ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥ ΑΘΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ (9) –Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Συνέχεια από Σάββατο, 2 Ιανουαρίου 2014

HENRI DE LUBAC
Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (9)

Σ’ αυτά τα τρία σημεία λοιπόν ο σημερινός άνθρωπος είναι εκτός δρόμου. Δεν θα επιμείνουμε στο γεγονός πως η αυξανόμενη συνείδηση της «δημιουργικής του κλίσεως» στην αποκτημένη συνείδηση της νέας του δυνάμεως τον καθιστά χωρίς καμμία αμφιβολία άδικο απέναντι στον «αρχαϊκό άνθρωπο». Εάν αυτός παρέμενε, αντί να εργάζεται για την ιστορική πρόοδο του είδους,  ευχαριστημένος υπομένοντας τον χρόνο σαν μια διάσταση της υπάρξεώς του, είναι άραγες σωστό και ακριβοδίκαιο το νόημα που αποδίδει τώρα ο απόγονος και κριτής του σε μια παρόμοια συμπεριφορά;

[Βρισκόμαστε ήδη, μ’ αυτές τις λίγες συμπληρωματικές προτάσεις, στην καρδιά της Εκκοσμικεύσεως. Μας είναι άγνωστη, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν εργάζεται αόκνως ενόσο εμείς κοιμώμαστε! Ο σκοπός της Εκκοσμικεύσεως είναι η δημιουργία ενός ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΜΕ ΜΙΑ ΦΥΣΗ. Την πτώση του ανθρώπου από τον Παράδεισο, ακολούθησε η πτώση από την Εκκλησία! Ο άνθρωπος έφυγε από τον Θεό σαν Θεός, και από την Εκκλησία σαν Χριστός. Ο νέος Φαρισαίος ομολογεί ΕΓΩ – ΧΡΙΣΤΟΣ. Αυτό το ΕΓΩ –ΧΡΙΣΤΟΣ διδάσκουν σήμερα ο Ζηζιούλας, ο Γιανναράς και ο Ράμφος, ακολουθώντας τους Ρώσους Εμιγκρέδες. Η Εκκλησία καταργήθηκε ήδη, ένεκεν της εκκοσμικεύσεως αυτής, δίνοντας την θέση της στην Βασιλεία του Θεού επί της Γης. Ο ΝΕΟΣ ‘Άνθρωπος, της Ιστορίας, κρίνει τον παλαιό άνθρωπο του Μεσαίωνος και τον ορίζει, του χαρίζει την Βασιλεία ή το Μηδέν. Όποιος αποδεχθεί την Βασιλεία του ΝΕΟΥ, θα βαπτίζεται με το μικροτσίπ και θα ελπίζει στην αθανασία και στην αιώνιο υγεία δια της βιοτεχνολογίας. Το δεξί χέρι αυτής της εκκοσμικεύσεως είναι η ιεραρχία και ο κληρικαλισμός. Το αριστερό είναι ο διαφωτισμός και οι απόγονοί του].

Πρέπει να συμπεράνουμε οπωσδήποτε, πως μέχρι κάποιον προηγούμενον αιώνα «η ανθρωπότης είχε παραμείνει μέσα στην Φύση και δεν είχε ακόμη ξεχωρίσει»; Δεν ήταν αυτό στην πραγματικότητα, περισσότερο και από μια ζωώδη αθωότητα, μια ηθελημένη εκ μέρους της απόρριψη της ιστορίας; Παρότι ενστικτωδώς ακόμη; Και δεν θα μπορούσε να εξηγηθεί αυτή η απόρριψη με μιαν αληθινή οντολογική δίψα, με την επιθυμία να μην χαθεί η επαφή με τα αρχετυπικά όντα, των οποίων και αναπαρήγαγε τα γεγονότα; Είναι η χριστιανική αποκάλυψη που ελευθέρωσε, καθιστώντας περιττές αυτές τις ανησυχίες, την ανθρώπινη ανάπτυξη. Γιατί μας επιτρέπει να «εξαγοράσουμε τον χρόνο», και κατά συνέπειαν να τον αποδεχθούμε, να αλλάξουμε αυτό που φαινόταν να είναι μόνον μια αρχή φθοράς και τοκογλυφίας, σε ένα όργανο προόδου.

