Puer aeternus-Τρίτο μέρος (48)

Συνέχεια από:Τρίτη, 28 Ιουλίου 2015

Puer aeternus

Μέρος τρίτο
«Το βασίλειο άνευ χώρου»  (Bruno Goetz)

6 Τα αγόρια στ

Κάθε προβολή έχει μια αφορμή στον άλλο από την οποία πιάνεται. Αυτό το σημείο μπορεί να το ανακαλύψει κανείς, μόνο εάν μετά την απογοήτευση συνεχίσει την σχέση. Στην αρχή νομίζετε ότι γνωρίζετε τον άλλο, γιατί όταν κάνετε προβολή, έχετε ένα ισχυρό αίσθημα εσωτερικής γνώσης του προσώπου. Κατά την πρώτη συνάντηση δεν χρειάζεται να μιλήσετε, τα ξέρετε όλα-αυτή είναι η τέλεια προβολή-έχετε ένα θαυμάσιο αίσθημα πως είστε ένα, και πως γνωρίζεστε για αιώνες. Σε κάποια στιγμή όμως, ο άλλος συμπεριφέρεται με τρόπο απρόσμενο, και η απογοήτευση έρχεται. Πέφτετε από τα σύννεφα και νομίζετε πως «τελικά δεν είναι αυτό» (που περίμενα). Αν συνεχίσετε την σχέση πρέπει να κάνετε δυο πράγματα, γιατί ο αγώνας είναι διπλός: πρέπει να ανακαλύψετε γιατί είχατε μια τέτοια ψευδαίσθηση, και πρέπει να βρείτε ποιος είναι ο άλλος, αν δεν είναι έτσι όπως πιστεύατε. Ποιος είναι αυτός (ή αυτή) στην πραγματικότητα; Αυτή είναι μια επίπονη εργασία. Όταν θα έχετε βρει την ρίζα της ψευδαίσθησής σας, και θα έχετε αποσύρει, όσο είναι δυνατόν, την προβολή, και γνωρίζετε πια καλύτερα τον άλλο, τότε μπορείτε να διερωτηθείτε γιατί η ψευδαίσθηση σας διάλεξε ακριβώς αυτό το πρόσωπο. Αυτό είναι δύσκολο, γιατί το σημείο από το οποίο πιάνεται η προβολή είναι κάποτε μεγάλο, κάποτε μικρό, σε άλλες περιπτώσεις  ο άλλος έχει μόνο μερικά χαρακτηριστικά που ταιριάζουν στην προβολή. Και έτσι η ψευδαίσθηση είναι άλλοτε μεγαλύτερη και άλλοτε μικρότερη.

Ο Μελχιόρ είναι προφανώς ο τύπος που φεύγει μόλις αποσυρθεί η προβολή-μόλις δηλαδή το άλλο πρόσωπο συμπεριφερθεί με τρόπο μη αναμενόμενο. Χαρακτηρίζει την Henriette μάλιστα δειλή, την προσβάλλει και την εγκαταλείπει. Αυτό δείχνει την αδυναμία της αισθηματικής του λειτουργίας, του έρωτα, η οποία πεθαίνει. Δεν δείχνει καν λυπημένος. Αργότερα δεν φαίνεται να υποφέρει λόγω του άτυχου έρωτα του και της απογοήτευσης. Τα ξεγράφει όλα, όπως ο μικρός πρίγκηπας, απλώς με άλλο τρόπο, καθώς ο μικρός πρίγκηπας εγκαταλείπει τον πλανήτη με την τριανταφυλλιά, αν και αυτή είναι λυπημένη, και από περηφάνια του λέει πως πρέπει να φύγει. Αν κάποιος τελειώνει τόσο γρήγορα την σχέση του, μπορείτε να είστε βέβαιοι, πως και τον εαυτό του τόσο εύκολα ξεγράφει. Η αδύναμη άνιμα ενός τέτοιου άνδρα, είναι χαρακτηριστική για την αυτοκτονική του τάση στο ασυνείδητο.

Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να προβλέψουμε ως ένα βαθμό τις αυτοκτονικές τάσεις. Συνάντησα δυο τύπους ανθρώπου: ο ένας δεν είναι πραγματικά αυτοκτονικός, αλλά σε μια κρίση θυμού θα μπορούσε να δώσει τέλος- αυτό θα ήταν περισσότερο ένα είδος ατυχήματος. Υπάρχουν οργίλοι άνθρωποι (που έχουν μερικά χαρακτηριστικά δολοφόνου), που κυριεύονται από ξαφνικά ξεσπάσματα θυμού, που μπορούν να στραφούν και κατά του εαυτού τους, ώστε αυτοκτονούν κατά κάποιο τρόπο κατά λάθος. Χάνουν το κεφάλι τους και εκ των υστέρων μάλλον θα μετάνιωναν. Αυτή δεν είναι μια πραγματική αυτοκτονική τάση, αλλά μια αντίστροφη βια. Η βιαιότητα δεν είναι ενσωματωμένη και για τον λόγο αυτό μπορεί να στραφεί σαν το κεντρί του σκορπιού εναντίον του ιδίου προσώπου. Ο Μελχιόρ αντιθέτως είναι ο τύπος ενός αυτοκτονούντος, και οι άνθρωποι αυτοί παραιτούνται από το περιβάλλον και τον εαυτό τους με τρόπο ψυχρό και διανοητικό. Δεν εμπιστεύονται ποτέ πλήρως τον εαυτό τους ή τους άλλους. Δεν υπάρχουν γι’ αυτούς αληθινές σχέσεις. Αυτό είναι ένα θέμα που διαποτίζει το βιβλίο αυτό: δεν υπάρχει κάποια αναφορά. Αυτό είναι από την αρχή το μοιραίο.

Κατόπιν περιγράφεται ο τσακωμός του Μελχιόρ με τον πατέρα του, πολύ σημαντικό σημείο, καθώς ο Μελχιόρ προσπαθεί ακόμα να βάλει στην πράξη την ιδέα της μεταμόρφωσης της προσωπικότητας. Ο πατέρας του είναι αστρολόγος, μάγος, που ενδιαφέρεται για τις μυστικές επιστήμες, χωρίς να τον ενδιαφέρει η μεταμόρφωση του ατόμου, αλλά από περιέργεια ή απλώς για να ασχοληθεί με την μυστηριακή ψευδοεπιστήμη. Πατέρας και γιος συναντιούνται και μετά αποφεύγουν πάλι ο ένας τον άλλο. Η αντίδραση αυτή είναι πολύ σημαντική, γιατί μας δείχνει το κύριο πρόβλημα: την έχθρα μεταξύ του Φο, του αγοριού, και του Ulrich von Spät. Στην αρχή ο von Spät ισχυρίζεται πως είναι δάσκαλος του Φο. Ήθελε να το περιμαζέψει και να κρατήσει τον Μελχιόρ μακριά από την επιρροή του. Το αγόρι όμως φοβάται τον von Spät, και προσπαθεί να επηρεάσει τον Μελχιόρ. Και ο αγώνας αυτός συνεχίζεται. Υπάρχουν στιγμές κατά τις οποίες ο Μελχιόρ αγαπάει τον von Spät (όταν για παράδειγμα του δίνει το χέρι κατά τον αποχαιρετισμό), και στιγμές όταν τον μισεί και προσπαθεί να τον αποφύγει. Με αυτά θα ασχοληθούμε αργότερα.

Το όνομα von Spät (spät: αργά) υπονοεί πως είναι μεγαλύτερης ηλικίας, και παίζει ένα πατρικό ρόλο απέναντι στον νέο. Παρουσιάζεται ως πνευματικός οδηγός ή κηδεμόνας, ένας πατέρας. Η διαμάχη αυτή είναι μια εξέλιξη της διαμάχης του Μελχιόρ με τον πατέρα του. Αν ο γιος πιστεύει στην μεταμόρφωση της προσωπικότητας (με ένα τρόπο φανταστικό όμως), και ο πατέρας ενδιαφέρεται για τα μαγικά και τα απόκρυφα, τότε εδώ έχουμε την σύγκρουση δυο κόσμων: ο πατέρας απορρίπτει την μεταμόρφωση και θέλει να διατηρήσει το status quo, ενώ ο γιος θέλει την ανανέωση.

Αν εφαρμόσουμε την ιδέα της μεταμόρφωσης της προσωπικότητας, την οποία διδάσκει η αλχημεία, στην σχέση, τότε φτάνουμε στο πρόβλημα πνεύματος και ύλης στην σχέση πατέρα και γιου. Ο πατέρας, ο γέρος σοφός και μάγος, ενσαρκώνει κατά κάποιο τρόπο και τα δυο, το υλικό και το πνευματικό. Αφού μελετά βιβλία, είναι η πνευματική πλευρά-διερευνά πνευματικά αυτόν τον κόσμο-με ένα μυστικό υλισμό. Αντιθέτως μπορούμε να πούμε, πως ο Φο είναι ένα πνευματικό αρχέτυπο, δηλαδή η ζωτική δύναμη του πνευματικού στοιχείου. Και σε αυτόν βρίσκεται κάτι υλιστικό, αφού ο νεαρός ήθελε να μεταμορφώσει την προσωπικότητα με πραγματικό δηλητήριο. Αυτό είναι υλισμός. Και στις δυο μορφές, το  πνεύμα και η ύλη διαχωρίζονται. Όταν ο ένας έχει μια υλιστική τάση, ο άλλος στρέφεται στην πνευματικότητα. Όταν όμως ο άλλος αναλαμβάνει την υλιστική τάση, τότε ο Φο, η πτυχή που αντιστοιχεί στον Puer, τον τραβά προς την πνευματική πλευρά. Αυτό που λείπει από την σχέση των δυο τους, αλλά και από την θεώρηση που έχουν, είναι η ψυχή, η άνιμα. Για τον λόγο αυτό, και στις δυο τοποθετήσεις υφίσταται ένας εσφαλμένος χωρισμός μεταξύ πνεύματος και ύλης. Δεν υφίσταται κάποιος vinculum amoris, ένας δεσμός έρωτος, για να τους ενώσει, καθώς λείπει η άνιμα. Και έτσι, ο πατέρας έχει πνευματικά ενδιαφέροντα με ένα μυστικό υλιστικό υπόβαθρο, και ο γιος έχει χημικά-υλιστικά ενδιαφέροντα με πνευματικό υπόβαθρο. Συγκρούονται και δεν μπορούν να συνεννοηθούν.

Σήμερα έχουμε το ίδιο πρόβλημα. Θυμηθείτε κινήματα όπως η ανθρωποσοφία. Στο Los Angeles ιδρύθηκε από τον Manley Hall μια νέα αίρεση, τα μέλη της οποίας θεωρούν τους εαυτούς τους ως νέους Ροδόσταυρους. Παρατηρούμε μια έντονη αναβίωση του ενδιαφέροντος για την μαγεία, για τον συμβολισμό των μασόνων, των ροδόσταυρων, την αστρολογία και για άλλες απόκρυφες επιστήμες-και οι οπαδοί όλων αυτών απορρίπτουν την ψυχολογία. Θέλουν να ονομάσουν το επέκεινα ως κόσμο των πνευμάτων, ή ισχυρίζονται πως η εμφάνιση του άνιμους είναι ένας αγγελιαφόρος από το επέκεινα, και δίνουν στους παράγοντες αυτούς ονόματα που παίρνουν από αρχαίες παραδόσεις, τους οποίους παράγοντες εμείς προσπαθούμε να ονομάσουμε με όρους της ψυχολογίας. Αυτός είναι στην πραγματικότητα ο κύριος von Spät, καθώς οι εξηγήσεις αυτές δείχνουν προς τα πίσω. Είναι έννοιες της μεσαιωνικής, μερικές φορές δε σουμερικής και βαβυλωνιακής μαγείας. Μερικές φορές χρησιμοποιούν έννοιες του 16^ου αιώνα, όπως του Παράκελσου για παράδειγμα, και όλα είναι ανακατεμένα. Πίσω από αυτή την ανακατωσούρα των εννοιών του παρελθόντος, που όλες τους χρησιμοποιούνται εκτός του πραγματικού τους πλαισίου, και χρησιμοποιούνται για να χαρακτηρίσουν ένα φαινόμενο, το οποίο ονομάζουμε ασυνείδητο, κρύβεται μια τεράστια απαίτηση εξουσίας. Ένας τέτοιος ερμηνευτής, θα έλεγε για παράδειγμα: «λοιπό, ο Φο είναι ο Hermes infans, Mercurius infans, δηλαδή ο νεαρός Ερμής». Και θα νόμιζε πως είπε και κάτι! Αυτός είναι ο von Spät. Με τον τρόπο αυτό χωρίζουν η εσωτερική και η εξωτερική πτυχή, το πνεύμα και η ύλη. Αν ένας άνδρας για παράδειγμα, είναι υποχρεωμένος στην άνιμα του, αλλά και στην γυναίκα με την οποία έχει σχέση ή την οποία παντρεύτηκε, τότε καταλήγει σε μια διπλή κατάσταση, στην οποία υπάρχει πάντα μια πραγματική σύγκρουση, μια διπλή υποχρέωση. Στην κατάσταση αυτή, ο άντρας βρίσκεται μεταξύ δυο υποχρεώσεων, της εξωτερικής και εσωτερικής πλευράς της ζωής. Αυτή είναι η εμπειρία της σταύρωσης ή η θεμελιώδης αλήθεια της ζωής. Η ζωή είναι διπλή-είναι μια διπλή υποχρέωση, μια σύγκρουση από μόνη της, γιατί είναι πάντα μια σύγκρουση δυο τάσεων. Αλλά αυτή είναι η ζωή! Η εμπειρία αυτή δεν προσφέρεται στον von Spät. Μάλλον αυτός την αποφεύγει. Δεν του περνά καν από το μυαλό. Αυτή είναι μια από εκείνες τις μικρές, αλλά μοιραίες στροφές της ιστορίας, που υποδεικνύουν το τραγικό τέλος. 

Συνεχίζεται