ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ, Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΙΡΕΣΗ (7)

Συνέχεια από:Τετάρτη, 21 Ιανουαρίου 2015

ΔΥΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ SUMMA ΤΟΥ ΘΩΜΑ ΑΚΙΝΑΤΗ.

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ, ΕΡΩΤΗΜΑ 36ο, ΑΡΘΡΟ 2.

Εάν το Άγιο Πνεύμα προοδεύει απο τον Υιό.

Συνέχεια 36ης ερωτήσεως.

       

   ΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ: 1. Δέν πρέπει να αποδίδεται στον Θεό ο,τιδήποτε το οποίο είτε άμεσα με τις λέξεις ή με την σημασία, δέν περιέχεται στην Γραφή. Όμως παρότι δέν βρίσκεται άμεσα δηλωμένο στην Γραφή πώς το Άγιο Πνεύμα προοδεύει εκ του Υιού, βρίσκεται παρ' όλα αυτά ώς πρός την σημασία. Ιδιαιτέρως εκεί όπου ο Υιός μιλώντας για το Άγιο Πνεύμα λέει: "Αυτός θα με δοξάσει, διότι θα πάρει απο το δικό μου (και θα σας το αναγγείλει)". Πρέπει επίσης να θεωρήσουμε Κανόνα ότι όσα λέγονται στην Γραφή για τον Πατέρα, εννούνται και για τον Υιό, εκτός και αν πρόκειται για πράγματα που ξεχωρίζουν τον Πατέρα και τον Υιό μέσω των αντιθετικών σχέσεων. Όταν, παρότι ο Κύριος λέει: "Κανένας δέν γνωρίζει τον Υιό εκτός του Πατρός", δέν αποκλείεται να γνωρίζει τον εαυτό του. Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν, όταν λέγεται ότι το Άγιο Πνεύμα προοδεύει απο τον Πατέρα, ακόμη και εάν είχε προστεθεί ότι προοδεύει απο τον Πατέρα και μόνον, μ'αυτό δέν θα είχε αποκλειστεί ο Υιός: διότι ο Πατήρ και ο Υιός σαν αρχές του Αγίου Πνεύματος δέν αντιτίθενται μεταξύ τους, παρά μόνον στο γεγονός ότι το ένα είναι Πατήρ και το άλλο Υιός.

          2. Σε κάθε συνοδο συντασσόταν μία ομολογία πίστεως  η οποία είχε σαν στόχο το λάθος, πού καταδικαζόταν σ'εκείνη την σύνοδο. Όμως η επόμενη σύνοδος δέν συνέτασσε ένα διαφορετικό Σύμβολο απο το προηγούμενο ή απο το πρώτο: παρά μόνον με κάποια προσθήκη εξηγούσε, ενάντια στις νέες αιρέσεις, αυτό που ενυπήρχε στο προηγούμενο σύμβολο. Και πράγματι στους ορισμούς τής συνόδου της Χαλκηδόνος, διαβάζουμε ότι οι Πατέρες που είχαν λάβει μέρος στην σύνοδο τής Κων/πόλεως δίδαξαν το δόγμα που αφορούσε το Άγιο Πνεύμα, χωρίς να έχουν προσθέσει κάτι που έλειπε στους αρχαίους Πατέρες (οι οποίοι έλαβαν μέρος στην σύνοδο της Νίκαιας) αλλά εξηγώντας την σκέψη τους εναντίον των αιρετικών. Επειδή λοιπόν στους χρόνους των αρχαίων συνόδων δέν είχε εμφανισθεί ακόμη το λάθος όσων έλεγαν ότι το Άγιο Πνεύμα δέν προοδεύει απο τον Υιό, δέν υπήρξε η ανάγκη του τονισμού του στο σύμβολο. Αλλά στην συνέχεια, απο την εμφάνιση αυτού λάθους, σε μία σύνοδο που έλαβε χώρα στην Δύση, εισήλθε ξεκάθαρα με την αυθεντία τού Ρωμαίου Ποντίφηκος. Με την αυθεντία του οποίου και οι αρχαίες σύνοδοι πιστοποιήθηκαν. Όμως αυτή η πρόσθεση υφίστατο ήδη στην βεβαίωση ότι το Άγιο Πνεύμα προοδεύει απο τον Πατέρα.

          3. Οι πρώτοι οι οποίοι δήλωσαν ότι το Άγιο Πνεύμα δέν προοδεύει απο τον Υιό υπήρξαν οι Νεστοριανοί. Όπως μπορούμε να δούμε απο ένα δικό τους σύμβολο το οποίο κατεδικάσθη απο την σύνοδο της Εφέσου. Αυτό το λάθος ακολούθησε στην συνέχεια ο Θεοδώρητος, και πολλοί άλλοι μετά απ' αυτόν, ανάμεσα στους οποίους υπήρξε και ο Δαμασκηνός. Και γι' αυτό σ'αυτό το σημείο δέν μπορούμε να ακολουθήσουμε το αξίωμά του. Παρότι μερικοί ισχυρίζονται ότι ο Δαμασκηνός, όπως δέν δηλώνει πώς το Άγιο Πνεύμα προοδεύει απο τον Υιό, έτσι ούτε και το αρνείται.

          4. Λέγοντας πώς το Άγιο Πνεύμα αναπαύεται ή παραμένει στον Υιό δέν αποκλείεται να προοδεύει απο αυτόν. Καθώς και για τον Υιό λέγεται ότι παραμένει στον Πατέρα. Παρότι προοδεύει απο αυτόν. Θα μπορούσαμε να πούμε πώς το Άγιο Πνεύμα αναπαύεται στον Υιό διότι η αγάπη αυτού που αγαπά (δηλαδή του Πατρός) αναπαύεται σ'αυτόν (Υιό) σαν αγαπημένο αντικείμενο. Όπως επίσης στοχεύουμε την ανθρώπινη Φύση του Χριστού, σύμφωνα με τούτες τις λέξεις: "Αυτός στον οποίο θα κατέλθει και θα σταθεί το πνεύμα, είναι αυτός ο ίδιος που βαπτίζει (στο Άγιο Πνεύμα). [Στην βάπτιση λέμε ότι το Άγιο Πνεύμα εβεβαίου του Λόγου το ασφαλές. Όπως και στο Θαβώρ, βεβαίωνε η Δόξα του Χριστού! Ο Άγιος Γρηγόριος Θεολόγος έγραψε : Διά τούτο μονάς απ'αρχής εις δυάδα κινηθείσα μέχρι Τριάδος έστη! Πώς είναι δυνατόν να συνυπάρχουν στην Αγία Τριάδα Μοναρχία και Πατρότης; "Λόγος ΚΘ, 2,8 : "Ημείς όμως τιμώμεν την μοναρχίαν, και μάλιστα την μοναρχία η οποία δέν περιορίζεται εις ένα πρόσωπον, αλλά μοναρχίαν την οποίαν πραγματοποιεί η ισοτιμία της φύσεως,  ή σύμπνοια της γνώμης, ή ταυτότης της κινήσεως και η συμφωνία με το ένα πρόσωπον, πράγμα που δέν επιτυγχάνεται εις την κτιστήν φύσιν, διά τούτο μονάς απ'αρχής, εις δυάδα κινηθείσα, μέχρι Τριάδος έστη".]

          5. Στον Θεό λαμβάνεται ο όρος Λόγος για μία κάποια ομοιότητα όχι τόσο με τον προφορικό λόγο (ή λέξη) απο τον οποίο το πνεύμα (η αναπνοή, ή ανάσα) δέν προοδεύει, διότι τότε θα ήταν λόγος μόνον με την μεταφορική σημασία, αλλά για μία κάποια ομοιότητα με τον νοερό λόγο απο τον οποίο προοδεύει η αγάπη.

          6. Η τέλεια πρόοδος του Αγίου Πνεύματος απο τον Πατέρα όχι μόνον δέν καθιστά περιττή εκείνη απο τον Υιό, αλλά την συμπεριλαμβάνει αναγκαίως. Διότι, καθώς είναι ταυτόσημη η αρετή του Πατρός και του Υιού, όλα όσα προέρχονται απο τον Πατέρα, προέρχονται και απο τον Υιό, εκτός και αν κάτι δέν θίγει την ιδιαίτερη συνθήκη του Υιού. Ο Υιός δέν προοδεύει απο τον εαυτό του, παρότι, προοδεύει απο τον Πατέρα.