Χωρίς να επιθυμούμε να επιστρέψουμε σ’ έναν «παραδοσιακόν ορίζοντα», ξεπερασμένον, και χωρίς να αναπολούμε μια χαμένη για πάντα νοοτροπία, πρέπει να ερευνήσουμε ωστόσο, όπως μας προσκαλεί να κάνουμε ο Myrcea Eliade (με τον μύθο της αιώνιας επιστροφής), και να μην αγνοήσουμε παντελώς την βαθειά πρόθεση. Και αυτό είναι σημαντικό, όχι μόνο σαν μια πράξη ιστορικής δικαιοσύνης: διότι όποιος καταργεί μια ψεύτικη λύση δεν πλησιάζει και την αλήθεια, εάν απωθεί ταυτόχρονα την κατανόηση του ίδιου του προβλήματος… Και δεν είναι αυτό ακριβώς που βλέπουμε να συμβαίνει;

Η σύνθετη πραγματικότης, της οποίας ο άνθρωπος αποτελεί ολοκληρωτικώς μέρος, δεν θα μπορούσε να παραδώσει κάτι από την σημασία της παρά μόνον σ’ ένα βλέμμα αγάπης και ουδετερότητος. Πώς θα μπορούσε να γίνει κατανοητή αυτή η πραγματικότης από εκείνον ο οποίος δεν προσπαθεί παρά μόνον να εξηγήσει τα φαινόμενα, για να τα υποτάξει στους κατασκευαστικούς του σκοπούς; Υπερτροφική σε μια από της λειτουργίες της, η ανθρώπινη νόηση καταλήγει αηδιαστικώς ατροφική στην άλλη της λειτουργία. Και το πρώτο αποτέλεσμα είναι πως ο άνθρωπος απομακρύνεται από την προσπάθεια γνώσεως του εαυτού του και ματαιώνει κάθε δυνατότητα κατανοήσεώς του. Γιατί δεν βλέπει πλέον εκείνο το μέρος του εαυτού του, του είναι του, το οποίο και δεν μπορεί να γίνει γι’ αυτόν ποτέ αντικείμενο της επιστήμης, διότι θα είναι πάντοτε υποκείμενο. Δεν κατανοεί πλέον αυτό που υποχρεώνει και δεσμεύει, μέσα στον άνθρωπο, τον άνθρωπο – και οι συνέπειες είναι πολλαπλές και επικίνδυνες. Κατασκευάζοντας ένα σύμπαν, στο εσωτερικό τού οποίου προσφέρει στον εαυτό του μια θέση ως ένα μέρος σε ένα όλον, αντιφάσκει, διότι παραβλέπει το αναντίρρητο γεγονός πως «βρίσκεται πάντοτε», θέλοντας και μη ο άνθρωπος, «πέραν των κατασκευών με τις οποίες και προσπαθεί να προσδιοριστεί» (E.J.Rovan, L’ Esprit, Οκτ. 1945, σελ. 540): «Δεν μπορούμε να δεχθούμε χωρίς αγωνία τις μεθόδους, με τις οποίες μειώνει η ανθρωπότης τον εαυτό της στον ρόλο αντικειμένου, το οποίο και βρίσκεται υποταγμένο στο όνομα ακριβώς της απολύτου εξουσίας των “οικονομολόγων”. ‘Όλα τα προβλήματα του καιρού μας κορυφώνονται σ’ αυτό το κεντρικό καθήκον: να διατηρήσουμε, ενάντια και μέσω τής αντικειμενοποιήσεως των μεθόδων, των σκέψεων και των πολιτικών πράξεων, τον σεβασμό στο ανθρώπινο υποκείμενο της ιστορίας και του τέλους, που αυτές οι μέθοδοι, οι σκέψεις και οι πράξεις πρέπει να έχουν πάντοτε υπ’ όψιν». Όσοι σήμερα μάς κηρύττουν το «Ιδού ο άνθρωπος», δεν μας παρουσιάζουν παρά μόνον τα ίχνη του περάσματος του ανθρώπου, τους οικείους τόπους στους οποίους ο άνθρωπος δίνει μια σημασία και ένα νόημα, και οι οποίοι αντικατοπτρίζουν μεν το πρόσωπό του, αλλά δεν υπάρχει πλέον ήδη σ’ αυτούς ο άνθρωπος!

