Σκέψεις πάνω στην «Παράδοση στους ξένους ανθρώπους»
του Βόλφγκανγκ Πάουλι.
Ulrich Müller-Herold
Αφιερωμένο στον Hans Primas
1. Εισαγωγή.
Οι «ξένοι άνθρωποι» παίζουν στα όνειρα, τα γράμματα και τις φαντασίες του όψιμου Πάουλι έναν συχνά επανερχόμενο ρόλο. Λειτουργούν στο προσκήνιο ως ένα ορθόδοξα φυσικοεπιστημονικό, καλώς εκπαιδευμένο ακροατήριο για τις φανταστικές «παραδόσεις» του Πάουλι, ενώ είναι απεναντίας ψυχολογικά μια μεταφορά (Metapher) για μ η α φ ο μ ο ι ω μ έ ν ε ς α κ ό μ α σ κ έ ψ ε ι ς του ίδιου του Πάουλι. Σ’ αυτές τις φανταστικές παραδόσεις παλεύει ο Πάουλι για τις αρχικές αιτίες (λόγους) μιας μελλοντικής επιστήμης, στην οποίαν το πνεύμα κι η ύλη δεν είναι πια χωρισμένα, αλλά κατά έναν άγνωστο μέχρι τώρα τρόπο ενωμένα.
Μετά το σοκαριστικό βίωμα της ατομικής βόμβας διέλαμψε σε κάποιους φυσικούς, ότι είχε καταστήσει κατ’ αρχάς δυνατό η καρτεσιανή εξορία του πνεύματος απ’ την ύλη, της ψυχής απ’ τη φύση, τον δρόμο εκείνης της άψυχης, ψυχρά εργαλειοποιημένης μορφής της επιστήμης, για την οποία σήμαιναν η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ένα προσωρινό αποκορύφωμα κοσμοϊστορικής συνέπειας. «Σ’ αυτήν την ταλαντευόμενη αμηχανία, όπου όλα μπορεί να καταστραφούν –ο καθένας χωριστά με την ψύχωση, η κουλτούρα με τον ατομικό πόλεμο – αναπτύσσεται όμως κι αυτό που σώζει, οι πόλοι των αντίθετων ζευγών πλησιάζουν πάλι κι έχει εγκατασταθή ο α ρ χ έ τ υ π ο ς τ η ς έ ν ω σ η ς τ ω ν α ν τ ι θ έ τ ω ν (coniuctio)», γράφει ο Πάουλι στον επιστολικό του συνέταιρο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, και περαιτέρω:
«Η μελλοντική εξέλιξη πρέπει… να φέρη μαζί της μιαν τέτοια δ ι ε ύ ρ υ ν σ η τ η ς φ υ σ ι κ ή ς, ίσως μαζί με τη βιολογία, ώστε να μπορή να χωρέση σ’ αυτήν η ψυχολογία του ασυνειδήτου. Απ’ τη δική της δύναμη, απ’ τον ίδιον της μόνον τον εαυτό δεν είναι αντίθετα ικανή για εξέλιξη».
«Έχω αναφέρει ήδη στο τελευταίο μου γράμμα τη φωτιά (το πυρ) του Ηράκλειτου και για τον λόγο, ότι ήταν τότε, στην αρχαιότητα, ψυχο-φυσικά ενιαία, τόσο ένα φυσικό ενεργειακό σύμβολο, όσο κι ένα ψυχικό σύμβολο της λίμπιντο (η φωτιά πρέπει να είναι ως γνωστόν «λογική» κατά τον Ηράκλειτο). Φαίνεται να επιστρέφη τώρα το πρόβλημα της ψυχο-φυσικής ενότητας “σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο”».
Με συνεχώς καινούργιες φράσεις και εικόνες εξιστορεί ο Πάουλι στον μεγάλο του αντίπερα για την ώθηση, τις ονειρικές υποβολές του ασυνειδήτου του. Υποδεικνύει ο ίδιος την ημι-ορθολογική, ημι-φανταστική μορφή των υποβολών του: «Από σημερινής φυσικοεπιστημονικής άποψης πρέπει να θεωρείται πολύ περισσότερο η εν λόγω μορφή της φαντασίας ως υποτροπή αναμφίβολα σε μιαν αρχαϊκή βαθμίδα». Βαθειές παρατηρήσεις και εκπληκτική εσωτερική γνώση εναλλάσσονται με αμηχανία και σαστισμένη περικύκλωση του προ πολλού γνωστού. Είναι όλα αυτά μια αληθινή p r i m a m a t e r i a (πρώτη ύλη), που χρειάζεται ακόμα τη λυτρωτική μεταβολή.
Στην απόπειρα μιας ορθολογικής ανοικοδόμησης των σκέψεων του Πάουλι στην «Παράδοση σε ξένους ανθρώπους» έχουν τεθή όρια. Απ’ τα γράμματά του κι απ’ τη δημοσιευμένη επιστημονική φιλολογία θα μπορούσαν να κερδηθούν βοήθειες για μιαν προσέγγιση στην «Παράδοση». Το εφικτό μέτρο σε διαύγεια μένει εν τούτοις περιορισμένο.
2. Συμπληρωματικότητα και συγχρονότητα.
