Marie Louise von Franz --- Puer aeternus (37)

Συνέχεια απο : Τρίτη, 27 Μαρτίου 2012

Puer  aeternus

Μέρος δεύτερο

Μια πραγματική περίπτωση

5 Το μεγάλο όνειρο 8

Τότε εμφανίζεται στο όνειρο μια αυτόματη αλλαγή σκηνής. Η κοιλάδα αντικαθίσταται ξαφνικά και έρχεται στη θέση της στάσιμο, παγωμένο νερό. Ο ονειρευόμενος το ταυτίζει με το μητρικό σύμπλεγμα, στο οποίο δε θέλει να πέσει. Τα πράγματα είναι ασαφή, και αυτό που προηγουμένως φαινόταν σαν έκρηξη φωτός, μοιάζει τώρα με σαπουνόφουσκα που περιέχει ένα κρανίο. Ο κόσμος μέσα στον οποίο βυθίζεται δείχνει την καταστροφική και αρνητική του όψη, χωρίς να δικαιολογείται αυτή η αλλαγή από κάτι το οποίο συνέβη στο όνειρο. Όταν ο   ονειρευόμενος κάνει ή σκεφτεί κάτι, και κατόπιν τούτου το τοπίο μέσα στο όνειρο γίνει αρνητικό, μπορούμε να πούμε, πως ο λογισμός ήταν εσφαλμένος και οδήγησε τα πράγματα έτσι ώστε να έρθουν ανάποδα. Αν ο ονειρευόμενος είχε κατά την πτώση του σκεφτεί, πως δεν του αρέσει αυτή η στενόχωρη πραγματικότητα, και εάν αυτός ο λογισμός είχε προκαλέσει την αλλαγή, η ερμηνεία του ονείρου θα ήταν εύκολη. Όταν αρνείται κανείς την γη, αυτή μετατρέπεται σε στασιμότητα, και ο άνθρωπος τότε πέφτει στο μητρικό σύμπλεγμα και τελικά στον θάνατο. Αυτός θα ήταν ένας φτηνός και εύκολος τρόπος ερμηνείας, αλλά εδώ τα πράγματα είναι μυστηριώδη, γιατί αυτός προχωράει, και θα σκεφτόταν δικαιολογημένα κανείς, προς τον πάτο της κοιλάδας και προς την γη. Αυτό που φαινόταν τόσο θετικό, μετατράπηκε εντελώς από μόνο του, σε κάτι περίεργο: σε στάσιμο παγόνερο και σε μια σαπουνόφουσκα με ένα κρανίο. Δεν ισχυρίζομαι ότι κατάλαβα όλες τις πτυχές του ονείρου, θέλω όμως απλά να πω τι σκέφτομαι περί αυτού.