Κάτω από τα αποτελέσματα της μεθοδολογικής αφαιρέσεως, συνείδηση και ελευθερία απόλλυνται.

Μια παρόμοια αφαίρεση είναι δίχως άλλο νόμιμη και απαραίτητη. Μεταμορφωμένη όμως σε σύστημα σκέψεως, αφαιρεί αντί να προσθέτει: γίνεται δολοφονική αρνητικότης. Και μ’ αυτόν ακριβώς τον τρόπο καταλήγουν να γίνουν, δυστυχώς οι επιστήμες του ανθρώπου αντικείμενο λατρείας, και να μοιάζουν σ’ εκείνους τους αρχαίους θεούς, οι οποίοι και έσπερναν τον θάνατο στο πέρασμά τους. Ο αντικειμενικός κόσμος κατανοείται, στην πιο στενή του έννοια, σαν το όλον του πραγματικού, και αυτό ακριβώς αποτελεί μια πρώτη πτώχευση. Διότι η ανθρώπινη πραγματικότης υπολογίζεται σαν ένα από τα πιο αδρανή αντικείμενα, στα οποία και αφομοιώνεται.

Σ’ αυτήν την εφηβική κρίση, οι ουσιώδεις απαιτήσεις του εσωτερικού ανθρώπου απορρίπτονται, καθώς μπερδεύονται με τις υποκειμενιστικές ασθένειες και με τις παραμορφώσεις της εσωτερικότητος. Ταυτοχρόνως ο ενθουσιασμός του μέλλοντος και του γίγνεσθαι μάς οδηγεί στην απώλεια εκείνης της αίσθησης του Είναι, στην οποίαν καιρό πριν προσπαθούσε να μας επαναφέρει ο φιλόσοφος. «Ο ανθρωπισμός της Δύσεως – έλεγε ο Gabriel Marcel – επισήμως συμπεριφέρεται, όλο και περισσότερο, σαν να ήταν εκείνο που ονόμασα ανώτερη ψυχή μια επιβίωση, και το άχρηστο απομεινάρι ενός είδους σπονδυλωτού». Και ένας άλλος φιλόσοφος, ο Karl Jaspers, αποδείκνυε κι αυτός με δύναμη, πως οι διάφορες επιστημονικές ειδικότητες μπορούσαν να γίνουν, εφαρμοσμένες στον άνθρωπο, το μέσον για να χαθεί κάθε κατανόηση, εάν απέκλειαν μιαν άλλη πηγή και μιαν άλλη μέθοδο γνώσεως, που είναι η μοναδική που μπορεί να τον συναντήσει σαν ολότητα! Αυτή την εικόνα του ανθρωπίνου όλου πρέπει να την ξανακτίσουμε.

Ας προσθέσουμε λοιπόν επιπλέον, πως ακόμη κα η πιο βαθειά και πιο σίγουρη φιλοσοφία θα ήταν πρακτικώς αδύναμη να το επιτύχει. Για να ξαναβρούμε αυτήν την ολοκληρωτική εικόνα του ανθρώπου που χάνεται, και μαζί μ’ αυτήν εκείνη την ιδιαίτερη αίσθηση του Είναι και του νοήματός του, αυτή την σύλληψη μιας σταθερής αλήθειας και αυτήν την εμπιστοσύνη σε αιώνιες αξίες [οι φιλοσοφίες του σχολαστικισμού], που μας συγκρατούν μακρυά, τόσο από έναν πνιγηρό αντικειμενισμό, όσο και από μια καθαρή υποκειμενικότητα, πρέπει να επικαλεστούμε την πίστη μας στην δημιουργία του ανθρώπου κατ’ εικόνα Θεού.

Συνεχίζεται. 

Αμέθυστος