Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (31)

Συνέχεια Σάββατο, 14 Σεπτεμβρίου 2013

ΕΓΏ-Μέρος Πρώτο
Η βελτίωση της ζωής
Ο κάθε άνθρωπος γίνεται manager του εγώ του

Matrix

«Πως μπορέσατε και δημιουργήσατε έναν τέτοιον άνθρωπο;»

Αυτή λοιπόν είναι η μηχανή που συνεχίζει να σπρώχνει την ευρωπαϊκή πολιτική και τους Ευρωπαίους πολίτες, πάνω στα σίδερα του κλουβιού της; Αυτή είναι η λογική στην οποία ολόκληρα κράτη προσαρμόζουν τις λογικές αποφάσεις τους; Περιμέναμε πως θα εμφανιζόταν μια κάποια αμφιβολία, έστω με την μορφή διερεύνησης, η οποία θα διαπίστωνε, εάν αυτή η φοβερή μηχανή, η «αγορά», που τους έχει αφήσει όλους άφωνους, πράγματι λειτουργεί έτσι όπως γράφουν οι ήδη παρωχημένες οδηγίες χρήσης.

Πως μπόρεσε μέσα στην μέση της κρίσης να γίνει λόγος από την Μέρκελ περί «δημοκρατίας συμβατικής προς την αγορά», και να εμφανιστεί μάλιστα ως όραμα αυτή η πρόταση; Και γιατί έγιναν προσπάθειες διόρθωσης στα κράτη και όχι στις αγορές; Η απάντηση είναι η εξής: σχεδόν όλες οι πολιτικές και κοινωνικές ελίτ πιστεύουν πως είναι νόμος της φύσης η θεωρία, ότι η αγορά τα ξέρει καλύτερα από αυτούς. Και μόνο εξαιτίας αυτού του μπερδέματος κατέστη δυνατόν, να μην προκληθεί αμφιβολία για την παντογνωσία των αγορών λόγω της «τήξης πυρήνα» των αγορών. Αντί της αμφιβολίας, προβλήθηκε στον κόσμο το όραμα μιας δημοκρατίας η οποία υπακούει στις αγορές, και η οποία ως φοίνιξ θα αναστηθεί από τις τοξικές στάχτες.

Αυτό που συνέβη κατά την κρίση του 2007, δεν ήταν προφανώς ένα εφήμερο, παράλογο συστημικό σφάλμα. Ήταν κάτι παραπάνω από το περιοδικά επαναλαμβανόμενο evergreen «system goes wild». Τις μηχανές δεν μπορούμε απλά τις θέσουμε εκτός λειτουργίας, ή όπως συνέβη μετά την καταστροφή στην Fukushima, να ανακοινώσουμε την στροφή  όσον αφορά στις πηγές ενέργειας που σκοπεύουμε να χρησιμοποιήσουμε. Το ότι στις περιπτώσεις αυτές μιλούμε περί «τεράτων», δείχνει πως το συλλογικό ασυνείδητο καλλιεργεί την υποψία, πως πρόκειται για κάτι ζωντανό, το οποίο απελευθερώθηκε από τα δεσμά του.

Οι έρευνες της αυστριακής κοινωνιολόγου Karin Knorr-Cetina,  στα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης και Ζυρίχης, έχουν δείξει, πως οι traders δεν βιώνουν πια τα ψηφιακά συστήματα τους ως μέσα επικοινωνίας, αλλά ως αυτόνομες βιολογικές μορφές ζωής, και ως ένα «ανώτερο πλάσμα» (greater being)¹⁹¹. Μετά από αυτή την σύντηξη  ανθρώπου και μηχανής, οι οθόνες των υπολογιστών δεν είναι πια «παράθυρα» προς τις αγορές, όπως ήταν κατά την δεκαετία του ’90, αλλά είναι οι ίδιες οι αγορές. Ας το πούμε καλύτερα: «είναι πεδία πάνω στα κτίζεται ολόκληρος ο οικονομικός και πνευματικός κόσμος»192, είναι μια μεταμόρφωση η οποία εκτελείται ακόμα και στα «προσωπικά» δίκτυα, όπως το facebook.

Συνεπώς συντήκονται και όλοι οι ορισμοί της αγοράς σε ένα και μοναδικό. Μιλώντας με ένα έμπειρο trader, ο οποίος έχει δουλέψει σχεδόν σε όλα τα χρηματιστήρια του κόσμου, οι ερευνητές του έθεσαν το ερώτημα:

Τι είναι για σας η αγορά;

Τα πάντα.

Και τι είναι για σας η πληροφορία;

Τα πάντα.

Ποιος αγοράζει, ποιος πουλά, που συμβαίνουν αυτά, που είναι το κέντρο, τι κάνουν οι κεντρικές τράπεζες, τα μεγάλα fonds, τι λέει ο τύπος, τι συμβαίνει με την CDU, τι λέει ο πρόεδρος της Μαλαισίας: όλα αυτά είναι τα πάντα, πάντοτε¹⁹³.

Η ισχυρή διαίσθηση της κοινωνίας αντιλαμβάνεται πως αυτή η σύντηξη δημιουργεί ένα νέο άνθρωπο. Αντιλαμβάνεται την σχεδόν αλχημιστική διαδικασία, κατά την οποία το άτομο δημιουργείται από την μηχανή της αχαλίνωτης οικονομίας της πληροφορίας. Αυτό γίνεται σαφές σε περιπτώσεις όταν το άτομο είναι δράστης, όπως για παράδειγμα ο Γάλλος trader Jerome Kerviel, που το 2008 προκάλεσε στον εργοδότη του, την Societe Generale, ζημιά 4,8 δισεκατομμυρίων ευρώ. Στο αποκορύφωμα της κρίσης, ο Kerviel είχε φανεί στα μάτια της δημοσιότητας σαν ένα είδος Che Guevara, ο οποίος ανατινάζει το σύστημα το οποίο είχε απαιτήσει ακριβώς αυτού του είδος οικονομική συμπεριφορά. Αυτά που έγραφαν οι υποστηρικτές του στο facebook ή στον γαλλικό τύπο, μοιάζουν με κάποιο κεφάλαιο της τριλογίας του «Μάτριξ».

Ο Kerviel ήταν η ενσάρκωση του cyborg, του ανθρώπου που έχει συνενωθεί με την μηχανή, που στις οθόνες του δεν έβλεπε πια τους αριθμούς ως σταθερά μεγέθη, αλλά ως μια ρευστότητα, ως ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο ηλεκτρικό ρεύμα. «Πέστε μου, ποιος είστε κύριε Kerviel;», τον ρώτησε ο δικαστής στην αρχή της δίκης.

Με τρόπο ρητορικό, που αποκάλυπτε την αλήθεια ενός ολόκληρου συστήματος, ο δικηγόρος του Kerviel, ο Olivier Metzner, έκανε μια άλλη ερώτηση: «Ποιοι είστε εσείς, Societe Generale;, Ποιοι είστε; Πως μπορέσατε και δημιουργήσατε έναν τέτοιον άνθρωπο;¹⁹⁴»

Αυτή η ερώτηση ακούστηκε και άλλη φορά. Ήταν η ερώτησε που απευθύνθηκε προς τον Dr. Viktor Frankenstein. 
Συνεχίζεται
Αμέθυστος

Σημειώσεις

191. Knorr Cetina, ‘How Are Global Markets Global? The Architecture of a Flow World’, σ. 47.

192. Knorr Cetina, ‘How Are Global Markets Global? The Architecture of a Flow World’, σ. 48.

193. Knorr Cetina, ‘How Are Global Markets Global? The Architecture of a Flow World’, σ. 47.

194. Das, Extreme Money, σ. 229.