ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ - Ο ANIMUS (1)

JANE WHEELWRIGHT

ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΆ ΤΟΥΣ ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ     - Ο ANIMUS

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος

Κεφάλαιο 1: Τί είναι ο animus.

Κεφάλαιο 2: Πώς να ζήση καποιος τον animus, χωρίς να καταληφθή από αυτόν.

Κεφάλαιο 3: Πώς λειτουργεί ο animus στην καθημερινή ζωή και στα όνειρα.

Κεφάλαιο 4: Ο animus στο παρελθόν και σήμερα.

Κεφάλαιο 5: Η δυναμική τού animus.

Κεφάλαιο 6: Μερικές σκέψεις σχετικά με την απο-ταύτιση από τον animus.

Κεφάλαιο 7: Τραγωδίες της ταύτισης με τον animus σε ώριμες γυναίκες : τρία παραδείγματα.

Κεφάλαιο 8: Οι ώριμες γυναίκες σαν πρότυπα για το μέλλον.

Κεφάλαιο 9: Ο animus στην υπηρεσία τού Εγώ.

Κεφάλαιο 10: Naomi James.

Γλωσσάριο.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Άκουσα για πρώτη φορά τις σκέψεις που περιέχονται στο «Για τις γυναίκες και τα προβλήματά τους καθώς μεγαλώνουν» στη διάλεξη που έδωσε η Jane Wheelwright στο Εκπαιδευτικό Κέντρο C.G.Jung στο Houston, την άνοιξη του 1981. Αντιλαμβανόμουν ότι η Jane αποκάλυπτε τη γυναικεία σοφία 40 χρόνων ψυχαναλυτικής πρακτικής στο San Francisco. Όταν συζητήσαμε σχετικά μ’ αυτό αργότερα, είπε ότι θα επέκτεινε το αρχικό της κείμενο και θα μου έστελνε ένα αντίγραφο για πιθανή δημοσίευση. Το εμπλουτισμένο κείμενο έφθασε μερικούς μήνες αργότερα. Ξέραμε ότι είχαμε στα χέρια μας κάτι καλό. Όταν η Jane Blaffer Owen από το Houston συμφώνησε να υπογράψη τη δημοσίευση του βιβλίου, αρχίσαμε να συνθέτουμε την έκδοση. Φαίνεται ταιριαστό το γεγονός ότι το Κέντρο Jung, που ιδρύθηκε από γυναίκες, και διατηρήθηκε και επεκτάθηκε αρχικά από γυναίκες, θα δημοσίευε το : «Για τις γυναίκες και τα προβλήματά τους καθώς μεγαλώνουν: Ο animus”.

Ο animus είναι μια έννοια στην ψυχολογία του Jung, λιγότερο εύκολα κατανοητή από το «εσωστρεφής/εξωστρεφής» και το «σύμπλεγμα», τα οποία έχουν γίνει καθημερινές λέξεις στην αγγλική γλώσσα. Το βιβλίο τής Jane είναι ένας εκτεταμένος ορισμός της σημασίας και του σκοπού τού ANIMUS. Λέει στο συμπέρασμα του βιβλίου της, που είναι συγχρόνως και η αρχή:

«Θα ακολουθήσω έναν μακρύ, έμμεσο δρόμο, για να προσεγγίσω το πρόβλημα της ώριμης ηλικίας και το πρόβλημα του animus, που είναι, στην πραγματικότητα, το θέμα μας. Θα ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο για να δείξω, ότι μια ώριμη ζωή, γεμάτη νόημα, είναι το προϊόν της γνώσης, αλλά και, πράγμα πιο σημαντικό, της συνειδητής ή ασυνείδητης εμπειρίας του animus».

Η ψυχολογία του Jung έχει, όπως και άλλες ψυχολογικές θεωρίες των αρχών του εικοστού αιώνα, πατριαρχική βάση. Ο Jung έκανε, πάντως, ένα βήμα μπροστά, αναγνωρίζοντας τον animus της γυναίκας σαν ισοδύναμο με την anima  του άνδρα.

