(Συνέχεια από : Δευτέρα, 28 Ιουνίου 2010)
(Τελευταίο)
Το άσπρο θεωρείται εκεί ως η πρώτη μεταμόρφωση και η κυριαρχία του θηλυκού, το κόκκινο είναι η κυριαρχία της αρσενικής αρχής και το χρώμα του νέου βασιλιά ηλιου81. και στη λειτουργία του Μίθρα ο θεός φοράει ένα άσπρο φόρεμα και κόκκινο μανδυα82.
έτσι στο φόρεμα του ξιφομάχου σημαίνονται τα ανώτατα επίπεδα της μύησης στα μυστήρια και ταυτόχρονα η ένωση των αντιθέτων. Επειδή προκύπτει μια τριάδα κόκκινων λωρίδων, υποδεικνύεται πιθανόν πως μια ανώτερη τριάδα χωρίζεται από ένα κατώτερο τέταρτο. Μια ανώτερη τριάδα αντιμετωπίζει εκείνη την δύναμη(τον Αιγύπτιο) που πχ στην αλχημεία κατανοείται ως τέταρτο και ως υποκείμενο μιας ενιαίας αναπτυξης83. εκεί χαρακτηρίζεται συχνά η σκοτεινή ματέρια πρίμα, ως caput draconis ή draco. Το κεφάλι του δράκου είναι ο άνθρωπος, η vita gloriosa, την οποία υπηρετούν οι άγγελοι, περιστασιακά όμως η ματέρια πρίμα παριστάνεται και ως αιθιοπας84.
Μια χαρακτηριστικά κοντινή παράλληλη μορφή με αυτή του ξιφομάχου προσφέρει το όραμα ενός μάρτυρα στο pasio Martiniani et Jacobi 85.: είδα ένα νέο απερίγραπτου, γιγάντιου ύψους, το χαλαρό φόρεμα του οποίου ακτινοβολούσε τόσο πολύ ένα λευκό φως, ώστε τα μάτια δεν μπορούσαν να το βλέπουν συνεχεία. Τα πόδια του δεν άγγιζαν την γη, και το πρόσωπο του ήταν πάνω από τα σύννεφα. Καθώς πέρασε από δίπλα μας, έριξε σε σένα , τον Μαρτινιάνους και σε μένα από μια πορφυρή ζώνη στον κόρφο και είπε:ακολουθήστε με! Οι μάρτυρες ερμήνευσαν την εμφάνιση αυτή ως εμφάνιση του Χριστού. Επίσης, σύμφωνα με την αποκάλυψη Πετρου86, είναι τα σώματα των μακάριων λευκότερα από το χιόνι, πορφυρότερα από τα ρόδα, και το λευκό είναι αναμεμιγμένο με το κόκκινο.
έτσι αποκαλύπτεται η σύγκρουση στο κέντρο του μαγικού κύκλου, στον οποίο καταλήγει η Περπέτουα, ως σύγκρουση δυο υπερπροσωπικών πνευματικών δυνάμεων. Ο Αιγύπτιος ως το πνεύμα της ειδωλολατρίας του στον κόσμο προβεβλημένου πνεύματος, που εναντίον του στέκεται μια νέα πνευματική δύναμη, που είναι καθαρά στο επέκεινα προσανατολισμένη, και απαιτεί την απόλυτη αλήθεια, που είναι επίσης ένας κοσμοκράτωρ και πνεύμα, που από τον ουρανό φτάνει μέχρι την γη. Και αυτό το πνεύμα επίσης είναι, όπως ο κύριος της αιγυπτιακής γης, ένας αγαθός δαίμων και ποιμήν ανθρώπων. Και αυτό είναι ίσως το πιο παράξενο σε αυτό το όραμα, ότι δηλ όταν κανείς εξετάζει πιο βαθιά τις συγκρουόμενες αντίθετες αρχές ως προς τη σημασία τους, γίνεται ορατή μια χαρακτηριστική ισότητα των αντιθέτων, και αυτό συνεπάγεται, ότι δηλ και τα δυο βρίσκονται στο ασυνείδητο. Είναι όμως καθόλα εντυπωσιακό, ότι η αποφασιστική στιγμή προσωποποιείται από μια έντονα στον ειδωλολατρικό κόσμο ανήκουσα μορφή, δηλ τον προπονητή των μονομάχων, και όχι από μια χριστιανική μορφή, είτε από ένα χριστιανό, όπως ο Σατούρους ή ο Πομπόνιους, ή ο ίδιος ο Χριστός. Αυτό δεν μπορεί να ερμηνευθεί αλλιώς, παρά το ότι το ασυνείδητο ως όλο, στην ακόμα ειδωλολατρική πλευρά του, εν τέλει ενέργησε με σκοπό, προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μιας χριστιανικής συνείδησης. Το να είναι κανείς χριστιανός σημαίνει σύμφωνα με αυτά, το να υπακούσει κανείς στην εσωτερική του φωνή χωρίς καμιά επιφύλαξη. Θα μπορούσε να ειπωθεί, πως αν ο Χριστός εμφανιζόταν ως διαιτητής του αγώνα, θα ήταν σαν να έπαιρνε το μέρος κάποιου στον αγώνα αυτόν, το γεγονός όμως εκείνο που ήθελε την νίκη της Περπέτουα ήταν ο εαυτός σε μια μορφή που αποκαλύπτεται επέκεινα των αντιθέτων, ο Christus et eius umbra87.
Θα μπορούσε κανείς να βγάλει επιβεβαιωτικά συμπεράσματα από το όραμα, και για την χριστολογική ερμηνεία του Άλμπερτ Σβάιτσερ, που συμπέρανε ότι ο Ιησούς στον πρώιμο χριστιανισμό κατανοούνταν πρωτίστως ως άγγελος φωτός και μυητής της τελικής κρισης88. αυτή η πρώιμη κατανόηση του Χριστού, που αργότερα πήρε στο δόγμα άλλες πλευρές, αντιστοιχούσε στην τότε ασυνείδητη κατάσταση, και όσον αφορά το δεύτερο, εκφραζόταν επαρκώς.
Η μη χριστιανική φύση της αποφασιστικής στιγμής, εκφράζεται με μια ακόμα σημαντική λεπτομέρεια: το ένδυμα του μονομάχου. Το ένδυμα του με τις πλατιές λωρίδες στον χιτώνα, και το κόκκινο υποκάμισο, είναι πολύ όμοιο με αυτό των Αφρικανών ιερέων του Σατουρν, που ως θεός της βλάστησης και του κάτω κόσμου απολάμβανε ιδιαίτερης τιμής και παρίστανε εκείνον τον θεό εναντίον του οποίου οι χριστιανοί είχαν να δώσουν τον σκληρότερο αγώνα. Αυτός ο Σατουρν θεωρούνταν ως ειδικός θεός προστάτης των κυνηγών-ήταν δηλ ένας μονομάχος και διαιτητής par excellence και το προσωποποιημένο πνεύμα του αμφιθεάτρου. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό εμφανίστηκε στην Περπέτουα. Είναι πολύ παράξενο πόσο τρομακτικά όμοιες ήταν οι εικόνες και τα κείμενα του γεννόμενου χριστιανισμού, με εκείνες των γνωστικών και ειδωλολατρικών μυστηρίων, που ο ίδιος τόσο σκληρά πολέμησε. Αυτό υπέπεσε και στην αντίληψη των απολογητών, οι οποίοι μπόρεσαν να το εξηγήσουν μόνο μέσω μιας εκλεπτυσμένης diabolica frau. Σε τέτοια περιστατικά βασιζόταν και η τότε αντίληψη περί του δαίμων αντίνομος, που εμποδίζει το δρόμο του Σωτήρος. έτσι λέγεται πχ στον Ζωσιμο91: (ο Ιησούς Χριστός) εμφανίστηκε στον πλήρως αποδυναμωμένο άνθρωπο ως ένας άνθρωπος (που μπορεί να) πάσχων και δαρμένος, και αφού έκλεψε κρυφά τους ανθρώπους του φωτός που του ανήκουν, έδειξε ότι δεν υπέφερε στην πραγματικότητα, και ότι ο θάνατος είχε καταπατηθεί και εκδιωχθεί. έτσι οι άνθρωποι του φωτός σκοτώνουν τον σωματικό τους Αδάμ. Αυτό συμβαίνει όμως μέχρι που έρχεται το πνεύμα αντίνομος, που τους ζηλεύει και θέλει να πλανηθούν όπως παλιά, και υποστηρίζει πως ο ίδιος είναι υιός του θεού, αν και είναι άμορφος στο σώμα και την ψυχή(και ο Αιγύπτιος στο passio ονομάζεται στο ελληνικό κείμενο άμορφος).
