Η ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΟΦ (13)

Συνέχεια από Παρασκευή, 1 Νοεμβρίου 2013

Η ΚΕΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΥΛΗΣ.

Η δεύτερη μετα-πατερική σύνθεση, μετά τού Φλωρόφσκυ.

ΤΗΝ ΣΥΝΘΕΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ Ο ΖΗΖΙΟΥΛΑΣ ΚΑΙ .... Ο ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ

ΠΕΡΙ ΠΡΟ-ΠΑΤΕΡΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ.

Θεός-κόσμος: τα μονοπάτια του σοφιολογικού προβλήματος.

Η ΣΟΦΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΟΦ

ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΑΔΑ. 

Η Φύση και η διαφάνειά της στο θείο υποκείμενο

Η ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΟΦΙΑ. 

 

Σύμφωνα με τον Μπουλγκάκοφ η Φύση σαν απόλυτο περιεχόμενο της ζωής του Θεού έλαβε στην ιστορία της Θεολογίας πολύ μικρή προσοχή. Ενώ διαλογιστήκαμε με επάρκεια πάνω στην Τριαδικότητα, το πρόβλημα τής ομοουσιότητος ή ουσίας δεν δέχθηκε την αντίστοιχη εμβάθυνση. Η έννοια τής Φύσεως, που υιοθετήθηκε από την Θεολογία σε σχέση με την συζήτηση γύρω από την Τριάδα τής συνόδου της Νίκαιας, σαν ένα μέσον για να πούμε καταλλήλως το ομοούσιο του Υιού προς τον Πατέρα, ήταν ένα δάνειο από την φιλοσοφία της ουσίας του Αριστοτέλη. Η πατριστική, σχολαστική παράδοση της Δύσεως (η οποία ονομάστηκε και μετα-πατερική, στην ιστορία της Θεολογίας) στοχάστηκε και αυτή τό θέμα της διατριαδικής ενότητος στο πλαίσιο του αριστοτελικού θωμισμού, αλλά έχασε την συμβολική πρόθεση με την οποία κάλυψαν οι Πατέρες τής συνόδου την έννοια αυτή και κατά συνέπεια κατέληξε σε μία άστοχη φιλοσοφική αφαίρεση «Το δόγμα τού ομοουσίου που σώζει την ενότητα τής Τριάδος παραμένει τοιουτοτρόπως ένα κλειστό βιβλίο, για ότι μας αφορά και από μία θρησκευτική άποψη, δεν έχει αφομοιωθεί, ούτε έχει ανοίξει κάν».

Αυτή η ουσιώδης άγνοια της δογματικής ενός τόσο σημαντικού στοιχείου τού Χριστιανικού δόγματος οφείλεται κατά τον Μπουλγκάκοφ στην πολύ μικρή προσοχή που δόθηκε στα βιβλικά δεδομένα, τα οποία προσφέρουν μία ξεκάθαρη διδασκαλία πάνω στην ζωή του τρι-μοναδικού Θεού, εκεί όπου αναπτύσσεται το θέμα της σοφίας και της δόξας τού Θεού, θέματα τα οποία αποτελούν μέρος της σοφιολογίας. «Η Θεία Φύσις, σαν απόλυτο περιεχόμενο της ζωής τού Θεού είναι αυτό που στον Λόγο του Θεού ονομάζεται η Θεία Σοφία». (Παροιμ 8,22) : Ο Κύριος με δημιούργησε πρίν απ’τα έργα του όλα, το πρώτο από τα έργα του και από πολύ παλιά!

Αυτή η ζωή του Θεού, στην Θεότητά του ή τον Θείο κόσμο,ζωντανή αντικειμενική αρχή είναι αυτό που στην Γραφή καλείται Σοφία (Παροιμ 8-9): Σύμφωνα με την Γραφή δε, στην έννοια της Θεότητος μπορούμε να διακρίνουμε δύο όψεις: η μία είναι η Σοφία και η άλλη είναι η δόξα σαν αποκάλυψη του κάλλους και της τέλειας θεϊκής χαράς.