Μεταγενέστεροι συγγραφείς του εικοστού αιώνα έχουν ερμηνεύσει την anima ως την εικόνα της ανδρικής ψυχής. Μερικές ερμηνείες είναι εξαιρετικές· μερικές έχουν επιδοκιμασθή, μαζί με κάποιαν κριτική. Λίγα όμως έχουν γραφή για τον animus, που αντιμετωπιζόταν, μέχρι τώρα, κάπως αρνητικά. Λέει η Jane:

«Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να κάνης γνωστή σε μια γυναίκα την έννοια του animus, και ειδικά σε μια διανοούμενη, που  θ έ λ ε ι  ν α  μ ά θ η  σ χ ε τ ι κ ά  μ ε  τ ο ν  a n i m u s, ε ί ν α ι   τ ο  ν α  τ η ν  π ε ί σ η ς  ν α  δ ι α β ά σ η  γ ι α  τ ο ν  a n I m u s. Χρειάζεται η τυπωμένη σελίδα, η κοινά αποδεκτή, τετελεσμένη γνώμη. Η γενικοποιημένη, αντικειμενοποιημένη δήλωση φαίνεται να συναντάη τον animus στο ίδιο του το έδαφος, και γι’ αυτόν τον λόγο είναι πολύ άσχημο που δεν υπάρχει περισσότερο γραπτό υλικό, διαθέσιμο επάνω στο θέμα.

                  Martha Shelton-Wolf

                  Houston, Texas

                   Αύγουστος 1984

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1^Ο

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ANIMUS

Ο Jung ήταν περίπου σαράντα χρόνων, όταν ανέλαβε μιαν εντατική και εκτεταμένη προσωπική συνάντηση με το ασυνείδητο μέσα στην ίδια του την ψυχή. Μια κρίση της μέσης ηλικίας στην ζωή του τον έκανε να αντιληφθή την παρουσία μιας εσωτερικής θηλυκής μορφής, που άρχισε να επιβάλη τον εαυτό της δυναμικά, με απαιτήσεις για συγκεκριμένη έκφραση. Ο Jung συμπέρανε ότι αυτή θα έπρεπε να ήταν η ψυχή ή anima, με την πρωτόγονη έννοια. Καθώς αναφέρει η Barbara Hanna (ψυχαναλύτρια της σχολής του Jung, που εργάζεται στην Ζυρίχη) στη βιογραφία του Jung, ο ίδιος είχε αναρωτηθή για πολλά χρόνια, ποιούς ρόλους έπαιζαν, αν έπαιζαν, τα θηλυκά γονίδια στον άνδρα και τα αρσενικά στη γυναίκα, στην αντίστοιχη ψυχολογία τους. Όταν άρχισε να παρατηρή, πως η εσωτερική θηλυκή μορφή που είχε ανακαλύψει στη δική του ψυχή, φαινόταν να παίζη έναν αρχετυπικό ρόλο στο ασυνείδητο όλων των ανδρών, την ονόμασε anima, που σημαίνει την ασυνείδητη θηλυκή αρχή. Ονόμασε την αντίστοιχη αρσενική μορφή στο ασυνείδητο των γυναικών  a n i m u s. Σχηματοποιώντας μ’ αυτόν τον τρόπο  την αντίληψή του σχετικά με τα αντιθέτου φύλου συστατικά της ψυχής.

