Marie Louise von Franz --- Puer aeternus (39)

Συνέχεια απο  Τρίτη, 29 Μαΐου 2012

Puer aeternus

Μέρος δεύτερο

Μια πραγματική περίπτωση
5 Το μεγάλο όνειρο 10

Είχαμε πει επίσης, πως η νεκροκεφαλή θα μπορούσε να παριστάνει και το πρόβλημα του θανάτου. Ένα από τα προβλήματα του Puer, είναι πως όταν μπαίνει στη ζωή, πρέπει να δει κατά πρόσωπο το γεγονός πως εμπλέκεται με την θνητότητα του και το πεπερασμένο του κόσμου: πρέπει να αντιληφθεί τον ίδιο του τον θάνατο. Αυτή είναι μια παραλλαγή του αρχαίου μυθολογικού μοτίβου, όπου ο άνθρωπος μετά την εκδίωξη του από τον παράδεισο, που είναι ένα είδος αρχετυπικού μητρικού σώματος, πέφτει στην εμπειρία πως είναι ατελής και εφήμερος. Από αυτή την νεκροκεφαλή, την συνειδητοποίηση του θανάτου, προέρχεται μια έκρηξη φωτός, και δείχνει με τον τρόπο αυτό, πως από μια τέτοια αντίληψη θα προέλθει ακόμα περισσότερο φως, δηλαδή ο ονειρευόμενος θα φωτιστεί, εάν σκεφτεί το γεγονός αυτό και αποδεχθεί αυτή την πραγματικότητα της ζωής.

Κατόπιν αλλάζει εντελώς το τοπίο και χάνει τις πελώριες διαστάσεις του. Τώρα στον πάτο της κοιλάδας βρίσκεται το λινόλεουμ. Ο νεαρός κοιτάει κατ’ αρχάς μέσα από την σχισμή προς τα κάτω, και βλέπει τα αστέρια κάτω. Μετά έρχεται ο σκοτεινός ουρανός με τα φωτεινά αστέρια και μετά το κιτρινωπό λινόλεουμ, όπου τα φωτεινά αστέρια έγιναν καφετιές κηλίδες. Κοιτάζει την ίδια εικόνα, αλλά τα χρώματα έχουν αντιστραφεί: ό,τι ήταν φωτεινό έγινε σκοτεινό, και το αντίστροφο. Αυτό είναι πολύ σουρεαλιστικό για τον νεαρό. Για το λινόλεουμ δεν έχω άλλη εκδοχή, παρά την αποστροφή του ονειρευόμενου προς την ψυχρότητα και την ακαλαίσθητη επίδραση του. Πρέπει να προσθέσουμε το δικό μας υλικό, ακόμα κι’ αν αυτό είναι αυθαίρετο.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως το λινόλεουμ είναι το συνηθισμένο πάτωμα στα μικροαστικά διαμερίσματα και σπίτια φτωχών. Είναι κάτι φθηνό, και θυμίζει μια ατμόσφαιρα χωρίς γούστο, σε μικρόψυχα διαμερίσματα, που μυρίζουν έντονα λάχανο. Για πρώτη φορά στο όνειρο, δεν σκεπάζει το πάτωμα η φύση. Αντί αυτής υπάρχει μια ουσία κατασκευασμένη από τον άνθρωπο, με όλη της την ερημιά, στην οποία προστίθεται και η απώλεια των τεράστιων διαστάσεων του τοπίου, και όλα γίνονται επίπεδα. Τα αστέρια έγιναν σκοτεινές κηλίδες, και αυτό που ήταν καφετί χώμα, έγινε κιτρινωπό λινόλεουμ. Εδώ εμφανίζεται ο κίνδυνος της πτώσης στην κοινότοπη ακομψία.  Είχα συζητήσει το κομμάτι αυτό του ονείρου με τον Jung. Η απάντηση του ήταν η εξής:

«Το λινόλεουμ είναι η ουσία της ακαλαίσθητης, κοινότοπης, αστικής, φτωχής πραγματικότητας: γάμος, φόροι, διεύθυνση οικίας, γαλατά, καθαρίστρια, ενοίκιο...το ορθογώνιο σχήμα της γης με τις απότομες γωνίες, όπου δεν υπάρχει κανένα σύμβολο. Το σύμβολο λοιπόν είναι αυτό που μια τέτοια ύπαρξη θρυμματίζει, πνίγει και φυλακίζει. Αυτή είναι η πολύ δαιμονική δύναμη του συμβόλου από το οποίο ο Puer πολύ θα ήθελε να φύγει, και όμως τον κρατάει σαν μαγνήτης. Στην δύναμη αυτή όμως θα έπρεπε να υποταχθεί, γιατί όποιος πάει στον τόπο του τρόμου, έχει νικήσει τον φόβο. Το μυστικό να είσαι κρυμμένος στο κοινό τοπο: όποιος φεύγει από αυτό, περιπίπτει σε ένα φανταστικό φόβο. Το να υπάρχεις έτσι απλά είναι «satori» (γνώση της ουσίας του Είναι, ιαπωνικά), κοντά στον εαυτό. Πρέπει να γίνει κανείς μικρός και άσχημος, για να απαλλαγεί από το τσόφλι. Μόνο με την εξωτερική μικρότητα, μπορεί κανείς να δει και να επιτύχει το μεγαλείο. Θα έπρεπε να κάτσει στο λινόλεουμ και να διαλογισθεί: tat twam asi (αυτός είσαι εσύ,σανσκριτικά. Έχει την έννοια πως ο εαυτός ταυτίζεται με την τελική πραγματικότητα). Ο γιος της μαμάς μπορεί να βρει τον εαυτό του μόνο μέσα στην ύλη.»

Στο όνειρο λοιπόν εξαφανίζονται οι τεράστιες διαστάσεις, ομαλοποιούνται. Αυτό σημαίνει πως με την πτώση του στην κοινοτοπία, οι μεγάλες πολικότητες και οι ισχυρές για την αδύναμη προσωπικότητά του εντάσεις μικραίνουν, και οι αντιθέσεις πλησιάζουν η μια την άλλη. Τα αστέρια όμως, που παριστάνουν την φωτιστική πτυχή των αρχετυπικών συμπλεγμάτων, έχουν μετατραπεί σε σκοτεινά σημεία.

Πως εμφανίζεται στους κανονικούς ανθρώπους ο αρχετυπικός πυρήνας των συμπλεγμάτων; Θα έλεγαν πως η ζωή είναι ξεκάθαρη, εκτός από μερικά άβολα σημεία, τις σκοτεινές κηλίδες-τα συμπλέγματα! O Jung ανακάλυψε τα συμπλέγματα του ασυνειδήτου  ως σκοτεινά σημεία, δηλαδή σαν τρύπες στο πεδίο της συνειδήσεως μας. Με τα πειράματα συνειρμών ανακάλυψε πως το πεδίο της συνειδητότητας ήταν σταθερό, πως μπορούμε να κάνουμε σαφείς και ορθούς συνειρμούς, εκτός και εάν αγγίξουμε κάποιο σύμπλεγμα, γιατί εκεί υπάρχει τρύπα. Όταν κατά το πείραμα συνειρμών γίνει επαφή με κάποιο σύμπλεγμα, δεν υπάρχουν πια συνειρμοί, ή είναι καθυστερημένοι. Η κανονική λοιπόν αντίληψη για το ασυνείδητο είναι λοιπόν η εξής: όλα είναι σαφή, εκτός από τα σκοτεινά σημεία των συμπλεγμάτων, πίσω από τα οποία βρίσκονται τα αρχέτυπα. Αυτό γίνεται πάντα αντιληπτό όταν υπάρχει μια ισχυρή εναντιοδρομία. Όταν οι άνθρωποι μετά από ψυχωτική φάση περνούν από την ούτω καλούμενη «αναδρομική ανόρθωση της προσωπικότητας», τότε ονομάζουν ως σκοτεινά σημεία που πρέπει να αποφευχθούν, αυτό που προηγουμένως ήταν γι’ αυτούς φωτισμός (η πηγή μια υπερβολικά φωτεινής κατανόησης, όταν πέφτει κανείς στο συλλογικό ασυνείδητο). Αυτή είναι μια πολύ αρρωστημένη κατάσταση. Όταν χρησιμοποιούνται ψυχοφάρμακα για να βγουν άρρωστοι από την ψυχωτική φάση, τότε αυτοί τείνουν να απωθήσουν όλη την εμπειρία του συλλογικού ασυνειδήτου, μαζί με τον ερεθισμό και τον φωτισμό που δέχτηκαν, και το ονομάζουν όλο αυτό σκοτεινό σημείο, για το οποίο δε θέλουν νά ακούσουν πια τίποτα. Αυτή είναι η συνηθισμένη εξισορρόπηση, όταν το εγώ είναι πολύ αδύναμο για να αντέξει τις αντιθέσεις, και να δει και τις δυο πλευρές: ότι δηλαδή τα αρχέτυπα είναι από την μια πηγή του φωτισμού, από την άλλη όμως πως πρέπει να κρατήσει τα πόδια πάνω στο χώμα αυτού του κόσμου.  Στο όνειρο που αναλύουμε, φαίνεται πως ο νεαρός κινδυνεύει να περιπέσει στην εσωτερική αντίθεση, στην πλήρη κοινοτοπία. Του είχα όμως γράψει, πως αυτή είναι μια φάση από την οποία πρέπει να περάσει, και πως αφού έπεσε στο ασυνείδητο πρέπει να έχει εμπιστοσύνη πως αυτό θα τον πάει ένα βήμα πιο πέρα. Πως δηλαδή είναι σε μια διαδικασία η οποία δεν μπορεί να σταματήσει. Θα πέσει στην εξωτερική κοινοτοπία- θα εγκαταλείψει τα ιδανικά που είχε και θα γίνει άγγελος που έχασε τα φτερά του.

Μέσα στο όνειρο υπάρχουν δυο αλλαγές: στην αρχή η γόνιμη γη, μετά ο θάνατος και στο τέλος κάτι πάνω στο οποίο μπορεί να σταθεί. Είναι κρίμα που το όνειρο δεν σταμάτησε όταν είχαν εμφανιστεί οι αγροί. Αυτό θα ήταν μια πλήρης λύση του προβλήματος. Αλλά δεν ήταν ικανός να δει την πραγματικότητα ως κάτι το οποίο μπορεί κανείς διαμορφώσει και να επεξεργαστεί. Η φύση του ήταν παθητική. Έψαχνε κάτι όπου μπορούσε να σταθεί, αλλά δεν μπορούσε να στραφεί στην ανδρική στάση προς την πραγματικότητα, δεν μπορούσε να πει πως όταν τα πράγματα δεν του ταίριαζαν, είχε την δυνατότητα να τα αλλάξει, διαμορφώσει και να αφήσει την σφραγίδα του πάνω τους. Η δημιουργική ανδρική χειρονομία, να πάρει τον πηλό και να τον πλάσει σύμφωνα με τις ιδέες του, δεν του ήταν δυνατή. Έμεινε παθητικός και αποδεχόταν την πραγματικότητα, αλλά αυτή έπρεπε να τον ανέχεται και να είναι κάτι όπου μπορούσε να σταθεί. Αυτό βέβαια είναι καλύτερο από το προηγούμενο, όπου έπεφτε στον απύθμενο γκρεμό. Δεν έχει βρει ακόμη τον ανδρισμό του, αλλά εξαρτάται ακόμα από την μητρική βάση. Το πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα που έχει λόγω έλλειψης ανδρισμού, θα το δούμε στο επόμενο όνειρο.

 Ας πούμε όμως πρώτα κάποια πράγματα για το χρώμα του πατώματος. Το κίτρινο υπονοεί διαίσθηση, και για μια διαισθητική προσωπικότητα, η πραγματικότητα είναι αυτό που προκαλεί τις δυσκολίες, πάνω στις οποίες σκοντάφτει στη ζωή. Αυτό όμως το πάτωμα δεν μπορώ να το συνδέσω με την διαίσθηση, -εκτός από το γεγονός πως ο νεαρός ήταν ξεκάθαρα διαισθητικός, πράγμα που σημαίνει πως είχε βρει την βάση της κύριας λειτουργίας του. Ήταν εντελώς «αγέννητος», ώστε δεν μπορούσε να αναπτύξει ούτε την κύρια ούτε την υποδεέστερη λειτουργία. Το σύμπλεγμα του εγώ ήταν αδύναμο, δεν υπήρχε ανεπτυγμένη συνείδηση, και επομένως η διαισθητική του λειτουργία θα μπορούσε να γίνει κάτι πάνω στο οποίο θα μπορούσε να βασιστεί με εμπιστοσύνη. Το αντίθετό της θα ήταν η πραγματικότητα (με την οποία σχετίζεται κανείς μέσω της αισθητικής λειτουργίας), αφού η διαίσθηση βρίσκεται σε συνεχή διαμάχη με τη πραγματικότητα. Η γήινη πραγματικότητα είναι ο μεγάλος σταυρός για τον διαισθητικό.

Έτσι φαίνεται με την πρώτη ματιά πως χρειάζεται το λινόλεουμ για να σταθεί, και να είναι σε θέση να βρει τα αστέρια. Η γέννηση όμως της συνειδήσεως έχει ως πρώτο βήμα την ανάπτυξη της μείζονος λειτουργίας, πράγμα που λαμβάνει χώρα στην ηλικία μεταξύ 20 και 30 ετών. Στην περίπτωση μας αυτό θα σήμαινε, πως με ένα τόσο «αγέννητο» άνθρωπο, θα πρέπει κανείς να τα δώσει όλα ώστε να αναπτύξει την μείζονα λειτουργία του. Πολλά χρόνια αργότερα μπορεί να πάει στην ελάσσονα λειτουργία, ώστε να ανακαλύψει το πρόβλημα πίσω από τους ενοχλητικούς παράγοντες της πραγματικότητας.

 Συνεχίζεται

Αμέθυστος