Πάνω σ’αυτό το πεδίο ο Θεολογικός στοχασμός ξεπεράστηκε από λειτουργική ευαισθησία, η οποία από αρχαιοτάτων χρόνων, διατύπωσε ύμνους και δοξολογίες που συνδέονται με τα θέματα μας. Είναι πολύ σημαντικό επομένως να ξανακερδίσουμε την βιβλική αναφορά, για να ξαναβρούμε και την Θεολογική τους ανάπτυξη.

Στις παροιμίες λοιπόν σε όλα τα πρώτα 9 κεφάλαια η έννοια χρησιμοποιείται για να εκφράσει μία ηθική ποιότητα του ανθρώπου. Ενώ στο 8,22-31 δεν περιγράφει πλέον μία ανθρωπολογική πραγματικότητα, αλλά φαίνεται να ταυτίζεται με ένα νοητό όν. Ετσι δηλώσεις όπως : Ο Κύριος με είχεν εν τη αρχή των οδών αυτού, πρό των έργων αυτού, απ’αιώνος (παρ 8,22) ή επίσης : «πρό του αιώνος με έχρισεν , απ’αρχής, πρίν υπάρξη η γή» (Παρ 8, 23) μπορούν να αναφερθούν, κατά τον Μπουλγκάκοφ  μόνον σε μία αρχή προϋπάρχουσα του κόσμου, θεϊκής καταγωγής ή τουλάχιστον σε στενή σχέση με τον Θεό.

[Εδώ λοιπόν αποκαλύπτεται η καρδιά της πλανεμένης σοφιολογίας. Είναι ήδη γνωστό στους περισσότερους πώς τα βιβλία αυτά του Εκκλησιαστού, οι παροιμίες και οι Σοφίες της Π.Δ. είναι επηρεασμένα από την Ελληνική φιλοσοφία και συγκεκριμένα από τον Πρόνοια,  την έννοια της οποίας ονομάζουν Σοφία. Όμως σ’αυτό το σημείο,  ευτυχώς ,μέσα στην άφατη σοφία του ο Κύριος, διά του Αποστόλου Παύλου, δίνει την αλήθεια της πρόνοιας, την οποία είχαν ψυχανεμιστεί και οι αρχαίοι φιλόσοφοι, τους οποίους αντιγράφει σήμερα άκριτα η Ρωσική Θεολογία. Προς εφ 1,23…. «Χάριτι έστε σεσωσμένοι διά της πίστεως και τούτο ούκ εξ’υμών, Θεού το δώρον. Ούκ εξ έργων (αλλά διά των έργων της πίστεως, και θα δούμε ποια είναι αυτά), ίνα μη της καυχήσηται. Αυτού γάρ εσμέν ποίημα, κτισθέντες εν Χριστώ Ιησού επί έργοις αγαθοίς (του Θεού δηλαδή διότι μόνον ο Θεός είναι αγαθός), ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΡΓΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΕΝ Ο ΘΕΟΣ ΙΝΑ ΕΝ ΑΥΤΟΙΣ ΠΕΡΙΠΑΤΗΣΩΜΕΝ. (αυτή την διδαχή αυτονόμησαν οι Ρώσοι, ονομάζοντας την Σοφία και στην Θέση αυτών των έργων, που είναι η πραγματοποίηση της ευχής μας, Γεννηθήτω το θέλημά σου, έβαλαν την ιστορία, την ιστορική Εκκλησία, την εσχατολογία της ιστορίας και τέλος τον Οικουμενισμό, αυτονομώντας και την ενότητα από τον ΕΝΑ, τον Κύριο, όπως κάνουν οι αντιοικουμενιστές). Και η μετάφραση λέει: Για να αποτελέσουν τον τρόπον τής ζωής μας. Τον λόγο του Κυρίου λοιπόν ΕΓΩ ΕΙΜΙ Η ΟΔΟΣ, κακοποιούν και αρπάζουν βίαια για τον εαυτό τους, αφού οι Γερμανοί ιδεαλιστές δάσκαλοί τους, τους έπεισαν ότι το ΕΓΩ αυτό, έχει στενή σχέση με το ΕΓΩ του ανθρώπου].

[Και ενώ λοιπόν ο Απόστολος μας ανοίγει τα μάτια, οι Ρώσοι προσπαθούν να μας τα κλείσουν, παρότι δεν διαθέτουν πατήματα στην Κ.Δ. για να στηρίξουν την μωρολογία τους. Διότι όπως λέει πάλι ο Απόστολος, την σοφία των ανθρώπων απέδειξε μωρία ο Κύριος. Δεν είναι τυχαία και η προσπάθεια του Βασιλειάδη να αφαιρέσει τον Απ. Παύλο από την Κ.Δ. Τα μόνα ίχνη που χρησιμοποιούν στην Κ.Δ. είναι δύο αποσπάσματα από τον Λουκά 7,35 «Και εδικαιώθη η σοφία από των τέκνων αυτής πάντων». Το οποίο είναι συνέχεια του λόγου: τίνι ούκ ομοιώσω τους ανθρώπους της γενεάς ταύτης; Και τίνι εισίν όμοιοι; Όμοιοι είσι παιδίοις….! Και το ίδιο απόσπασμα από το κατά Ματθαίον 11, όπου διδάσκεται η Μετάνοια].

Ο Μπουλγκάκοφ λοιπόν αυτόν τον στίχο των παροιμιών τον παραλλάσσει ερμηνεύοντας τον σαν να λέει.Μέ δημιούργησε σημαίνει ότι η Σοφία είναι μία κτιστή Αρχή του Σύμπαντος και ίσως δεν αναφέρεται στον κόσμο του Θεού, αλλά είναι ένα εργαλείο στα χέρια του Θεού ή ακόμη και ένας μεσάζων ανάμεσα στον Θεό και στον κόσμο. Οι περισσότεροι Πατέρες πάντως, όσοι έχουν αναφερθεί στον στίχο αυτό, δηλώνουν ότι η Σοφία, είναι ιδιότης του Κυρίου.

Και στο θέμα της δόξας η διαπραγμάτευση του Μπουλγκάκοφ είναι προβληματική. Ταυτίζει την δόξα Κυρίου με την νεφέλη, όπως εμφανίζεται η έκφραση αυτή για πρώτη φορά στην Εξοδο 16,7.10 «Και το πρωί θα δείτε την δόξα του Κυρίου ….και ξάφνου φάνηκε η δόξα του Κυρίου μέσα στο σύννεφο». Και όπως εμφανίζονται πολλές αναφορές στην συνέχεια, στην Π.Δ. [Αδιαφορώντας για το Όρος Θαβώρ. Φυσικά αφού επιθυμεί να κατασκευάσει νέα Εκκλησία, στα Εβραϊκά πρότυπα, περιμένοντας τον Μεσσία και ζώντας μέχρι τότε με την Σοφία του Θεού, με τους όρους του ακτίστου όπως λέει ο Γιανναράς. Επινοώντας καινούργιο Νόμο, όπως οι Ορθόδοξοι κληρικαλιστές μας ξαναφυλάκισαν στον Νόμο του Πηδαλίου, ματαιώνοντας τον Κύριο].

Είναι φανερό λοιπόν για τον Μπουλγκάκοφ ότι η Σοφία είναι μία Θεία Αρχή, αλλά διακεκριμένη από τον προσωπικό Θεό. Η Θεολογική παράδοση, αγνοώντας τις αποδείξεις που έφερε στην επιφάνεια ο Μπουλγκάκοφ, υπενόησε πώς δεν υπάρχουν δεσμοί ανάμεσα στο περιεχόμενο αυτών των κατηγοριών και της ουσίας του Θεού. Αλλά αναρωτιέται, πώς είναι δυνατόν να αγνοείται το γεγονός πώς αυτές οι δύο κατηγορίες περιγράφουν την ζωή της Θεότητος; Έτσι η παράδοση καταλήγει σε έναν δυαλισμό, θέτοντας από το ένα μέρος τις Γραφές και από το άλλο το δόγμα. Από το ένα μέρος το ψυχρό και αφηρημένο μεταφυσικό σχήμα του ομοουσίου και από το άλλο την πύρινη φανέρωση της ενυπάρχουσας ζωής του Θεού, στις φιγούρες της Σοφίας και της δόξας. Αυτή η ταυτότης λοιπόν Σοφίας και δόξας με την ουσία τού Θεού δεν είναι μόνον δυνατή αλλά και υποχρεωτική.

[Αφού όμως είδαμε την φτωχή Σοφία πώς παρουσιάζεται  στην Κ.Δ. και τον Απ. Παύλο, ας δούμε και τους Πατέρες τι λένε για την δόξα, χωρίς να μπούμε στην αρπαγή, στην αίρεση της δόξης από το Όρος Θαβώρ. Συμεών ο Ν.Θεολόγος, Θεολογικός Πρώτος. 14: Εκείνος που δεν παρεκκλίνει από την οδό της μακαρίας ταπεινοφρούνης, βαδίζοντας και πορευόμενος δεξιά και αριστερά, χωρίς να καταδέχεται ν’ακολουθεί τα ίχνη του Ιησού και Θεού, πώς θα εισέλθει μαζί του στον Νυμφώνα του; Και χωρίς να συνεισέλθει, πώς θα ιδεί την δόξα του; Και χωρίς να την ιδεί, πώς θα διηγηθεί σ’άλλους το κατ’αυτήν ή τα περί αυτήν; Και 15: Αλλά πές μας εσύ που δεν θέλεις να διδάσκεσαι περί Θεού, αλλά επιχειρείς να διδάξεις:! Αν πρώτα ανέβηκες από τον Άδη και έφθασες στη Γή, και πώς σου συνέβη αυτό; Με ποια επιστηρίγματα και ποια σκαλοπάτια, με ποιους συνεργούς και βοηθούς στην ανάβαση; Και αφού ανήλθες, γεμάτος βρώμα και φθορά, η καλύτερα κρατούμενος από τον Θάνατο και νεκρός όντας ακόμη, πώς έζησες και έγινες ισχυρότερος του θανάτου και κατόρθωσες να ξεφύγεις από τα χέρια εκείνου πές μας λοιπόν αυτά και τότε μόνο θα μας ειπείς και πώς μετά την άνοδο από τον Άδη και τον ερχομό στη Γή απαλλάχθηκες από την φθορά και ελευθερώθηκες από την κατάρα. Έπειτα θα μας διδάξεις πώς πάλι ανέβηκες από την Γή, ποια σκαλοπάτια χρησιμοποιώντας και με ποια φτερά πετώντας ανυψώθηκες στους ουρανούς, επάνω σε ποιο άρμα ανέβηκες, όντας στο σώμα χωρίς σώμα, πώς τους υπερέβησες αυτούς (τους ουρανούς) ποια νεφέλη σε άρπαξε ( ποια νεφέλη υπέλαβε). (Αυτή την νεφέλη ταυτίζει ο Μπουλγκάκοφ με την δόξα του Κυρίου. Αγνοώντας το Θαβώρ, όπου μεταμορφωμένος ο Κύριος αποκάλυψε την δόξα Του). Δείξε μας αυτά τα πράγματα και δίδαξε μας γι’αυτά και τότε θα δεχθούμε να ομιλείς περί του Θεού, με κάποια μετριοφροσύνη και με φόβο και τρόμο…. Διότι ούτε ο Δεσπότης μας και Θεός δεν ανέβηκε χωρίς την νεφέλη του πνεύματος που τον παρέλαβε. Ενώ θα μπορούσε να ανέβει χωρίς την νεφέλη και χωρίς τους συνοδούς αγγέλους. Αλλά δεν το κάνει…. Γιατί; Για να μας διδάξει ότι και ο νούς μας χρειάζεται οπωσδήποτε κάτι που θα τον ανυψώσει στον ουρανό, θα του υποδείξει τα εκεί θεάματα  και θα του αποκαλύψει θα μυστήρια του Θεού. Και για να μας διδάξει να μην εξαπατώμεθα με τα λόγια μόνον και να πιστεύουμε κάθε άνθρωπο που λέει ότι είναι πνευματικός, αλλά να βεβαιωνόμαστε πρώτα από τον βίο και τις πράξεις του και μάλιστα αν συμφωνούν οι λόγοι και οι πράξεις του με τις διδασκαλίες τού Κυρίου και των Αποστόλων και των αγίων πατέρων].

Δόξα και αιώνια τιμή στον Κύριο που μας έδωσε τον Άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο. Τον αληθινό φύλακα της πύλης της Βασιλείας.

Συνεχίζεται                                

Αμέθυστος.