Αναζητώντας σημεία εκκίνησης για την επιδιωχθείσα σύνθεση, συγκεντρώνεται ο Πάουλι σε δυό σχηματισμούς εννοιών: συμπληρωματικότητα και συγχρονότητα. Η ιδέα της σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ό τ η τ α ς έχει εισαχθή σε συνάρτηση με την κβαντομηχανική απ’ τον Niels Bohr, επακριβώς ορισθή απ’ τον Klaus Michael Meyer-Abich και επεξεργασθή στη σημασία της για τη φυσική γνώση, σε πολλές εργασίες απ’ τον Hans Primas. Αυτή η κβαντομηχανική συμπληρωματικότητα είναι ένα σχήμα σκέψης, που αντιπαρατάσσει στις αλληλοαποκλειόμενες όψεις ενός πράγματος το αδιαίρετο της ολότητάς του:
«Συμπληρωματικότητα σημαίνει την ομοιογένεια πολλών δυνατοτήτων, να γνωρίσουμε το ίδιο αντικείμενο ως διαφορετικό. Οι συμπληρωματικές γνώσεις είναι ομοειδείς, στο μέτρο που είναι γνώσεις του ίδιου αντικειμένου, αλληλοαποκλείονται ωστόσο στο μέτρο, που δεν μπορούν να προκύψουν συγχρόνως και για την ίδια χρονική στιγμή. Η δομή του αντικειμένου, που εκδηλώνεται στο ότι μπορεί αυτό να βιωθή και να περιγραφή συμπληρωματικά, μπορεί να χαρακτηριστή, μαζί με τον Bohr, ως ατομικότητα ή ολότητα».
Με τον τρόπο των συνθετικών του οραμάτων σκέφτηκε, σαν να το έβλεπε, να εννοήση ο Πάουλι το πνεύμα και την ύλη ως συμπληρωματικές όψεις μιας περιεκτικώτερης ενότητας:
«Μου φαίνεται πως υπάρχει δηλαδή στη σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ό τ η τ α τ η ς φ υ σ ι κ ή ς με την υπέρβασή της του ζεύγους των αντιθέτων «κύμα-σωματίδια» ένα είδος μ ο ν τ έ λ λ ο υ ή υ π ο δ ε ί γ μ α τ ο ς γ ι α κ ά θ ε ά λ λ η , π ε ρ ι ε κ τ ι κ ώ τ ε ρ η σ υ ν έ ν ω σ η (Coniunctio)».
Η ιδέα της σ υ γ χ ρ ο ν ό τ η τ α ς έχει εισαχθή στην αναλυτική ψυχολογία απ’ τον Γιουνγκ ως χαρακτηρισμός για συμπτωματικά φαινόμενα, των οποίων η σύμπτωση δεν υπακούει σε καμμιάν αιτιώδη εξήγηση, παρουσιάζει όμως μια σαφώς πολυσήμαντη συνάρτηση. Ο Γιουνγκ οδηγεί μια σειρά από παραδείγματα στο πεδίο: μαντική ικανότητα (χρησμός), αστρολογία, εξω-αισθητηριακή αντίληψη (extra-sensory perception: ESP), είτε στη μορφή τηλεπαθητικών, μεμονωμένων συμβάντων (αντίληψη του θανάτου, προαντιληπτικά όνειρα) είτε στη μορφή στατιστικών σειρών, όπως έχουν παρατηρηθή στα πειράματα καρτών του Joseph Banks Rhine. Απέναντι στη ριζική επιφυλακτικότητα, με την οποία μιλούν γι’ αυτά τα πράγματα πεφωτισμένα πρόσωπα, παραπέμπει ο Γιουνγκ ψυχρά στο εξερευνητικό δικαίωμα της δημιουργικής επιστήμης: «Ανακαλύπτει κανείς βασικά καινούργιες απόψεις όχι, κατά κανόνα, στην ήδη γνωστή περιοχή, αλλά σε απόμερους, αποφευχθέντες ή και δυσφημισμένους τόπους».
Τα φαινόμενα συγχρονότητας παραπέμπουν σε μια συνειδησιακο-μεταφυσική όψη ενότητας της ύπαρξης, που τη χαρακτηρίζει ως u n u s m u n d u s ο Γιουνγκ. Που επέλεξε τον όρο συγχρονότητα, γιατί θεώρησε το τ α υ τ ό χ ρ ο ν ο δύο λογικώς, μη αιτιωδώς ωστόσο συνδεδεμένων συμβάντων ως σημαντικό κριτήριο. Ο υ σ ι α σ τ ι κ ή όμως για τη συγχρονότητα είναι η ν ο η μ α τ ι κ ή σ ύ ν δ ε σ η των συμβάντων, κι όχι η απλή ταυτοχρονία τους. Γράφει ως προς αυτό ο Πάουλι στον Γιουνγκ:
«Π ο ι ά ε ί ν α ι λ ο ι π ό ν η σ χ έ σ η μ ε τ α ξ ύ έ ν ν ο ι α ς (ν ο ή μ α τ ο ς) κ α ι χ ρ ό ν ο υ ; Ερμηνεύω δοκιμαστικά την αντίληψή σας κάπως έτσι: κατά πρώτον μπορούν να γίνουν λογικώς συνδεδεμένα συμβάντα πολύ ευκολώτερα αντιληπτά, όταν είναι ταυτόχρονα. Κατά δεύτερον είναι όμως η συγχρονότητα και το χαρακτηριστικό, το οποίο αποτελεί (παρέχει) την ενότητα των περιεχομένων της συνείδησης».