Κατά παράδοξο τρόπο βρίσκεται και ο Ποίμανδρες του corpus hermeticum αντιμετωπος ενος τετοιου τιμωρού δαίμονος της δύναμης της μοίρας, που φτύνει φωτια92. αυτή είναι και η αντίθεση που παρουσιάζει ο Παύλος, μεταξύ του πρώτου σαρκικού(χοϊκού) Αδάμ και του δεύτερου Αδάμ που είναι πνεύμα ζωοποιούν93. και τελικά εμφανίζεται αυτή η αντίθεση και στην ιδέα του αντιχριστου94.
Η Περπέτουα βέβαια δεν χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό αντίχριστος αλλά ονομάζει τον Αιγύπτιο απλά διάβολο, και όμως κρύβεται μέσα του αυτή η ιδιαίτερη ποιότητα ενος αντι-θεού μέσα στην ύλη, ενος χθόνιου πνεύματος που στέκεται κατοπτρικά απέναντι στο χριστιανικό πνεύμα.
Αν αναρωτηθεί κανείς τι είναι αυτό που στο συλλογικό ασυνείδητο συμβαίνει αυτόνομα, μπορεί να παρατηρηθεί κάτι σαν διάσπαση του αρχετύπου σε μια φωτεινή και μια σκοτεινή εμφάνεια. Σε πρώτη γραμμή αυτό συνέβη, όπως ήδη αναφέρθηκε, με την ίδια την εικόνα του Θεού, με το γεγονός ότι ο αμφίσημος προπάτωρ Γιαχβε95 πλησίασε την ανθρώπινη περιοχή με τους δυο γιους του θεού σατανά και Χριστο96. για λεπτομερέστερη περιγραφή αυτού του ενδοθεϊκού δράματος πρέπει να παραπέμψω στις πιο πάνω παρατηρήσεις του Γιουνγκ, και στην περιγραφή του στη Συμβολική του πνεύματος.
Η εκεί παρουσιασμένη σχάση της φωτεινής και της σκοτεινής πλευράς της εικόνας του Θεού μπορεί να αποδειχθεί στην κατανόηση όλων των άλλων συμβολικών εικόνων. Στον κατάλογο των figurae του Rhabanus Maurus πχ, κατέχουν σχεδόν όλοι οι «τόποι», η φωτιά, τα μάτια, το λιοντάρι κτλ μια πλευρά που υποδεικνύει τον Χριστό και μια άλλη που σχετίζεται με τον διαβολο97.
Η σχάση της θεϊκής εικόνας και με αυτή όλων των άλλων αρχετυπικών εικόνων σε δυο πλευρές, φαίνεται-όπως το παρουσίασε ο Γιουνγκ-ότι σχετίζεται με την διαφοροποίηση του συναισθήματος και μαζί μ αυτό της θεϊκής κρίσης στον δυτικό ανθρωπο98, μέσω της οποίας δεν άντεχε πια το παράδοξο και την ηθική αμφισημία, όπως πχ την είχαν διατηρήσει οι ινδικοί θεοί.
Φαίνεται πως το πρωταρχικό ήταν η αποκρυστάλλωση της νέας αρχετυπικής κατάστασης, την οποία ακολούθησε μόνο κατόπιν η ηθική αντίδραση του ανθρωπου99. αυτή η νέα αποκρυστάλλωση εκδηλώθηκε επομένως ως εξωσυνειδητή ψυχική παρουσια100, όπως αυτό πολύ ωραία φαίνεται στα οράματα της αγίας Περπέτουας. Με τη σχάση της θεϊκής εικόνας στα αντίθετα Χριστός και διάβολος, αποκρυσταλλώνεται ένα πρόβλημα αντιθέτων, που σε μεταγενέστερες εποχές θα οδηγούσε σε δυσκολίες, γιατί η μονόπλευρη ομολογία του ανθρώπου για την φωτεινή πλευρά, η οποία ξεχωρίζει τους αντιπρόσωπους της πρώιμης χριστιανικής εποχής, όπως η Περπέτουα, έπρεπε να τραβήξει πάνω της το πρόβλημα του αντίχριστου και του άρχοντα του κόσμου τούτου, λόγω του νόμου της έναντιοδρομιας101, όμως αυτό έμεινε για την δεύτερη εποχή των αστρολογικών pisces.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στα οράματα της αγίας είναι όχι μόνο το γεγονός ότι αυτή η σχάση παρατηρείται στην ασυνείδητη ψυχή, αλλά ότι επίσης και στον μονομάχο ενσαρκώνεται ένα κομμάτι του ειδωλολατρικού ενιαίου πνεύματος, που όμως ξεκάθαρα προωθεί τον άνθρωπο να πάρει το μέρος της φωτεινής πλευράς.
Ο δαίμων , που ως μονομάχος οδηγεί την Περπέτουα κρατάει ακόμα ένα τρίτο χαρακτηριστικό στα χέρια, δηλ ένα πράσινο κλαρί με χρυσά φρούτα. Αυτό είναι ένα κλαρί από το δέντρο της ζωής, μιας γενικά διαδεδομένης αρχετυπικής εικόνας. Είναι αυτό πχ το δέντρο των εσπερίδων, που βρίσκεται στα δυτικά, και καρποί του οποίου σημαίνουν την αιώνια ζωή.103 η ίδια εικόνα παίζει σπουδαίο ρόλο στην αλχημεία ως arbor solis et lunae104. για την πληρέστερη σημασία του συμβόλου του δέντρου, μπορώ να παραπέμψω στο άρθρο του Γιουνγκ το φιλοσοφικό δένδρο105. το ότι η Περπέτουα λαμβάνει αυτό το κλαρί από εκείνον τον οδηγό των ψυχών, που οδηγεί στην νυχτερινή θαλασσοπορεία. Στο έργο Aeneis, πρέπει ο ήρωας να σπάσει το χρυσό κλαρί πριν κατεβεί στην χώρα των νεκρών. έτσι το κλαρί είναι ταυτόχρονα υπόσχεση της αιώνιας ζωής, όπως και αντικείμενο για την μετάβαση στη χώρα των νεκρών, την κατάβαση στο ασυνείδητο. Αυτή η όψη είναι εντυπωσιακή, αν παρατηρήσει κανείς πως η Περπέτουα είδε το όνειρο της την παραμονή του πραγματικού της θανάτου. Και στο passio Martini et Jacobi106 εμφανίζεται σε ένα μάρτυρα ένα τρεις μέρες προηγουμένως σκοτωμένο αγόρι με ροδοστέφανο στο λαιμό, και στο δεξί του χέρι με πράσινο κλαδί φοίνικα(palma viridissima). Λέει πως πανηγυρίζει ένα χαρούμενο φαγοπότι, και σύντομα και αυτοί θα έτρωγαν μαζί του. Το κλαρί του δέντρου της ζωής με τους χρυσούς καρπούς αντιστοιχεί στο γάλα του πρώτου οράματος, και το ζων ύδωρ του ονείρου με τον Δεινοκράτη. Ο χρυσός είναι ένα σύμβολο για την ύψιστη αξια107. (ο Δεινοκράτης πχ ήπιε από χρυσή φιάλη). Το πράσινο κλαρί υποδεικνύει ότι αυτή η ύψιστη άξια είναι ζωντανή , κάτι φυσικά μεγαλωμενο108, και ότι η ζωή και το τέλος της είναι ένα κομμάτι ζωντανής πραγματοποίησης του «μεγάλου ανθρώπου», του ανθρώπου που πραγματώνεται ως ενιαίος. Η μοίρα της Περπέτουα χαρακτηρίζεται με αυτό ως τμήμα μιας μεγάλης διαδικασίας αύξησης του εαυτού, στην οποία πολλοί λαμβάνουν μέρος.