Όπως όλα τα  α ρ χ έ τ υ π α, αυτά τα συστατικά ή μορφές είναι απρόσωπες, όπως τις συνέλαβε ο Jung, και έχουν και θετικές και αρνητικές πλευρές. Στο κάθε άτομο, το αντιθέτου φύλου συστατικό περιγράφεται σαν προερχόμενο από τρεις ρίζες: 1^ο  την κληρονομημένη συλλογική εικόνα του αντιθέτου φύλου· 2^ο την υποκειμενική εμπειρία του ατόμου για σημαντικά πρόσωπα του αντιθέτου φύλου, με πρώτο και πιο σπουδαίο τον γονέα· και 3^ο το έμφυτο βιολογικό συστατικό αντιθέτου φύλου του ατόμου.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε εδώ, ότι και η κληρονομημένη εικόνα και η υποκειμενική εμπειρία του αντιθέτου φύλου υπόκεινται σε καθορισμούς πολιτιστικού χαρακτήρα, πράγμα που μας κάνει να δεχθούμε ότι το  α ρ χ έ τ υ π ο/ σ ύ μ π λ ε γ μ α του animus δεν είναι μια σταθερά, αλλά αλλάζει κάτω από τις πολιτιστικές πιέσεις. Έχοντας αυτό κατά νου, μπορεί να υποθέση κανείς, ότι μερικά έμφυτα θηλυκά χαρακτηριστικά έχουν φθάσει να θεωρηθούν αρσενικά, κάτω από τις συλλογικές πιέσεις 2.000 χρόνων Χριστιανισμού. Αυτή η πιθανότητα ρίχνει φως στην τωρινή δυσκολία που έχουμε, στο να εξηγήσουμε από ποια συστατικά αποτελούνται οι γυναίκες.

Οι εκδηλώσεις της anima ή του animus, όπως χαρακτηρίσθηκαν από τον Jung, είναι πιο εύκολο να αναγνωρισθούν όταν «κρυσταλλωθούν» σε  π ρ ο β ο λ έ ς, θετικές ή αρνητικές, πάνω σε πρόσωπα του αντιθέτου φύλου· σε επιδράσεις επάνω στην προσωπικότητα και τη συμπεριφορά· και σε ονειρικές εικόνες προσώπων του αντιθέτου φύλου. Ο Jung θεώρησε ότι αυτές οι αρχετυπικές μορφές τείνουν να αποκαλυφθούν πρώτα στις αρνητικές, ασυνείδητες πλευρές τους, που κάνουν ένα άτομο  ν α  σ υ μ π ε ρ ι φ έ ρ ε τ α ι  σ α ν  έ ν α ς  κ α τ ώ τ ε ρ ο ς  ε κ π ρ ό σ ω π ο ς  τ ο υ  α ν τ ί θ ε τ ο υ  φ ύ λ ο υ (Σημ: Παρ’ όλο που αυτό είναι αλήθεια για τον Jung, οι σύγχρονοι άνδρες και γυναίκες έχουν σήμερα περισσότερη ελευθερία έκφρασης. Η συμπεριφορά τους προκαθορίζεται λιγότερο από αυστηρούς πατριαρχικούς κώδικες. Ενώ είναι επίσης κατανοητό, ότι αυτό που θεωρούσαμε παλαιότερα σαν συμπεριφορά αρσενική και του animus,  θεωρείται τώρα σαν να είναι μάλλον θηλυκή, αφήνοντας τη γυναίκα να αισθάνεται αβέβαιη για τον εαυτό της). Διέκρινε έτσι την αρνητική anima να λειτουργή ο Jung, παραδείγματος χάριν σ’ έναν άνδρα, που θα ήταν ευσυγκίνητος, ανεύθυνος ή ιδιότροπος. Ενώ περιέγραφε μια γυναίκα κάτω από την επίδραση του αρνητικού animus, σαν ισχυρογνώμονα, με τάσεις επιβολής και προκατειλημμένη. Ο Jung μιλάει για κατοχή από την anima ή τον animus, όταν ένα πρόσωπο υποκύψη στη δύναμη του αρχετύπου τού αντιθέτου φύλου, σε σημείο που να ελέγχη αυτό την προσωπικότητα και να κυβερνάη το εγώ. Πρόσεξα, πάντως, ότι ο Jung δεν περιγράφει τον αυθορμητισμό σαν συμπεριφορά του θετικού, ας πούμε, animus. Ίσως αυτό να ήταν ένα πολύ ριζοσπαστικό βήμα για κείνον, ή ίσως να βρισκόταν στο ίδιο δίλλημα, για το οποίο μόλις τώρα βρίσκουμε μερικές απαντήσεις. Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε πάντως, ότι η κ. Jung διαφώνησε μαζί του και τόνισε την αξία του αυθορμητισμού, ο οποίος μπορεί ή δεν μπορεί να είναι μια έκφραση του θετικού animus.

