Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (40) --ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

Μέρος β’

Η βελτίωση του ανθρώπου

The Secret. ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ

Οδηγίες χρήσεως για το παιχνίδι τής ζωής

Για να καταλάβουμε πως λειτουργεί μια μηχανή, διαβάζουμε τις οδηγίες χρήσεως. Ο νέος καπιταλισμός της πληροφορίας προσφέρει τις οδηγίες χρήσεως σε αναπάντεχο τόπο.

Ένας ολόκληρος τομέας της οικονομίας προσφέρει βοήθεια: «Το τέλειο μυστικό, για να αποκτήσεις απολύτως τα πάντα», «κανένα όριο», «παραγγελίες στο σύμπαν» και «The Secret». Αυτά εγγυώνται, πως μέσω των σκέψεων και συναισθημάτων του -όπως με απογοήτευση διαπιστώνει το Newsweek- μπορεί κανείς να αλλάξει την φυσική πραγματικότητα (τους αριθμούς του λόττο, τις πράξεις και σκέψεις άλλων ανθρώπων, τους οποίους δεν γνωρίζει αυτός που τους επηρεάζει, και οι οποίοι δεν γνωρίζουν καν για την ύπαρξη αυτού που τους επηρεάζει).»226 Όλα είναι δυνατά, όλα απεριόριστα.

Η τεράστια αύξηση του αριθμού των βοηθημάτων αυτών- μόνο για τον χώρο των επιχειρήσεων έχουν πουληθεί 50 εκατομμύρια συμβουλευτικά εγχειρίδια- μάς αναγκάζουν να βγάλουμε ένα αντίστροφο συμπέρασμα: προφανώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι έχουν το αίσθημα πως σμικρύνεται ο ορίζοντάς τους, και για τον λόγο αυτό παίρνουν προϊόντα από το συμπαντικό supermarket. Οι υποσχέσεις τους βρίσκονται σε τόσο φοβερή αντίφαση προς κάθε εμπειρία, ώστε πρέπει να μεταφραστούν αντίθετα οι επιγραφές τους: «το τέλειο μυστικό, για να αποκτήσεις απολύτως τα πάντα», δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά, ότι δεν αποτελεί μυστικό για κανένα, πως δε θα πάρει απολύτως τίποτα.

Κατά περίεργο τρόπο δεν γίνονται επιστροφές των προϊόντων αυτών, ούτε στο σύμπαν ούτε στους συγγραφείς. Γιατί αυτοί καταφέρνουν να πείσουν τους αγοραστές, πως αν το πράγμα δεν λειτουργεί, φταίνε οι πελάτες.

Η δημοσιογράφος Barbara Ehrenreich, η οποία έχει επισκεφθεί μερικά από τα πιο διάσημα εργοστάσια αυτό-ανακάλυψης, κατονομάζει ως μια από τις πιο μοναχικές στιγμές της έρευνάς της, ένα περιστατικό, κατά το οποίο ο Coach απαντά στο παράπονο της πώς «δεν λειτουργεί», με ένα χαμόγελο λέγοντας: «εννοείτε, δεν λειτουργεί σε σας.»²²⁷

Όποιος μπει στο λαμπερό Lobby των «μυστικών επιτυχίας ενός εκατομμυριούχου», ακούει, καθώς πετάγεται από έξω από την περιστρεφόμενη πόρτα: όλα είναι δυνατά, αλλά όχι για σένα.

Η ικανότητα δημιουργίας ύλης από την φαντασία, «Imaginatio», ήταν ένα αρχαίο όνειρο μαγικών εποχών. Έχει κανείς τον πειρασμό να απορρίψει ως κλασική κοινωνική απάτη των Αμερικανών business-φιλοσόφων, ένα ευαγγέλιο που προσφέρει οτιδήποτε πνευματικό, φτάνει να υπάρχει αρκετή ζήτηση. Ποιος, εκτός από μερικούς απόκοσμους ονειροπόλους, πιστεύει πως υπάρχουν απεριόριστες πρώτες ύλες σε ένα άυλο κόσμο, οι οποίες μπορούν κάθε στιγμή να γίνουν πραγματικές; Η απάντηση είναι: δεν τα πιστεύουν αυτά οι ονειροπόλοι, αλλά οι κυρίαρχες οικονομικές και πολιτικές ελίτ του δυτικού κόσμου.

Αυτό ακριβώς συνέβη στην Wall Street, όταν το εικονικό χρήμα πολλαπλασίασε την ούτως ή άλλως μη υπαρκτή αξία του, με το να δοθεί σε δάνεια.

Όσον αφορά τώρα τον άνθρωπο ως άτομο, έχουμε να κάνουμε με αυτά που προέβλεψαν οι κριτικοί του «νούμερο 2» και της θεωρίας παιγνίων: κάθε άνθρωπος πρέπει να γίνει manager του εγώ του. Πρέπει να δημιουργεί διαρκώς εκ νέου την ταυτότητα του, με τακτικές, στρατηγικές, μπλόφες και κινήσεις, σαν σε ένα αιώνιο παιχνίδι πόκερ. Τα συμπαντικά supermarket είναι απλώς οι πιο χτυπητές, και για τον λόγο αυτό οι πιο προδοτικές διευθύνσεις μιας νέας υπερδομής. Σκοπός της υπερδομής αυτής είναι να αλλάξει εξολοκλήρου την σχέση του ατόμου προς την κοινωνία, όπως και την σχέση του ανθρώπου προς τον εαυτό του.

Ο κόσμος υφίσταται τις καταστροφικές συνέπειες αυτού του καταστροφικού σκεπτικού, για περισσότερο από μια δεκαετία. Το γεγονός ότι φαίνεται πως χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια μας, και το γεγονός πως όλες οι βεβαιότητες έχουν γίνει ασταθείς, πολλοί εξηγούν ακόμα με την ηθική αποτυχία των μεμονωμένων ανθρώπων. Η οικονομική κρίση συνδέεται με την απληστία και τήν τσιγκουνιά, δηλαδή αδυναμίες ορισμένων ατόμων. Αυτό όμως δεν λέει κάτι άλλο παρά: βασικά λειτουργεί, αλλά όχι για τον καθένα.

Αυτό βέβαια είναι προφανώς λάθος: οι υποτιθέμενες ανθρώπινες αδυναμίες είναι στην πραγματικότητα δυνάμεις, γιατί αυτές είναι πού επιβραβεύονται με το μοναδικό πράγμα που μετράει, με πολύ χρήμα, ακόμα και σε περίπτωση αποτυχίας, και με τόση εξουσία, που είναι αρκετή να καταστρέψει ολόκληρα κράτη.

Έννοιες όπως «όπλα μαζικής καταστροφής» και «τήξη πυρήνα», χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή της κρίσης, και αντικατέστησαν την λέξη «Crash» με την οποία περιγράφτηκε η κρίση του 1929. Η λέξη «Crash» προέρχεται (και ηχητικά) από τον κόσμο της παλιάς φυσικής, όπου το μέταλλο συγκρούεται με το μπετόν. Η νέα επιλογή λέξεων δείχνει, πως ο καπιταλισμός της πληροφορίας δεν ασχολείται πια με τα χρήματα που κουδουνίζουν όταν πέφτουν στο έδαφος, αλλά με την μεταμόρφωση της ύλης.

Οι Γερμανοί προκάλεσαν αυτή την επανάσταση, χωρίς να καταλαβαίνουν τι πραγματικά προκάλεσαν. Πανηγύρισαν για την πτώση του τείχους τού Βερολίνου, ως μια καθυστερημένη υπέρβαση ενός πολιτικού συστήματος. Και επειδή μετά το 1989, ασχολήθηκαν για μια δεκαετία με τον εαυτό τους και την επανένωση τους, πίστεψαν πως το παλιό διπολικό πολιτικό κοσμοείδωλο, θα το αντικαθιστούσε ένα νέο. Στην πραγματικότητα, επρόκειτο περί καθυστερημένης υπέρβασης και ενός κοσμοειδώλου τής φυσικής.

Και ενώ εμείς συζητούσαμε περί γεωγραφίας, κατά την προεδρία τού Reagan και του Bush, έλαβε χώρα μια επανάσταση εντελώς άλλου είδους: γιατί όσο υπήρχε ο κομμουνισμός ως πολιτική δύναμη, υπήρχε και ο θετικισμός τού 19^ου αιώνα, με τους μύθους του περί εργασίας, με τους μύες του και τα χειροπιαστά πράγματά του. Τώρα όμως, ο θετικισμός αυτός είχε αντικατασταθεί από μια νέα πολιτική φυσική, η οποία δεν βασιζόταν πια στα ορυχεία άνθρακα της εποχής του Dickens, αλλά στην άμμο (πυρίτιο) της Silicon Valley.

Το χημικό στοιχείο SiO₂ (πυρίτιο, από το οποίο κατασκευάζονται τα τσιπ για τους υπολογιστές) θα προκαλούσε μια τέτοια αλλαγή στο τοπίο, ώστε τα σκαμμένα βουνά και οι υπόγειες σήραγγες των ορυχείων του 19^ου αιώνα να μοιάζουν σαν παιχνίδι στην άμμο.

 Συνεχίζεται

Αμέθυστος

Σημειώσεις

226. Barbara Ehrenreich, Bright-Sided: How the Relentless Promotion of Positive Thinking Has Undermined America (Πώς η αδιάκοπη Προώθηση της Θετικής Σκέψης έχει υπονομεύσει την Αμερική), σ. 61.

227. Barbara Ehrenreich, Bright-Sided: How the Relentless Promotion of Positive Thinking Has Undermined America, σ. 71.