Το πνεύμα που υπερβαίνει τα ανθρώπινα δίνει με αυτό το γεγονός μια ατράνταχτη πεποίθηση στην Περπέτουα-και ταυτόχρονα της μεταδίδει από το ασυνείδητο την υψηλότερη αξία της ζωής, την οποία μπορεί κανείς να θεωρήσει ως εμπειρία της θεοτητος110. της δίνει την εσωτερική βεβαιότητα νοήματος, που της κάνει τον θάνατο εύκολο. Σε αυτό πλαίσιο φαίνεται ο θάνατος της, και πάλι ως ένα απλό εξωτερικό συμβάν(accidens) σε μια υπονενοημένη εσωτερική ανάπτυξη.
Η αγία νικάει με το να έχει υψωθεί στον αέρα, πατώντας τον Αιγύπτιο και ψάλλοντας ύμνους. Δηλαδή μετατίθεται σε μια κατάσταση ενθουσιασμού, σε μια έκσταση, στην οποία ψάλλει ύμνους, ως μέσο να διώξει την απελπισία της που ενσαρκώνεται στον Αιγύπτιο. Ο αίνος του Θεού ίσχυε ως θυσία λογικη111, για να πετύχει την βοήθεια του Θεού. Ήταν πράγματι ένα όπλο. έτσι λέει ο Κλήμης Αλεξανδρειας112:από την Σιών δηλ θα έρθει ο νόμος και ο λόγος του Κυρίου από την Ιερουσαλήμ, ο ουράνιος λόγος, ένας αληθινός αγωνιστής, στεφανωμένος, στο θέατρο ολόκληρου του κοσμου113. ιδιαιτέρως στους μοντανιστές, έπαιζε σπουδαίο ρόλο η εκστατική προφητεία. Ο ίδιος ο Μοντανης είπε μια φορά για τον εαυτό του: δες, ο άνθρωπος είναι σαν μια λύρα, και εγώ παίζω πάνω όπως το πλήκτρο(γιατί ο ίδιος είναι ο Παράκλητος). Ο άνθρωπος κοιμάται αλλά εγώ είμαι ξύπνιος». Είναι ενδιαφέρον πως και η μηχανιστικής προφήτις Μαξιμίλα είπε για τον εαυτό της115: ρήμα ειμί και πνεύμα και δυναμις116.» έτσι και η Περπέτουα γίνεται καθαρός λόγος. Σε αυτόν τον δρόμο υπερβαίνει το πνεύμα της αμφιβολίας και έρχεται στη ζωντανή βεβαιότητα της πίστεως, που συμβολίζει το κλαρί που της το δίνει ο μονομάχος με ένα φιλί. Αυτός είναι ο συνηθισμένος ασπασμός της ειρήνης στην πρώιμη Εκκλησία, ο ασπασμός της ζωής, για τον οποίο λέει η 28η ωδή του Σολομώντος: η αθάνατος ζωή με αγκάλιασε και με φίλησε, από αυτή προέρχεται το πνεύμα μέσα μου, που ποτέ δεν μπορεί να πεθάνει, γιατί αυτό είναι η ζωή».
Όσο πλησιάζει η εξωτερική καταστροφή, τόσο υψώνονται οι παρηγορητικές εικόνες των ονείρων, βασίζεται στην αντισταθμιστική λειτουργία του ασυνειδήτου το ότι ακριβώς στους μάρτυρες μέσα στη φυλακή και στους μοναχούς που ασκούνται στην έρημο εμφανίζονται τόσο συχνά οράματα με πανηγυρικά δειπνα117 και ωραίους παραδεισιακούς κήπους.
Τα πραγματικά απαίσια συμβάντα κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της Περπέτουα και των συντρόφων της βρίσκονται σε ξεχωριστή σχέση με τις εικόνες των ονείρων, μια συσχέτιση που ο Γιουνγκ ονόμασε συγχρονότητα. Οι εικόνες του οράματος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι οφείλονται στα εξωτερικά γεγονότα, ούτε τα τελευταία εξηγούν την ιδιαιτερότητα των συμβόλων των ονείρων. Πρόκειται πολύ περισσότερο για ένα «σύμπτωμα», μια συμβολή του μέσα και του έξω, όπως μπορεί να παρατηρηθεί συχνά στην αποκρυστάλλωση αρχετυπικών περιεχομενων118. τα εξωτερικά γεγονότα είναι κατά το ήμισυ εκπλήρωση των όσων ειδώθηκαν στα όνειρα, και κατά το άλλο ήμισυ η άρνηση αυτών:όπως πχ ο Σατούρους που στο όνειρο πάει μπροστά, εκτελείται πρώτος, όπως η Περπέτουα αποθέτει στο όνειρο το φόρεμα της, έτσι της το ξεσκίζει η άγρια αγελάδα, ώστε να γυμνωθεί• και όπως ο Αιγύπτιος απειλεί να την διατρήσει με το σπαθί, έτσι στην πραγματικότητα την διαπερνά το σπαθί ενος μονομάχου(και μάλιστα ενάντια στα αναμενόμενα, με την απαίτηση της χάριτος από το λαό).θα μπορούσε να ειπωθεί πως στην ορατή πραγματικότητα νίκησε ο Αιγύπτιος. Αλλά νίκησε όπως η νίκη της κολάσεως και του θανάτου στην σταύρωση του Χριστού• ακριβώς στο βασανιστήριο τους έμεινε ο Χριστός νικηφόρος. (κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος, που σου θάνατε το κέντρον, που σου Άδη το νίκος, Κορ ε 54-55). έτσι η Περπέτουα υποφέρει κατά κάποιο τρόπο την μοίρα του Χριστού• μέσα της σχηματίζεται ο Χριστός, για να χρησιμοποιήσουμε ένα λόγο του Παυλου119. επειδή η Περπέτουα με τη συνείδηση της τοποθετείται μόνο στην πλευρά του ασυνείδητου ζεύγους αντιθέτων και ταυτίζεται με αυτήν πλήρως, συμπυκνώνεται η άλλη σε εξωτερική μοίρα, αλλά στο σχίσιμο μέσω της διαμάχης(της οποίας σύμβολο είναι ο σταυρός του Χριστού), βρίσκεται ταυτόχρονα η δυνατότητα νέας ζωής(στο όραμα υπονοείται στο σύμβολο του κλαριού με τους χρυσούς καρπούς).
Όταν τα βαθύτερα στρώματα του συλλογικού ασυνείδητου έχουν σε τέτοιο βαθμό ανασκαφτεί, όπως σε εκείνη την εποχή της γένεσης ενος θεϊκού συμβόλου, λαμβάνουν μέρος και τα εξωτερικά γεγονότα• έτσι συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των μαρτύρων και άλλα φαινόμενα συγχρονότητος, η ασυνείδητη συνέπεια των οποίων φαίνεται σχεδόν απίστευτη στο λογικό συνειδητό:όχι μόνο νίκησε φαινομενικά ο Αιγύπτιος με το σπαθί του, αλλά και οι υπεύθυνοι των αγώνων αποφάσισαν στην αρχή να ντύσουν τις μάρτυρες στα λευκά όπως τις ιέρειες της Δήμητρας, και τους άνδρες κατάδικους στα πορφύρα, ως ιερείς του Σατουρν. Οι μάρτυρες αρνήθηκαν λέγοντας πως ακριβώς γι αυτό έδιναν τη ζωή τους, για να μην είναι αναγκασμένοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Στο τέλος το πράγμα έμεινε έτσι. Ήταν τότε διαδεδομένο έθιμο να βάζουν καταδικασμένους εγκληματίες να παίζουν τέτοιους ρολους120, το παράξενο είναι η επιλογή των θεών των οποίων τους ιερείς έπρεπε να παίξουν οι κατάδικοι. Οι γυναίκες έπρεπε να υπηρετήσουν τη Δήμητρα, την μεγαλύτερη αρχαία θεά μητέρα, την μητέρα γη και την μητέρα των δημητριακών, την προστάτιδα των νέων γυναικών. Αλλά ακριβώς αυτή την αρχή είναι που απέρριψε η Περπέτουα και η συμμάρτυς της• η Περπέτουα εγκατέλειψε το βρέφος της, η Φελίτσιτας ήταν κατά τη σύλληψη της έγκυος και γέννησε λίγο πριν το θάνατο της ένα παιδί μέσα στη φυλακη121. και το ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι τις πέταξαν μπρος σε μια άγρια αγελάδα. Η αγελάδα όμως είναι ένα διαδεδομένο αρχαίο σύμβολο της θηλυκής και μητρικής αρχής122, και μάλιστα ο συγγραφέας του έργου βρήκε παράξενη αυτή την συγκυρία, γιατί λέει: στις νεαρές γυναίκες όμως ετοίμασε ο διάβολος μια εξαγριωμένη αγελάδα, που κατά ασυνήθιστο τρόπο, θα μπορούσε να τα φέρει έτσι τα πράγματα, ώστε και μέσω του ζώου να χλευαστεί το φύλο τους.
