Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ (2)

Συνέχεια απο : Δευτέρα, 18 Μαρτίου 2013

Η ΑΥΤΟΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΥΒΕΡΝΩΝΤΩΝ.

Στην κριτική του καθαρού λόγου ο Κάντ ορίζει πώς η σκέψη η ίδια κινείται με ένα μεθοδολογικό κριτήριο, την αρχή της ομοιογένειας, η οποία αρχή όμως, εκτός του ότι αποτελεί το συστατικό στοιχείο του Εγώ και είναι η πηγή της λογικής αποτελεί και την βασική λειτουργία ακόμη και της πρωτόγονης σκέψης. Ο πρωτόγονος δρά και σκέπτεται σαν ένας αληθινός φιλόσοφος (αφού ο ίδιος ο Κάντ μείωσε την φιλοσοφία στο επίπεδο της κοινής γνώμης). Συνδυάζει τα δεδομένα της αισθητής του εμπειρίας και προσπαθεί να τα οδηγήσει σε μία τάξη με κάποια συνέπεια και συστηματικότητα. Η διαφορά αυτής της σκέψης απο την σκέψη του Χέγκελ π.χ. είναι απλώς διαφορά βαθμού, η βάση τους είναι ίδια. Το θαύμα και ο τρόμος, είναι σταθερά θεμέλια της ζωής και του πρωτόγονου και του μοντέρνου και πρόκειται για την στάση του ανθρώπου μπροστά στο φαινόμενο του θανάτου.

Επειδή λοιπόν η πρωτόγονη σκέψη είναι μυθική, η ρίζα που καταδυναστεύει τον σημερινό Ευρωπαίο και τον οδηγεί σε λανθασμένες πολιτικές επιλογές βρίσκεται στην πρωτόγονη σκέψη. Η ερμηνεία της οποίας γίνεται εφικτή, τί περίεργο, με την βοήθεια της κριτικής του καθαρού λόγου του Κάντ.

Έτσι λοιπόν ο πρωτόγονος αναρωτιέται: «Κατ’αρχάς ποιό πράγμα κάνει την διαφορά ανάμεσα σ’ένα ζωντανό σώμα και ένα νεκρό; Τί πράγμα καθορίζει το ξυπνητό, τον ύπνο, την έκσταση, την ασθένεια, τον θάνατο; Κατά δεύτερο λόγο, τί πράγμα είναι εκείνες οι ανθρώπινες μορφές που εμφανίζονται στα όνειρα και στα οράματα; Κάθε άνθρωπος λοιπόν διαθέτει δύο πράγματα που του ανήκουν. Μία ζωή και ένα φάντασμα. Σε στενό δεσμό με το σώμα. Η ζωή καθότι του επιτρέπει να αισθάνεται, να σκέπτεται και να πράττει. Το φάντασμα σαν εικόνα του ή σαν δεύτερο Εγώ. Και τα δύο διαχωρίζονται απο το σώμα. Η ζωή, διότι το εγκαταλείπει νεκρό, το φάντασμα διότι εμφανίζεται σε κάποια απόσταση απο το σώμα. Η σύνθεση αυτών των δύο πραγμάτων έδωσε την έννοια της ψυχής φάντασμα. Μία γνώμη που βρίσκεται παντού στην οικουμένη. Αυτή η πεποίθηση είναι τόσο ομογενής σε όλο τον κόσμο που μας βοηθά εύκολα να συμπεράνουμε πώς αποτελεί την πιό καθαρή απόδειξη στην πίστη των ανθρώπων στα δεδομένα των αισθητηρίων τους, στον αισθητό κόσμο.

Ο ανθρωπολόγος Lery-Bruhl, διαφώνησε με την τοποθέτηση αυτή, επιμένοντας πώς ο πολιτισμένος άνθρωπος διαθέτει μία λογική άγνωστη στην πρωτόγονη σκέψη, η οποία είναι προ-λογική ή μυστικιστική.

Πάλι ο Κάντ, μπορεί να λύσει αυτή την αντίθεση. Η αρχή της ομοιογένειας είναι μεθοδολογική, δέν είναι οντολογική, αντικειμενική! Δέν είναι συστατική του όντος. Οι κανονιστικές αρχές γίνονται αντιφατικές όταν λαμβάνονται σαν συστατικές. Οι κανόνες αυτοί μπορούν να χρησιμεύσουν σαν γνωμικά, σαν αποφθέγματα σοφίας ή σαν ηθικές αρχές.

Ένας προτιμά την ενότητα και την ομοιογένεια και ένας άλλος την διαφορά και την ιδιαιτερότητα. Κάθε γνώμη στηρίζεται στην προτίμηση της μίας ή της άλλης κανονιστικής αρχής της σκέψης. Οι γνώμες μας αυτές δημιουργούν προβλήματα όταν αντιμετωπίζονται σαν αντικειμενική, αληθινή γνώση. Είναι τρόποι της νοήσεως, δέν ανήκουν στην οντολογία, στην σύσταση του όντος.

Και όμως, τονίζει ο Κασσίρερ, απο όλες αυτές τις θεωρίες και εξηγήσεις λείπει το ουσιαστικό στοιχείο του μύθου, το παράλογο, το συγκινησιακό βάθος του μύθου, λόγω του οποίου ο μύθος ενυπάρχει ή χάνεται. Για να πάρουμε μία ιδέα της τεράστιας διαφοράς, παρόλες τις ομοιότητες με την μυθική σκέψη, απο την σύγχρονη νοοτροπία, ας ακούσουμε τί λέει ο ανθρωπολόγος Franz Baas, για την γλώσσα της φυλής Kwakintl. «Θα διαβάζαμε με πολύ μεγαλύτερη ευχαρίστηση τις εφημερίδες μας εάν η γλώσσα μας, όπως η διάλεκτος των Ινδών Kwakintl, μας υποχρέωνε να πούμε εάν μία διήγηση βασίζεται στην δική μας απευθείας εμπειρία ή σε ένα συμπέρασμα, ή σε κάτι που ακούγεται ή εάν αυτός που την μεταφέρει την ονειρεύτηκε!»

Η πρωτόγονη, μυθική σκέψη, αντίθετα απο ότι πιστεύουμε, είναι πρωτογενής, και στηρίζεται στο μάθημα της φύσεως, στην απέραντη διαφορά και διάκριση που υπάρχει στην φύση και στην ομορφιά της. Είναι αγαθή και πιστή στην μητέρα Φύση που την τρέφει και την διδάσκει. Η δική μας σκέψη, στηριγμένη στην φανταστική νίκη μας στην Φύση, δέν διακρίνει πλέον την πραγματικότητα απο την επινόηση και την φαντασία. Η δική μας σκέψη δέν έχει ακρίβεια, όπως η πρωτόγονη, διότι δέν είναι απαραίτητη στην επιβίωση μας. Οι ομοιότητες και οι διαφορές είναι τόσο απαραίτητες στον πρωτόγονο άνθρωπο, ακόμη και για να γυρίσει στο σπίτι του.

Στην πρωτόγονη ζωή, η οποία είναι και η πηγή του μύθου, βρίσκουμε μία φλογερή επιθυμία των ατόμων να ταυτιστούν με την ζωή της κοινότητος και με την ζωή της φύσεως. Διότι σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και σε όλες τις μορφές της ανθρώπινης κουλτούρας βρίσκουμε μία «ενότητα στην πολλαπλότητα». Η τέχνη μάς δίνει μία ενότητα της εμπνεύσεως. Η επιστήμη την ενότητα της σκέψης. Η θρησκεία και ο μύθος μάς δίνουν την ενότητα του αισθήματος. Η τέχνη μάς διανοίγει στον κόσμο των ζωντανών μορφών. Η επιστήμη μάς παρουσιάζει ένα σύμπαν νόμων και αρχών. Η θρησκεία και ο μύθος ξεκινούν με την συνειδητοποίηση της θεμελιώδους ενότητος και καθολικότητος της ζωής.

Δέν είναι αναγκαίο αυτή η ζωή που διαπερνά το όλον να συλλαμβάνεται σε μία προσωπική μορφή. Συναντούμε πρωτόγονες θρησκείες, στις οποίες το νόημα της προσωπικότητος απουσιάζει. Όπως επίσης και θρησκείες ανεπτυγμένες, στις οποίες το προσωπικό στοιχείο χάνεται απο άλλα πιό σημαντικά στοιχεία. Οι μεγάλες θρησκείες της Ανατολής, ο Βραχμανισμός, ο Βουδισμός, και ο Κομφουκιανισμός, τείνουν πρός το απρόσωπο. Η ταυτότητα των ουπανισάδων είναι μεταφυσική, εκφράζει την θεμελιώδη ενότητα του Εγώ με το Σύμπαν, του Άτμαν με το Μπράμαν. Είναι μία αφαιρετική ταυτότητα, θεωρητική!

Ίδια όμως στην δομή με την πρωτόγονη ταυτότητα, η οποία χάνεται ταυτιζόμενη στην Φύση, ενώ οι Ανατολικές πιό εκλεπτυσμένες εκδοχές ταυτότητος, χάνονται ταυτιζόμενες με τον κόσμο, το Σύμπαν.

Η Ελληνική φιλοσοφία υπήρξε η θαυμαστή μεσαία οδός. Δύσκολη και ανεπανάληπτη. Γι’αυτό και εγκατελείφθη γρήγορα για πιό εύκολες λύσεις. Ο Όμηρος ήδη αρχίζει να διαγράφει την παρουσία μίας διαφορετικής ψυχής, διαφορετικής απο την γνωστή ενότητα ψυχής και σώματος, του αισθητού κόσμου. Μίας ψυχής ηρωϊκής, που αψηφά τον θάνατο. Η οποία γεννιέται απο τον θυμό του Αχιλλέα ενάντια στον Δεσποτισμό της εξουσίας που αφάνιζε τον ξεχωριστό άνθρωπο, μέχρι την αφύπνιση της πατρότητος του Οδυσσέα, που τον παρακίνησε τελικώς να εγκαταλείψη τις ηδονές, για να γνωρίσει τον γιό του και να επιστρέψει. Και φθάνει μέχρι την Δημοκρατία, την πατρίδα, τον ΝΟΥ. Ο οποίος εξασφαλίζει ταυτόχρονα την ενότητα και με την Φύση και με το Σύμπαν. Το ήθος, την ευθύνη, την αλήθεια. Στα αιώνια περιεχόμενα του ανθρώπου.

Τα οποία άρπαξε σαν λάφυρα η Ευρώπη. Οικοδομώντας το άτομο, το άπληστο Εγώ που φαντασιώνεται ότι είναι ο κατακτητής της Φύσεως και του Σύμπαντος, δημιουργός ζωής, Σύνθεος. Χάνοντας και την ολοκλήρωση, την τελειότητα, που έφερε στην ιστορία μας ο Ιησούς Χριστός, προσφέροντας στον καθένα μας το αθάνατο  όνομά Του, με τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, που θεμελιώνονται στην Δύναμη του ονόματος Του.

Ας επιστρέψουμε όμως στον Μύθο. Ο οποίος γεννιέται απο βαθιές ανθρώπινες συγκινήσεις. Ο Μύθος όμως πάλι δέν μπορεί να ορισθεί σαν μία απλή συγκίνηση, διότι είναι η έκφραση της συγκινήσεως. Και η έκφραση ενός αισθήματος δέν είναι το ίδιο το αίσθημα. Αυτό που ήταν μία παθητική στάση, γίνεται ενεργητική διαδικασία. Και όλες οι ανθρώπινες συγκινήσεις, είναι τελικώς ένα τελετουργικό που τελείται, που χορεύεται μπροστά στον θάνατο. Είναι μία χαμένη μάχη με τον θάνατο. Όπως η μάχη του Διγενή Ακρίτα. Στην θρησκεία ο άνθρωπος τού μύθου συναντά τον θάνατο πρόσωπο με πρόσωπο, τον αντιμετωπίζει και κλέβει την ζωή του, νικά τον φόβο του θανάτου , όχι τον ίδιο τον θάνατο. Ζεί την ζωή, η οποία είναι ηρωϊκή, ζωή αρετής, δόξας, ταιριαστή στον άνθρωπο, ζωή κοινωνίας, μέσω της εκφράσεως των συγκινήσεων, μέσω της μελέτης θανάτου που γεννά τον πολιτισμό. Μέσω της τραγωδίας που γέννησε τον πολιτισμό. Αυτή η νίκη του φόβου του θανάτου γέννησε την Δημοκρατία. Το αίσθημα της αυτοπεποιθήσεως, της ισότητος και της ελευθερίας.

Εάν ο άνθρωπος δέν αναμετρηθεί με τον θάνατο, δέν διαλέξει την ζωή μέσω της ηρωϊκής πράξεως της μυήσεως, που παλεύει σε κάθε εποχή με τον θάνατο στα μαρμαρένια αλώνια. Εάν δέν επιλέξει την ελευθερία του απο τον φόβο του θανάτου, στην ζωή του θα διαλέγει πάντοτε τον θάνατο. Δηλαδή το τέλος του φόβου. Διότι ο Φόβος του θανάτου δέν αντέχεται. Σε όλες τις πτυχές της ζωής του θα διαλέγει την αυτοκαταστοφή του. Απο τον γάμο του, μέχρι την εργασία του. Μέχρι την επιλογή του πολιτικού του. Θα διαλέγει τον άνθρωπο που θα τον οδηγήσει πιό κοντά στον θάνατο. Τον θάνατο, τον δυνατότερο του, προσπαθώντας να τον εξορκίσει με την ψήφο του θυσιάζοντας την ελευθερία του στον βωμό του! Η στην ανυπαρξία του Εγώ του. Στο θάψιμο της συνειδήσεως του, που είναι η μόνη πόρτα που παραμένει ανοιχτή και μας προσκαλεί πρός την αιώνιο ζωή που είναι ο προορισμός μας. Στον αγώνα για αληθινή ζωή. Με θυμό και νοσταλγία. Ο Πάν πρέπει να πεθάνει για να ανοίξουμε στο όλον, στο φώς της δικαιοσύνης. Ο πανικός μπρός στον θάνατο πρέπει να νικηθεί. Διαφορετικά θα ζούμε όλη μας την ζωή μέσα σε πανικόβλητα κοπάδια, μέσα στον τρόπο του θανάτου, υποκύπτοντας σε κάθε απειλή. Απροστάτευτοι. Όπως ζούμε σήμερα. Επιλέγοντας την αυτοκαταστροφή μας.

Ο Κασσίρερ διακρίνει με διαύγεια την διαφορά ανάμεσα στην έκφραση του μύθου και της έκφρασης του νοήματος του πολιτισμένου κόσμου. Ο πολιτισμένος δημιούργησε την συμβολική έκφραση, ενώ ο μύθος βιώνεται άμεσα. Ο συμβολισμός ακόμη και ο γλωσσικός εκφράζει τις αισθητηριακές εντυπώσεις. Ενώ ο μύθος εκφράζει τα συναισθήματα. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι εκφράζοντας τα συναισθήματα με τον μύθο, αυτά φεύγουν, διαλύονται και μας ελευθερώνουν. Ενώ η συμβολική έκφραση συγκεντρώνει τις εντυπώσεις και τις ενοποιεί, δημιουργώντας μία εμπειρική συνείδηση. Ο μύθος προσπάθησε να διδάξει τους ανθρώπους πώς ο θάνατος δέν σημαίνει και την εξαφάνιση της ζωής του ανθρώπου. Στο τέλος μάλιστα έφτασε να δηλώσει πώς ο θάνατος είναι μία αλλαγή τής μορφής της ζωής. Ότι δέν υπάρχει ένα σύνορο συγκεκριμένο ανάμεσα στην ζωή και στον θάνατο. Στον μύθο ο θάνατος σιγά-σιγά μεταμορφώνεται σε μία εικόνα, και παύει να είναι ένα απλό φυσικό γεγονός, καθιστώντας τον κατανοητό και υποφερτό.

Απο τον μύθο στον Λόγο, ο δρόμος είναι ανοιχτός, για όποιον επιθυμεί να τον ακολουθήσει. Αλλά σήμερα στην Ελλάδα και στον κόσμο, προτιμώνται οι εύκολες, πρωτόγονες λύσεις.

Αμέθυστος.