Το ανησυχητικό μέλλον είναι ήδη υπαρκτό

ΠΗΓΗ: ΤΟ ΛΗΜΕΡΙ

του Τάσου Τσακίρογλου
Παρότι η χρήση των ιστορικών αναλογιών ενέχει πάντοτε μεγάλες παγίδες, δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα πολλοί ιστορικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα όσα συμβαίνουν στην ευρωπαϊκή ήπειρο και όχι μόνο. Εάν η κρίση του 1929, λένε, εξυπηρέτησε την εδραίωση των φασισμών στην Ευρώπη της δεκαετίας του 1930, η σημερινή προμηνύει ένα εξίσου ή ακόμα περισσότερο ανησυχητικό μέλλον.

Και αυτό γιατί, όπως δείχνει η ιστορική εμπειρία, όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε κίνδυνο, προτάσσει τα ένστικτα επιβίωσης, εις βάρος της κοινωνίας. Αυτό βλέπουμε και σήμερα, καθώς η μόνη δυναμική που φαίνεται να υπάρχει είναι αυτή του ευρωσκεπτικισμού, πίσω από την οποία βρίσκονται από υγιή αισθήματα δυσπιστίας για ένα αντιδημοκρατικό μόρφωμα μέχρι ακραία εθνικιστικά, ακροδεξιά, ρατσιστικά και ναζιστικά κινήματα.

Αυτή είναι η περίπτωση και της Ελλάδας, όπου η Χρυσή Αυγή γιγαντώθηκε μέσα στη δίνη της κρίσης, φέρνοντας στην επιφάνεια τα πλέον χαμηλά ένστικτα μιας μερίδας της κοινωνίας: μίσος για τον Αλλο, δυσανεξία στη διαφορετικότητα και διέξοδο σε μια καταπιεσμένη βία που τώρα ξεσπά στους πιο αδύναμους. 
Γιατί, όμως, η σημερινή κρίση μπορεί να είναι πιο δυσοίωνη από εκείνη του 1929;
 Διότι, θα λέγαμε, αποτελεί το σημείο συνάντησης τριών διαφορετικών κρίσεων, η καθεμία από τις οποίες βρίσκεται σχεδόν σε «σημείο βρασμού». Πρώτον, έχουμε την παγκόσμια κρίση του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, ο οποίος αποδιαρθρώνει τις κοινωνίες και οδηγεί στην εκπτώχευση της πλειονότητας των πολιτών. Δεύτερον, η κλιματική αλλαγή και η εξάντληση των φυσικών πόρων, η οποία, μαζί με τις οικονομικές παραμέτρους, πυροδοτεί τεράστια κύματα μετανάστευσης και αυξάνει τους κινδύνους πολεμικών εκτροπών για τα μειούμενα ενεργειακά αποθέματα. Τρίτον, η δημογραφική αύξηση, που ανοίγει δρόμο σε νεομαλθουσιανές προσεγγίσεις, οι οποίες, με πρόσχημα την κρίση, συγκαλύπτουν συνειδητά τις ευθύνες του ίδιου του συστήματος για τις κολοσσιαίες ανισότητες και την κατασπατάληση των πόρων από τον αναπτυγμένο Βορρά.

Με την έννοια αυτή, η σημερινή κρίση έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι τώρα σαν ένα προπέτασμα καπνού, προκειμένου να αλλάξει η ατζέντα της συζήτησης, να λησμονηθούν τα κορυφαία αυτά προβλήματα και, αντί να αναζητούμε τις ευθύνες που έχουν οδηγήσει το ανθρώπινο είδος και τον πλανήτη σε μια καταστροφική περιδίνηση, να είμαστε αναγκασμένοι να κυνηγάμε την επιβίωση μέρα με τη μέρα.

Η προστασία καθετί συλλογικού, η αλληλεγγύη, η διατήρηση της αίσθησης της κοινότητας, η αντίσταση στο σάρωμα των κοινωνικών υποδομών και, όπου χρειάζεται, η πολιτική ανυπακοή και δράση είναι τα μοναδικά μέσα για την ανάκτηση της ατομικής και συλλογικής αξιοπρέπειας. Το «ανησυχητικό μέλλον» είναι ήδη εδώ: στον βοναπαρτιστικό αυταρχισμό της διακυβέρνησης, στην κατάργηση της ιδιωτικότητας (περίπτωση Σνόουντεν), στους χαοτικούς πολέμους στη Μέση Ανατολή με άρωμα πετρελαίου, στην καθημερινή δυστυχία που εξαπλώνεται γύρω μας εν είδει επιδημίας, στο Περιβάλλον που «βιάζεται» μέσα στην ένοχη σιωπή. Όλα αυτά αποτελούν «προκαταβολή», προειδοποίηση και, μάλλον, το μοναδικό «δάνειο» του παρελθόντος που πρέπει να αναγνωρίσουμε και να αποπληρώσουμε σε μια φανταστική «κοινωνική τρόικα».