(σ.μ.: Τα αντιλαμβανόμαστε ευκολώτερα, καθώς συμβαίνουν ταυτόχρονα· αυτό δείχνει πως ο κόσμος μάς είναι προσβάσιμος – έγινε για τον άνθρωπο. Η συγχρονότητά τους είναι όμως κι ένα χαρακτηριστικό ενότητας· ο άνθρωπος έχει να προσφέρη κι αυτός τη συγκατάθεσή του κατανοώντας…)
Τα συγχρονιστικά συμβάντα είναι μοναδικές περιπτώσεις, στις οποίες αστράφτει σποραδικά (sporadisch) η ενότητα ψυχής και ύλης, ο u n u s m u n d u s (ένας κόσμος). Ο Γιουνγκ κι ο Πάουλι είναι της άποψης, πως η συγχρονότητα διαθέτει ιδιότητες, που θα μπορούσαν να ληφθούν υπ’ όψιν για τον διαφωτισμό της εικαζόμενης σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ό τ η τ α ς π ν ε ύ μ α τ ο ς κ α ι ύ λ η ς. Μ’ αυτό το πνεύμα προσέγγισε ο Πάουλι στα τελευταία χρόνια της ζωής του την εξελικτική βιολογία, εκείνη την επιστήμη, που περιγράφει με φυσικο-ιστορικούς όρους, αυτό το οποίο επιθυμούσε να εννοήση κι ο φυσικός Πάουλι: Το ξέσπασμα (διείσδυση;) της συνείδησης στην ύλη. Στο τελευταίο τρίτο της «Ώρας του πιάνου», μιας μοναδικής, μεγάλης φαντασίας για τη συμπληρωματικότητα φυσικής και ψυχολογίας, δίνει το Εγώ-αφηγητής σε ξένους ανθρώπους μιαν παράδοση για το εξελικτικο-βιολογικό ερώτημα ενός ν ο ή μ α τ ο ς σ τ η σ ύ μ π τ ω σ η .
3. O Max Delbrück, οι φυσικοί και η βιολογία.
Η κλίση των φυσικών προς τη βιολογία είναι παλιά και κατά κανέναν τρόπο αθώα. Έχει ανέκαθεν να κάνη με μιαν απόπειρα αποικιοποίησης, μοιάζει με τη σχέση μεταξύ πρώτου και τρίτου κόσμου. Στη φυσική εγκαταστάθηκε με τον Νεύτωνα το μοντέρνο. Δεν μπορεί να ειπωθή κατά κανέναν τρόπο το ίδιο για τη βιολογία. Ακόμα και για τον νεαρό Δαρβίνο ήταν η Βίβλος το βασικό βιβλίο της φυσικής ιστορίας, και μέχρι βαθειά στον 19ον αιώνα ήταν ο Αριστοτέλης ένας σημαντικός συγγραφέας για τη βιολογία. Απ’ αυτήν τη διαφορά εξέλιξης προέκυψε μια χειραγώγηση της βιολογίας απ’ τους φυσικούς, μια κατά περίπτωση αλαζονική συμπεριφορά, που είναι αισθητή μέχρι και σήμερα. Ο λόγος του Κάντ για «τον Νεύτωνα το καλάμι» δείχνει πολύ καθαρά, σε ποιάν κατεύθυνση φαντάζονταν κανείς τη μετεκπαίδευση της βιολογίας.
Ενώ μιλούσαν κάποιοι φυσικοί απλώς περιφρονητικά για τη βιολογία [σ.σ.: «Ο φυσικός ερευνητής είναι στην πραγματικότητα ένας εξασκημένος παρατηρητής, αλλά οι παρατηρήσεις του διακρίνονται από κείνες ενός αγροφύλακα απλώς στην ποσότητα, κι όχι στην ποιότητα· οι μοναδικές του εσωτερικές ποιότητες είναι η εξοικείωσή του με τη συστηματική ονοματολογία (Ernst Mayr, “Η εξέλιξη του βιολογικού κόσμου ιδεών”…). Περαιτέρω ευτράπελα στον Mayr…, κι ανάμεσά τους η ανόητη πολυλογία του Rutherford για τη βιολογία ως μια “συλλογή γραμματοσήμων”] ξεκινούσαν άλλοι τα συνήθη προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας.
Στον όψιμο 19ον αιώνα ήταν οι φυσιολόγοι, που ενεργούσαν έτσι (σ.σ.: Ο Ernst Mayr ως προς αυτό: «Για τη γέννηση ενός μανιώδους μειοδοτικού φυσικαλισμού στη φυσιολογία του 19ου αιώνα υπήρχαν δυό λόγοι: Η εκτεταμένη ακόμα πάντα ισχύς του βιταλισμού και η τεράστια υπόληψη της φυσικής εκείνη την εποχή, που μπορούσαν να την επεκτείνουν στον εαυτό τους οι φυσιολόγοι… Ο Helmholtz ήταν ένας απ’ τους εκθέτες αυτών των προσπαθειών: “Τελικός σκοπός των φυσικών επιστημών είναι, να βρουν τις κινήσεις που υπάρχουν στη βάση όλων των άλλων μεταβολών και των κινητηρίων δυνάμεών τους, ανάγοντάς τες λοιπόν σε μηχανική”»), στον 20ον αιώνα ήταν ένας διεπιστημονικός σύνδεσμος φυσικών επιστημόνων της ακρίβειας, που θεμελίωσαν γι’ αυτόν τον σκοπό τη μοριακή βιολογία. Κατά ενδιαφέροντα τρόπο εμφανίζονται οι ψυχικές καταστροφές στη βιολογία κατ’ αυτήν τη βίαιη απόπειρα αναδοχής όμοιες προς τις μεταβολές, που παρατηρούμε κατά τον εσπευσμένο εκμοντερνισμό αναπτυσσομένων χωρών, στις οποίες αποσπούν απ’ το έδαφος, ξεριζωμένοι απ’ την πλευρά τους τεχνοκράτες, με τρομακτικό ρυθμό τις ρίζες της παραδεδομένης κουλτούρας της πατρίδας τους.
Όταν έγραψε ο Πάουλι την «Ώρα του πιάνου», δεν διαισθανόταν ακόμα κανείς κάτι απ’ τη δημιουργική (demiurgisch) φιλοδοξία της σημερινής βιοτεχνολογίας. Οι απαρχές ήταν εντούτοις εκεί! Το 1953, τη χρονιά της «Ώρας του πιάνου», ανακάλυψαν οι Watson και Crick τη διπλή έλικα. Αυτό ήταν το πραγματικό εναρκτήριο λάκτισμα. Όπως πάντοτε σε τέτοιες περιπτώσεις, εμφανίστηκαν αισθητά και ορατά αποτελέσματα κατ’ αρχάς πολύ αργότερα, έτσι ώστε φαίνονταν στους σύγχρονους εκείνου του καιρού η βιολογία πολύ πιο άγνωστη, πιο ήπια και πιο αθώα ακόμα απ’ ό,τι σήμερα. Ήταν ακόμα το μακρινό χρονικά άγνωστο η βιολογία, ο παγκόσμιος χάρτης με τις λευκές κηλίδες, στις οποίες έχουν προβάλει ανέκαθεν ουτοπιστές τα σχέδιά τους.
(συνεχίζεται)
------------------------------------------------------------------------------
Καθ. Δρ Ulrich Mueller-Herold
Chair of Material Flux and Waste Management. Πρόεδρος του Flux Υλικού και τη διαχείριση αποβλήτων
Professor Ulrich Müller-Herold is a member of staff at the Chair of Material Flux and Waste Management, lecturer (Privatdozent) in the Department of Chemistry and Associate Member of the ETHZ Department of Environmental Sciences at the ETH Zurich. Ο καθηγητής Ulrich Müller-Herold είναι μέλος του προσωπικού του προέδρου της ροής υλικών και τη διαχείριση των αποβλήτων, λέκτορας (Privatdozent) στο Τμήμα Χημείας και συνδεδεμένα μέλη της Ζυρίχης Τμήμα Περιβαλλοντικών Επιστημών στο ETH Zurich. He leads the research group “ecological risk prevention”. Ηγείται της ερευνητικής ομάδας «οικολογικό πρόληψη του κινδύνου». His current scientific publications deal with strategies for the limiting of ecological endangerment—from xenobiotic chemicals to the natural and ecological risk behavior. τρέχουσα επιστημονική αντιμετώπιση του εκδόσεις με τις στρατηγικές για τον περιορισμό της οικολογικής απειλής-από ξενοβιοτικών χημικών ουσιών στα φυσικά και οικολογικά επικίνδυνες συμπεριφορές.
Born in 1943 in Montabaur, Germany, Prof. Müller-Herold qualified as a Dr. med in Cologne in 1969, and received a diploma in chemistry from ETH Zurich in 1973. Γεννημένος το 1943 σε Montabaur, Γερμανία, Καθ. Müller-Herold προσόντα ως ιατρός στην Κολωνία το 1969, και έλαβε δίπλωμα στη χημεία από ETH Zurich το 1973. After further studies in mathematics and theoretical physics he qualified as a lecturer (Privatdozent) in theoretical chemistry. Μετά από περαιτέρω σπουδές στα μαθηματικά και θεωρητική φυσική ήταν κατάλληλος ως λέκτορας (Privatdozent) στη θεωρητική χημεία. In 1980 he proved a theorem that the chemical potential in quantum mechanics is a so-called classical observable. Το 1980 αποδείχθηκε ένα θεώρημα ότι η χημική δυνατότητα στην κβαντική μηχανική είναι μια λεγόμενη κλασική παρατηρήσιμα. In 1982 he gave a derivation of the condition of reactive equilibrium from algebraic quantum mechanics. Το 1982 έδωσε μια παραγωγή της κατάστασης των αντιδραστικών ισορροπίας από αλγεβρικό κβαντομηχανική. 1985 he was awarded the Ruzicka Prize for Chemistry. Το 1985 του απονεμήθηκε το Βραβείο Ρουτζίκα για τη χημεία. From 1987 to 1992 Prof. Müller-Herold was a project manager for the setting up of the ETH Zurich curriculum in the environmental sciences. Από το 1987 - 1992 Καθηγητής Müller-Herold ήταν ένα διαχειριστή του έργου για τη δημιουργία του ETH Zurich σε περιβαλλοντικές επιστήμες πρόγραμμα σπουδών. From 1991 to 1993 he directed the case studies performed in the context of the new curriculum, and in 1993 started his present research on ecological risk prevention. Από το 1991 έως το 1993 διηύθυνε την περιπτωσιολογικές μελέτες που εκτελούνται στα πλαίσια του νέου αναλυτικού προγράμματος, ενώ το 1993 άρχισε να παρουσιάσει την έρευνά του για την οικολογική της πρόληψης των κινδύνων. He spent sabbaticals in Boulder/Colorado (1993) and Auckland/NZ (2000). Πέρασε εκπαιδευτικές άδειες στο Boulder του Κολοράντο (1993) και το Όκλαντ / Νέα Ζηλανδία (2000).
Prof. Müller-Herold is editor-in-chief of the journal “ GAIA , Ecological Perspectives in Science, Humanities and Economics”. Καθ. Müller-Herold είναι editor-in-chief του περιοδικού " ΓΑΙΑ , Οικολογική προοπτικές στην επιστήμη, Ανθρωπιστικών και Οικονομικών. From 1987 to 2001 he served as the supervising professor of the “ German National Scholarship Foundation ” for ETH Zurich, University of Zurich and University of. Από το 1987 έως το 2001 υπηρέτησε ως επιβλέποντα καθηγητή του " Γερμανικού Εθνικού Ιδρύματος Υποτροφιών "για ETH Zurich, Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και του Πανεπιστημίου. St. Gallen. St Gallen.
Αμέθυστος
του Βόλφγκανγκ Πάουλι.
Ulrich Müller-Herold
Αφιερωμένο στον Hans Primas
1. Εισαγωγή.
Μετά το σοκαριστικό βίωμα της ατομικής βόμβας διέλαμψε σε κάποιους φυσικούς, ότι είχε καταστήσει κατ’ αρχάς δυνατό η καρτεσιανή εξορία του πνεύματος απ’ την ύλη, της ψυχής απ’ τη φύση, τον δρόμο εκείνης της άψυχης, ψυχρά εργαλειοποιημένης μορφής της επιστήμης, για την οποία σήμαιναν η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ένα προσωρινό αποκορύφωμα κοσμοϊστορικής συνέπειας. «Σ’ αυτήν την ταλαντευόμενη αμηχανία, όπου όλα μπορεί να καταστραφούν –ο καθένας χωριστά με την ψύχωση, η κουλτούρα με τον ατομικό πόλεμο – αναπτύσσεται όμως κι αυτό που σώζει, οι πόλοι των αντίθετων ζευγών πλησιάζουν πάλι κι έχει εγκατασταθή ο α ρ χ έ τ υ π ο ς τ η ς έ ν ω σ η ς τ ω ν α ν τ ι θ έ τ ω ν (coniuctio)», γράφει ο Πάουλι στον επιστολικό του συνέταιρο Καρλ Γκούσταβ Γιουνγκ, και περαιτέρω:
«Η μελλοντική εξέλιξη πρέπει… να φέρη μαζί της μιαν τέτοια δ ι ε ύ ρ υ ν σ η τ η ς φ υ σ ι κ ή ς, ίσως μαζί με τη βιολογία, ώστε να μπορή να χωρέση σ’ αυτήν η ψυχολογία του ασυνειδήτου. Απ’ τη δική της δύναμη, απ’ τον ίδιον της μόνον τον εαυτό δεν είναι αντίθετα ικανή για εξέλιξη».
«Έχω αναφέρει ήδη στο τελευταίο μου γράμμα τη φωτιά (το πυρ) του Ηράκλειτου και για τον λόγο, ότι ήταν τότε, στην αρχαιότητα, ψυχο-φυσικά ενιαία, τόσο ένα φυσικό ενεργειακό σύμβολο, όσο κι ένα ψυχικό σύμβολο της λίμπιντο (η φωτιά πρέπει να είναι ως γνωστόν «λογική» κατά τον Ηράκλειτο). Φαίνεται να επιστρέφη τώρα το πρόβλημα της ψυχο-φυσικής ενότητας “σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο”».
Με συνεχώς καινούργιες φράσεις και εικόνες εξιστορεί ο Πάουλι στον μεγάλο του αντίπερα για την ώθηση, τις ονειρικές υποβολές του ασυνειδήτου του. Υποδεικνύει ο ίδιος την ημι-ορθολογική, ημι-φανταστική μορφή των υποβολών του: «Από σημερινής φυσικοεπιστημονικής άποψης πρέπει να θεωρείται πολύ περισσότερο η εν λόγω μορφή της φαντασίας ως υποτροπή αναμφίβολα σε μιαν αρχαϊκή βαθμίδα». Βαθειές παρατηρήσεις και εκπληκτική εσωτερική γνώση εναλλάσσονται με αμηχανία και σαστισμένη περικύκλωση του προ πολλού γνωστού. Είναι όλα αυτά μια αληθινή p r i m a m a t e r i a (πρώτη ύλη), που χρειάζεται ακόμα τη λυτρωτική μεταβολή.
Στην απόπειρα μιας ορθολογικής ανοικοδόμησης των σκέψεων του Πάουλι στην «Παράδοση σε ξένους ανθρώπους» έχουν τεθή όρια. Απ’ τα γράμματά του κι απ’ τη δημοσιευμένη επιστημονική φιλολογία θα μπορούσαν να κερδηθούν βοήθειες για μιαν προσέγγιση στην «Παράδοση». Το εφικτό μέτρο σε διαύγεια μένει εν τούτοις περιορισμένο.
2. Συμπληρωματικότητα και συγχρονότητα.
Αναζητώντας σημεία εκκίνησης για την επιδιωχθείσα σύνθεση, συγκεντρώνεται ο Πάουλι σε δυό σχηματισμούς εννοιών: συμπληρωματικότητα και συγχρονότητα. Η ιδέα της σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ό τ η τ α ς έχει εισαχθή σε συνάρτηση με την κβαντομηχανική απ’ τον Niels Bohr, επακριβώς ορισθή απ’ τον Klaus Michael Meyer-Abich και επεξεργασθή στη σημασία της για τη φυσική γνώση, σε πολλές εργασίες απ’ τον Hans Primas. Αυτή η κβαντομηχανική συμπληρωματικότητα είναι ένα σχήμα σκέψης, που αντιπαρατάσσει στις αλληλοαποκλειόμενες όψεις ενός πράγματος το αδιαίρετο της ολότητάς του:
«Συμπληρωματικότητα σημαίνει την ομοιογένεια πολλών δυνατοτήτων, να γνωρίσουμε το ίδιο αντικείμενο ως διαφορετικό. Οι συμπληρωματικές γνώσεις είναι ομοειδείς, στο μέτρο που είναι γνώσεις του ίδιου αντικειμένου, αλληλοαποκλείονται ωστόσο στο μέτρο, που δεν μπορούν να προκύψουν συγχρόνως και για την ίδια χρονική στιγμή. Η δομή του αντικειμένου, που εκδηλώνεται στο ότι μπορεί αυτό να βιωθή και να περιγραφή συμπληρωματικά, μπορεί να χαρακτηριστή, μαζί με τον Bohr, ως ατομικότητα ή ολότητα».
