Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (33)

Συνέχεια από Τρίτη, 8 Οκτωβρίου 2013

Mind’s Eye β

Η δημοκρατία, η συμβατή με την αγορά, φορτώνεται (boot) στο υπολογιστικό σύστημα

Ο Philip Bobbitt δημιούργησε τον όρο «κράτη της αγοράς της πληροφορίας», για να περιγράψει αυτά τα νέα κράτη. Ο νομικός αυτός είναι ένας Αμερικανός πρωτοπόρος πολιτικός στοχαστής με επιρροή, τέως μέλος του συμβουλίου ασφαλείας, δημοκρατικός, και κάθε άλλο παρά «Big Brother». Είχε εργαστεί για τον Bill Clinton, ο George Bush είχε συμπεριλάβει τις τοποθετήσεις του Bobbitt στην «State of the Union» ομιλία του το 2004.

 Δυο χρόνια μετά την χρεοκοπία της Lehman, υπό την επιδοκιμασία του Henry Kissinger, του Niall Ferguson και εν γένει του πολιτικού κατεστημένου των ΗΠΑ, ο Bobbitt απαίτησε να γίνει αυτό, για το οποίο η οικονομικά πληγωμένη Ευρώπη μόλις είχε αρχίσει να προετοιμάζεται. Πρότεινε και προέβλεψε μια «νέα συνταγματική τάξη, η οποία θα αντικαταστήσει το εθνικό κράτος», όπως και την μετατροπή του κόσμου μας σε «κράτη της αγοράς της πληροφορίας».

Το μάθημα από την παρούσα κρίση, για τον Bobbitt, δεν είναι η αμφισβήτηση του δείκτη νοημοσύνης των αγορών, αλλά το αντίθετο: οι αγορές κατέστησαν τα κράτη ακατάλληλα, επειδή τα κράτη δεν καταλαβαίνουν τις μοντέρνες διαδικασίες που αφορούν το χρήμα και την πληροφορία. Τα κράτη της πληροφορίας έχουν ένα απλό μήνυμα: δώστε μας πληροφορίες για αυτά που σκέφτεστε, που σχεδιάζετε ή που θέλετε να αγοράσετε, και εμείς θα σας δώσουμε νέες ευκαιρίες για την ανάπτυξη και την καριέρα σας. Ταυτόχρονα, το μοντέρνο κράτος της αγοράς της πληροφορίας, εγγυάται ελάχιστες απαιτήσεις ευμάρειας.

Ο Bobbitt δεν λέει ότι βρίσκει σωστή αυτή την εξέλιξη. Την περιγράφει απλώς σαν νόμο της φύσης: την περιγράφει έτσι όπως περιγράφονται σήμερα όλες όλες οι κοινωνικές μεταβολές, ως αποτέλεσμα δηλαδή μιας τεχνολογικής αιτιοκρατίας.

Οι πατέρες του «νούμερο 2» είχαν θεωρήσει την αγορά ως ένα τεράστιο υπολογιστή. Μια μηχανή που επεξεργάζεται τις πληροφορίες και  καθορίζει δίκαια τις τιμές. Ο Bobbitt κάνει το επόμενο βήμα: βλέπει το κράτος ως υπολογιστή-ένα είδος Apple-Super-iMac με εξαιρετικά γρήγορο chip και με cool Design-το οποίο μας αναγκάζει να προσλάβουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές, όπως ακριβώς το είχαν κάνει το κινητό τηλέφωνο, ο υπολογιστής, το facebook, η πάπια του Vaucanson, τα αυτόματα του Friedrich, η ατμομηχανή του Watt.

«Μια νέα συνταγματική τάξη, η οποία ενσαρκώνει αυτή την μεταβολή, θα αντικαταστήσει το εθνικό κράτος», είχε γράψει ο Bobbitt. Δεν αναφέρεται στον Mr. Hyde, και εκφράζεται διπλωματικά κατά κάποιο τρόπο. Σε προτάσεις όπως αυτές, αντηχούν οι πατέρες του «νούμερο 2»:

«(Το κράτος της οικονομίας της πληροφορίας) θα απορρίψει πολλές από τις λειτουργίες του. Με τον τρόπο αυτό θα μεταπεισθεί εν μέρει η νομιμότητα(καταλληλότητα) του κράτους: δε θα εγγυάται πια ένα κράτος ευμάρειας, αλλά θα συμβάλει στην μεγιστοποίηση των ατομικών ευκαιριών, και έχει μεθόδους εφαρμογής τεχνικών πολέμου και άμυνας, που είναι απροσπέλαστες στο εθνικό κράτος.¹⁹⁹»

Δεν μπορεί να περιγραφεί με μεγαλύτερη ακρίβεια, πως το «νούμερο 2» θέλει να μειώσει την ανθρώπινη συμπεριφορά, πως θέλει να είναι το κράτος, μέσα στο οποίο θα ζουν οι άνθρωποι του. Και το καλύτερο: οι τεχνικές του πολέμου είναι τεχνικές χρήσης της πληροφορίας, όπως το τεκμηριώνει ο Bobbitt, και όπως το γνωρίζουν όλοι, και ενσαρκώνονται στο «Eye in the Sky», το μάτι που τα βλέπει όλα. Και όπως ακριβώς την στιγμή, το δευτερόλεπτο, που γράφεται αυτή η ΛΕΞΗ εκατοντάδες χιλιάδες συναλλαγών διεξάγονται από τους High-Frequency-αλγόριθμους, οι High-Frequency-αλγόριθμοι του κράτους της οικονομίας τη πληροφορίας παρακολουθούν τις κινήσεις των πολιτών του. Ότι καταγράφουν οι δεκάδες χιλιάδες μη επανδρωμένα αεροσκάφη που πετούν στον ουρανό της Αμερικής, αλλά και οι άπειρες κάμερες παρακολούθησης κάτω στη γη, ερμηνεύεται όπως οι κινήσεις των Ρώσων κατά τον Ψυχρό Πόλεμο ή όπως οι κινήσεις των μετοχών στις αυτόματες αγορές. Το «νούμερο 2» δεν είναι πια ένα ον που κατέχει ελλιπείς πληροφορίες.