Μια επίσης παράξενη σύμπτωση εξωτερικών περιστάσεων βρίσκεται και στους άνδρες μάρτυρες: έπρεπε να εμφανιστούν ως ιερείς του Σατουρν, και συν τοις άλλοις έχουν δυο από αυτούς ονόματα που προέρχονταν από αυτό: ο ένας λεγόταν Σατούρους ο άλλος Σατουρνίνους.
Ο ρωμαϊκός Σατουρν ήταν στην Αφρική συγχωνευμένος με μια αυτόχθονη φοινικική θεότητα και έπαιζε σπουδαίο ρόλο στα εκεί μυστηρια123. στις επιγραφές ονομάζεται frufiger ή deus frugum, και τοποθετείται μαζί με την Δήμητρα. Η λατρεία του ήταν στην Αφρική ιδιαίτερα διαδεδομένη, όπως προκύπτει από τα απολογητικά κείμενα του Τερτυλλιανου124. σε ένα κατάλογο επισκόπων από τον Κυπριανό(επιστ 57) φέρουν το όνομα Σατουρνίνους τουλάχιστον 4 επίσκοποι. Σύμφωνα με τον Τερτ125, είχαν οι ιερείς του Σατουρν ιδιαίτερα πλατιές πορφυρές λωρίδες στον χιτώνα, και ένα κάλυμμα από γαλλικό κόκκινο. Φορούσαν δηλ ακριβώς την ενδυμασία εκείνου του μεγάλου μονομάχου από το όραμα της Περπέτουα, ένα χαρακτηριστικό που επανειλημμένως εκφράζει την παραπλανητική ταυτότητα των αντιθέτων. Επειδή για τον Σατουρν ήταν το Σάββατο άγιο, και συνέπιπτε με το Sabbat των ιουδαίων, ήταν στην αρχαιότητα διαδεδομένη η αντίληψη πως ο Σατουρν ήταν ο ανώτερος θεός των ιουδαίων. Και επειδή οι χριστιανοί ήταν στην ίδια μοίρα με τους ιουδαίους, ίσχυε πως ήταν και δικός τους θεός. από αυτές τις συσχετίσεις προέρχεται και η ιδέα των οργανωτών να ντύσουν τους μάρτυρες ως ιερείς του Σατουρν.
έτσι εκπληρώνεται στους μάρτυρες ο νόμος της εναντιοδρομίας όλων των αρχετυπικών αντιθετων126 μέχρι τέλους-εκείνων των αντιθέτων μέσω της σχάσης των οποίων δημιουργήθηκε η νέα ορμή, πάνω στην οποία θα οικοδομούνταν ο χριστιανικός πολιτισμός στους επόμενους αιώνες. Το ίδιο το ασυνείδητο όμως στήριξε τους μάρτυρες μέσω των εικόνων που υπόσχονταν την νέα ζωή, και τους έδωσε έτσι την εσωτερική δυνατότητα να παραμείνουν στην απόφαση τους.
Έτσι αυτά τα οράματα από το passio Περπέτουα καλύπτουν με μια μοναδικά πλήρη μορφή όλη την ασυνείδητη κατάσταση της τότε ανθρωπότητας, της ειδωλολατρικής όπως και της χριστιανικής, και δείχνουν εκείνη την σύγκρουση που οι χριστιανοί αισθάνονταν, όταν προσπάθησαν να αποκοπούν από το πνεύμα που ήταν δεμένο με τα εξωτερικά αντικείμενα και την ύλη.
Το μαρτύριο από μόνο του δεν είχε κανένα άλλο νόημα, παρά να καταδείξει αυτή την πλήρη αποκοπή και την απόλυτη ελπίδα του επέκεινα, σε αντίθεση με τον ειδωλολατρικό κόσμο. Δείχνουν όμως και πόσο σκληρούς εσωτερικούς αγώνες έπρεπε να υποστούν οι ομολογητές, πόσο βαθιά πήγαινε η εσωτερική σύγκρουση, που εν τέλει είχε ξεσπάσει μεταξύ των δυο θεϊκών δηλ υπερπροσωπικών ασυνείδητων δυνάμεων. από ψυχολογική οπτική γωνιά, εμφανίζονται οι μάρτυρες κατά κάποιο τρόπο ως τραγικά ασυνείδητα θύματα της τότε γενόμενης μεταβολής της θεϊκής εικόνας, βαθιά μέσα στην συλλογική ψυχική στρώση της ανθρωπότητας, η νέα μορφή της οποίας (εικόνας) θα κυριαρχούσε τον ακολουθούντα αιώνα.
TΕΛΟΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΠΕΤΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
ΣΧΟΛΙΟ :
Γιά όποιον ενδιαφέρεται στα οράματα και στα σχόλια εμφανίζεται η ανδρική αρχή, έστω και άν στά σχόλια ερμηνεύεται βάσει τού πνεύματος τής εποχής μας, τού πνεύματος τού φεμινισμού.
Το κείμενο αυτό βρίσκεται σέ άμεση αντιπαράθεση με τά σχόλια στόν Χρυσό Γάϊδαρο τού Απουλήϊου όπου αποκαλύπτεται η θηλυκή αρχή, η αρχή τής ηδονής, η οποία κυριαρχεί απολύτως σήμερα και στην Ελλάδα καί η οποία όχι μόνον δέν επιτρέπει τη λήψη αποφάσεων αλλά με χαρακτηριστικό της τήν μείωση τού νοητικού επιπέδου δέν έχει καμμία σχέση με τήν πραγματικότητα. Στήν ανδρική αρχή στηρίχτηκε ολόκληρη η Πατερική θεολογία, η οποία αγνοείται πλήρως λόγω τών γνωστών κληρικαλιστικών αλλοιώσεων. Άς πάρουμε ένα παράδειγμα, γιά όποιον θέλει, από τον Άγιο Μάξιμο τόν Ομολογητή στην προς Μαρίνον επιστολή του :
Η προάιρεσις λοιπόν είναι το πέρας τής κατ`όρεξιν λογικής κινήσεως, αφού προσλάβει την ορμή πρός τα εφ`ημίν και την χρήσιν. Γιατί το φύσει λογικόν έχοντας φυσική του δύναμι την λογική όρεξη, πού την ονομάζουν και θέληση τής νοεράς ψυχής, ορέγεται καί λογίζεται και αφού λογισθή βούλεται. Βούλησις λοιπόν είναι μιά θέλησις πού έχει είδος, θέλησις δηλ. γιά κάτι συγκεκριμένο. Επειδή λοιπόν βούλεται ζητεί, και όταν ζητεί σκέπτεται, και όταν σκέπτεται βουλέυεται και όταν βουλεύεται κρίνει και όταν κρίνει προαιρείται και όταν προαιρείται ορμά και όταν ορμά κάνει χρήση και με την χρήση σταματά την ορεκτική κίνηση προς το συγκεκριμένο αντικείμενο.
Αυτή είναι η Χριστιανική ορθοδοξία.
