Παράλογο να ναρκισσεύεται η παρακμή

  ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ

Οι δυσκολότερες στιγμές για έναν ηγέτη, οι πιο επώδυνες, πρέπει να είναι αυτές των ρήξεων. Οχι τόσο της σύγκρουσης με αδίστακτους αντιπάλους, κατεστημένα άνομα συμφέροντα, ιδιοτελείς ή ανεπαρκείς συνεργάτες. Το κυρίως οδυνηρό πρέπει να είναι η απρόσμενη αχρήστευση εγγύτατων φίλων, σφάλματα ή απρονοησίες που «καίνε» στενούς συνεργάτες, κεντρικά επιτελικά στελέχη.

Σίγουρα στην αρένα της πολιτικής πλεονάζουν οι εν ψυχρώ σκόπιμες συμμαχίες, οι συμφεροντολογικές συμπορεύσεις. Αλλά θα γεννιώνται ασφαλώς και φιλίες, θα ανακαλύπτονται συγκλίσεις νοο-τροπίας, κοινά κριτήρια αξιολογήσεων και προτεραιοτήτων. Η άσκηση εξουσίας ήταν πάντοτε αμείλικτο δοκιμαστήριο «αντοχής των υλικών» – πόσο ανθεκτική είναι η ανιδιοτέλεια του καθενός, η ετοιμότητα και ικανότητά του για δημιουργική προσφορά, η ελευθερία του από εγωκεντρικές σκοπιμότητες. Από τα πανάρχαια χρόνια η κοινή εμπειρία βεβαιώνει ακατάπαυστα πόσο εύκολα μετασχηματίζονται οι αγαθές προθέσεις κοινωνικής προσφοράς σε μέθη εξουσιαστικής ηδονής, πόσο διαφθείρει ανεπαίσθητα και εξαχρειώνει τον άνθρωπο η δίψα της δημοσιότητας, της «αναγνωρισιμότητας», η βουλιμική εξάρτηση από κολακείες.

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι ακόμα άγνωστη (μη προβλεπόμενη) η έκβαση της απίστευτης σε ένταση και έκταση, λυσσαλέας προσπάθειας να αποβληθεί από το ευρωπαϊκό πολιτικό πεδίο ο υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Τσίπρα Γ. Βαρουφάκης. Το μένος μοιάζει ενορχηστρωμένο και το εκφράζουν αδίστακτα κορυφαίοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, όπως και έντυπα χυδαίου κιτρινισμού. Η αμετρία της εμπάθειας αφαιρεί από τον πολίτη (τον οποιασδήποτε εθνικότητας Ευρωπαίο) τη δυνατότητα να αντιληφθεί τις πραγματικές αιτίες και τους στόχους της τόσης απέχθειας και επιθετικότητας.

Υποθέτουμε τις ελπίδες που πρέπει να είχε επενδύσει στον κ. Βαρουφάκη ο πρωθυπουργός: Ισως τους συνέδεε και φιλία, πάντως προβλήθηκε ως ο δεύτερος σε ευθύνες συνεργάτης του στο τιτάνιο εγχείρημα να ξαναστηθεί στα πόδια της η ελλαδική κοινωνία. Καταξιωμένος στον διεθνή επιστημονικό στίβο ο κ. Β., με ευρύτατη προβολή των βιβλίων του στην αγγλόφωνη αγορά, νους οξύτατος και γοητευτικός αγορητής, διαθέτει προσόντα και εντυπωσιακή παρουσία που για πρώτη ίσως φορά εμφάνισε ελλαδίτης υπουργός Οικονομικών στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή.

Δυστυχώς, μοιάζει να του λείπει η στόφα του ηγέτη: Διότι ο ηγέτης ξέρει να αξιοποιεί τα προσόντα του, αλλά δεν τα επιδεικνύει. Η διαφορά είναι λεπτή, όμως καίρια, αποφασιστική. Ο κ. Β. μπήκε στην αρένα με τον αέρα της βεντέτας. Στην αρχή μάς συγκίνησε, μας μετάγγισε περηφάνια – δεκαετίες ολόκληρες ντρεπόμασταν για τους σπιθαμιαίους που μας εκπροσωπούσαν στην Ευρώπη. Αλλά ο «αέρας» του νάρκισσου είναι μια άλλη ντροπή: είναι η υπεραναπλήρωση μειονεξίας, το σύνδρομο του αδικαίωτου εγώ.

Ετσι, η αρχική ανακούφιση άρχισε να μετατρέπεται σε ανησυχία. Γιατί πρώτο χάρισμα του αληθινού ηγέτη είναι να χειρίζεται τα ταλέντα του με την απλότητα αποδοχής του αυτονόητου: σαν να μην υπάρχουν. Οταν ένας ατάλαντος σπιθαμιαίος κομπάζει, γίνεται απλώς γελοίος. Οταν ένα ταλαντούχος ναρκισσεύεται, είναι επώδυνα θλιβερός, τον νιώθεις να αυτοαχρηστεύεται. Μακάρι να είναι αντισυμβατικός ο ηγέτης. Αρκεί να μπορεί να ξεχωρίζει τη γνησιότητα της αυθορμησίας από την εξεζητημένη αμφίεση και συμπεριφορά, την καινοτομία από τη συμπλεγματική επίδειξη.

Ξάφνιασε η αμφίεση του κ. Β. Εμοιαζε θαρραλέα άρνηση υποταγής στα στερεότυπα. Ωστόσο ο «αέρας» του τολμήματος ήταν θελημένα επιθετικός και η επιθετική προκλητικότητα, όταν είσαι ο ηττημένος και αναγκεμένος, εισπράττεται με δυσφορία: Είναι «χοντράδα» να προσέρχεσαι ζητώντας βοήθεια για «κρίση ανθρωπιστική» στη χώρα σου, και να το κάνεις ντυμένος με «σινιέ συνολάκι», τελευταία λέξη της μόδας. Κάπου «μπάζει» τέτοιος αντικομφορμισμός.

Η δυσφορία για την αμφίεση επιτάθηκε από την πληθωρική, κατακλυσμική παρουσία του κ. Β. στα διεθνή και ντόπια ΜΜΕ. Καταιγισμός συνεντεύξεων, δηλώσεων, δημόσιων αντιμαχιών, σε ποσότητα και πυκνότητα που απαιτούν πλήρη και αποκλειστική απασχόληση – τέτοιο φόρτο αναλαμβάνει μόνο ένας «κυβερνητικός εκπρόσωπος», όχι ο επιτελάρχης της Οικονομίας. Αποτέλεσμα: δόθηκαν λαβές στη γερμανική εμπάθεια να χαρακτηρίζει τους Ελληνες, σε μια τόσο κρίσιμη ώρα, «μη σοβαρούς».

Θριαμβική επιβεβαίωση του απαξιωτικού αυτού ισχυρισμού ήταν η φωτογράφιση του ζεύγους Β. για το ελαφρολαϊκό περιοδικό Paris Match. Το είδος και «ύφος» της φωτογράφισης ταξιθετούσε οριστικά τον ναρκισσισμό του χαρισματικού υπουργού στο είδος του «ανεπαίσθητου» επαρχιωτισμού. Και το πιο οδυνηρό: Επέτρεπε στον κ. Σόιμπλε να περιφρονεί, βαρβαρικά και αναιδέστατα, κάθε έννοια δημοκρατίας, κάθε σεβασμό της εκφρασμένης βούλησης ενός λαού, δηλώνοντας ότι «η νέα ελληνική κυβέρνηση κατέστρεψε όλη την εμπιστοσύνη που είχε επιτευχθεί με την προηγούμενη κυβέρνηση» («Κ» 17.3.2015). Τόσο απερίφραστος χαρακτηρισμός των πρασινογάλαζων ελλαδικών κυβερνήσεων ως παρακεντέδων εξυπηρέτησης των γερμανικών φιλοδοξιών δεν είχε ποτέ αποτολμηθεί.

Είναι τιμή απροσμέτρητη να εμπιστεύονται εκατομμύρια ανθρώπων τη διαχείριση της ζωής τους και των ελπίδων τους, τη χαρά και την ποιότητα της καθημερινότητάς τους σε έναν ηγέτη. Αυτή η τιμή είναι παραπάνω από φιλίες, συντροφικούς δεσμούς, πολύχρονες συμπορεύσεις. Γι’ αυτό και οφείλει ο κ. Τσίπρας στον κ. Βαρουφάκη την επώδυνη και για τους δυο ρήξη: «Φίλε Γιάννη (με δύο «ν», γιατί ο σεβασμός για τη γλώσσα σαρκώνει τον σεβασμό για την κοινωνία) άθελά σου κάηκες, είσαι πια καμένο χαρτί. Την οδυνηρή ρήξη την υπαγορεύει το κοινό μας χρέος, αλλά και η κοινή ενοχή: Εχεις ευθύνη που σπατάλησες σπουδαίο τάλαντο και είμαι ένοχος που δεν σε συγκράτησα έγκαιρα».

Η εντολή που δόθηκε στον κ. Τσίπρα (και μέγιστη τιμή) είναι να στήσει την Ελλάδα στα πόδια της, να δώσει στη ζωή μας ειρήνη και αξιοπρέπεια. Να αποτρέψει την επιστροφή στις προτιμήσεις που έχει για τη διακυβέρνησή μας ο κ. Σόιμπλε, επιστροφή στον εφιάλτη ανυπόφορης ατίμωσης.

 kathimerini.gr