Το «Mind’s Eye», ένα πρόγραμμα του Πενταγώνου, σχεδιάζει να εξοπλίσει με οπτική διάνοια όλα τα συστήματα παρακολούθησης της καθημερινής ζωής. Στο κοινωνικό επίπεδο, αυτό αντιστοιχεί με ότι έκαναν τα πληρώματα των ραντάρ κατά την δεκαετία του ’50. Εν τέλει, το σύστημα συμβολικών πράξεων και συναλλαγών μεταφέρεται στην ζωή των ανθρώπων.

Πριν λίγο καιρό, οι ερευνητές από το πανεπιστήμιο Carnegie-Mellon, παρουσίασαν ένα σύστημα, το οποίο όχι μόνο είναι σε θέση να αποκωδικοποιήσει τα βίντεο παρακολούθησης, αλλά προσπαθεί να προβλέψει τι είναι το επόμενο που θα συμβεί200. Τα βίντεο κόβονται σε μεμονωμένα επεισόδια, τα οποία συνδέονται με όρους «παραλαμβάνω», «μεταφέρω» ή «θάβω»: αν κάποιος «παραλαμβάνει» ένα σώμα, το «μεταφέρει» ή το «θάβει», το σύστημα προειδοποιεί τους χειριστές, οι οποίοι αναλόγως της κατάστασης μπορεί να γίνουν εν μέρει μηχανές.

Τα μοντέλα της θεωρίας των παιγνίων παίζουν προς το παρόν ένα περιορισμένο ρόλο. Χρησιμεύουν ίσως στην πρόβλεψη συμπεριφορών και κοινωνικών στρατηγικών, αλλά είναι μόνο το ένα συστατικό. Για τα «μάτια» που βρίσκονται στον ουρανό είναι πολύ πιο σημαντικές οι μέθοδοι αναγνώρισης εικόνας, στατιστικές αναλύσεις και πιθανόν και τα νευρωνικά δίκτυα. Όλα όμως είναι ζήτημα του βαθμού οργάνωσης. Ο Hal Varian, δεν είναι ο μόνος που πιστεύει πως η συμπεριφορά μπορεί να προβλεφθεί με την βοήθεια της ισορροπίας Nash.

Αυτό όμως, όπως δείχνουν τα σχέδια ασφαλείας του αεροδρομίου του Los Angeles, δεν είναι κατ’ ανάγκην μια απειλή για μας²⁰¹. Το πρόβλημα της αποτροπής επιθέσεων τις οποίες προτίθεται να κάνει ένας «ευφυής αντίπαλος» (η τρομοκρατία), το έλυσαν εκεί με μοντέλα της θεωρίας παιγνίων. Το μοντέλο αυτό διαμοιράζει τα πόστα του προσωπικού ασφαλείας βάσει ενός πολύπλοκου συστήματος, που σκοπό έχει να αυξήσει τόσο πολύ τα «έξοδα» του αντιπάλου(θα αναγκαστεί να παρακολουθεί συνέχεια τις αλλαγές), ώστε να τον κάνει να παραιτηθεί. Τέτοιες εφαρμογές όμως, που δεν έχουν άλλο σκοπό από τον διαμοιρασμό ενός περιορισμένου σε αριθμό προσωπικού (αστυνομία πχ.), είναι σε άλλες περιπτώσεις μέθοδοι παρακολούθησης. Τι θα γίνει, όταν στην εποχή των Big Data, ολόκληρη η ζωή μας θα καταγράφεται διαρκώς μέσω μη επανδρωμένων αεροπλάνων και ψηφιακών σημάτων; Η στατιστική είναι η μια πτυχή της υπόθεσης-μια από τις σημαντικότερες, δίπλα στην θεωρία των παιγνίων. Η ανάλυση όμως του υλικού, βάσει της παραδοχής πως δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε για τις προθέσεις κάποιου ανθρώπου κάτι περισσότερο από το ότι σκοπεύει να μεγιστοποιήσει το κέρδος του, είναι από ηθικής πλευράς κάτι εντελώς διαφορετικό. Σε κάθε Charles Babbage κρύβεται ένας Sherlock Holmes, και σε κάθε Sherlock Holmes κρύβεται η γενική υποψία για τον κόσμο, που κάτι έχει να κρύψει.

Για όσο στη Δύση υπάρχουν ακόμα δημοκρατίες, δεν θα έχουμε την κατάσταση που περιγράφει ο Orwell. Και όμως η κατάσταση είναι πιθανόν πιο δραματική: τα συστήματα τα οποία προβλέπουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, δεν μπορούν παρά να στηριχθούν σε μοντέλα της θεωρίας των παιγνίων.

Με άλλα λόγια: όλα αυτά τα μάτια, στον ουρανό και στη γη, πρέπει εξ ορισμού να σκέφτονται τα χειρότερα για τον άνθρωπο τον οποίο παρακολουθούν. Τι συνέπειες έχει αυτό θα το δούμε στη συνέχεια.

Συνεχίζεται
Αμέθυστος

Σημειώσεις
199. Bobbitt, Terror and Consent, σ. 87.
200. Robert T. Collins et al., ‘A System for Video Surveillance and Monitoring’.
201. James Pita et al., ‘Using Game Theory for Los Angeles Airport Security’.