Αμέθυστος
(Τελευταίο)
Το άσπρο θεωρείται εκεί ως η πρώτη μεταμόρφωση και η κυριαρχία του θηλυκού, το κόκκινο είναι η κυριαρχία της αρσενικής αρχής και το χρώμα του νέου βασιλιά ηλιου81. και στη λειτουργία του Μίθρα ο θεός φοράει ένα άσπρο φόρεμα και κόκκινο μανδυα82.
έτσι στο φόρεμα του ξιφομάχου σημαίνονται τα ανώτατα επίπεδα της μύησης στα μυστήρια και ταυτόχρονα η ένωση των αντιθέτων. Επειδή προκύπτει μια τριάδα κόκκινων λωρίδων, υποδεικνύεται πιθανόν πως μια ανώτερη τριάδα χωρίζεται από ένα κατώτερο τέταρτο. Μια ανώτερη τριάδα αντιμετωπίζει εκείνη την δύναμη(τον Αιγύπτιο) που πχ στην αλχημεία κατανοείται ως τέταρτο και ως υποκείμενο μιας ενιαίας αναπτυξης83. εκεί χαρακτηρίζεται συχνά η σκοτεινή ματέρια πρίμα, ως caput draconis ή draco. Το κεφάλι του δράκου είναι ο άνθρωπος, η vita gloriosa, την οποία υπηρετούν οι άγγελοι, περιστασιακά όμως η ματέρια πρίμα παριστάνεται και ως αιθιοπας84.
Μια χαρακτηριστικά κοντινή παράλληλη μορφή με αυτή του ξιφομάχου προσφέρει το όραμα ενός μάρτυρα στο pasio Martiniani et Jacobi 85.: είδα ένα νέο απερίγραπτου, γιγάντιου ύψους, το χαλαρό φόρεμα του οποίου ακτινοβολούσε τόσο πολύ ένα λευκό φως, ώστε τα μάτια δεν μπορούσαν να το βλέπουν συνεχεία. Τα πόδια του δεν άγγιζαν την γη, και το πρόσωπο του ήταν πάνω από τα σύννεφα. Καθώς πέρασε από δίπλα μας, έριξε σε σένα , τον Μαρτινιάνους και σε μένα από μια πορφυρή ζώνη στον κόρφο και είπε:ακολουθήστε με! Οι μάρτυρες ερμήνευσαν την εμφάνιση αυτή ως εμφάνιση του Χριστού. Επίσης, σύμφωνα με την αποκάλυψη Πετρου86, είναι τα σώματα των μακάριων λευκότερα από το χιόνι, πορφυρότερα από τα ρόδα, και το λευκό είναι αναμεμιγμένο με το κόκκινο.
έτσι αποκαλύπτεται η σύγκρουση στο κέντρο του μαγικού κύκλου, στον οποίο καταλήγει η Περπέτουα, ως σύγκρουση δυο υπερπροσωπικών πνευματικών δυνάμεων. Ο Αιγύπτιος ως το πνεύμα της ειδωλολατρίας του στον κόσμο προβεβλημένου πνεύματος, που εναντίον του στέκεται μια νέα πνευματική δύναμη, που είναι καθαρά στο επέκεινα προσανατολισμένη, και απαιτεί την απόλυτη αλήθεια, που είναι επίσης ένας κοσμοκράτωρ και πνεύμα, που από τον ουρανό φτάνει μέχρι την γη. Και αυτό το πνεύμα επίσης είναι, όπως ο κύριος της αιγυπτιακής γης, ένας αγαθός δαίμων και ποιμήν ανθρώπων. Και αυτό είναι ίσως το πιο παράξενο σε αυτό το όραμα, ότι δηλ όταν κανείς εξετάζει πιο βαθιά τις συγκρουόμενες αντίθετες αρχές ως προς τη σημασία τους, γίνεται ορατή μια χαρακτηριστική ισότητα των αντιθέτων, και αυτό συνεπάγεται, ότι δηλ και τα δυο βρίσκονται στο ασυνείδητο. Είναι όμως καθόλα εντυπωσιακό, ότι η αποφασιστική στιγμή προσωποποιείται από μια έντονα στον ειδωλολατρικό κόσμο ανήκουσα μορφή, δηλ τον προπονητή των μονομάχων, και όχι από μια χριστιανική μορφή, είτε από ένα χριστιανό, όπως ο Σατούρους ή ο Πομπόνιους, ή ο ίδιος ο Χριστός. Αυτό δεν μπορεί να ερμηνευθεί αλλιώς, παρά το ότι το ασυνείδητο ως όλο, στην ακόμα ειδωλολατρική πλευρά του, εν τέλει ενέργησε με σκοπό, προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μιας χριστιανικής συνείδησης. Το να είναι κανείς χριστιανός σημαίνει σύμφωνα με αυτά, το να υπακούσει κανείς στην εσωτερική του φωνή χωρίς καμιά επιφύλαξη. Θα μπορούσε να ειπωθεί, πως αν ο Χριστός εμφανιζόταν ως διαιτητής του αγώνα, θα ήταν σαν να έπαιρνε το μέρος κάποιου στον αγώνα αυτόν, το γεγονός όμως εκείνο που ήθελε την νίκη της Περπέτουα ήταν ο εαυτός σε μια μορφή που αποκαλύπτεται επέκεινα των αντιθέτων, ο Christus et eius umbra87.
Θα μπορούσε κανείς να βγάλει επιβεβαιωτικά συμπεράσματα από το όραμα, και για την χριστολογική ερμηνεία του Άλμπερτ Σβάιτσερ, που συμπέρανε ότι ο Ιησούς στον πρώιμο χριστιανισμό κατανοούνταν πρωτίστως ως άγγελος φωτός και μυητής της τελικής κρισης88. αυτή η πρώιμη κατανόηση του Χριστού, που αργότερα πήρε στο δόγμα άλλες πλευρές, αντιστοιχούσε στην τότε ασυνείδητη κατάσταση, και όσον αφορά το δεύτερο, εκφραζόταν επαρκώς.
Η μη χριστιανική φύση της αποφασιστικής στιγμής, εκφράζεται με μια ακόμα σημαντική λεπτομέρεια: το ένδυμα του μονομάχου. Το ένδυμα του με τις πλατιές λωρίδες στον χιτώνα, και το κόκκινο υποκάμισο, είναι πολύ όμοιο με αυτό των Αφρικανών ιερέων του Σατουρν, που ως θεός της βλάστησης και του κάτω κόσμου απολάμβανε ιδιαίτερης τιμής και παρίστανε εκείνον τον θεό εναντίον του οποίου οι χριστιανοί είχαν να δώσουν τον σκληρότερο αγώνα. Αυτός ο Σατουρν θεωρούνταν ως ειδικός θεός προστάτης των κυνηγών-ήταν δηλ ένας μονομάχος και διαιτητής par excellence και το προσωποποιημένο πνεύμα του αμφιθεάτρου. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό εμφανίστηκε στην Περπέτουα. Είναι πολύ παράξενο πόσο τρομακτικά όμοιες ήταν οι εικόνες και τα κείμενα του γεννόμενου χριστιανισμού, με εκείνες των γνωστικών και ειδωλολατρικών μυστηρίων, που ο ίδιος τόσο σκληρά πολέμησε. Αυτό υπέπεσε και στην αντίληψη των απολογητών, οι οποίοι μπόρεσαν να το εξηγήσουν μόνο μέσω μιας εκλεπτυσμένης diabolica frau. Σε τέτοια περιστατικά βασιζόταν και η τότε αντίληψη περί του δαίμων αντίνομος, που εμποδίζει το δρόμο του Σωτήρος. έτσι λέγεται πχ στον Ζωσιμο91: (ο Ιησούς Χριστός) εμφανίστηκε στον πλήρως αποδυναμωμένο άνθρωπο ως ένας άνθρωπος (που μπορεί να) πάσχων και δαρμένος, και αφού έκλεψε κρυφά τους ανθρώπους του φωτός που του ανήκουν, έδειξε ότι δεν υπέφερε στην πραγματικότητα, και ότι ο θάνατος είχε καταπατηθεί και εκδιωχθεί. έτσι οι άνθρωποι του φωτός σκοτώνουν τον σωματικό τους Αδάμ. Αυτό συμβαίνει όμως μέχρι που έρχεται το πνεύμα αντίνομος, που τους ζηλεύει και θέλει να πλανηθούν όπως παλιά, και υποστηρίζει πως ο ίδιος είναι υιός του θεού, αν και είναι άμορφος στο σώμα και την ψυχή(και ο Αιγύπτιος στο passio ονομάζεται στο ελληνικό κείμενο άμορφος).
