Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΣΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΕΩΣ. Το Μοντέρνο Πνεύμα της Ασίας (22)

Συνέχεια από Τετάρτη, 2 Ιουλίου 2014

 Δημιουργώντας την Θρησκεία της Ανατολής

Η μαγεία της εκκοσμίκευσης ζ 

  Μαγεία και νεωτερικότης 

Μαγική ίαση

Επιπροσθέτως προς την συνέχιση της μαγικής ψευδαίσθησης στις μορφές μοντέρνας διασκέδασης και κατανάλωσης, όπως και στην απόρριψη τους, βρίσκουμε μια άλλη σημαντική συνέχιση, αυτήν της σχέσης μεταξύ μαγείας και επιστήμης. Όπως θα δούμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια στο κεφάλαιο 7 (Το πνευματικό σώμα), αυτή η συνέχιση βρίσκεται κυρίως στη σχέση μεταξύ της υλιστικής επιστήμης, (όπως την προώθησε το κομμουνιστικό κόμμα τής Κίνας μετά το 1949), και των αντιλήψεων περί υγείας. Είναι μέρος τής «παραδοσιακής» κινέζικης ιατρικής, όπως την προωθούσε το κράτος. Αυτό φαίνεται πιο καθαρά στις ασκήσεις αναπνοής (qi gong) που προέρχονται από τις ταοϊστικές τεχνικές αυτό-καλλιέργειας. Οι σωματικές τεχνικές διαχωρίστηκαν από τις «φεουδαρχικές και θρησκευτικές τους καταβολές», και μπήκαν στην υπηρεσία της υγείας των μαζών. Το qi είναι «η κοσμική αναπνοή», και gong η «άσκηση», επομένως οι ασκήσεις αναπνοής είναι βασικές για το qi gong. Πέραν του βελονισμού και της χρήσης φαρμακευτικών βοτάνων, το qi gong έγινε μέρος του συγκροτήματος της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής που προώθησε το κομμουνιστικό κόμμα τής Κίνας. Πέραν τις ιατρικής επιστήμης, η φυσική και η βιολογία δημιούργησαν πειράματα που εστιάζονταν στην ύπαρξη του qi. Το κύριο εμπόδιο για την εξάπλωση του qi gong ήταν η αντίθεση επιστημόνων που δεν αποδέχονταν τους επιστημονικούς ισχυρισμούς περί αυτού. Ο ισχυρισμός πως το qi ήταν μια μετρήσιμη φυσική ουσία, έδωσε από την μια ισχυρή υποστήριξη πως το qi gong είναι περισσότερο επιστήμη παρά θρησκεία (καθώς ο αθεϊσμός και ο επιστημονισμός ήταν η κεντρική ιδεολογία των κομμουνιστών), από την άλλη έκανε το qi gong τρωτό στον επιστημονικό σκεπτικισμό. Η έρευνα για τα παραψυχολογικά (paranormal) αποτελέσματα της εξάσκησης του qi gong, υποστηρίχτηκε ένθερμα από κορυφαίους επιστήμονες, όπως ο Qian Xuesen, που ήταν ο πατέρας του πυρηνικού προγράμματος της Κίνας. Μερικοί όμως μαρξιστές φιλόσοφοι και επιστήμονες είχαν ασκήσει βίαιη επίθεση κατά των πειραμάτων αυτών. Οι διαμάχες αυτές είχαν να κάνουν  με την εξουσία στην διοίκηση του κόμματος. Κατά την διάρκεια της Πολιτισμικής επανάστασης, το κίνημα του qi gong είχε διωχθεί, αλλά κατά την δεκαετία του 1980 δέχεται πάλι την στήριξη του κόμματος⁴⁸.

Εκτός των πλαισίων του κρατικού ελέγχου, ο ενθουσιασμός για το qi gong κατά την δεκαετία του 1980 ήταν συνέπεια της πολιτισμικής επανάστασης. Οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να κάνουν ασκήσεις qi οπουδήποτε. Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ως απελευθέρωση του σώματος από τους περιορισμούς που είχε επιβάλλει το κράτος, και σήμανε την μετάβαση σε μια μεγαλύτερη ατομική ελευθερία και αλληλεπίδραση. Το κράτος προσπάθησε να διοχετεύσει τον ενθουσιασμό αυτό για το qi gong σε ιδρύματα και κινήματα qi gong. Μερικά από αυτά όμως, κυρίως το Falun Gong ή Falun Dafa, όπως ονομάστηκε αργότερα, κατέληξαν πραγματική πρόκληση για τον κρατικό έλεγχο.

Στην Ινδία ήταν η γιόγκα και η αγιουρβεδική ιατρική (όπως και η unani) που υποστηρίχτηκαν από την κυβέρνηση που ακολούθησε την αποικιοκρατία. Οι ισχυρισμοί περί «ινδικής επιστήμης» παρουσιάζουν εκπληκτικές ομοιότητες με αυτούς περί «κινέζικης επιστήμης». Οι εναλλακτικές μέθοδοι ίασης συνδέονται συχνά με θρησκευτικά κινήματα που περιβάλλουν χαρισματικούς ηγέτες. Τα κινήματα αυτά μοιάζουν με τα κινήματα qi gong στην Κίνα. Στην Ινδία συναντά κανείς προσπάθειες συλλογής λαϊκών ενεργειών για ουτοπιστικά προγράμματα. Αυτό εκτείνεται από το περίεργο χάρισμα του Gandhi και την ασκητική του προσπάθεια να μεταμορφώσει την μοντέρνα αρένα της πολιτικής, απαιτώντας συγκεκριμένους ενσαρκωμένους τρόπους ζωής από τον εαυτό του και τους ακολούθους του, και φτάνει μέχρι τις συμβολικές κινητοποιήσεις του κόμματος Bharatiya Janata, το ινδουιστικό εθνικιστικό κόμμα, που κυριάρχησε στην πολιτική της Ινδίας για τουλάχιστο μια δεκαετία. Οι εθνικιστικές εκστρατείες Ινδουιστών, που σκοπό είχαν την απελευθέρωση του θεού Ράμα από τις αλυσίδες με τις οποίες τον κρατούσαν δέσμιο οι μουσουλμάνοι άρχοντες οι οποίοι είχαν κτίσει ένα τζαμί στον τόπο που γεννήθηκε ο Ράμα, κάνουν χρήση παραδόσεων που για αιώνες επαναλάμβαναν την εξορία του Ράμα στην ζούγκλα και την νικηφόρα επιστροφή του στην Ayodhya⁴⁹. Ο εξορκισμός του άλλου, μουσουλμάνου και Χριστιανού, παίζει στο σημείο αυτό κεντρικό ρόλο στην πολιτική μαγεία. Και εδώ πάλι βλέπουμε, όπως και στην περίπτωση της Κίνας, πως η εισχώρηση των εκστρατειών του κράτους στα πλαίσια τοπικών παραδόσεων, δημιουργεί νέες μορφές πίστης στην μαγεία.

Όπως υπέδειξε ο Durkheim, η μοντέρνα μαγεία μπορεί να βρεθεί πρωτίστως στο επίπεδο του κράτους. Στον Durkheim (όπως και στους Hubert, Mauss και Levi-Strauss) υπάρχει μια αίσθηση πως η μαγεία είναι ένα κενό χαρακτηριστικό, μια αόριστη δύναμη, όπως το mana, που εκδηλώνεται στις συλλογικές αναταράξεις. Το κράτος διαφεύγει από οποιονδήποτε χαρακτηρισμό και είναι η κενή δύναμη πάνω και πέραν από την κοινωνία. Η μαγεία λοιπόν είναι κάθε άλλο από απούσα από τήν μοντέρνα κοινωνία. Η οποία (κοινωνία) εντοπίζει την ηθική στην θρησκεία ή τον ανθρωπισμό και την γνώση στην επιστήμη, καί κρύβει τήν μαγεία στην αινιγματική υπερβατικότητα του κράτους.

Θα ήταν λάθος να διαβάσουμε τις ιστορίες της Ινδίας και της Κίνας ως μεταβατικής φύσεως φάσεις εκμοντερνισμού των κοινωνιών οι οποίες δεν έχουν ακόμα εκπληρώσει τις απαιτήσεις τής διαφωτισμένης, εκκοσμικευμένης νεωτερικότητας. Η εκπληκτικά ταχεία ανάπτυξη των αγορών κατανάλωσης στην Ινδία και Κίνα δημιούργησε και την έκρηξη στην αγορά ακινήτων, στα χρηματιστήρια, και στα καζίνα (κυρίως στην Κίνα). Τίποτα από αυτά δεν είναι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ασίας, όπως δείχνουν οι πολιτικές καριέρες του Thaksin στην Ταϊλάνδη και του Berlusconi στην Ιταλία. Μερικές από αυτές τις εξελίξεις συνδέονται με παλαιότερες μορφές αγορών που δήλωναν την κοινωνική θέση, όπως η προίκα στην Ινδία(στενά συνδεδεμένη με την οικονομική ανάπτυξη), αλλά και την  πάντα ανθούσα στην Κίνα βιομηχανία γευμάτων που δηλώνουν το κοινωνικό στάτους (guanxi), που εξελίχτηκε σε διασκέδαση στα καραόκε μπαρ⁵⁰. Μερικές από αυτές τις εξελίξεις είναι στενά συνδεδεμένες με την διεύρυνση της κατανάλωσης εμπειριών κατά τον ελεύθερο χρόνο-για παράδειγμα ο συνδυασμός παλαιότερων μορφών προσκυνήματος με σύγχρονες μορφές τουρισμού. Σε όλες αυτές οι ευκαιρίες κατανάλωσης βρίσκει κανείς ένα συνδυασμό έλξης και φόβου, που προσφέρει έδαφος για επιθυμίες μαγικού ελέγχου. Ιδιαιτέρως η πτητικότητα και η ευελιξία των αγορών, που δεν μπορούν να ελεγχθούν με την λογική ή να προβλεφθούν, αλλά και η αποτυχία των ηθικών οικοδομημάτων του κομμουνισμού και του γκαντιισμού, ωθούν τους ανθρώπους να βοηθήσουν μόνοι τους τον εαυτό τους βάσει της δικής τους κατανόησης του κόσμου, ή να μπουν σε εναλλακτικές κοινότητες πνευματικότητας και ελέγχου του σώματος, κάτω από την καθοδήγηση ηγετών, που ισχυρίζονται πως έχουν πρόσβαση στην αρχαία, μαγική σοφία ελέγχου του μέλλοντος.

Συνεχίζεται
Αμέθυστος