Ας αναφερθούμε, κάνοντας μια στιγμιαία παρέκβαση, στην εικόνα του ίδιου φύλου, τη  σ κ ι ά , μια θηλυκή εικόνα στα όνειρα των γυναικών. Ο Jung αντιλαμβανόταν τη σκιά σαν έναν συνολικό αποδέκτη των ανεπιθύμητων χαρακτηριστικών. Αισθάνομαι όμως, ότι πολύ συχνά χαρακτήριζε «νόμιμες» θηλυκές ιδιότητες, όπως η απαιτητικότητα, σαν ανεπιθύμητες , και τις έβλεπε έτσι σαν σκιώδη συμπεριφορά. Σε ακραίες περιπτώσεις, και με δεδομένα τα πρότυπα συμπεριφοράς της εποχής του, αυτά τα χαρακτηριστικά αναδύονταν συχνά σαν γνωρίσματα του animus, της μορφής του αντιθέτου φύλου. Εξαιτίας δηλ. των συλλογικών προκαταλήψεων, το περιεχόμενο της σκιάς εμφανιζόταν στα όνειρα σαν μια μορφή αντίθετου φύλου. Κάτι που μπορεί να συμβαίνη ακόμη και σήμερα.

Η διαχυτικότητα, η ευθύτητα και η ενεργητικότητα δεν είναι κατ’ ανάγκην αταίριαστες θηλυκές εκδηλώσεις. Η θετική, ονομαζόμενη, συμπεριφορά τού animus, δίνει σε μια γυναίκα την ελευθερία να είναι πρωτοπόρος. Μόνον εκδηλώνοντας εξωτερικά τις παρορμήσεις της, μπορεί να βρη τί ανήκει στον θηλυκό της εαυτό και τί ανήκει στο αντιθέτου φύλου αρσενικό, εσωτερικό χαρακτηριστικό της. Όταν γνωρίζη τη διαφορά μέσα της, διευρύνει τη συνειδητότητά της και την ζωή της. Η ελευθερία για μένα, να είμαι ο εαυτός μου, ήταν εντελώς απαγορευμένη στα χρόνια διαμόρφωσης της προσωπικότητάς μου.

Το να κάνη κανείς μιαν προσπάθεια, να αποκτήση κάποια συνείδηση της φύσης της εσωτερικής εικόνας του αντιθέτου φύλου και της δύναμής της, και να επιτύχη να σχετισθή, σε κάποιον βαθμό, μαζί της, σημαίνει να ελευθερωθή, όπως υποστήριξε ο Jung, από την κυριαρχία των αρνητικών πλευρών, καθώς και την ανάδυση της θετικής πλευράς του αρχετύπου. Υπαινίσσεται ο Jung, ότι η ελευθερία επιτυγχάνεται μόνο με την ψυχαναλυτική ενόραση. Στη θετική της πλευρά, είδε την anima σαν κάτι που βοηθάει τον άνδρα στη δημιουργία σχέσεων, στη στοργικότητα, στις αισθητικές δραστηριότητες· ο animus δίνει πάλι, στη θετική του πλευρά, αντικειμενικότητα, επιμονή και πνευματικότητα σε μια γυναίκα. Τα αρχέτυπα δεν είναι ποτέ εντελώς προσιτά στη συνείδηση. Μπορούν να λειτουργήσουν, στον βαθμό που έχουν αφομοιωθή από τη συνειδητή προσωπικότητα, θετικά, όπως πίστευε ο Jung, σαν «ψυχοπομποί» ή οδηγοί της ψυχής προς το ασυνείδητο. Ο animus και η anima είναι γέφυρες προς τις δημιουργικές πηγές του συλλογικού ασυνειδήτου και μέσα σύνδεσης με το Ταυτό, το οποίο και είναι η οργανωτική αρχή της ψυχής.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^Ο

ΠΩΣ ΝΑ ΖΗΣΗ ΚΑΠΟΙΟΣ ΤΟΝ ANIMUS ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΚΑΤΑΛΗΦΘΗ ΑΠΟ ΑΥΤΌΝ

Το πρόβλημα της ταύτισης με τον animus παρουσιάστηκε νωρίς στην ψυχολογία του Jung, μαζί με μιαν υπερεκτίμηση της αρσενικής αρχής. Κατά ειρωνικόν τρόπο, το πρόβλημα είναι ίσως πιο καυτό σήμερα, επειδή το τί είναι αρσενικό και το τί είναι θηλυκό είναι λιγότερο καθορισμένα. Υπάρχει μια τάση να θεωρούνται οι συζητήσεις σχετικά με τον animus σαν κριτική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο φύλων. Αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης χρονολογείται κατ’ ευθείαν από την κάπως αποδοκιμαστική στάση του Jung απέναντι στον animus. Σήμερα οι γυναίκες, όχι βέβαια όλες, μπορεί να παραθεωρούν τις σοβαρές έρευνες που έγιναν στο παρελθόν σχετικά με τον animus. Ίσως παραβλέπουμε στις  ν έ ε ς  σ τ ά σ ε ι ς ,  αυτό που μου φαίνεται πως είναι μια αρνητική συμπεριφορά του animus. Δεν προσέχουμε το γεγονός, ότι η ταύτιση με μια μορφή του animus προκαλεί στις γυναίκες περισσότερη ασυνειδητότητα. Μια μεσήλικη ψυχαναλύτρια της σχολής τού Jung, με την καλύτερη δυνατή κατάρτιση, εξήγησε κάποτε τη στάση της λέγοντας, ότι αντί να έρχεται αντιμέτωπη με την κατάληψη από τον animus στις ασθενείς της, χαρακτηρίζει για χάρη τους τη συμπεριφορά τους με μυθικούς όρους. Σε μια μάλιστα περίπτωση, έδωσε σε μια γυναίκα το όνομα: «η κοπέλα του πολεμιστή».

Αυτό είναι καλό, ως ένα σημείο. Αλλά εάν η «κοπέλα του πολεμιστή» προσκολληθή στον ρόλο της και δεν μπορεί τελικά να συνειδητοποιήση την έλλειψη ικανοποίησης που νοιώθει, μπορεί θαυμάσια να ταυτισθή απελπιστικά με τον διαμαρτυρόμενο animus της. Με άλλα λόγια, έχοντας παίξει υπερβολικά πολύ τον ρόλο της σαν «κοπέλας του πολεμιστή», δεν λειτουργεί πια ξεκινώντας από το θηλυκό εγώ της. Πολεμάει με τους ανεμόμυλους, τα φανταστικά εμπόδια στην ζωή της. Ή την έχει πάρει, από την άλλη μεριά, ο άνεμος.

Δικαιώνοντας άκριτα τη γυναικεία συμπεριφορά, μπορεί να καταλήξη κανείς στην απλοϊκή αντίληψη για την ανδρογυναίκα. Οι γυναίκες εκείνες που είναι επιτυχημένες και δραστήριες στον ανδρικό κόσμο, υπό τον όρο να αποδεχθούν τα ιδανικά της ανδρογυναίκας, είναι προορισμένες να δοκιμάσουν τον animus σαν μέρος του θηλυκού εγώ. Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το πρόβλημα, και η μεσήλικη φίλη μου αποτελεί ένα παράδειγμα. Σε μιαν άλλη περίπτωση, μιλούσε για το εγώ της σαν να ήταν αρσενικό. (Έχω δει να χαρακτηρίζεται το θηλυκό εγώ και στη λογοτεχνία σαν αρσενικό). Η φίλη μου είναι μια επιτυχημένη γυναίκα, χωρίς να έχη γνώση του animus, κι ο χαρακτηρισμός της για τον εαυτό της είναι κατανοητός, αλλά και επηρεασμένος, κατά κάποιον τρόπο, από ένα φύλο. Εάν μια γυναίκα είναι επιτυχημένη, πρέπει το εγώ της να είναι αρσενικό;