Κατά παράδοξο τρόπο βρίσκεται και ο Ποίμανδρες του corpus hermeticum αντιμετωπος ενος τετοιου τιμωρού δαίμονος της δύναμης της μοίρας, που φτύνει φωτια92. αυτή είναι και η αντίθεση που παρουσιάζει ο Παύλος, μεταξύ του πρώτου σαρκικού(χοϊκού) Αδάμ και του δεύτερου Αδάμ που είναι πνεύμα ζωοποιούν93. και τελικά εμφανίζεται αυτή η αντίθεση και στην ιδέα του αντιχριστου94.
Η Περπέτουα βέβαια δεν χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό αντίχριστος αλλά ονομάζει τον Αιγύπτιο απλά διάβολο, και όμως κρύβεται μέσα του αυτή η ιδιαίτερη ποιότητα ενος αντι-θεού μέσα στην ύλη, ενος χθόνιου πνεύματος που στέκεται κατοπτρικά απέναντι στο χριστιανικό πνεύμα.
Αν αναρωτηθεί κανείς τι είναι αυτό που στο συλλογικό ασυνείδητο συμβαίνει αυτόνομα, μπορεί να παρατηρηθεί κάτι σαν διάσπαση του αρχετύπου σε μια φωτεινή και μια σκοτεινή εμφάνεια. Σε πρώτη γραμμή αυτό συνέβη, όπως ήδη αναφέρθηκε, με την ίδια την εικόνα του Θεού, με το γεγονός ότι ο αμφίσημος προπάτωρ Γιαχβε95 πλησίασε την ανθρώπινη περιοχή με τους δυο γιους του θεού σατανά και Χριστο96. για λεπτομερέστερη περιγραφή αυτού του ενδοθεϊκού δράματος πρέπει να παραπέμψω στις πιο πάνω παρατηρήσεις του Γιουνγκ, και στην περιγραφή του στη Συμβολική του πνεύματος.
Η εκεί παρουσιασμένη σχάση της φωτεινής και της σκοτεινής πλευράς της εικόνας του Θεού μπορεί να αποδειχθεί στην κατανόηση όλων των άλλων συμβολικών εικόνων. Στον κατάλογο των figurae του Rhabanus Maurus πχ, κατέχουν σχεδόν όλοι οι «τόποι», η φωτιά, τα μάτια, το λιοντάρι κτλ μια πλευρά που υποδεικνύει τον Χριστό και μια άλλη που σχετίζεται με τον διαβολο97.
Η σχάση της θεϊκής εικόνας και με αυτή όλων των άλλων αρχετυπικών εικόνων σε δυο πλευρές, φαίνεται-όπως το παρουσίασε ο Γιουνγκ-ότι σχετίζεται με την διαφοροποίηση του συναισθήματος και μαζί μ αυτό της θεϊκής κρίσης στον δυτικό ανθρωπο98, μέσω της οποίας δεν άντεχε πια το παράδοξο και την ηθική αμφισημία, όπως πχ την είχαν διατηρήσει οι ινδικοί θεοί.
Φαίνεται πως το πρωταρχικό ήταν η αποκρυστάλλωση της νέας αρχετυπικής κατάστασης, την οποία ακολούθησε μόνο κατόπιν η ηθική αντίδραση του ανθρωπου99. αυτή η νέα αποκρυστάλλωση εκδηλώθηκε επομένως ως εξωσυνειδητή ψυχική παρουσια100, όπως αυτό πολύ ωραία φαίνεται στα οράματα της αγίας Περπέτουας. Με τη σχάση της θεϊκής εικόνας στα αντίθετα Χριστός και διάβολος, αποκρυσταλλώνεται ένα πρόβλημα αντιθέτων, που σε μεταγενέστερες εποχές θα οδηγούσε σε δυσκολίες, γιατί η μονόπλευρη ομολογία του ανθρώπου για την φωτεινή πλευρά, η οποία ξεχωρίζει τους αντιπρόσωπους της πρώιμης χριστιανικής εποχής, όπως η Περπέτουα, έπρεπε να τραβήξει πάνω της το πρόβλημα του αντίχριστου και του άρχοντα του κόσμου τούτου, λόγω του νόμου της έναντιοδρομιας101, όμως αυτό έμεινε για την δεύτερη εποχή των αστρολογικών pisces.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον στα οράματα της αγίας είναι όχι μόνο το γεγονός ότι αυτή η σχάση παρατηρείται στην ασυνείδητη ψυχή, αλλά ότι επίσης και στον μονομάχο ενσαρκώνεται ένα κομμάτι του ειδωλολατρικού ενιαίου πνεύματος, που όμως ξεκάθαρα προωθεί τον άνθρωπο να πάρει το μέρος της φωτεινής πλευράς.
Ο δαίμων , που ως μονομάχος οδηγεί την Περπέτουα κρατάει ακόμα ένα τρίτο χαρακτηριστικό στα χέρια, δηλ ένα πράσινο κλαρί με χρυσά φρούτα. Αυτό είναι ένα κλαρί από το δέντρο της ζωής, μιας γενικά διαδεδομένης αρχετυπικής εικόνας. Είναι αυτό πχ το δέντρο των εσπερίδων, που βρίσκεται στα δυτικά, και καρποί του οποίου σημαίνουν την αιώνια ζωή.103 η ίδια εικόνα παίζει σπουδαίο ρόλο στην αλχημεία ως arbor solis et lunae104. για την πληρέστερη σημασία του συμβόλου του δέντρου, μπορώ να παραπέμψω στο άρθρο του Γιουνγκ το φιλοσοφικό δένδρο105. το ότι η Περπέτουα λαμβάνει αυτό το κλαρί από εκείνον τον οδηγό των ψυχών, που οδηγεί στην νυχτερινή θαλασσοπορεία. Στο έργο Aeneis, πρέπει ο ήρωας να σπάσει το χρυσό κλαρί πριν κατεβεί στην χώρα των νεκρών. έτσι το κλαρί είναι ταυτόχρονα υπόσχεση της αιώνιας ζωής, όπως και αντικείμενο για την μετάβαση στη χώρα των νεκρών, την κατάβαση στο ασυνείδητο. Αυτή η όψη είναι εντυπωσιακή, αν παρατηρήσει κανείς πως η Περπέτουα είδε το όνειρο της την παραμονή του πραγματικού της θανάτου. Και στο passio Martini et Jacobi106 εμφανίζεται σε ένα μάρτυρα ένα τρεις μέρες προηγουμένως σκοτωμένο αγόρι με ροδοστέφανο στο λαιμό, και στο δεξί του χέρι με πράσινο κλαδί φοίνικα(palma viridissima). Λέει πως πανηγυρίζει ένα χαρούμενο φαγοπότι, και σύντομα και αυτοί θα έτρωγαν μαζί του. Το κλαρί του δέντρου της ζωής με τους χρυσούς καρπούς αντιστοιχεί στο γάλα του πρώτου οράματος, και το ζων ύδωρ του ονείρου με τον Δεινοκράτη. Ο χρυσός είναι ένα σύμβολο για την ύψιστη αξια107. (ο Δεινοκράτης πχ ήπιε από χρυσή φιάλη). Το πράσινο κλαρί υποδεικνύει ότι αυτή η ύψιστη άξια είναι ζωντανή , κάτι φυσικά μεγαλωμενο108, και ότι η ζωή και το τέλος της είναι ένα κομμάτι ζωντανής πραγματοποίησης του «μεγάλου ανθρώπου», του ανθρώπου που πραγματώνεται ως ενιαίος. Η μοίρα της Περπέτουα χαρακτηρίζεται με αυτό ως τμήμα μιας μεγάλης διαδικασίας αύξησης του εαυτού, στην οποία πολλοί λαμβάνουν μέρος.
