Marie Louise von Franz --- Puer aeternus (34)

Συνέχεια απο  : Παρασκευή, 30Δεκεμβρίου 2011

Puer aeternus

Μέρος δεύτερο

Μια πραγματική περίπτωση

5 Το μεγάλο όνειρο 5

Ο ονειρευόμενος βρίσκεται στο μεσαίο επίπεδο της συλλογικής ανθρώπινης συνείδησης. Δια μέσου της σχισμής μπορεί να δει τον ουρανό που βρίσκεται από κάτω, και η κίνηση του ονείρου είναι τέτοια, ώστε αυτός να βυθίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση. Ας θυμηθούμε πως και ο μικρός πρίγκηπας έπρεπε να κατέβει στην γη, αφού πάνω στον δρόμο του ερευνούσε, ή μάλλον απέρριπτε ορισμένες ιδιότητες. Ο Puer aeternus είναι συνήθως φυλακισμένος στο βασίλειο των αρχετυπικών αντιλήψεων. Μέσω του μητρικού συμπλέγματος τελεί γενικώς υπό κατάληψη από τις αρχετυπικές αντιλήψεις. Αυτό σημαίνει πως υποτιμά τις “κατώτερες” εμπειρίες της ζωής, δηλαδή την περιοχή του υπέρυθρου. Είναι μεγάλη η διαφορά μεταξύ του σκέφτομαι ένα στέικ και τρώω το στέικ. Η σκέψη περί στέικ μπορεί να είναι πολύ ευχάριστη, αλλά όταν το τρώω θα έχω άλλα βιώματα. Το ίδιο ισχύει και για το αρχέτυπο του coniunctio. Είναι πάντως άλλο πράγμα να φαντάζομαι μια ερωτική περιπέτεια και να προσπαθώ να συλλάβω μέσα στην φαντασία κάθε λεπτομέρεια της εσωτερικής εμπειρίας, και άλλο η πραγματική εμπειρία.

Ο Puer γενικώς τείνει να αποφύγει την άμεση επαφή με την πραγματικότητα. Δεν προς τον κάτω ουρανό γιατί τον υποτιμά, και επίσης δεν πραγματώνει την ενστικτώδη ζωή. Για τον λόγο αυτό, ο μικρός πρίγκηπας συναντά στην γη την αλεπού, και χρειάζεται ένα πρόβατο, αλλά όπως ξέρουμε η πραγμάτωση του κάτω ουρανού δεν δούλεψε. Αυτή είναι ίσως μια υπεραπλούστευση, γιατί ο Puer ζει μερικές φορές την ενστικτώδη ζωή ως ένα βαθμό, αλλά αμύνεται ως προς την ψυχολογική της συνειδητοποίηση. Κάνει ένα βήμα και βιώνει τις εμπειρίες του αυτόματα, ως αποσπασμένη περιπέτεια της σκιάς. Ο αρχετυπικός θαυμασμός της ιδέας του μεγάλου έρωτα και του coniunctio με την μορφή αυτή, παραμένει απλή επιθυμία: κάποια μέρα θα συναντήσει την γυναίκα, η οποία θα του φέρει την τέλεια αγάπη, την τέλεια ζεστασιά, την τέλεια αρμονία, αιωνιότητα της σχέσης κτλ, μια ψευδαίσθηση της μητρικής εικόνας. Εν τω μεταξύ δεν αποφεύγει την σεξουαλική επαφή, γιατί αυτό θα τον καταπίεζε πολύ, και έχει λοιπόν 20-30 ερωτικές περιπέτειες, όπως στην περίπτωση μας, αλλά εσωτερικά δεν αφήνει να τον αγγίξουν. Έτσι στην πραγματικότητα δεν βιώνει την εμπειρία. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ένας τέτοιος άνθρωπος είναι αθώος, και μάλιστα με εσφαλμένο τρόπο, σαν να μην έχει ζήσει καθόλου, γιατί ακριβώς βιώνει κάτι, χωρίς να είναι παρών. Κάνει ένα πνευματικό συμβιβασμό, λέγοντας πως αυτό που κάνει δεν είναι το αληθές, αλλά πως μέχρι τότε χρειάζεται μια γυναίκα. Έχει λοιπόν μαζί της μια σωματική ένωση, πνευματικά όμως,  σε ότι αφορά το εσωτερικό μέρος της φαντασίας και του αισθήματος του άνδρα, αυτό δεν μετράει. Και αν δεν πάρει στα σοβαρά το γεγονός, αν δεν αφήνει την εμπειρία να δράσει στην ψυχή του, είναι σαν να μην την βίωσε.