Μια άλλη νέα γυναίκα, επίσης ψυχαναλύτρια της σχολής του Jung, μου είπε ότι εξέταζε το πρόβλημα του animus της μόλις αποκτούσε εμπιστοσύνη στον εαυτό της. Η αυτοπεποίθησή της διαβρωνόταν από τη σκιά της (τα κατώτερα χαρακτηριστικά της), που είχε συνδεθή με τον animus σε μιαν κρυστάλλωση δύο στοιχείων εναντίον τού εγώ. Τέτοιες παρατηρήσεις υποστηρίζουν την πρότασή μου, ότι το θηλυκό εγώ, που οι ρίζες του βρίσκονται στο Ταυτό, πρέπει να αποχωρισθή από τον animus, που επίσης έχει τις ρίζες του στο Ταυτό. Μόνο σε πολύ προχωρημένη ηλικία είναι δυνατή, κατά τη γνώμη μου,  μια ολοκλήρωση πέρα από τα φύλα. Ενώ ακόμη και τότε, βρίσκουν κάποιοι την ύπαρξη έξω από το φύλο συζητήσιμη.

Στην εργασία μου με την Sally, μιαν ετοιμοθάνατη νεαρή γυναίκα (Σημ: Wheelwright,Jane: «Ο θάνατος μιας γυναίκας», Νέα Υόρκη, St. Martin’s Press, 1981), με εξέπληξε το ότι η θηλυκή πλευρά του Ταυτού είναι τόσο σπουδαία όσο και η αρσενική πλευρά. Την εποχή του Jung υπήρχε ό υπαινιγμός, ότι το Ταυτό ήταν αρσενικό (για παράδειγμα ο Χριστός, σαν σύμβολο του Ταυτού για τις γυναίκες όπως και για τους άνδρες). Είναι ίσως εδώ ένα κατάλληλο σημείο, για να αμφισβητήσουμε τη μοντέρνα χρήση τού όρου ‘ανδρόγυνος’ ως παραπλανητική. Ο όρος χρησιμοποιείται, όπως τον καταλαβαίνω εγώ, για να περιγράψη μια γυναίκα, που ο animus της έχει αφομοιωθή από αυτήν, ή έναν άνδρα που η anima του έχει αφομοιωθή από αυτόν. Η θέση μου είναι ότι ο animus και η anima δεν αφομοιώνονται σταθερά, παρά μόνο στη γεροντική ηλικία. Αυτό σημαίνει ότι το Ταυτό περιλαμβάνει και το θηλυκό και το αρσενικό στοιχείο εξ ίσου. Αντιλαμβάνομαι επομένως τον όρο ‘ανδρόγυνος’ σαν ένα σύμβολο του Ταυτού, με την έννοια που χρησιμοποιούσαμε παλαιότερα τον όρο «ερμαφρόδιτος» σαν ένα σύμβολό του.

Είναι σημαντικό για εμάς τις σύγχρονες γυναίκες,να αναπτύξουμε, να κάνουμε συνειδητό, και τελικά να αφομοιώσουμε τον animus. Σήμερα οι γυναίκες αντιμετωπίζουν όχι μόνον το να αναλάβουν τις λεγόμενες ανδρικές ευθύνες στο σπίτι, αλλά χρειάζεται επίσης να κερδίζουμε συχνά και το ψωμί μας. Για να τα κάνουν όλα αυτά, χρειάζονται οι γυναίκες έναν αναπτυγμένο ή εκπαιδευμένο, όπως θα ήθελα να τον ονομάσω, και πειθαρχημένο animus· και πρέπει να διακινδυνεύσουμε να καταληφθούμε ηθελημένα από αυτόν. Πολλές από εμάς δεν έχουν άλλην επιλογή. Πρέπει να εκτεθούμε στον κίνδυνο, να κυριευθή ή να καταποθή το βιολογικό εγώ από τον animus. Αλλά εάν αυτό συμβή, και αν έχουμε προειδοποιηθή γι’ αυτό, τότε θα μπορέσουμε, όταν θα προσέξουμε πως οι άνδρες που θαυμάζουμε δεν είναι, όπως φαίνεται, και τόσο ευτυχισμένοι μαζί μας, αντί να προσπαθούμε να τους κυβερνάμε σαν αδιαφώτιστες, να είμαστε έτοιμες να υποψιασθούμε, ότι κάτι μπορεί να πηγαίνη στραβά και μ’ εμάς. Εάν είμαστε αρκετά ευαίσθητες και συγχρόνως προειδοποιημένες, και θέλουμε να παραμείνουμε σε σχέση με τους άνδρες, στην εργασία ή στην προσωπική μας ζωή, μπορεί να ανακαλύψουμε ότι πρέπει να κρατάμε τις σκέψεις μας μέσα μας. Μπορούμε να μάθουμε να τις παρουσιάζουμε δοκιμαστικά, ή απλώς σαν υποκειμενικές δηλώσεις. Μπορούμε να βρούμε, αν χρειάζεται, τρόπους να αποταυτισθούμε από τον animus. Μπορούμε να είμαστε τουλάχιστον ανοιχτές στις προτάσεις άλλων. Ή ακόμη καλύτερα, και δεδομένου ότι οι περισσότεροι ψυχαναλυτές της σχολής του Jung είναι ενήμεροι του προβλήματος του animus, μπορεί να δη κανείς έναν ψυχαναλυτή, για μιαν καλύτερη κατανόηση αυτού που του συμβαίνει.

Οι προηγούμενες παράγραφοι μπορούν να χρησιμεύσουν σαν μια αρχή για περαιτέρω συζήτηση, καθώς και στο να αρχίσουν να συνδέουν, όπως ελπίζω, τη συμβολή του Jung στο παρελθόν, με μερικές σύγχρονες εξελίξεις στη Γιουγκιανή ψυχολογική σκέψη.

Θα βασιστώ γι’ αυτό το σύγγραμμα σε σημειώσεις που πήρα κατά τη μέση ηλικία μου, την περίοδο στην οποία ο animus γίνεται, στην ζωή των περισσοτέρων γυναικών, πρόβλημα. Παλαιότερα, και εξαιτίας του πατριαρχικού «ζουρλομανδύα», οι γυναίκες που καταλαμβάνονταν από τον animus τραβούσαν την προσοχή και τοποθετούνταν στο περιθώριο.

Θα σχολιάσω επίσης αυτά που βλέπω γύρω μου στη νεώτερη γενιά, και θα κάνω μερικούς συλλογισμούς σχετικά με τον animus, όπως παρουσιάζεται στη γεροντική ηλικία. Θα παρουσιάσω στο τέλος μια νέα γυναίκα, την Naomi James, που απέκτησε ενστικτωδώς μια σχέση με τον animus της, με ιδιαίτερα επιτυχημένον τρόπο.

Τα κύρια σημεία που θα καλύψω είναι τα εξής: πώς φαινόταν και τί εντύπωση έδινε ο animus όταν ήμουν νέα· πώς θα μπορούσα να αναγνωρίσω τώρα, και με την ενόραση που δίνει το παρελθόν, πότε έχει ταυτισθή μια γυναίκα με τον animus, ή κινδυνεύει να ταυτισθή· τη δυναμική τής αλληλοεπίδρασης μεταξύ του animus και του εγώ· πώς να αποφύγη κανείς την ταύτιση με τον animus ή να απελευθερωθή από αυτήν, εάν καταληφθή. Θα συζητήσουμε επίσης, στο κύριο μέρος του έργου, την τεράστια θετική και δημιουργική πηγή έμπνευσης που είναι ο animus. Αλλά θα ξεκινήσω πρώτα με μερικά σχόλια σχετικά με τις κοινωνικές όψεις του προβλήματος στο παρελθόν και σήμερα, προσθέτοντας και λίγα λόγια για το πώς εμφανίζεται ο animus στα όνειρα.

(συνεχίζεται)

Αμέθυστος