Με τον τρόπο των συνθετικών του οραμάτων σκέφτηκε, σαν να το έβλεπε, να εννοήση ο Πάουλι το πνεύμα και την ύλη ως συμπληρωματικές όψεις μιας περιεκτικώτερης ενότητας:
«Μου φαίνεται πως υπάρχει δηλαδή στη σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ό τ η τ α τ η ς φ υ σ ι κ ή ς με την υπέρβασή της του ζεύγους των αντιθέτων «κύμα-σωματίδια» ένα είδος μ ο ν τ έ λ λ ο υ ή υ π ο δ ε ί γ μ α τ ο ς γ ι α κ ά θ ε ά λ λ η , π ε ρ ι ε κ τ ι κ ώ τ ε ρ η σ υ ν έ ν ω σ η (Coniunctio)».
Η ιδέα της σ υ γ χ ρ ο ν ό τ η τ α ς έχει εισαχθή στην αναλυτική ψυχολογία απ’ τον Γιουνγκ ως χαρακτηρισμός για συμπτωματικά φαινόμενα, των οποίων η σύμπτωση δεν υπακούει σε καμμιάν αιτιώδη εξήγηση, παρουσιάζει όμως μια σαφώς πολυσήμαντη συνάρτηση. Ο Γιουνγκ οδηγεί μια σειρά από παραδείγματα στο πεδίο: μαντική ικανότητα (χρησμός), αστρολογία, εξω-αισθητηριακή αντίληψη (extra-sensory perception: ESP), είτε στη μορφή τηλεπαθητικών, μεμονωμένων συμβάντων (αντίληψη του θανάτου, προαντιληπτικά όνειρα) είτε στη μορφή στατιστικών σειρών, όπως έχουν παρατηρηθή στα πειράματα καρτών του Joseph Banks Rhine. Απέναντι στη ριζική επιφυλακτικότητα, με την οποία μιλούν γι’ αυτά τα πράγματα πεφωτισμένα πρόσωπα, παραπέμπει ο Γιουνγκ ψυχρά στο εξερευνητικό δικαίωμα της δημιουργικής επιστήμης: «Ανακαλύπτει κανείς βασικά καινούργιες απόψεις όχι, κατά κανόνα, στην ήδη γνωστή περιοχή, αλλά σε απόμερους, αποφευχθέντες ή και δυσφημισμένους τόπους».
Τα φαινόμενα συγχρονότητας παραπέμπουν σε μια συνειδησιακο-μεταφυσική όψη ενότητας της ύπαρξης, που τη χαρακτηρίζει ως u n u s m u n d u s ο Γιουνγκ. Που επέλεξε τον όρο συγχρονότητα, γιατί θεώρησε το τ α υ τ ό χ ρ ο ν ο δύο λογικώς, μη αιτιωδώς ωστόσο συνδεδεμένων συμβάντων ως σημαντικό κριτήριο. Ο υ σ ι α σ τ ι κ ή όμως για τη συγχρονότητα είναι η ν ο η μ α τ ι κ ή σ ύ ν δ ε σ η των συμβάντων, κι όχι η απλή ταυτοχρονία τους. Γράφει ως προς αυτό ο Πάουλι στον Γιουνγκ:
«Π ο ι ά ε ί ν α ι λ ο ι π ό ν η σ χ έ σ η μ ε τ α ξ ύ έ ν ν ο ι α ς (ν ο ή μ α τ ο ς) κ α ι χ ρ ό ν ο υ ; Ερμηνεύω δοκιμαστικά την αντίληψή σας κάπως έτσι: κατά πρώτον μπορούν να γίνουν λογικώς συνδεδεμένα συμβάντα πολύ ευκολώτερα αντιληπτά, όταν είναι ταυτόχρονα. Κατά δεύτερον είναι όμως η συγχρονότητα και το χαρακτηριστικό, το οποίο αποτελεί (παρέχει) την ενότητα των περιεχομένων της συνείδησης».
(σ.μ.: Τα αντιλαμβανόμαστε ευκολώτερα, καθώς συμβαίνουν ταυτόχρονα· αυτό δείχνει πως ο κόσμος μάς είναι προσβάσιμος – έγινε για τον άνθρωπο. Η συγχρονότητά τους είναι όμως κι ένα χαρακτηριστικό ενότητας· ο άνθρωπος έχει να προσφέρη κι αυτός τη συγκατάθεσή του κατανοώντας…)
Τα συγχρονιστικά συμβάντα είναι μοναδικές περιπτώσεις, στις οποίες αστράφτει σποραδικά (sporadisch) η ενότητα ψυχής και ύλης, ο u n u s m u n d u s (ένας κόσμος). Ο Γιουνγκ κι ο Πάουλι είναι της άποψης, πως η συγχρονότητα διαθέτει ιδιότητες, που θα μπορούσαν να ληφθούν υπ’ όψιν για τον διαφωτισμό της εικαζόμενης σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ι κ ό τ η τ α ς π ν ε ύ μ α τ ο ς κ α ι ύ λ η ς. Μ’ αυτό το πνεύμα προσέγγισε ο Πάουλι στα τελευταία χρόνια της ζωής του την εξελικτική βιολογία, εκείνη την επιστήμη, που περιγράφει με φυσικο-ιστορικούς όρους, αυτό το οποίο επιθυμούσε να εννοήση κι ο φυσικός Πάουλι: Το ξέσπασμα (διείσδυση;) της συνείδησης στην ύλη. Στο τελευταίο τρίτο της «Ώρας του πιάνου», μιας μοναδικής, μεγάλης φαντασίας για τη συμπληρωματικότητα φυσικής και ψυχολογίας, δίνει το Εγώ-αφηγητής σε ξένους ανθρώπους μιαν παράδοση για το εξελικτικο-βιολογικό ερώτημα ενός ν ο ή μ α τ ο ς σ τ η σ ύ μ π τ ω σ η .
3. O Max Delbrück, οι φυσικοί και η βιολογία.
Η κλίση των φυσικών προς τη βιολογία είναι παλιά και κατά κανέναν τρόπο αθώα. Έχει ανέκαθεν να κάνη με μιαν απόπειρα αποικιοποίησης, μοιάζει με τη σχέση μεταξύ πρώτου και τρίτου κόσμου. Στη φυσική εγκαταστάθηκε με τον Νεύτωνα το μοντέρνο. Δεν μπορεί να ειπωθή κατά κανέναν τρόπο το ίδιο για τη βιολογία. Ακόμα και για τον νεαρό Δαρβίνο ήταν η Βίβλος το βασικό βιβλίο της φυσικής ιστορίας, και μέχρι βαθειά στον 19ον αιώνα ήταν ο Αριστοτέλης ένας σημαντικός συγγραφέας για τη βιολογία. Απ’ αυτήν τη διαφορά εξέλιξης προέκυψε μια χειραγώγηση της βιολογίας απ’ τους φυσικούς, μια κατά περίπτωση αλαζονική συμπεριφορά, που είναι αισθητή μέχρι και σήμερα. Ο λόγος του Κάντ για «τον Νεύτωνα το καλάμι» δείχνει πολύ καθαρά, σε ποιάν κατεύθυνση φαντάζονταν κανείς τη μετεκπαίδευση της βιολογίας.
Ενώ μιλούσαν κάποιοι φυσικοί απλώς περιφρονητικά για τη βιολογία [σ.σ.: «Ο φυσικός ερευνητής είναι στην πραγματικότητα ένας εξασκημένος παρατηρητής, αλλά οι παρατηρήσεις του διακρίνονται από κείνες ενός αγροφύλακα απλώς στην ποσότητα, κι όχι στην ποιότητα· οι μοναδικές του εσωτερικές ποιότητες είναι η εξοικείωσή του με τη συστηματική ονοματολογία (Ernst Mayr, “Η εξέλιξη του βιολογικού κόσμου ιδεών”…). Περαιτέρω ευτράπελα στον Mayr…, κι ανάμεσά τους η ανόητη πολυλογία του Rutherford για τη βιολογία ως μια “συλλογή γραμματοσήμων”] ξεκινούσαν άλλοι τα συνήθη προγράμματα αναπτυξιακής βοήθειας.
Στον όψιμο 19ον αιώνα ήταν οι φυσιολόγοι, που ενεργούσαν έτσι (σ.σ.: Ο Ernst Mayr ως προς αυτό: «Για τη γέννηση ενός μανιώδους μειοδοτικού φυσικαλισμού στη φυσιολογία του 19ου αιώνα υπήρχαν δυό λόγοι: Η εκτεταμένη ακόμα πάντα ισχύς του βιταλισμού και η τεράστια υπόληψη της φυσικής εκείνη την εποχή, που μπορούσαν να την επεκτείνουν στον εαυτό τους οι φυσιολόγοι… Ο Helmholtz ήταν ένας απ’ τους εκθέτες αυτών των προσπαθειών: “Τελικός σκοπός των φυσικών επιστημών είναι, να βρουν τις κινήσεις που υπάρχουν στη βάση όλων των άλλων μεταβολών και των κινητηρίων δυνάμεών τους, ανάγοντάς τες λοιπόν σε μηχανική”»), στον 20ον αιώνα ήταν ένας διεπιστημονικός σύνδεσμος φυσικών επιστημόνων της ακρίβειας, που θεμελίωσαν γι’ αυτόν τον σκοπό τη μοριακή βιολογία. Κατά ενδιαφέροντα τρόπο εμφανίζονται οι ψυχικές καταστροφές στη βιολογία κατ’ αυτήν τη βίαιη απόπειρα αναδοχής όμοιες προς τις μεταβολές, που παρατηρούμε κατά τον εσπευσμένο εκμοντερνισμό αναπτυσσομένων χωρών, στις οποίες αποσπούν απ’ το έδαφος, ξεριζωμένοι απ’ την πλευρά τους τεχνοκράτες, με τρομακτικό ρυθμό τις ρίζες της παραδεδομένης κουλτούρας της πατρίδας τους.
Όταν έγραψε ο Πάουλι την «Ώρα του πιάνου», δεν διαισθανόταν ακόμα κανείς κάτι απ’ τη δημιουργική (demiurgisch) φιλοδοξία της σημερινής βιοτεχνολογίας. Οι απαρχές ήταν εντούτοις εκεί! Το 1953, τη χρονιά της «Ώρας του πιάνου», ανακάλυψαν οι Watson και Crick τη διπλή έλικα. Αυτό ήταν το πραγματικό εναρκτήριο λάκτισμα. Όπως πάντοτε σε τέτοιες περιπτώσεις, εμφανίστηκαν αισθητά και ορατά αποτελέσματα κατ’ αρχάς πολύ αργότερα, έτσι ώστε φαίνονταν στους σύγχρονους εκείνου του καιρού η βιολογία πολύ πιο άγνωστη, πιο ήπια και πιο αθώα ακόμα απ’ ό,τι σήμερα. Ήταν ακόμα το μακρινό χρονικά άγνωστο η βιολογία, ο παγκόσμιος χάρτης με τις λευκές κηλίδες, στις οποίες έχουν προβάλει ανέκαθεν ουτοπιστές τα σχέδιά τους.
(συνεχίζεται)
------------------------------------------------------------------------------
Καθ. Δρ Ulrich Mueller-Herold
Chair of Material Flux and Waste Management. Πρόεδρος του Flux Υλικού και τη διαχείριση αποβλήτων
Professor Ulrich Müller-Herold is a member of staff at the Chair of Material Flux and Waste Management, lecturer (Privatdozent) in the Department of Chemistry and Associate Member of the ETHZ Department of Environmental Sciences at the ETH Zurich. Ο καθηγητής Ulrich Müller-Herold είναι μέλος του προσωπικού του προέδρου της ροής υλικών και τη διαχείριση των αποβλήτων, λέκτορας (Privatdozent) στο Τμήμα Χημείας και συνδεδεμένα μέλη της Ζυρίχης Τμήμα Περιβαλλοντικών Επιστημών στο ETH Zurich. He leads the research group “ecological risk prevention”. Ηγείται της ερευνητικής ομάδας «οικολογικό πρόληψη του κινδύνου». His current scientific publications deal with strategies for the limiting of ecological endangerment—from xenobiotic chemicals to the natural and ecological risk behavior. τρέχουσα επιστημονική αντιμετώπιση του εκδόσεις με τις στρατηγικές για τον περιορισμό της οικολογικής απειλής-από ξενοβιοτικών χημικών ουσιών στα φυσικά και οικολογικά επικίνδυνες συμπεριφορές.
Born in 1943 in Montabaur, Germany, Prof. Müller-Herold qualified as a Dr. med in Cologne in 1969, and received a diploma in chemistry from ETH Zurich in 1973. Γεννημένος το 1943 σε Montabaur, Γερμανία, Καθ. Müller-Herold προσόντα ως ιατρός στην Κολωνία το 1969, και έλαβε δίπλωμα στη χημεία από ETH Zurich το 1973. After further studies in mathematics and theoretical physics he qualified as a lecturer (Privatdozent) in theoretical chemistry. Μετά από περαιτέρω σπουδές στα μαθηματικά και θεωρητική φυσική ήταν κατάλληλος ως λέκτορας (Privatdozent) στη θεωρητική χημεία. In 1980 he proved a theorem that the chemical potential in quantum mechanics is a so-called classical observable. Το 1980 αποδείχθηκε ένα θεώρημα ότι η χημική δυνατότητα στην κβαντική μηχανική είναι μια λεγόμενη κλασική παρατηρήσιμα. In 1982 he gave a derivation of the condition of reactive equilibrium from algebraic quantum mechanics. Το 1982 έδωσε μια παραγωγή της κατάστασης των αντιδραστικών ισορροπίας από αλγεβρικό κβαντομηχανική. 1985 he was awarded the Ruzicka Prize for Chemistry. Το 1985 του απονεμήθηκε το Βραβείο Ρουτζίκα για τη χημεία. From 1987 to 1992 Prof. Müller-Herold was a project manager for the setting up of the ETH Zurich curriculum in the environmental sciences. Από το 1987 - 1992 Καθηγητής Müller-Herold ήταν ένα διαχειριστή του έργου για τη δημιουργία του ETH Zurich σε περιβαλλοντικές επιστήμες πρόγραμμα σπουδών. From 1991 to 1993 he directed the case studies performed in the context of the new curriculum, and in 1993 started his present research on ecological risk prevention. Από το 1991 έως το 1993 διηύθυνε την περιπτωσιολογικές μελέτες που εκτελούνται στα πλαίσια του νέου αναλυτικού προγράμματος, ενώ το 1993 άρχισε να παρουσιάσει την έρευνά του για την οικολογική της πρόληψης των κινδύνων. He spent sabbaticals in Boulder/Colorado (1993) and Auckland/NZ (2000). Πέρασε εκπαιδευτικές άδειες στο Boulder του Κολοράντο (1993) και το Όκλαντ / Νέα Ζηλανδία (2000).
Prof. Müller-Herold is editor-in-chief of the journal “ GAIA , Ecological Perspectives in Science, Humanities and Economics”. Καθ. Müller-Herold είναι editor-in-chief του περιοδικού " ΓΑΙΑ , Οικολογική προοπτικές στην επιστήμη, Ανθρωπιστικών και Οικονομικών. From 1987 to 2001 he served as the supervising professor of the “ German National Scholarship Foundation ” for ETH Zurich, University of Zurich and University of. Από το 1987 έως το 2001 υπηρέτησε ως επιβλέποντα καθηγητή του " Γερμανικού Εθνικού Ιδρύματος Υποτροφιών "για ETH Zurich, Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και του Πανεπιστημίου. St. Gallen. St Gallen.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου