος, υπερβολικά αδύναμος και υπερβολικά “καλό παιδί, και έχει ανεπαρκείς γρήγορες κινήσεις αυτοπροστασίας. Προσλαμβάνει για παράδειγμα υπερβολικά από τους άνιμι των γυναικών που είναι γύρω του: αν μια από αυτές κάνει μια σκηνή, γιατί θέλει να εκθέσει κάτι από αυτόν, απορροφά πολύ από το γεγονός. Μια μέρα όμως θα έχει ξεχειλίσει, και απλά φεύγει όντας κρύος και αδιάφορος. Μπορούμε να πούμε πως συνειδητά (στο συνειδητό μέρος του) είναι πολύ αδύναμος και υποχωρητικός, και η ασυνείδητη σκιά είναι πολύ βάρβαρη, αδιάφορη και άπιστη. Είδα μερικούς τέτοιους άνδρες. Πήραν από τις φιλενάδες τους κυριολεκτικά τα πάντα (εκεί που θα περίμενε κανείς πως η γυναίκα θα αντιδρούσε βίαια) και μετά έφυγαν μια μέρα όπως ο τυπικός Puer aeternus, για να αφιερωθούν σε μια άλλη γυναίκα, και χωρίς να απαντήσουν στην προηγούμενη ούτε μια ερώτηση. Δεν υπήρξε μετάβαση. Το υποχωρητικό “καλό παιδί”, ο άνδρας ο οποίος υποχωρεί πολύ, αντικαθίσταται ξαφνικά από μια ψυχρή σκιά ενός εγκληματία, που δεν έχει καμιά ανθρώπινη σχέση. Το ίδιο συμβαίνει και στην ανάλυση: τα παίρνουν όλα, δεν έρχονται ποτέ με τις αντιστάσεις τους, και δεν αντιπροσωπεύουν ποτέ την θέση τους ενώπιον τού αναλυτή. Ξαφνικά όμως, ως κεραυνός εν αιθρία, λένε πως πάνε σε ένα άλλο αναλυτή, ή ότι θέλουν να παρατήσουν την ανάλυση, και εσείς πέφτετε από τα σύννεφα, αν δεν είχατε κατά λάθος παρατηρήσει πως κάτι τέτοιο ετοιμαζόταν. Κανένα ευχαριστώ, τίποτα. Έχει απλά τελειώσει. Από την μια έχουμε μια ψυχρότητα και ανεξαρτησία ή αρσενική βιαιότητα, και μετά εκφράζεται αυτό σε μια αρνητική, απάνθρωπη και άσχετη(προς τα γεγονότα) μορφή. Αυτό είναι χαρακτηριστικό για πολλούς Pueri aeterni. Θα κόστιζε πολύ περισσότερο κόπο, να επεξεργαστεί κανείς το πρόβλημα πού έχει ενώπιον του, παρά απλά να υποχωρήσει και αμέσως να φύγει.
ΤΕΛΟΣ ΠΡΩΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ
Aμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου