Εγώ. Το παιχνίδι της ζωής (52) - Εσύ (α) --ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

Εσύ α

  Πως η ουσία ενός προσώπου αποκωδικοποιείται και γίνεται εμπόρευμα

Εάν κάποτε αγαπητέ αναγνώστη  έχεις προβλήματα -έλεγχος διαβατηρίου, καριέρα ή φερεγγυότητα- το πράγμα θα αφορά πάντα  αντιφάσεις. Όλη η καριέρα τού «νούμερο 2» και των εργαλείων του είναι ένα διανοητικό εγχείρημα, με σκοπό την εξάλειψη των αντιφάσεων.

Το μάντρα τής νεοκλασσικής οικονομίας ήταν η αυτό-συνέπεια του «νούμερο 2», του homo oeconomicus: δεν μπορούσε να συμπεριφερθεί αντίθετα προς τίς εγωιστικές του ορμές. Ακόμα και αλτρουιστής υπηρετεί μόνο το συμφέρον του. 

Σε όλα εμπεριέχεται μια λογική, ακόμα και στην αντίφαση, στην αποτυχία, στην προσπάθεια να θες να είσαι κάτι άλλο από αυτό που είσαι. Γενιές οικονομολόγων και ψυχολόγων μπορεί να είχαν διαφωνίες ως προς την διάγνωση αυτή. Στην εποχή όμως τής υπολογισιμότητας των πάντων, η διάγνωση αυτή είναι επίκαιρη όσο ποτέ. Εκεί όπου η σκέψη, όπως και η συνειδητή και η ασυνείδητη πράξη ενός ανθρώπου επιδεικνύει αντιφάσεις, υπάρχει η δυνατότητα να ανιχνευθούν οι «αληθινές» του προθέσεις: οι εγωιστικοί του σκοποί. 

Πολύ σπάνια, ουσιαστικά μόνο όταν σε δίκες στις ΗΠΑ, η τεχνολογία καλείται να προσφέρει νομικές αποδείξεις, μπορούμε να ρίξουμε μια ματιά στο βάθος αυτής της μεθόδου ανάλυσης.

«Η δουλειά μας είναι κάπως έτσι: σαν να διαβάζεις διασταυρούμενες αναφορές σε ημερολόγια ανθρώπων, γραμμένα με υπερβολική ακρίβεια και τάξη», λέει η Elizabeth Charnock, CEO της εταιρίας Cataphora²⁸⁷. Η εταιρία της ανέλυε για χρόνια δεδομένα που χρησιμοποιούνται στις δίκες, ιδιαιτέρως δεδομένα που αφορούν την Wall Street.

Τώρα που πούλησε αυτό το τμήμα, ανήκει στους λίγους εκείνους ανθρώπους που είναι σε θέση να μιλήσουν ανοικτά για τα συστήματα αυτά. Είναι ένα ιδιαίτερο είδος ημερολογίου:

«Η επίπτωση όμως είναι πολύ μεγαλύτερη, γιατί προφανώς οι περισσότερες πράξεις στην πραγματική ζωή εκτελούνται σε κατάσταση αυτόματου πιλότου. Για τον λόγο αυτό, το πορτραίτο το οποίο σχηματίζουμε από αυτές τις πράξεις, μας αποκαλύπτει την ουσία ενός προσώπου με σαφήνεια μεγαλύτερη από ποτέ.²⁸⁸»

Οι «συντάκτες ημερολογίων», οι συγγραφείς δηλαδή, ήταν αυτοί που προείδαν, γύρω στο 1900, την κατάρρευση των διηγήσεων περί ζωής. «Το πορτραίτο του Dorian Gray», τού Oscar Wilde, όπου ο ήρωας μένει νέος ενώ τό πορτραίτο του γηράσκει και ασχημίζει, είναι στα μάτια των αναλυτών, μια συμφωνία με τον διάβολο την οποία κάνουν πολλοί στις μέρες μας, χωρίς να το σκέφτονται καθόλου.

Γράφει η Charnock: «Η απόκλιση δημιουργείται μεταξύ των ωραιοποιημένων ψηφιακών ταυτοτήτων, τις οποίες οικοδομούν οι άνθρωποι στα κοινωνικά δίκτυα, και του πορτραίτου του ψηφιακού τους εσύ, το οποίο σχηματίζουμε συλλέγοντας και συνδυάζοντας όλα τα διαθέσιμα δεδομένα περί αυτών, από όλες τις διαθέσιμες πηγές.²⁸⁹»

Από τον Oscar Wilde, περνώντας στον Kafka, Aldous Huxley και George Orwell, μέχρι τον Max Frisch, η διήγηση περί του χαμού τής ταυτότητας, έσωζε την ταυτότητα. Ακόμα και κοινωνιολόγοι, όπως ο Richard Sennett, οι οποίοι από την δεκαετία του ’90 έχουν επισημάνει την αποδυνάμωση του ατόμου στον κόσμο της εργασίας κατά την εποχή τής παγκοσμιοποίησης, πίστευαν πως το παιχνίδι θα συνέχιζαν να το παίζουν άνθρωποι. 

Τώρα άλλαξε ο συγγραφέας. Η Charnock και οι συνεργάτες της, ανακάλυψαν προς έκπληξή τους, πως ήταν σε θέση «να περιγράψουν τον χαρακτήρα ανθρώπων και οργανισμών με κλινική ακρίβεια»290.

Σε αυτήν την αναφορά περί της εγχείρησης θα είναι γραμμένη στο μέλλον η διήγηση τού εγώ, που είναι η ζωή μας. Μπορεί να έχεις μελετήσει, σπουδάσει, να αγόρασες νέο κοστούμι για να παρουσιαστής στον νέο πιθανό εργοδότη σου - αλλά το ψηφιακό εσύ δεν φοράει κοστούμια, και τα διπλώματα του είναι ψηφιακά δεδομένα, που στον ελάχιστο βαθμό περιέχουν το απολυτήριο και το πτυχίο. 

Η Charnock, η οποία από το 2002 έχει αναλύσει εκατομμύρια email και ηλεκτρονικά δεδομένα («πιθανόν και τα δικό σου αγαπητέ αναγνώστη», όπως ειλικρινά παραδέχεται), διερωτάται, ποια είναι η απάντηση σου, «εάν το Google έχει αποφασίσει ότι είσαι ύποπτος;»291

Οι νέες ιστορίες ζωής δεν είναι πια διηγήσεις για το εγώ αλλά για το εσύ. Μια εκτεταμένη, εν μέρει υψηλού επιπέδου μαθηματική βιβλιογραφία, ζωοποιεί αυτό το «ψηφιακό εσύ», και το μεταμορφώνει (με μια διαδικασία που κόβει την ανάσα) σε συμπαίκτη του «νούμερο 2», χωρίς να το καταλάβει ποτέ κανένας από μόνος του:

Το «νούμερο 2», ο αναλυτικός αλγόριθμος, και το ψηφιακό εσύ (ο ίδιος ο άνθρωπος δηλαδή), το «νούμερο 1», βρίσκονται αντιμέτωποι όπως οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση στον Ψυχρό Πόλεμο. Η διαφορά είναι ότι είναι σχεδόν αδύνατο να αναλύσει κανείς τις κινήσεις του «νούμερο 2». Το πολύ να υποπτευτεί κανείς ότι παίζουν μαζί του και γι’ αυτό προσέχει την επικοινωνία του. Το νούμερο 2 όμως γνωρίζει την δύναμη τής συνήθειας, και ξέρει πως κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει την συμπεριφορά του για πολύ καιρό. 

Αυτοί οι αλγόριθμοι φυσικά δεν καταλαβαίνουν τι εννοεί κανείς με λέξεις όπως «λυπημένος», «αδιάθετος», «εξοργιστικός». Δεν γνωρίζουν το συναίσθημα που έχει κάποιος που στο email του είναι «χαρούμενος», γελά ειρωνικά, ή το πρωί απαντά πρώτα σέ συγκεκριμένα email, και άλλα τά αγνοεί. Δεν καταλαβαίνουν επίσης τι «σημαίνει» όταν ένας χρηματιστής εξετάζει μετοχές και συμβουλεύει τους πελάτες του τι να αγοράσουν, και μερικά λεπτά αργότερα μιλά για «αγορές σε κατάθλιψη».

Οι αλγόριθμοι δεν χρειάζεται να τα καταλαβαίνουν όλα αυτά, και με τον τρόπο αυτό βρίσκονται σε πλήρη συμφωνία με την νεοκλασσική οικονομία. 

Αυτό που το «νούμερο 2» πραγματικά κάνει δεν θα εκπλήξει κανένα που παρακολούθησε την μέχρι τώρα δράση του: μεταφράζει την επικοινωνία σε ένα οικονομολογικό μοντέλο. Κάτω από την επιφάνεια των λέξεων δουλεύει μια οικονομία του πάρε-δώσε, σαν μια μηχανή. «Ευχαριστώ» και «παρακαλώ», «ναι» και «όχι», μέσα σέ αμέτρητες συνάφειες, μια οικονομία του κέρδους και της απώλειας, της μπλόφας, της τιμωρίας και της επιβράβευσης.

Αμέθυστος.

Σημειώσεις

287. Elizabeth Charnock, E-Habits: What You Must Do To Optimize Your Professional Digital Presence, σ. 6.

288. Elizabeth Charnock, E-Habits, σ. 6. 

289. Elizabeth Charnock, E-Habits, σ. 23.

290. Elizabeth Charnock, E-Habits, σ. 7.

291. Elizabeth Charnock, E-Habits, σ. 3 και 4.