Το πνεύμα που υπερβαίνει τα ανθρώπινα δίνει με αυτό το γεγονός μια ατράνταχτη πεποίθηση στην Περπέτουα-και ταυτόχρονα της μεταδίδει από το ασυνείδητο την υψηλότερη αξία της ζωής, την οποία μπορεί κανείς να θεωρήσει ως εμπειρία της θεοτητος110. της δίνει την εσωτερική βεβαιότητα νοήματος, που της κάνει τον θάνατο εύκολο. Σε αυτό πλαίσιο φαίνεται ο θάνατος της, και πάλι ως ένα απλό εξωτερικό συμβάν(accidens) σε μια υπονενοημένη εσωτερική ανάπτυξη.
Η αγία νικάει με το να έχει υψωθεί στον αέρα, πατώντας τον Αιγύπτιο και ψάλλοντας ύμνους. Δηλαδή μετατίθεται σε μια κατάσταση ενθουσιασμού, σε μια έκσταση, στην οποία ψάλλει ύμνους, ως μέσο να διώξει την απελπισία της που ενσαρκώνεται στον Αιγύπτιο. Ο αίνος του Θεού ίσχυε ως θυσία λογικη111, για να πετύχει την βοήθεια του Θεού. Ήταν πράγματι ένα όπλο. έτσι λέει ο Κλήμης Αλεξανδρειας112:από την Σιών δηλ θα έρθει ο νόμος και ο λόγος του Κυρίου από την Ιερουσαλήμ, ο ουράνιος λόγος, ένας αληθινός αγωνιστής, στεφανωμένος, στο θέατρο ολόκληρου του κοσμου113. ιδιαιτέρως στους μοντανιστές, έπαιζε σπουδαίο ρόλο η εκστατική προφητεία. Ο ίδιος ο Μοντανης είπε μια φορά για τον εαυτό του: δες, ο άνθρωπος είναι σαν μια λύρα, και εγώ παίζω πάνω όπως το πλήκτρο(γιατί ο ίδιος είναι ο Παράκλητος). Ο άνθρωπος κοιμάται αλλά εγώ είμαι ξύπνιος». Είναι ενδιαφέρον πως και η μηχανιστικής προφήτις Μαξιμίλα είπε για τον εαυτό της115: ρήμα ειμί και πνεύμα και δυναμις116.» έτσι και η Περπέτουα γίνεται καθαρός λόγος. Σε αυτόν τον δρόμο υπερβαίνει το πνεύμα της αμφιβολίας και έρχεται στη ζωντανή βεβαιότητα της πίστεως, που συμβολίζει το κλαρί που της το δίνει ο μονομάχος με ένα φιλί. Αυτός είναι ο συνηθισμένος ασπασμός της ειρήνης στην πρώιμη Εκκλησία, ο ασπασμός της ζωής, για τον οποίο λέει η 28η ωδή του Σολομώντος: η αθάνατος ζωή με αγκάλιασε και με φίλησε, από αυτή προέρχεται το πνεύμα μέσα μου, που ποτέ δεν μπορεί να πεθάνει, γιατί αυτό είναι η ζωή».
Όσο πλησιάζει η εξωτερική καταστροφή, τόσο υψώνονται οι παρηγορητικές εικόνες των ονείρων, βασίζεται στην αντισταθμιστική λειτουργία του ασυνειδήτου το ότι ακριβώς στους μάρτυρες μέσα στη φυλακή και στους μοναχούς που ασκούνται στην έρημο εμφανίζονται τόσο συχνά οράματα με πανηγυρικά δειπνα117 και ωραίους παραδεισιακούς κήπους.
Τα πραγματικά απαίσια συμβάντα κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης της Περπέτουα και των συντρόφων της βρίσκονται σε ξεχωριστή σχέση με τις εικόνες των ονείρων, μια συσχέτιση που ο Γιουνγκ ονόμασε συγχρονότητα. Οι εικόνες του οράματος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι οφείλονται στα εξωτερικά γεγονότα, ούτε τα τελευταία εξηγούν την ιδιαιτερότητα των συμβόλων των ονείρων. Πρόκειται πολύ περισσότερο για ένα «σύμπτωμα», μια συμβολή του μέσα και του έξω, όπως μπορεί να παρατηρηθεί συχνά στην αποκρυστάλλωση αρχετυπικών περιεχομενων118. τα εξωτερικά γεγονότα είναι κατά το ήμισυ εκπλήρωση των όσων ειδώθηκαν στα όνειρα, και κατά το άλλο ήμισυ η άρνηση αυτών:όπως πχ ο Σατούρους που στο όνειρο πάει μπροστά, εκτελείται πρώτος, όπως η Περπέτουα αποθέτει στο όνειρο το φόρεμα της, έτσι της το ξεσκίζει η άγρια αγελάδα, ώστε να γυμνωθεί• και όπως ο Αιγύπτιος απειλεί να την διατρήσει με το σπαθί, έτσι στην πραγματικότητα την διαπερνά το σπαθί ενος μονομάχου(και μάλιστα ενάντια στα αναμενόμενα, με την απαίτηση της χάριτος από το λαό).θα μπορούσε να ειπωθεί πως στην ορατή πραγματικότητα νίκησε ο Αιγύπτιος. Αλλά νίκησε όπως η νίκη της κολάσεως και του θανάτου στην σταύρωση του Χριστού• ακριβώς στο βασανιστήριο τους έμεινε ο Χριστός νικηφόρος. (κατεπόθη ο θάνατος εις νίκος, που σου θάνατε το κέντρον, που σου Άδη το νίκος, Κορ ε 54-55). έτσι η Περπέτουα υποφέρει κατά κάποιο τρόπο την μοίρα του Χριστού• μέσα της σχηματίζεται ο Χριστός, για να χρησιμοποιήσουμε ένα λόγο του Παυλου119. επειδή η Περπέτουα με τη συνείδηση της τοποθετείται μόνο στην πλευρά του ασυνείδητου ζεύγους αντιθέτων και ταυτίζεται με αυτήν πλήρως, συμπυκνώνεται η άλλη σε εξωτερική μοίρα, αλλά στο σχίσιμο μέσω της διαμάχης(της οποίας σύμβολο είναι ο σταυρός του Χριστού), βρίσκεται ταυτόχρονα η δυνατότητα νέας ζωής(στο όραμα υπονοείται στο σύμβολο του κλαριού με τους χρυσούς καρπούς).
Όταν τα βαθύτερα στρώματα του συλλογικού ασυνείδητου έχουν σε τέτοιο βαθμό ανασκαφτεί, όπως σε εκείνη την εποχή της γένεσης ενος θεϊκού συμβόλου, λαμβάνουν μέρος και τα εξωτερικά γεγονότα• έτσι συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης των μαρτύρων και άλλα φαινόμενα συγχρονότητος, η ασυνείδητη συνέπεια των οποίων φαίνεται σχεδόν απίστευτη στο λογικό συνειδητό:όχι μόνο νίκησε φαινομενικά ο Αιγύπτιος με το σπαθί του, αλλά και οι υπεύθυνοι των αγώνων αποφάσισαν στην αρχή να ντύσουν τις μάρτυρες στα λευκά όπως τις ιέρειες της Δήμητρας, και τους άνδρες κατάδικους στα πορφύρα, ως ιερείς του Σατουρν. Οι μάρτυρες αρνήθηκαν λέγοντας πως ακριβώς γι αυτό έδιναν τη ζωή τους, για να μην είναι αναγκασμένοι να κάνουν κάτι τέτοιο. Στο τέλος το πράγμα έμεινε έτσι. Ήταν τότε διαδεδομένο έθιμο να βάζουν καταδικασμένους εγκληματίες να παίζουν τέτοιους ρολους120, το παράξενο είναι η επιλογή των θεών των οποίων τους ιερείς έπρεπε να παίξουν οι κατάδικοι. Οι γυναίκες έπρεπε να υπηρετήσουν τη Δήμητρα, την μεγαλύτερη αρχαία θεά μητέρα, την μητέρα γη και την μητέρα των δημητριακών, την προστάτιδα των νέων γυναικών. Αλλά ακριβώς αυτή την αρχή είναι που απέρριψε η Περπέτουα και η συμμάρτυς της• η Περπέτουα εγκατέλειψε το βρέφος της, η Φελίτσιτας ήταν κατά τη σύλληψη της έγκυος και γέννησε λίγο πριν το θάνατο της ένα παιδί μέσα στη φυλακη121. και το ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι τις πέταξαν μπρος σε μια άγρια αγελάδα. Η αγελάδα όμως είναι ένα διαδεδομένο αρχαίο σύμβολο της θηλυκής και μητρικής αρχής122, και μάλιστα ο συγγραφέας του έργου βρήκε παράξενη αυτή την συγκυρία, γιατί λέει: στις νεαρές γυναίκες όμως ετοίμασε ο διάβολος μια εξαγριωμένη αγελάδα, που κατά ασυνήθιστο τρόπο, θα μπορούσε να τα φέρει έτσι τα πράγματα, ώστε και μέσω του ζώου να χλευαστεί το φύλο τους.