          7. Το Άγιο Πνεύμα διακρίνεται προσωπικώς απο τον Υιό διότι η καταγωγή τού ενός είναι διαφορετική απο του άλλου. Αλλά η διαφορά τους έγκειται σ'αυτό, στο ότι ο Υιός προοδεύει μόνον απο τον Πατέρα, ενώ το Άγιο Πνεύμα προοδεύει απο τον Πατέρα και απο τον Υιό. Διότι διαφορετικά οι πρόοδοι, όπως απεδείχθη, δέν θα ξεχώριζαν. [Διότι η πρόοδος έχει αντίθεση απο την καταγωγή της].

          Σχόλιο: ΠΡΟΟΔΟΣ: Είναι ο όρος που ερμηνεύει πλήρως την πρόοδο όλης τής πραγματικότητος απο το ΕΝΑ, στην νεοπλατωνική μεταφυσική. Στηρίζεται εν' ολίγοις σε δύο αρχές, το πέρας και το άπειρον και απο την σύνθεση πέρατος και απείρου. Κάθε τάξη έχει την καταγωγή της απο αυτές τις δύο αρχές και διαφοροποιείται σύμφωνα με την μεγαλύτερη ή μικρότερη συμμετοχή της στην μία ή την άλλη αρχή, στην σύνθεση πέρατος και απείρου.

Η πρόοδος αυτή είναι Τριαδική και τα στάδια της είναι μονή, πρόοδος, επιστροφή. Το Ένα βρίσκεται εκτός της Προόδου, την γεννά μόνον, καθώς είναι αυθυπόστατο. Στην πρώτη υπόσταση υπάρχει η κατώτερη υπόσταση αιτιατά. Ενώ στην Τρίτη υπόσταση η ανώτερη υπάρχει διά της μετοχής. Αυτό το οντολογικό σύστημα της ταυτότητος είναι ένα δυναμικό σύστημα σχέσεων και ανεπτύχθη πλήρως απο τον Πρόκλο. Δέν είναι ένα στατικό σύστημα, αλλά δυναμικό και διαφοροποιημένο. Αυτές οι διαφοροποιήσεις ή ετερότητες είναι οι σχέσεις οι οποίες είναι πολύμορφες και δομικές. Αυτό το σύστημα εισάγεται στην Ορθοδοξία απο τον Ζηζιούλα και τον Γιανναρά.

 Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά (Φιλοκαλία τ.4ος μτφ. Γαλίτη).

Κεφ. 35: «Η πανάγαθη αυτή και υπεράγαθη Αγαθότητα είναι και πηγή αγαθότητας. Γιατί και τούτο είναι αγαθό, και μάλιστα το ακρότατο αγαθό, και δεν ήταν δυνατό να λείπει από την παντέλεια Αγαθότητα. Επειδή τώρα η παντέλεια και υπερτέλεια αυτή Αγαθότητα είναι Νους, τίποτε άλλο δεν μπορεί να πηγάζει από Αυτή σαν από πηγή, παρά λόγος. Λόγος βέβαια όχι σαν τον δικό μας προφορικό λόγο, γιατί τούτος δεν είναι του νου, αλλά του σώματος που κινείται από νου. Ούτε πάλι σαν το δικό μας ενδιάθετο λόγο, γιατί τούτος γίνεται μέσα μας έχοντας σαν τύπους τους φθόγγους. Ούτε τέλος σαν τον δικό μας λόγο της διάνοιας, κι ας είναι αυτός χωρίς φθόγγους, πραγματοποιούμενος με κινήσεις τελείως ασώματες. Γιατί και ο λόγος αυτός της διάνοιας είναι μετά από μας, και έχει ανάγκη από διαλείμματα και μεγάλα χρονικά διαστήματα, και προχωρεί διεξοδικά, πηγαίνοντας από την ατελή αρχή προς το τελικό συμπέρασμα. Αλλά ο Λόγος που πηγάζει από τη θεία Αγαθότητα είναι αντίστοιχος με τον έμφυτο σε μας λόγο που εναπόκειται στο νου μας αφότου ο Δημιουργός μας έκανε κατ’ εικόνα Του. Ο λόγος αυτός είναι η γνώση που συνυπάρχει πάντοτε με τον νου. Η Γνώση-Λόγος, λοιπόν, η οποία συνυπάρχει πάντοτε με τον υπέρτατο Νου της παντέλειας και υπερτέλειας Αγαθότητας, που δεν έχει τίποτε το ατελές, πλην του εξ' αυτής είναι, είναι απαράλλακτα όσα είναι Εκείνη. Γι’ αυτό και ο υπέρτατος Λόγος είναι και λέγεται από μας Υιός, για να γνωρίσομε με βεβαιότητα ότι είναι τέλειος, με τέλεια δική Του υπόσταση, γιατί έχει την ύπαρξη από τον Πατέρα και δεν υστερεί καθόλου από τον Πατέρα κατά την ουσία, αλλά είναι απαράλλακτος μ’ Εκείνον, αν και όχι κατά την υπόσταση. Αυτή διακρίνεται από το ότι ο Λόγος προήλθε με θεοπρεπή γέννηση από τον Πατέρα».

Κεφ. 36: «Επειδή η Αγαθότητα που σαν από πηγή προήλθε με γέννηση από την Αγαθότητα-Νου , είναι Λόγος, και λόγο χωρίς πνεύμα (πνοή), κανένας που έχει νου δεν μπορεί να εννοήσει, γι’ αυτό ο εκ Θεού Θεός Λόγος έχει το Άγιο Πνεύμα, το οποίο προέρχεται κι αυτό από τον Πατέρα. Το Πνεύμα αυτό δεν είναι όπως εκείνο που συνυπάρχει με τον προφορικό μας λόγο. Ούτε πάλι είναι όπως εκείνο που συνυπάρχει, αν και ασωμάτως, με τον ενδιάθετο και τον κατά διάνοια λόγο μας. Γιατί και τούτο είναι μια ορμή του νου που συνεκτείνεται χρονικά με το λόγο μας κι έχει ανάγκη από τα ίδια διαστήματα κι από το ατελές προχωρεί στο ολοκληρωμένο. Ενώ Εκείνο, το Πνεύμα του υπέρτατου Λόγου, είναι κατά κάποιο τρόπο ένας έρωτας ανέκφραστος του Πατέρα προς τον Λόγο που γεννήθηκε με τρόπο απόρρητο. Το ίδιο Πνεύμα-Έρωτα έχει και ο αγαπημένος Λόγος και Υιός προς τον Πατέρα. Το έχει όμως ως συμπροερχόμενο με Αυτόν από τον Πατέρα και αναπαυόμενο σ’ Αυτόν λόγω της κοινής Τους φύσεως. Από τον Λόγο, που σαρκώθηκε και μας συνααναστράφηκε, μάθαμε το όνομα της διαφορετικής προελεύσεως του Πνεύματος από τον Πατέρα, και ότι αυτό δεν είναι μόνο του Πατέρα αλλά και του Υιού. Μας είπε δηλαδή: «Το Πνεύμα της αλήθειας, το οποίο εκπορεύεται από τον Πατέρα» (Ιω. 15, 26). Από αυτό μαθαίνομε ότι δεν είναι μόνο ο Λόγος, αλλά και το Πνεύμα που προέρχεται από τον Πατέρα, όχι όμως με γέννηση αλλά με εκπόρευση. Επίσης, ότι είναι και του Υιού που το έχει από τον Πατέρα, αφού είναι Πνεύμα αλήθειας και σοφίας και λόγου. Γιατί η αλήθεια και η σοφία είναι Λόγος κατάλληλος για τον γεννήτορα. Αυτός ο Λόγος συγχαίρει με τον Πατέρα που χαίρεται γι’ Αυτόν, σύμφωνα μ’ εκείνο που Αυτός είπε με τον Σολομώντα : «Εγώ ήμουν που χαιρόμουν μαζί Του» (Παροιμ. 8, 30.). Δεν είπε χαιρόμουν, αλλά χαιρόμουν μαζί Του. Αυτή η προαιώνια χαρά του Πατέρα και του Υιού είναι το Άγιο Πνεύμα, επειδή είναι και των δύο κατά τη χρήση (γι’ αυτό και στέλνεται και από τους δύο σ’ όσους είναι άξιοι), αλλά μόνο του Πατέρα κατά την ύπαρξη (γι’ αυτό και μόνο απ’ αυτόν εκπορεύεται ως ύπαρξη)».

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.