Κάποτε ανέλυσα μια πόρνη, η οποία είχε εμφάνιση μια γεροντοκόρης. Στα όνειρά της εμφανίζονταν πάντα ανέγγιχτα κοριτσάκια ή γεροντοκόρες, οι οποίες δεν είχαν καμιά ερωτική εμπειρία, πράγμα που ίσχυε στην περίπτωση της. Είχε οχυρωθεί από αυτό το οποίο ζούσε. Ήθελε απλά να βγάλει λεφτά, αλλά δεν ήταν ποτέ παρούσα, γιατί δεν ήθελε να παραδεχθεί πως μερικές επαφές την χαροποιούσαν, ενώ άλλες τις συχαίνονταν. Είχε πάρει την λογική απόφαση πως χρειαζόταν λεφτά και όλα τα άλλα δεν την ενδιέφεραν. Με τον τρόπο αυτό είχε μείνει ανέγγιχτη από τη ζωή. Αν και είχε σοβαρά ψυχικά συμπτώματα, δεν περνούσε άσχημα. Ένα από τα συμπεράσματα της ανάλυσης, ήταν πως ξαφνικά συνειδητοποίησε την μίζερη κατάσταση της, πράγμα που προηγουμένως δεν είχε συμβεί. Όλα προχωρούσαν με διανοητικές αποφάσεις. Ποτέ δεν παραδέχθηκε πως μερικούς άνδρες τους συχαίνονταν και πως άλλοι την έλκυαν, γιατί αυτό θα κατέστρεφε την δουλειά της. Γι' αυτό δεν επέτρεψε στον εαυτό της καμιά συναισθηματική εμπειρία των γεγονότων, αν και ήταν πολύ συναισθηματική γυναίκα, γιατί αλλιώς θα έδιωχνε μερικούς άνδρες, και θα έβγαζε λιγότερα χρήματα.

Το ίδιο συμβαίνει μερικές φορές και με τον Puer aeternus, ο οποίος ναι μεν ζει την ενστικτώδη πλευρά του, αλλά το κάνει με τέτοιο τρόπο ώστε παραμένει αποκομμένος από αυτήν: ανορθώνει ένα τεχνητό συναισθηματικό εμπόδιο, χωρίζοντας αυτό το οποίο ζει από τον αληθινό του εαυτό. Σε μια τέτοια περίπτωση δεν βλέπει τα άστρα που είναι κάτω. Γι’ αυτό η αλχημιστική ρήση λέει: «Αυτό(άστρα πάνω, άστρα κάτω) πιάσε και θα είσαι ευτυχισμένος». Η ζωή είναι ατελής, αν βιώνει κανείς μόνο την φαντασιακή πτυχή, πρέπει να ζήσει κανείς και στο ενστικτώδες επίπεδο. Αυτό όμως σημαίνει πως αυτό γίνεται αποδεκτό, πως ο άνθρωπος αφήνεται να τον αγγίξει η εμπειρία, και δεν την περιορίζει με το να την βιώνει μόνο εν μέρει. Το να έχει κανείς μια πνευματική επιφύλαξη ως προς την ζωή, σημαίνει πως δεν την βιώνει καθόλου. Γι’ αυτό είναι ο Puer aeternus μερικές φορές αποκομμένος από τα κάτω άστρα.  Για τον λόγο αυτόν, η λύση για τον ονειρευόμενο είναι να βυθιστεί στον κόσμο των άστρων.

Συμβαίνει συχνά, άνθρωποι που στο περιβάλλον τους θεωρούνται Pueri aeterni, να προκαλούν την ζήλια των άλλων γιατί ρίχνονται στην ζωή με μεγάλη ενέργεια, και είναι φαινομενικά επιτυχημένοι. Μπορούμε να πούμε πως αυτό είναι η σκιά, και πως στην πραγματικότητα είναι αποκομμένοι από αυτό. Πως τα καταφέρνουν όμως να δώσουν την εντύπωση μιας τόσο δυναμικής ζωής; Μπορούν να το παίξουν! Πολλοί άνθρωποι είναι ηθοποιοί, και παίζουν απλά ένα ρόλο. Τέτοιοι άνθρωποι το παίζουν μπρος στον εαυτό τους κάτι, τουλάχιστον όπως τους γνώρισα, μέχρι να ξεκινήσουν την ανάλυση και αναγκαστούν να παραδεχθούν πως αυτό που το παίζουν δεν ισχύει, και πως δεν είναι ευτυχείς. Άλλοι τους βλέπουν ως πολύ επιτυχημένους, αλλά οι ίδιοι δεν αισθάνονται έτσι. Το κριτήριο είναι απλό: νιώθετε ότι ζείτε; Όσοι δεν αισθάνονται ζωντανοί περιγράφουν την κατάσταση αυτή ως εξής: σαν να παίζουν κάποιο ρόλο, σαν να παριστάνουν κάτι μπρος στον εαυτό τους. Οι άλλοι εξαπατούνται, εάν δεν έχουν ιδέα από ψυχολογία, και εάν δεν κοιτάνε στα μάτια ώστε να δουν την πραγματική έκφραση. Τότε μπορεί να πει κανείς πως κάτι δεν πάει καλά με αυτούς τους ανθρώπους, αν και έχουν μια τόσο επιτυχημένη ζωή.

