Συνέχεια απο : Πέμπτη, 15 Σεπτεμβρίου 2011
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΙΑ Ζ,Η,Θ-VII,VIII,IX.
Φθάσαμε λοιπόν στην εξέταση των κεντρικών βιβλίων της μεταφυσικής, δηλ, τα βιβλία επτά, οκτώ και εννέα. Θεωρούνται απο όλους τους μελετητές τα πιό δύσκολα βιβλία, ιδιαιτέρως το βιβλίο ζήτα, το οποίο έχει σχολιασθεί παντοιοτρόπως. Ένα απο τα πιό διάσημα σχόλια είναι του Michael Frede και του Gunther Patzig και ένα άλλο πιό σύγχρονο του Myles Burnyeat του Cambridge, που έχει τον τίτλο ‘‘Ενας χάρτης της Μεταφυσικής Ζ’’, όπου μιλά για έναν χάρτη, διότι το βιβλίο Ζήτα θεωρείται σάν ένα είδος μεγάλου δάσους, στο οποίο είναι δύσκολο να βρείς τις κατευθύνσεις χωρίς την βοήθεια ενός χάρτη.
Σ’αυτά τα βιβλία λοιπόν μπορούμε να πούμε πώς ο Αριστοτέλης, επιτέλους επιδίδεται στον προσδιορισμό εκείνων που είναι οι πρώτες αιτίες, οι αρχές. Όπως είδαμε και στο βιβλίο Γάμα νά λέγεται εκεί ότι πρέπει να ερευνήσουμε για τις αρχές του Είναι σαν Είναι, αλλά είδαμε επίσης πώς αυτό το όν σαν όν έχει πολλές σημασίες. Η πρώτη απο αυτές τις σημασίες είναι η ουσία, επομένως η επιστήμη στην οποία αναφερόμαστε, δηλ, η πρώτη φιλοσοφία πρέπει να ερευνήσει βασικώς τις αρχές, τις πρώτες αιτίες της ουσίας.
Υπάρχει ένα απόσπασμα στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου Ζήτα, στο οποίο πρέπει να δώσουμε την προσοχή μας, διότι είναι ένα απόσπασμα το οποίο έχει παρεξηγηθεί καί κακοερμηνευθεί: είναι το τέλος του πρώτου κεφαλαίου. Θα ξεκινήσουμε όμως απο την αρχή του βιβλίου, διότι αποδεικνύει την σχέση ανάμεσα σ’αυτό και στα προηγούμενα βιβλία. Εάν διαθέτουμε μία μετάφραση του βιβλίου Ζήτα, μπορούμε να δούμε πώς—χρησιμοποιούμε την μετάφραση του Γεωργούλη, εκδ, παπαδήμα—ο Αριστοτέλης λέει: «το όν έχει πολλαπλές σημασίες» (1028 α 10). Άλλες μεταφράσεις ακόμη και σε άλλες γλώσσες μεταφράζουν «Το είναι έχει πολλαπλές σημασίες». Το κείμενο του Αριστοτέλη όμως γράφει: «το όν λέγεται πολλαχώς» αυτό συμβαίνει διότι στον Αριστοτέλη τα δύο πράγματα εξισούνται: «το όν έχει πολλαπλές σημασίες, όπως προηγουμένως στο βιβλίο που είναι αφιερωμένο στις διαφορετικές σημασίες των όρων, δηλώσαμε» (1028 α 11).
Εδώ λοιπόν υπάρχει η παραπομπή στα προηγούμενα βιβλία και έτσι διαθέτουμε και την απόδειξη της συνέχειας αυτών των βιβλίων. «Διότι το όν άλλοτε σημαίνει τί έστί και δείχνει ένα συγκεκριμένο κάτι» (1028 α 11-12) [σημαίνει γάρ το μέν τί έστι και τόδε τι]. Στα Ελληνικά λοιπόν το Είναι εκφράζεται με το τί έστι και τόδε τι, το οποίο στην κυριολεξία είναι το «τί πράγμα είναι», το τί έστι, το οποίο μεταφράζεται σαν το «ουσιώδες», διότι το ουσιώδες ενός πράγματος είναι η απάντηση στην ερώτηση τί πράγμα είναι;». εάν ρωτήσω για παράδειγμα “τί πράγμα είναι άνθρωπος;” και πάρω την απάντηση “ο άνθρωπος είναι ζώον λογικόν”, τότε λοιπόν “λογικό ζώον”, αυτή η απάντηση είναι το ουσιώδες του ανθρώπου.
Πέρα όμως απο το να μας πεί ο Αριστοτέλης πώς η πρώτη απο αυτές τις σημασίες είναι το ουσιώδες, προσθέτει επίσης και τόδε τι. Το δέ τί είναι μιά τεχνιτή έκφραση, δημιουργημένη απο τον Αριστοτέλη, η οποία δέν εχρησιμοποιείτο στην κοινή καθομιλουμένη της αρχαίας Ελλάδος, και η οποία μπορεί να μεταφραστεί κατα γράμμα “κάποιο τέτοιο” δηλ, κάτι συγκεκριμένο, ακριβές. Αυτές είναι οι εκφράσεις με τις οποίες ο Αριστοτέλης δείχνει την ουσία. Δηλ, κάποιο πράγμα που λέει τί πράγμα είναι κάτι, είναι το ουσιώδες του, και ταυτόχρονα είναι κάτι συγκεκριμένο, είναι κάτι τις, είναι ένα πράγμα εις εαυτό, δέν ανήκει σε άλλο, δέν είναι ένα συμβεβικός κάποιου άλλου, μιά πράξη, πάθος που ολοκληρώθηκε απο άλλον, είναι δηλ. μία πραγματικότης ή οποία υπάρχει εις εαυτόν. Και αμέσως μετά συνεχίζει ο Αριστοτέλης απο το άλλο μέρος οι σημασίες του Είναι είναι : “ποιόν, ποσόν ή κάτι απο τις άλλες ομοιότροπες κατηγορίες” (1028 α 12-13). Έτσι λοιπόν επαναφέρει εδώ τις διακρίσεις των διαφορετικών κατηγοριών η οποία έγινε ήδη στο βιβλίο Γάμμα, και συνεχίζει : « παρότι λέγεται με τόσες σημασίες, είναι φανερό ότι ανάμεσα σ’αυτές πρώτο όν είναι το τί έστι, το ουσιώδες, το οποίο δείχνει την ουσία. (το τί έστιν, όπερ σημαίνει την ουσίαν)» (1028 α 13-15).
Έτσι λοιπόν γι’άλλη μια φορά, όπως ήδη είχε πεί στο βιβλίο Γάμμα, ο Αριστοτέλης, λέει πώς αυτές οι πολλές σημασίες δέν υπάρχουν χωρίς κάποια σύνδεση, κάποια ενότητα, διότι ανάμεσα τους υπάρχει μία ή οποία είναι πρώτη και αυτή είναι ακριβώς η ουσία, το είναι εις εαυτόν, το είναι με την δυνατή του σημασία. “γιατί βέβαια όταν πούμε τι ποιότητας είναι αυτό εδώ το πράγμα λέμε ότι είναι ή αγαθό ή κακό και όχι τρίπηχες ή άνθρωπος. Όταν λέμε όμως τί έστι, δέν λέμε ούτε λευκό ούτε θερμό, ούτε τρίπηχες, αλλά λέμε άνθρωπος η θεός” (1028 α 15-18). Όσον αφορά τώρα αυτή την τελευταία έκφραση, ας μήν σκεπτόμαστε στον Θεό των μεγάλων θρησκειών. Για τους Έλληνες «Ένας θεός» σημαίνει ένας εκ των θεών, ένας εκ των πολλών θεών. Εδώ ο Αριστοτέλης το αναφέρει σαν παράδειγμα, μαζί με τον άνθρωπο, ουσίας. Μία ουσία είναι ένας άνθρωπος ή ένας θεός, ενώ παραδείγματα ποιότητος είναι καλό ή κακό, άσπρο ή όχι άσπρο, και παραδείγματα ποσότητος τρίπηχυς ψηλός, δηλ, τρείς πήχεις. Λέμε πώς ένας άνθρωπος, ο Σωκράτης είναι ψηλός τρείς πήχεις. Ο Σωκράτης είναι ουσία, ψηλός τρείς πήχεις είναι ποσότης. «τα άλλα δέ λέγονται όντα, επειδή του όντος που υπάρχει κατ’αυτόν τον τρόπο μερικά είναι ποσότητες, μερικά ποιότητες, μερικά πάθη, μερικά κάτι άλλο παρόμοιο» (1028 α 18-20).
Ενώ η ουσία λέγεται είναι για τον εαυτό της—είναι δηλ, αυτή η ίδια που πραγματοποιεί με έναν τρόπο δικό της, χωρίς αναφορά σε άλλο, την ιδέα του Είναι—ενώ η ποιότης, η ποσότης, οι άλλες κατηγορίες, λέγονται Είναι επειδή ανήκουν στην ουσία, είναι σχετικές, είναι συνδεδεμένες με την ουσία. Και ο Αριστοτέλης συνεχίζει εξηγώντας πώς η ουσία προηγείται των άλλων κατηγοριών και όσον αφορά την έννοια ή την ιδέα και όσον αφορά την γνώση, και όσον αφορά τον χρόνο. Μπορούμε να εξετάσουμε όλες αυτές τις διευκρινίσεις , αλά δέν πρέπει να ξεχνούμε το πρωτείο της ουσίας σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες.
Κατόπιν η προσοχή μας πρέπει να στραφεί σε ένα σημείο, το οποίο αφορά την σύγχρονη ερμηνευτική του Αριστοτέλη. Πρόκειται για την τελευταία περίοδο του κεφαλαίου που ξεκινά στην γραμμή 1028 b 2. Συνήθως οι μεταφράσεις την αποδίδουν ώς εξής : «και η αλήθεια είναι, αυτό που απο τους αρχαίους χρόνους, όπως και τώρα και πάντοτε συστήνει το αιώνιο αντικείμενο της έρευνας και το αιώνιο πρόβλημα: «τί πράγμα είναι το όν» ισοδυναμεί μ’αυτό «τί πράγμα είναι η ουσία;» (1028 b 2-4). Εμείς λέμε λοιπόν πώς αυτή η μετάφραση, παρότι είναι άψογη, δέν αποδίδει αυτό που θέλει να πεί ο Αριστοτέλης. Διότι ο Αριστοτέλης λέει: και το πάλαι τέ και νύν. Στα Ελληνικά το τέ... και, σημαίνουν «είτε....είτε» και επομένως πρέπει να μεταφράσουμε : «είτε στους αρχαίους, είτε σήμερα». Στην συνέχεια το κείμενο λέει: και αεί ζητούμενον και αεί απορούμενον. Εδώ δέν πρέπει να μεταφράσουμε «αιωνίως» «είναι αιώνιο αντικείμενο έρευνης και αιώνιο πρόβλημα»! για την σωστή μετάφραση φτάνουν ζητούμενον και απορούμενον, διότι θέλουν να πούν αυτό που ερευνάται, το οποίο είναι αντικείμενο προβλήματος, που συζητάται, αλλά όχι αιωνίως. Η λέξη αεί στα Ελληνικά σημαίνει «πάντοτε», με την σημασία του «αιωνίως» αλλά σημαίνει επίσης και «πάντοτε» με την έννοια τού «κάθε φορα», δηλ, σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέραμε. Εξάλλου ακόμη και σήμερα στην γλώσσα μας την σημερινή χρησιμοποιούμε την λέξη «πάντοτε» για να πούμε για παράδειγμα, «όλες τις φορές που έγιναν εκλογές, υπήρξε πάντοτε μεγάλη προσέλευση ψηφορόρων». Εδώ το πάντοτε, δέν σημαίνει αιωνίως αλλά κάθε φορά που έγιναν εκλογές.
Έτσι λοιπόν, καθώς ο Αριστοτέλης είχε πεί: «αυτό που ήταν αντικείμενο ερεύνης είτε στους αρχαίους είτε και σήμερα ακόμη, δηλ. «Πάντοτε», με την τελευταία έκφραση εννοούσε «και στις δύο περιπτώσεις» δηλ, ακριβώς είτε στους αρχαίους είτε σήμερα. Και ποιό είναι το πρόβλημα; Η ερώτηση «τί το όν;» εννοεί πώς αυτή η ερώτηση ετέθη πρώτα απο’όλα απο τους αρχαίους και αυτοί δέν μπορεί να είναι παρά οι πρώτοι φιλόσοφοι. Πολλοί λένε πώς πρόκειται για τον Παρμενίδη, διότι ο Παρμενίδης μίλησε περισσότερο απο τους άλλους για το Είναι. Αλλά είναι βέβαιον πώς ο Αριστοτέλης αναφέρεται σε όλους τους πρώτους φιλοσόφους, όπως έκανε και στην αρχή του έργου. Στον Θαλή, στον Αναξίμανδρο κ.τ.λ. σε όλους εκείνουν που πρώτοι ερεύνησαν την αρχή, που αναρωτήθηκαν ποιά είναι η αρχή των όντων, της φύσεως ή του όντος γενικώς.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου