Λόγοι περὶ τῆς κατὰ Θεὸν ἐλευθερίας. Πατερικά διδάγματα

Λόγοι περὶ τῆς κατὰ Θεὸν ἐλευθερίας

 
Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος μιλώντας περὶ ἐλευθερίας ἔλεγε: «Στὸν ἄνθρωπο, σὰν ὑλοπνευματικὸ ὂν ἐμφανίζονται δύο θελήσεις σὰν ἐνδόμυχες ἑνὸς μὲν προσώπου, ἀλλὰ δύο ὑποστάσεων, ἡ θέληση τοῦ πνεύματος κι ἡ θέληση τῆς σάρκας.
Ὁ ἐσωτερικὸς ἄνθρωπος θέλει κι ἐπιθυμεῖ τὸ καλὸ σὰν οἰκεῖο ἐπιθυμητό, σὰν συμφυὲς ἀγαθό, σὰν δικό του νόμο. Ἀλλὰ ὁ νόμος τῆς σάρκας, τῆς ἁμαρτίας ἀντιστρατεύεται πρὸς τὶς ἐνέργειες τῆς ἀληθινῆς μας ἐλευθερίας κι ἐμποδίζει τὴν ἐμφάνιση τοῦ καλοῦ, ἐνῶ μᾶς ὑπαγορεύει τὴν ἐργασία τοῦ κακοῦ. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος κάνει τὸ καλὸ ἐργάζεται ἐλεύθερα καὶ σύμφωνα πρὸς τὴ θέληση τοῦ ἐσωτερικοῦ ἀνθρώπου, κι εἶναι ἀληθινὰ ἐλεύθερος.
Κι ὅταν κάνει τὸ κακό, ἐργάζεται δουλικά, γιατί ἔχει ὑποταχθεῖ στὸ νόμο τῆς ἁμαρτίας καὶ εἶναι ἀνελεύθερος καὶ δοῦλος τῆς ἁμαρτίας.
Σύμφωνα μὲ αὐτὰ ἐλεύθερος εἶναι αὐτὸς ποὺ κάνει τὸ καλὸ καὶ δοῦλος ὅποιος κάνει τὸ κακό. Κι ἀληθινὴ ἐλευθερία εἶναι ἡ κυριαρχία τοῦ φρονήματος τοῦ πνεύματος ποὺ κάνει τὸ καλό, ψεύτικη ἐλευθερία εἶναι ἡ ἐπικράτηση τοῦ φρονήματος τῆς σάρκας, ποὺ κάνει τὸ κακό»1.
 
Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ἑρμηνεύοντας τὸ «Ὑμεῖς γὰρ ἐπ᾽ ἐλευθερίᾳ ἐκλήθητε, ἀδελφοί· μόνον μὴ τὴν ἐλευθερίαν εἰς ἀφορμὴν τῇ σαρκί, ἀλλὰ διὰ τῆς ἀγάπης δουλεύετε ἀλλήλοις», γράφει: «Ἐσεῖς ἐκαλέσθητε ἀπὸ τὸν Χριστὸν ὄχι διὰ νὰ δουλεύετε εἰς τὸν νόμον, ἀλλὰ διὰ νὰ εἶσθε ἐλεύθεροι ἀπὸ τὸν ζυγὸν καὶ τὴν δουλείαν τοῦ τοιούτου νόμου.
Ὄχι ὅτι ὁ Χριστὸς μᾶς ἐχάρισεν ἐλευθερίαν νὰ κάμνωμεν ἐκεῖνα τὰ κακὰ ὁποῦ θέλομεν, διὰ τοῦτο ὁ ἀπόστολος διορθώνει καὶ λέγει· ἂς μὴ ἔχωμεν τὴν ἐλευθερίαν “εἰς ἀφορμὴν τῇ σαρκί”, δηλαδὴ διὰ νὰ μὴ κατακρημνισθῶμεν εἰς τὰ πάθη, ἀλλὰ διὰ νὰ περιπατῶμεν εὔτακτα τὴν ζωήν μας καὶ χωρὶς νὰ ἔχωμεν τὸν τοῦ νόμου ζυγόν.
Δὲν ἐλευθερώθημεν, διὰ νὰ παραβαίνωμεν καὶ αὐτὰς τὰς ἠθικὰς ἐντολάς, ἀλλὰ διὰ νὰ κάμνωμεν καὶ παραπάνω ἀπὸ τὰς προσταγὰς τοῦ νόμου». Καὶ συνεχίζει «Ἐπειδὴ ἐσήκωσεν ὁ ἀπόστολος ἀπὸ τὸ μέσον τὸν ζυγὸν τοῦ παλαιοῦ νόμου, τώρα ἐπιφορτίζει ἄλλον ζυγὸν τὸν τῆς ἀγάπης, ἐλαφρότερον ἀπὸ τὸν ζυγὸν τοῦ νόμου καὶ δυνατώτερον»2.  
 
Ὁ Μέγας Φώτιος ἑρμηνεύοντας τὸ «ἂν δαγκώνετε καὶ τρῶτε ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, προσέξετε μήπως ἐξοντωθεῖτε μεταξύ σας», λέγει: «Ἡ δουλεία τῆς σάρκας εἶναι φανερὸ πὼς εἶναι καὶ πολλῶν ἄλλων παθῶν καὶ κακίας δημιουργὸς καὶ βρίσκει τρόπους νὰ καταστρέφει τὸ κάλλος τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς ἐλευθερίας, ἀλλὰ ἐπιχειρεῖ ἐξίσου καὶ τὴν ἀγάπη νὰ διώξει ἀπὸ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων.
Ἐκτὸς τὶς ἄλλες ἐπαναστάσεις τῆς κακίας, ποὺ εἶναι γεννήματα τῆς σάρκας καὶ τοῦ σαρκικοῦ φρονήματος, θὰ πρέπει νὰ ἀγωνιστεῖτε γενναῖα ἐναντίον τῆς ἐπιβουλῆς ποὺ θανατώνει τὴν ἀγάπη καὶ νὰ μὴ δίνετε ἀφορμὴ σὲ αὐτὸ τὸ ψυχικὸ βέλος τῆς ἁμαρτίας νὰ βρεῖ εἴσοδο σὲ ἐσᾶς. Κι αὐτὸ πῶς θὰ γίνει;
 Ἂν μὲ τὴν ἀγάπη εἶστε δοῦλοι ὁ ἕνας στὸν ἄλλο, θὰ ἀδρανήσει κάθε ὅπλο τῆς κακίας ποὺ βάλλει ἐναντίον σας. Ἐπειδὴ ἡ δουλεία τοῦ ἑνὸς πρὸς τὸν ἄλλο γιὰ τὸν σύνδεσμο τῆς ἀγάπης γίνεται προμήνυμα τῆς οὐράνιας συμμαχίας καὶ πραγματοποιεῖ τὴν καθαρὴ καὶ μακάρια ἐλευθερία μέσῳ τῆς μεταξὺ σας εἰρήνης καὶ ἐγκαθιστᾶ μέσα στὶς καρδιὲς σας τὸν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό»3.  
 
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος σὲ λόγο του τονίζει ὅτι: «Γι᾽ αὐτὸ καὶ μὲ κόλαση ἀπείλησε καὶ οὐράνια Βασιλεία ἑτοίμασε. Διότι σὲ αὐτοὺς ποὺ εἶναι δεμένοι στὴν ἀνάγκη (μοῖρα) οὔτε στεφάνια θὰ ἑτοίμαζε οὔτε μὲ κόλαση θὰ ἀπειλοῦσε, καθόσον καὶ τὰ δύο αὐτὰ εἶναι ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ γίνονται μὲ ἐλεύθερη βούληση.
Δὲν θὰ ὅριζε νόμους οὔτε θὰ ἔδινε συμβουλὲς οὔτε θὰ ἔκανε τόσα πολλά, ἂν τὸ ἀνθρώπινο γένος ἦταν δεμένο στὴν ἀνάγκη. Ἐπειδὴ ὅμως εἴμαστε ἐλεύθεροι καὶ κυρίαρχοι στὴν θέλησή μας καὶ γινόμαστε ἔτσι ἀπὸ τὴν ἀδιαφορία μας κακοὶ καὶ ἀπὸ τὸν ζῆλο μας ἀγαθοὶ καὶ καλοί, ἦλθε νὰ φτιάξει τὰ σωτήρια φάρμακα ποὺ ὁδηγοῦν σὲ αὐτήν, διορθώνοντας τοὺς πολλοὺς μὲ τὸν φόβο τῆς κολάσεως καὶ μὲ τὴν ὑπόσχεση τῆς Βασιλείας καὶ διδάσκοντας μὲ τοὺς νόμους νὰ φιλοσοφοῦν τὰ πράγματα»4.
 
Ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας μιλώντας γιὰ τὴν συμβολὴ τοῦ Βαπτίσματος στὴν ἐν Χριστῷ ζωή, γράφει: «Ἂν καὶ ἡ Ἁγία Τριὰς ἔσωσε τὸ ἀνθρώπινο γένος μὲ ἑνιαία φιλανθρωπία, κάθε μία ἀπὸ τὶς θεῖες ὑποστάσεις λέγεται ὅτι συνεισέφερε κάτι ἰδιαίτερο.
 Ὁ Πατὴρ συμφιλιώθηκε. Ὁ Υἱὸς συμφιλίωσε. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα προσφέρθηκε ὡς δῶρο, ὅταν συμφιλιωθήκαμε.
 Ὁ Πατὴρ μᾶς ἐλευθέρωσε, ὁ Υἱὸς ἦταν τὸ λύτρο, μὲ τὸ ὁποῖο ἐλευθερωθήκαμε καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἡ ἐλευθερία. Γιατί, ὅπως λέει ὁ Παῦλος, “οὗ τὸ Πνεῦμα Κυρίου ἐκεῖ ἐλευθερία”. Ὁ Πατὴρ μᾶς ἀνέπλασε, μὲ τὸν Υἱὸ ἀναπλασθήκαμε καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μᾶς ζωοποιεῖ»5.

1. Νεκταρίου Κεφαλᾶ Μητροπολίτου Πενταπόλεως Ἅπαντα τόμ. Ε´.
2. Ὁσίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου Ἑρμηνεία εἰς τὰς Ἐπιστολὰς τόμ. Β΄ σελ.329.
3.Φωτίου Πατριάρχου Κων/πόλεως Ε.Π.Ε. τόμ. 1 σελ. 471.
4. Ἰ. Χρυσοστόμου Ε.Π.Ε. τόμ. 33 σελ. 321.
5. Περὶ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς Ἁγίου Νικολάου Καβάσιλα Ἔκδ. Ἱ. Ἡ. Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννη Θεολόγου Σουρωτὴ σελ. 52.

   Ὀρθόδοξος Τύπος ἀρ. φυλ. 2000, 29 Νοεμβρίου 2013anavaseis