Όταν κάποιος είναι προσκολλημένος στο υπεριώδες άκρο, βρίσκει αυτόν τον αρχετυπικό πόλο υπερβολικά όμορφο, ώστε δεν θέλει να αφεθεί στον υπέρυθρο πόλο των ενστίκτων. Και αν ακόμα είχε δεκαεννέα εμπειρίες, όλες είναι βρώμικες και μίζερες, γιατί η προσοχή του είναι στραμμένη στον υπεριώδη πόλο. Μπορούμε να πούμε: όταν ζείτε αποσπασμένο τον ένα πόλο, τότε αυτός δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τον άλλο. Έχετε εμπειρίες αλλά δεν σημαίνουν τίποτα, και ένα βίωμα το οποίο δεν θεωρείται σημαντικό, είναι τίποτα. Γίνεται πραγματικό μόνο όταν συνδέεται με μια συναισθηματική πρόσληψη του νοήματος του. Χωρίς αυτό βαριέται ο άνθρωπος. Ήξερα ένα άνδρα ο οποίος είχε ένα σωρό σχέσεις, αλλά ήταν τόσο αποκομμένος, ώστε κατά την ώρα της σεξουαλικής πράξης κοίταζε το ρολόι του, για δει πόσος χρόνος του απέμενε ακόμα. Η σεξουαλική σχέση δεν σήμαινε τίποτα γι' αυτόν, ή ήταν απλά ναρκισσιστική η στάση του, γιατί όλα όσα βίωνε εκεί, ήταν ο ρόλος του ως άνδρα.

Μια γυναίκα η οποία ξεκινά μια σχέση με ένα τέτοιο άνδρα, αποκόπτεται συνήθως με τον ίδιο τρόπο από τον άνιμους της. Η πόρνη πχ, είχε την εντύπωση πως δούλευε για εβδομάδες, για μήνες, ως υπάλληλος γραφείου, και έπρεπε να κάθεται στο γραφείο από τις εννιά το πρωί μέχρι τις έξι το απόγευμα, χωρίς να μπορεί να κάνει τίποτε άλλο. Επειδή όμως ήταν εντελώς παιδιάτικη και απείθαρχη, δεν μπορούσε να το αποδεχθεί αυτό. Ο άνιμους της έλεγε πως τα πράγματα θα πήγαιναν για πάντα έτσι. Αυτή είναι και η πιο συχνή γνώμη του άνιμους στις γυναίκες. Θα μπορούσε να είχε πιάσει δουλειά σε ένα γραφείο και να είχε παρόλα αυτά βρει ένα φίλο, αλλά η λογική του άνιμους της ήταν τέτοια, ώστε της έλεγε ότι ως υπάλληλος θα έπρεπε να υποταχθεί σε μια πειθαρχία-πράγμα που συχαινόταν-και έτσι δε θα μπορούσε να έχει μια ερωτική σχέση, αν και δεν υπήρχε λόγος το ένα να αποκλείει το άλλο. Ο άνιμους της όμως σκεφτόταν έτσι. Στα πενήντα της θα ήταν μια άσχημη γυναίκα, η οποία θα καθόταν ακόμα στο γραφείο της, έχοντας μια γραφομηχανή μπροστά της! Επειδή ήθελε να ζήσει, και όχι να κάνει δουλειά γραφείου, αλλά χρειαζόταν λεφτά για να συντηρηθεί, και δεν μπορούσε χωρίς λεφτά να ζήσει ελεύθερα με τους άνδρες που θα διάλεγε, ο άνιμους της είπε να συνδυάσει τα δυο και να αφήσει τις ηθικές της προκαταλήψεις κατά μέρος. Θα μπορούσαμε να πούμε πως απλά παραιτήθηκε γιατί δεν είχε εμπιστοσύνη στο άλογο. Κατέληξε ως μετανάστης στην Νέα Υόρκη, αλλά όταν είδε την τεράστια πόλη αισθάνθηκε χαμένη. Δεν πίστευε στον εαυτό της ή στην ζωή, ούτε στην προσωπικότητα της ή στον Θεό. Έτσι έφτασε στο συμπέρασμα πως η ζωή ως πόρνη είναι η ορθή. Ο άνιμους κατευθύνει τα πράγματα στην γυναίκα, και είναι ο επαγγελματίας απαισιόδοξος, ο οποίος αποκλείει να υπάρχει μια τρίτη επιλογή (tertium non datur!). Ο άνιμους λέει στην γυναίκα πως αυτός ξέρει πόσες είναι οι δυνατότητες. Λέει πως τα πράγματα μπορούν να γίνουν μόνο με αυτόν ή αυτόν  τον τρόπο, και έτσι παρεμποδίζει κάθε άλλη δυνατότητα ζωής, που θα μπορούσε να επιφέρει κάτι καινούριο.

Συνεχίζεται


Αμέθυστος