Μια επίσης παράξενη σύμπτωση εξωτερικών περιστάσεων βρίσκεται και στους άνδρες μάρτυρες: έπρεπε να εμφανιστούν ως ιερείς του Σατουρν, και συν τοις άλλοις έχουν δυο από αυτούς ονόματα που προέρχονταν από αυτό: ο ένας λεγόταν Σατούρους ο άλλος Σατουρνίνους.
Ο ρωμαϊκός Σατουρν ήταν στην Αφρική συγχωνευμένος με μια αυτόχθονη φοινικική θεότητα και έπαιζε σπουδαίο ρόλο στα εκεί μυστηρια123. στις επιγραφές ονομάζεται frufiger ή deus frugum, και τοποθετείται μαζί με την Δήμητρα. Η λατρεία του ήταν στην Αφρική ιδιαίτερα διαδεδομένη, όπως προκύπτει από τα απολογητικά κείμενα του Τερτυλλιανου124. σε ένα κατάλογο επισκόπων από τον Κυπριανό(επιστ 57) φέρουν το όνομα Σατουρνίνους τουλάχιστον 4 επίσκοποι. Σύμφωνα με τον Τερτ125, είχαν οι ιερείς του Σατουρν ιδιαίτερα πλατιές πορφυρές λωρίδες στον χιτώνα, και ένα κάλυμμα από γαλλικό κόκκινο. Φορούσαν δηλ ακριβώς την ενδυμασία εκείνου του μεγάλου μονομάχου από το όραμα της Περπέτουα, ένα χαρακτηριστικό που επανειλημμένως εκφράζει την παραπλανητική ταυτότητα των αντιθέτων. Επειδή για τον Σατουρν ήταν το Σάββατο άγιο, και συνέπιπτε με το Sabbat των ιουδαίων, ήταν στην αρχαιότητα διαδεδομένη η αντίληψη πως ο Σατουρν ήταν ο ανώτερος θεός των ιουδαίων. Και επειδή οι χριστιανοί ήταν στην ίδια μοίρα με τους ιουδαίους, ίσχυε πως ήταν και δικός τους θεός. από αυτές τις συσχετίσεις προέρχεται και η ιδέα των οργανωτών να ντύσουν τους μάρτυρες ως ιερείς του Σατουρν.
έτσι εκπληρώνεται στους μάρτυρες ο νόμος της εναντιοδρομίας όλων των αρχετυπικών αντιθετων126 μέχρι τέλους-εκείνων των αντιθέτων μέσω της σχάσης των οποίων δημιουργήθηκε η νέα ορμή, πάνω στην οποία θα οικοδομούνταν ο χριστιανικός πολιτισμός στους επόμενους αιώνες. Το ίδιο το ασυνείδητο όμως στήριξε τους μάρτυρες μέσω των εικόνων που υπόσχονταν την νέα ζωή, και τους έδωσε έτσι την εσωτερική δυνατότητα να παραμείνουν στην απόφαση τους.
Έτσι αυτά τα οράματα από το passio Περπέτουα καλύπτουν με μια μοναδικά πλήρη μορφή όλη την ασυνείδητη κατάσταση της τότε ανθρωπότητας, της ειδωλολατρικής όπως και της χριστιανικής, και δείχνουν εκείνη την σύγκρουση που οι χριστιανοί αισθάνονταν, όταν προσπάθησαν να αποκοπούν από το πνεύμα που ήταν δεμένο με τα εξωτερικά αντικείμενα και την ύλη.
Το μαρτύριο από μόνο του δεν είχε κανένα άλλο νόημα, παρά να καταδείξει αυτή την πλήρη αποκοπή και την απόλυτη ελπίδα του επέκεινα, σε αντίθεση με τον ειδωλολατρικό κόσμο. Δείχνουν όμως και πόσο σκληρούς εσωτερικούς αγώνες έπρεπε να υποστούν οι ομολογητές, πόσο βαθιά πήγαινε η εσωτερική σύγκρουση, που εν τέλει είχε ξεσπάσει μεταξύ των δυο θεϊκών δηλ υπερπροσωπικών ασυνείδητων δυνάμεων. από ψυχολογική οπτική γωνιά, εμφανίζονται οι μάρτυρες κατά κάποιο τρόπο ως τραγικά ασυνείδητα θύματα της τότε γενόμενης μεταβολής της θεϊκής εικόνας, βαθιά μέσα στην συλλογική ψυχική στρώση της ανθρωπότητας, η νέα μορφή της οποίας (εικόνας) θα κυριαρχούσε τον ακολουθούντα αιώνα.
TΕΛΟΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΠΕΤΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
ΣΧΟΛΙΟ :
Γιά όποιον ενδιαφέρεται στα οράματα και στα σχόλια εμφανίζεται η ανδρική αρχή, έστω και άν στά σχόλια ερμηνεύεται βάσει τού πνεύματος τής εποχής μας, τού πνεύματος τού φεμινισμού.
Το κείμενο αυτό βρίσκεται σέ άμεση αντιπαράθεση με τά σχόλια στόν Χρυσό Γάϊδαρο τού Απουλήϊου όπου αποκαλύπτεται η θηλυκή αρχή, η αρχή τής ηδονής, η οποία κυριαρχεί απολύτως σήμερα και στην Ελλάδα καί η οποία όχι μόνον δέν επιτρέπει τη λήψη αποφάσεων αλλά με χαρακτηριστικό της τήν μείωση τού νοητικού επιπέδου δέν έχει καμμία σχέση με τήν πραγματικότητα. Στήν ανδρική αρχή στηρίχτηκε ολόκληρη η Πατερική θεολογία, η οποία αγνοείται πλήρως λόγω τών γνωστών κληρικαλιστικών αλλοιώσεων. Άς πάρουμε ένα παράδειγμα, γιά όποιον θέλει, από τον Άγιο Μάξιμο τόν Ομολογητή στην προς Μαρίνον επιστολή του :
Η προάιρεσις λοιπόν είναι το πέρας τής κατ`όρεξιν λογικής κινήσεως, αφού προσλάβει την ορμή πρός τα εφ`ημίν και την χρήσιν. Γιατί το φύσει λογικόν έχοντας φυσική του δύναμι την λογική όρεξη, πού την ονομάζουν και θέληση τής νοεράς ψυχής, ορέγεται καί λογίζεται και αφού λογισθή βούλεται. Βούλησις λοιπόν είναι μιά θέλησις πού έχει είδος, θέλησις δηλ. γιά κάτι συγκεκριμένο. Επειδή λοιπόν βούλεται ζητεί, και όταν ζητεί σκέπτεται, και όταν σκέπτεται βουλέυεται και όταν βουλεύεται κρίνει και όταν κρίνει προαιρείται και όταν προαιρείται ορμά και όταν ορμά κάνει χρήση και με την χρήση σταματά την ορεκτική κίνηση προς το συγκεκριμένο αντικείμενο.
Αυτή είναι η Χριστιανική ορθοδοξία.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου