Γιατί δεν μας σκανδαλίζει το χαστούκι του αγίου Νικολάου

To χαστούκι του αγίου Νικολάου, πού κατά τα άλλα υπήρξε κανόνας πίστεως ακριβής και εικονα αληθινοτάτη της πραότητος, στον αιρεσιάρχη και βλάσφημο Άρειο, είναι γεγονός πού σκανδαλίζει πιστούς και απίστους. 

Από την Εκκλησιαστική Ιστορία μαθαίνουμε πώς όταν στην Α΄εν Νικαία οικουμενική Σύνοδο, ο αιρεσιάρχης Άρειος αποκάλεσε ανερυθρίαστα τον Υιό και Λόγο του Θεού κτίσμα και άνθρωπο και γεννητό(δημιουργημένο) εν τω χρόνω, αφήνοντας τινά υπονοούμενα για την σαρκική γέννηση Του από την Παρθένο Μαρία(στηριζόμενος σε ψυχρή λογική και θράσος), ο αγνός και ζηλωτής ιερέας Νικόλαος, εμπνευσθείς θείου ζήλου και αγανακτήσεως έκαμε το πρωτάκουστο και παράδοξο, να σηκωθεί εν μέσω ιεράς συνάξεως Πατέρων και να ραπίσει στο πρόσωπο με σφοδρότητα τον πρωτοπρεσβύτερο  από την Αλεξάνδρεια  , μην αντέχοντας την βλασφημία.Τότε , ο Άρειος εκμεταλλευόμενος με δόλο την βίαια αντίδραση του αγνού ιεράρχη επικαλέστηκε τον αρχαίο νόμο της θανατώσεως αυτού πού θα εράπιζε κάποιον ενώπιον βασιλέως. Οι αντιδράσεις ορθοδόξων και αιρετικών κατά του αγίου Νικολάου ήταν άμεσες, και ο Κωνσταντίνος αναγκάστηκε να φυλακίσει τον άγιο, αφού πρώτα του αφαίρεσε τα αρχιερατικά του διακριτικά.Όμως , την νύχτα φώς έλουσε το κελί του προσευχόμενου ιεράρχη και ο ίδιος ο Χριστός και η Παναγία εμφανίστηκαν για να προσφέρουν στον φυλακισμένο άγιο ωμόφορο και ευαγγέλιο , τα αρχιερατικά διακριτικά (πρβλ την εικόνα του αγίου). Όταν σε αυτή την περιβολή τον βρήκαν την επομένη, βασιλέας, πατέρες και φύλακες, αναγνώρισαν το θαύμα και του έδωσαν χάρη, αποκαθιστώντας τον στον ιερό αξίωμα και αναγνωρίζοντας πώς ότι έπραξε ήταν αποτέλεσμα ιερού ζήλου και όχι θράσους ή μικροψυχίας και οργής.

Πολλοί χριστιανοί σκανδαλίζονται για το τόλμημα του αγίου Νικολάου. Η ευαγγελική εντολή "μάχαιραν έδωκας και μάχαιραν θα λάβεις", το "μη αντιστήναι τω πονηρώ", η οργή και βία πού δεν συνταιριάζει με την ιερατική ιδιότητα, η εντολή της πραότητας,οι ιεροί κανόνες και η περί αυτούς κανονολόγια πού επιβάλλουν καθαίρεση του χειροδίκου ιερέως και τέλος ο ιδιότυπος πασιφισμός-παθητικότητα πού όμως δεν μαρτυρείται στο ορθόδοξο αλλά μάλλον στο κοσμικό προτεσταντικό ήθος(όπως και στην φιλοσοφία του Γκάντι) πού κυριαρχεί στον χωροχρόνο του ευσεβισμού, όλα αυτά αποτελούν για εκείνους, καταδίκη του αγίου. Σπεύδουν επίσης να μιλήσουν για μετάνοια του αγίου και μας εισάγουν στην φιλοσοφία, απολογούμενοι, πώς δεν είναι άγιος διά ταύτα αλλά παρά ταύτα.

Δεν θα αμφισβητήσω καθολικά αυτή την αντιμετώπιση και φιλοσοφία, αλλά θα επιχειρήσω να μπω στην ψυχολογία αυτού του χαστουκιού, αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει μόνος τα δικά του συμπεράσματα .

Αυτό το χαστούκι δόθηκε από τον άγιο Νικόλαο στον αλαζόνα και βλάσφημο Άρειο.Ο άγιος χτύπησε τον βλάσφημο και όχι το αντίστροφο.Επίσης αυτός πού χτύπησε ήταν πριν υπόδειγμα πραότητος και ταπεινός άνθρωπος, φτωχός, άγιος, ελεήμων,αγαπών,ακατάκριτος ηθικά και άψογος ποιμαντικά. Ενώ το "θύμα", αλαζόνας, άνθρωπος της επιφάνειας αλλά και επιφανής(πρωτοπρεσβύτερος και δάσκαλος του ευαγγελίου ex oficio), συνηθισμένος στο να ακούνε τα φληναφήματα του και να τον θαυμάζουν, εγωιστής και εθισμένος στην αναγνώριση  "υψηλού" αλλα και "τυχάρπαστου" κοινού,ρήτορας και φιλόσοφος της αλαζονείας με περιφρόνηση σε ότι δεν άνηκε στην τάξη και το μορφωτικό του επίπεδο. Και κάτι ακόμα χειρότερο, τόσο εωσφορικός ώστε να υποκαταστήσει την Εκκλησία και την Παράδοση της με τον τεχνολόγον εαυτούλη του (στην εικονογραφική παράδοση ο Άρειος εικονίζεται με βαρβαρικά σαλβάρια σε αντιδιαστολή με τα ιερατικά ή ελληνικά άμφια των εικονιζομένων ορθοδόξων, για να συμβολιστεί η παραδοξολογία και το ξένο με την Αλήθεια ύφος της διδασκαλίας αλλά και γενικότερο ήθος του).  

Εκ μέρους του Αρείου προηγήθηκε η λεκτική βία..Όσοι εκ των αναγνωστών έχουν τύχει της εμπειρίας να βλασφημηθεί η μητέρα τους ή κάτι το ιερώτατο γι'αυτούς, μπορούν να μπούν στην θέση του αγίου Νικολάου. Και για τους μεν υβριζόμενους από εμάς ίσως ρόλο στην αντίδραση παίξει ένας υφέρπων εγωισμός, διότι υβρίζεται κάτι δικό μας, η προσβολή αντανακλα στον εαυτό μας. Και αυτή είναι η μαύρη αλήθεια, η αντίδραση μας θα ήταν εγωιστική. Όμως ο πράος και ταπεινός Νικόλαος; Αυτός που ζούσε εν αυτώ ο Χριστός και ήταν νεκρός για τον κόσμο και τις προσβολές του; Γιατί αντέδρασε; Μήπως γιατί δεν υπερίσχυε η άποψη του, η άποψη της ορθόδοξης πτέρυγας;Μήπως γιατί στερούνταν επιχειρημάτων και όντας χυδαίος και προκλητικός κατέφυγε στην βία; Είναι τρελό και ασεβές να δεχτούμε κάτι τέτοιο για έναν Καλό Ποιμένα, για έναν ένσαρκο άγγελο. Ο ζήλος, ο ιερός και κατε'επίγνωσιν ζήλος, ο θείος έρως για τον Χριστό και την Παναγία, η φλόγα πού ανάβει η αγνή αγάπη και η καλή οργή του θυμικού που αντιστέκεται φυσιολογικά στην παραφυσική αμαρτία και βλασφημία, κίνησε το χέρι του αγίου και όχι κάποιο ποταπό και παραφυσικό συναίσθημα και ένστιχτο. Άλλωστε για αυτή του την αντίδραση επιβραβεύτηκε από τον Ίδιο τον Πράο, τον Ειρηνικό, τον Αρχηγό της Ειρήνης, Αυτόν που δίδαξε ταπεινότητα απέναντι στην βία και "όποιος σε ραπίσει στην δεξιά , στρέψε και την αριστερά", το ίδιο εκείνο βράδυ. Ενώ η κοσμική εξουσία έσπευδε να κάμει τα νόμικα και τα ηθικά του κόσμου, ήρθε ο ίδιος ο Χριστός και επιβράβευσε, αυτό πού ακόμα και την δική μας εκκλησιαστική λογική θα άξιζε ποινής και αποτροπιασμού.

Κλείνοντας , παραδεχόμαστε πώς θα ήταν παράλογο και ασεβές, να παρακινούσαμε τον κάθε χριστιανό να φερθεί ανάλογα σε κάθε αιρετικό και βλάσφημο και εχθρό της πίστης μας. Έχουμε μάθει να γενικεύουμε και να βάζουμε τα πάντα σε μικρά μικρά νομικίστικα και ηθικιστικά καλούπια. Η περίπτωση του αγίου Νικολάου, αλλά και του κάθε Νικολάου, του κάθε χριστιανού είναι μοναδική και ανεπανάληπτη. Για τον καθένα ο ετάζων νεφρούς και καρδίας επιφυλάσσει κάτι διαφορετικό. Είναι πολύ πιθανον να κατακριθεί κάποιος γι'αυτό ακριβώς πού ο άλλος επαινείται και κάποιος να δικαιωθεί από τον Κύριο, γι'αυτό ακριβώς πού άλλος καταδικάστηκε. Την προαίρεση, το ήθος και την ποιότητα του καθενός την γνωρίζει μόνο ο Θεός. Ας αφήσουμε την κρίση στον Θεό και σε μας την έκπληξη.

Μην κρίνετε ίνα μη κριθήτε...

π παντελεήμων

trelogiannis.