Ας ξεκινήσουμε με το παγόνερο. Υπονοεί ένα μπουκάρισμα της πραγματικότητας, όπου δεν ρέει πια το ύδωρ της ζωής. Σημαίνει πως το κρύο το πάγωσε. Ο άνθρωπος αυτός ήταν προφανώς πολύ κρύος. Εάν δεν ήταν, δε θα μπορούσε να συμπεριφερθεί έτσι στην φίλη του. Είτε δεν είχε κανένα αίσθημα, είτε είχε λόγω οικογενειακών καταστάσεων καταστραφεί, είτε ήταν τόσο βαθιά δεμένο με την μητέρα, ώστε δεν είχε αίσθημα για κανένα άλλο άνθρωπο. Επειδή τον είχα συναντήσει μόνο μια φορά, δεν μπορούσα να πω που ήταν το συναίσθημα του, αν ήταν δεμένο με την μητέρα ή αν ήταν ένα αναίσθητο, ψυχρό ψάρι, πράγμα που έδειχνε πάντως η συμπεριφορά του. Είχε εξισώσει τον κόσμο κάτω με το μητρικό σύμπλεγμα, μέσα στο οποίο δεν ήθελε να πέσει. Νομίζω πως εδώ βρίσκουμε μια άκρη. Μια σαπουνόφουσκα συμβολίζει γενικά μια ψευδαίσθηση, η οποία μπορεί να σκάσει. Έχει μεγάλο όγκο και μια θαυμάσια, ωραία επιφάνεια. Είναι όμως μια κενή σφαίρα, η οποία μετατρέπεται σε ένα τίποτα μετά από την επαφή με ένα πραγματικό σώμα. Το γεγονός αυτό είναι συνδεδεμένο με χαρούμενη φαντασία στα μικρά παιδιά, τα οποία κάνουν τέτοιες φούσκες και με το σάλιο τους. Το να κτίζει κανείς ιπτάμενα κάστρα ή να φαντασιώνεται, είναι σαν ένα εσωτερικό σινεμά, όπου εκεί μέσα είστε το θαυμαστό ελάφι ή η όμορφη γυναίκα. Όλα αυτά τα day dreams, είναι φούσκες, τις οποίες μπορεί κανείς να τρυπήσει. Και εδώ φαίνεται κάτι που σημαίνει στασιμότητα, ψύχρα, ψευδαίσθηση  και θάνατο, φαινομενικά χωρίς την ευθύνη του ονειρευόμενου. Το μόνο που κάνει είναι να αναγνωρίζει το στάσιμο, παγωμένο νερό ως το μητρικό σύμπλεγμα, μέσα στο οποίο δε θέλει να πέσει. Νομίζω πως αυτό μας δίνει το κλειδί. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτός ο άνδρας είχε κάνει μια φροϋδιανή ανάλυση, και τι επίδραση έχει μια τέτοια διαδικασία πάνω στον άνθρωπο. Δημιουργεί μια διανοητική στάση προς την ζωή, μέσα στην οποία αφαιρείται κάθε μυστικό από την ζωή: τα ξέρεις όλα, και αν όχι, τα ξέρει ο γιατρός, που κάθεται πίσω από τον καναπέ. Η φροϋδιανή ανάλυση εξηγεί τα πάντα σαν οιδιπόδειο σύμπλεγμα. Τα όνειρα δεν έχουν κανένα μυστήριο, όλα είναι ξεκάθαρα! Όλα τα επιμήκη αντικείμενα είναι φαλλικά, τα άλλα θηλυκά και όλα τα υπόλοιπα έχουν κάποια σεξουαλική σημασία. Αν ξέρετε λίγη ανατομία, τα ξέρετε όλα και πρέπει  απλά να κάνετε τους συνειρμούς. Η ερμηνεία των ονείρων γίνεται με τον τρόπο αυτό μονότονη και εύκολη. Κάποτε παραπονέθηκε ο Freud στον Jung, ότι δεν δουλεύει πια τόσο πολύ με τα όνειρα, γιατί ήταν μια τόσο μονότονη ενασχόληση. Φυσικά! Ήξερε τι θα προέκυπτε, και γι' αυτό έκανε την ταχυδακτυλουργία του, και έβαζε το κουνέλι στο καπέλο, για να το βγάλει μετά. Αυτή είναι η φροϋδιανή ερμηνεία των ονείρων: είναι ήδη γνωστό που πάει το πράγμα, δηλαδή στην οιδιπόδειο κατάσταση. Το πνεύμα σας δεν είναι ανοικτό στο ενδεχόμενο πως υπάρχει κάτι το οποίο ακόμα δεν γνωρίζετε. Το εγώ είναι γεμάτο από την συνειδητή ψευδαίσθηση, πως όλα είναι υπόθεση της γνώσης, και με τον τρόπο αυτό επέρχεται η στασιμότητα της ζωής.

Ένας ιδιαίτερος τύπος άνδρα με μητρικό σύμπλεγμα συναρπάζεται από την φροϋδιανή ψυχολογία, γιατί η επίδραση της στο άτομο είναι όμοια με την επίδραση του μητρικού συμπλέγματος: είναι μια άλλη φυλακή, αλλά αυτή την φορά είστε φυλακισμένοι σε μια κατάσταση που είναι γνωστή στην διάνοια σας. Το σύστημα του Freud έχει τα κενά του, αλλά ο ιδρυτής του δεν τα παραδέχεται. Είχε φτιάξει μια θεωρία του ασυνειδήτου, που το θεωρεί ως κάτι πέρα για πέρα γνωστό, με εξαίρεση την φυσική πλευρά του, από την οποία έλπιζε να βρει ανοίγματα προς την βιολογική χημεία. Στην θρησκευτική ή την φιλοσοφική πλευρά δεν υπάρχουν ανοίγματα. Εκεί είναι όλα επακριβώς προσδιορισμένα. Για τον λόγο αυτό, η φροϋδιανή ανάλυση είναι τόσο ελκυστική στα θύματα του βαρέως τύπου μητρικού συμπλέγματος, με την φοβισμένη και μικρόψυχη στάση τους, γιατί τους προσφέρει ένα καταφύγιο. Η γλώσσα μαθαίνεται εύκολα, και καθένας που έκανε ανάλυση για ένα εξάμηνο, ξέρει τα πάντα περί αυτής. ΄ένας τέτοιος ασθενής θα σας φέρει το όνειρο του με έτοιμη την ερμηνεία. Εσείς δεν το καταλαβαίνετε και διερωτάστε τι να σημαίνει, αλλά ο ασθενής θα σας διακόψει και θα ρωτήσει μήπως πρόκειται πάλι περί οιδιπόδειου καταστάσεως. Τέτοιοι άνθρωποι τα έχουν όλα πρόχειρα (έτοιμες απαντήσεις) και γι' αυτό η ζωή δεν μπορεί να κυλίσει πια.

Η φροϋδιανή ανάλυση είναι συχνά εντελώς κενή από αίσθημα. Αυτό εκφράζεται στην πράξη από το γεγονός πως ο γιατρός δεν πρέπει έχει κανένα προσωπικό αίσθημα για τον ασθενή, και τα οποία επιμελώς αποφεύγει καθήμενος πίσω από τον ασθενή. Κάθε προσωπικό αίσθημα, κάθε συναισθηματική αντίδραση είναι ύποπτη. (Μιλώ εδώ για την αυστηρή σχολή-σήμερα υπάρχουν διάφορες κατευθύνσεις, εδώ αναφέρομαι στην παραδοσιακή στάση.) Όταν η συναισθηματική λειτουργία του ασθενούς έχει ήδη υποστεί βλάβη, η καταστροφή είναι κοντά, και η ρωγμή χειροτερεύει. Ο ασθενής μας είχε προσλάβει, σαν ΄ένας έξυπνος πίθηκος, την φροϋδική ερμηνεία, για να δικαιολογήσει τον δονζουανισμό του. Δεν επιρρίπτω ευθύνες στον αναλυτή του. Υποθέτω πως ήταν δικό του το τρικ. Κάθε φορά που πλησίαζε(συναισθηματικά) υπερβολικά ένα κορίτσι, νόμιζε πως ήταν πάλι το μητρικό σύμπλεγμα, και γι' αυτό απομακρυνόταν άμεσα. Με τον τρόπο αυτό τον βοηθούσε η  φροϋδική νοοτροπία να συνεχίζει τον δονζουανισμό του. Το κακό είναι πως υπάρχει και αλήθεια εκεί μέσα. Φυσικά, η σύντροφος για τον Δον Ζουαν, την οποία ψάχνει στις διάφορες γυναίκες, είναι η μητέρα, ώστε είναι δικαιολογημένο να έχει την μια περιπέτεια μετά την άλλη, και κάθε φορά να φεύγει, γιατί είναι το μητρικό σύμπλεγμα. Αυτή είναι μια θαυμάσια δικαιολογία φυγής! Και είναι αλήθεια πως αυτοί οι πρώτοι ενθουσιασμοί -δηλαδή για το παιγνίδι με την άνιμα-  πηγάζουν από το μητρικό σύμπλεγμα, και αποδεικνύονται ψευδαισθήσεις. Δεν είδα μέχρι τώρα κανένα άνδρα, ο οποίος να ήταν για αρκετό καιρό συναισθηματικά συνδεδεμένος με μια γυναίκα, και να μην είχε υποφέρει λόγω της απομυθοποίησης και απογοήτευσης, και στο τέλος να μην είχε συνειδητοποιήσει την προσωρινότητα κάθε επιγείου ζωής.

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος