Πεντηκοστή τοῦ 379 (9 Ἰουνίου). Ὁ πληγωμένος Ἀετός. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος

Σά νά μή φτάνανε οἱ σκληροί ἀρειανοί, τά τελευταῖα χρόνια ἐμφανίστηκανε στή πρωτεύουσα καί οἱ πνευματομάχοι. Καταφέρανε γρήγορα ν’ ἀποκτήσουνε ὀπαδους πολλούς. Οἱ ἐπικεφαλῆς ἤτανε μοναχοί. Καί μοναχοί ἀπό τούς αὐστηρούς. Δηλαδή ἀσκητικοί, ἐγκρατεῖς καί ἀκτήμονες. Δέν εἴχανε ἀκόμη ὀργανωμένα κοινοβιακά μοναστήρια. Ζούσανε ὅμως σέ ὁμάδες καί ἤτανε ὑπόδειγμα στούς πολλούς χριστιανούς. Κι αὐτό φοβότανε περισσότερο ὁ Γρηγόριος. Ὁ κόσμος τους πρόσεχε γιά τήν ἀσκητική ζωή τους καί συγχρόνως τους ἐμπιστευότανε σέ ὅ,τι δίδασκαν.

Ἀλλά δίδασκαν ὄχι ὀρθόδοξα. Ἡ θεολογία, βέβαια, τοῦ Ἀθανασίου καί τῶν Καππαδοκῶν τούς εἴχανε πείσει νά ὁμολογοῦν τόν Υἱό (τό Χριστό) τέλειο Θεό καί ὁμοούσιο πρός τόν Πατέρα. Δέ θέλανε ὅμως νά ὁμολογήσουν τό ἴδιο καί γιά τό

ἅγιο Πνεῦμα. Κακόδοξοι λοιπόν, καί τοῦτοι. Καί τούς ὀνομάσανε Πνευματομάχους. Ὄχι ὅμως τόσο κακόδοξοι, ὅσο οἱ ἀκραῖοι ἀρειανοί. Φέρονταν πιό ἤπια πρός τούς ὀρθοδόξους. Πολλοί ἀπό αὐτούς μάλιστα πηγαίνανε κι ἀκούγανε τό Γρηγόριο στήν Ἀναστασία.

Δέν ἤτανε λίγοι καί οἱ ὀρθόδοξοι πού σκέφτονταν:

-Εἶναι δυνατό, τέτοιοι ἄνθρωποι, τόσο σεμνοί καί ἀσκητικοί νά τιμωρηθοῦν ἀπό τό Θεό;

-Ἡ δυσκολία του Γρηγορίου δέν ἤτανε μικρή. Πῶς νά ἐξηγήσει πειστικά, ὅτι ἀληθινή εὐσέβεια καί ἄσκηση θέλει καί ὀρθή πίστη. Γνήσια καί ἀποτελεσματική ἄσκηση γίνεται ἀπό τό χριστιανό, πού ἔχει καί ὀρθή πίστη. Τό ἅγιο Πνεῦμα τότε μόνο χαριτώνει τόν ἀσκητή, τότε μόνο δίνει τό στέφανο τῆς θεία δόξας.

Δέν ἤτανε ἄκόμα καιρός γιά τούς Κωνσταντινοπολίτες ν’ ἀκούσουν βαθειά θεολογία περί ἁγίου Πνεύματος. Ἔτσι τή στιγμή αὐτή νόμιζε ὁ Γρηγόριος. Ἤθελε πρῶτα νά καταλάβουνε καλύτερα τήν ἑνότητα τῆς ἁγίας Τριάδας, νά συνηθίσουνε τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Ἔπειτα νά τούς μιλήσει μέ ἀκρίβεια γιά τό ἅγιο Πνεῦμα. Κι ἐφάρμοσε τό πρόγραμμά του αὐτό, ἀλλά μόνο μερικά.

Ἔφτασε ἡ Πεντηκοστή τοῦ 379. Ἔπεφτε στίς 9 Ἰουνίου τή χρονιά ἐκείνη. Γέμισε ἀσφυκτικά ὁ ναός τῆς Ἀναστασίας. Λαμπρή γιορτή. Προχωροῦσε ἡ θεία Λειτουργία καί ὁ Γρηγόριος ἔνιωθε ὅλο καί πιό ἀλλιώτικα. Εἶχα κατακλυστεῖ ἀπό τή χάρη τοῦ Πνεύματος καί ζοῦσε μέ αὐτό καί γι’ αὐτό.

Ἦρθε ἡ ὥρα τοῦ κηρύγματος. Στάθηκε στήν Ὡραία πύλη. Εἶχε σχεδιάσει νά τούς μιλήσει γιά τή σημασία τοῦ ἀριθμοῦ ἑπτά. Νά ἑρμηνεύσει τά σχετικά βιβλικά κείμενα καί τά ἱστορικά τῆς Πεντηκοστῆς. Καί τό ’κανε, φυσικά. Μά χωρίς νά καταλάβει, κύλησε ὁ λόγος του γρήγορα στό ἅγιο Πνεῦμα.

Ἤτανε καί ἡ ἐποχή πού εἶχε κληθεῖ στήν Ἀντιόχεια σύνοδος κυρίως γιά τό ἅγιο Πνεῦμα. Κορυφαῖο πρόσωπό της ὁ Μελέτιος Ἀνιτοχείας. Ὀρθόδοξος ἄνδρας, γενναῖος ὁμολογητής. Ἐκεί, λοιπόν, ὁμολογήθηκε ὀρθά ἡ πίστη στή θεότητα καί τήν ὁμοουσιότητα τοῦ Πνεύματος καί καταδικάστηκαν οἱ πνευματομάχοι. Ὁ Γρηγόριος παραταῦτα δέν μπόρεσε νά εἶναι αὐστηρός καί σληρός πρός τούς πνευματομάχους. Ἔβλεπε μερικούς μπροστά του, ὅταν στάθηκε στήν Ὡραία πύλη.

Γι’ αὐτό, ἀφήνοντας τά πολλά ἀπ’ ὅσα εἶχε σχεδιάσει, μίλησε πατρικά, μέ ἄπειρη ἀγάπη. Ἤλπιζε ὅτι θά μετανοήσουν. Μίλησε ἡ χάρη πού εἶχε μέσα του, ὡς θεόπτης. Δέν μπόρεσε νά τήν κρύψει. Μίλησε καί ποιητικά. Ὑπέκυψε στό ταλέντο του. Τόσο πού κομμάτια τοῦ λόγου τοῦτου, χρησιμοποιήθηκανε κατά λέξη ἀπό ὑμνογράφους τῆς Ἐκκλησίας μας.

-Ὅ,τι σᾶς λέω, ἀδελφοί μου, εἶναι ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα. Ἐκεῖνο μέ ὁδηγεῖ, αὐτο μ’ ἐμπνέει νά μιλάω ἔτσι ὅπως μιλάω.

Ἄν δέν τόν ξέρανε οἱ ἐκκλησιαζόμενοι τόν Γρηγόριο, θά τόν παρεξηγούσανε. Θά τόν κατηγορούσανε ἀκόμη καί γιά βλασφημία. Βρεθήκανε ὅμως καί οἱ κακόβουλοι, πού μέσα τους ἀνακατώθηκαν:

-Ἀκούς ἐκεί, ἔμπνευση ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα.... ὅ,τι μᾶς λέει ἀποκάλυψη τοῦ Πνεύματος!

Ὅσο τόν κοίταζαν ὅμως καταπρόσωπο, κάτι τούς ἠρεμοῦσε. Ἡσυχάσανε καί οἱ κακόβουλοι. Ἡ ὁμιλία συνεχίστηκε. Τούς εἶπε ὁ Γρηγόριος γιά τήν πανίερη «ἐπιδημία», τήν παρουσία δηλαδή τοῦ ἁγίου Πνεύματος στήν Ἐκκλησία. Ἤτανε ἀνάγκη γιά τόν ἄνθρωπο νά ἔρθει τό Πνεῦμα, ὅταν τελείωσε τό ἔργο του στή γῆ ὁ Χριστός. Ἀπό τότε πιά, θά ἐργάζεται στή γῆ, στήν Ἐκκλησία δηλαδή, τό Πνεῦμα. Ὄχι πώς πρίν δέν ἐνεργοῦσε, δέν ἤτανε παρόν σέ ὅ,τι ἔκανε ὁ Θεός Πατέρα καί ὁ Υἱός. Παντοῦ καί πάντα ἤτανε. Καί στούς προφῆτες καί στούς ἀποστόλους... Τό ἴδιο Πνεῦμα ἐνεργοῦσε. Μά τώρα τό ἔργο του ἔχει ἄλλη μορφή καί ἄλλη ἔκταση.

Στό σημεῖο αὐτό δυσκολεύτηκε ὁ Γρηγόριος. Δέν μποροῦσε νά τούς ἐξηγήσει μέ ἀκρίβεια τή διαφορά καί βρῆκε λέξεις πρόχειρες, ὄχι πολύ πετυχημένες. Τούς εἶπε ὅτι μέχρι τήν Πεντηκοστή τό Πνεῦμα δροῦσε  καί ἤτανε παρόν «ἐνεργείᾳ», μέ τήν ἐνέργειά του. Ἀπό τήν Πεντηκοστή ὅμως καί μετά ἐνεργεῖ «τελειώτερον» καί «οὐσιωδῶς». Ἤθελε νά πεῖ ὅτι τώρα, στήν Ἐκκλησία, τό θεῖο πρόσωπο πού ἔχει τήν κύρια δράση εἶναι τό Πνεῦμα. Αὐτό τώρα δρᾶ κυρίως, ὅπως στά χρόνια τῆς Καινῆς Διαθήκης δροῦσε κυρίως ὁ Υἱός καί στήν Παλαιά Διαθήκη δροῦσε κυρίως ὁ Πατέρας. Τότε, στά διαθητικά χρόνια ὁ Υἱός συναναστρεφότανε μέ τούς ἀνθρώπους καί τούς δίδασκε. Τώρα, τό Πνεῦμα «συγγίνεται καί συμπολιτεύεται» μ’ ἐμᾶς τούς ἀνθρώπους. Μόνο πού γιά νά γίνει αὐτό στόν καθένα πραγματικότητα, πρέπει νά ’χει πραγματική σχέση μέ τό Πνεῦμα. Νά πιστεύει ὀρθά ὅτι τό Πνεῦμα ἔχει τήν ἴδια φύση μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό.

Τό μάτι τοῦ Γρηγορίου ἔπεσε στούς πνευματομάχους καί πρόσθεσε:

-Ἄν μερικοί φοβοῦνται νά χρησιμοποιήσουν τή λέξη φύση γιά τό Πνεῦμα, ἄς ὁμολογήσουνε γενικά ὅτι μία εἶναι ἡ θεότητα τοῦ Πατέρα, τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Πνεύματος. Δέν ἐπιμένουμε πολύ στίς λέξεις. Ἀρκεῖ, ἀδελφοί, νά ὁμολογεῖτε τό ἴδιο πράγμα, τήν ἴδια δηλαδή ἀλήθεια, ὅτι τό Πνεῦμα εἶναι κυρίως καί πραγματικά Θεός. Κάμετε αὐτό καί τότε ἡ ἑορτή τῆς Πεντηκοστῆς θά γίνει μέσα σας πανηγύρι περίλαμπρο, θά νιώσετε ἄφατη χαρά!

Ἀκούγανε μέ προσοχή οἱ παρόντες πνευματομάχοι. Ἄκουγε μέ θαυμασμό καί ὁ παράξενος «φιλόσοφος» ὁ Μάξιμος. Ἀρκετοί ἀπό αὐτούς τώρα κάι ἄλλοι τό ἑπόμενο ἔτος, τό 380, ἑνωθήκανε στήν Ἐκκλησία, ὅταν ἀκούσανε καί τόν πέμπτο θεολογικό Λόγο τοῦ Γρηγορίου, Περί τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ πληγωμένος Ἀετός (Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

(ἀφηγηματικὴ Βιογραφία)

(σελ.175-178)

  Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου Καθηγητή Πανεπιστημίου

Ἔκδοση Δ΄

Ἀποστολική διακονία

θα βρείτε τα προηγούμενα εδώ 

Τό είδαμε ΕΔΩ

makkavaios.