ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΑΤΟΜΟ; ΗΤΑΝ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΠΟΦΕΥΚΤΟ; (5)

                   Αβελάρδος, το πρώτο υποκείμενο της ιστορίας.

Τί εννοούμε όταν λέμε υποκειμενικότης; Πρόκειται γιά το υποκείμενο, δηλ. γιά τήν συνείδηση σάν σχέση, σάν συσχετισμός μέ τόν αντικειμενικό κόσμο. Δηλ. η ίδια η ουσία τού κοσμικού φρονήματος.  Γι' αυτό καί η εποχή τής κυριαρχίας τού υποκειμένου, ονομάζεται εκκοσμίκευσις.

Όμως αυτή η υποκειμενικότης διαφέρει πολύ από τήν φυσική μας στάση. Όταν δηλ. στήν καθημερινότητά μας μιλάμε γιά υποκείμενα ή καλύτερα γιά πρόσωπα, δείχνουμε μ’αυτή τήν έκφραση ανθρώπινα όντα μέσα στόν κόσμο. Αυτά τά πρόσωπα λοιπόν δέχονται εντυπώσεις από τόν πραγματικό κόσμο, δηλ. πιστεύουν πώς αυτός ο κόσμος είναι αληθινός, καθότι έχουν τήν εμπειρία του. Καί επομένως παίρνουν μιά θέση απέναντι σ’αυτόν τόν κόσμο, εσωτερικά,  σύμφωνα μέ τήν πολλαπλότητα, τίς πολλές όψεις τού συναισθήματός τους, διότι η εμπειρία απαιτεί πάντοτε συναίσθημα (εκτός από τήν εκκλησιαστική εμπειρία). Καί ίσως στό τέλος νά πάρουν καί κάποια θέση στόν κόσμο τους, νά επέμβουν ελεύθερα, εκφράζοντας τήν άποψή τους. Αυτά τά πρόσωπα δηλ. είναι υποκείμενα μιάς ζωής πολλαπλότητος καί πολυμορφίας τού Εγώ, δηλ.μιάς προθετικής καί αποβλεπτικής συνειδήσεως.

Αυτή η ζωή τού Εγώ, είναι η εσωτερικότης τού προσώπου, δηλ. πιστεύει πώς είναι η ψυχική του ή η πνευματική του ζωή. Σ’αυτή τή ζωή αντιτίθεται η εξωτερική της πλευρά, τό φυσικό ζωντανό σώμα.

Τό ζωντανό σώμα είναι ένα σώμα στόν χώρο, καί κατά κάποιο τρόπο ό,τιδήποτε είναι ζωντανό, δεδομένου τής σύνθεσης ψυχής καί σώματος, βρίσκεται εκεί πού βρίσκεται καί τό σώμα, αλλά η ζωή τού εγώ δέν σχετίζεται μέ τόν χώρο. Δέν διαθέτει έναν συγκεκριμένον τόπο. Έτσι τό σώμα είναι η εξωτερίκευση αυτής τής εσωτερικότητος, μέ ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είναι η έκφραση τής ζωής τής ψυχής. Τής επιτρέπει νά πράξει στόν κόσμο τού χώρου.

Όμως τό πρόσωπο δέν είναι μόνο υποκείμενο μιάς ενεργητικής συνειδητής ζωής, αλλά διαθέτει καί ποιότητες διαρκείας , δηλ χαρακτηριστικά καί τού ζωντανού σώματος (δύναμη, ευκινησία, κτλ) καί τής ψυχής, δηλ. ποιότητες αισθητηριακές, διανοητικές, αλλά καί ποιότητες τής θελήσεως, οι οποίες αποτελούν τόν χαρακτήρα κάθε προσώπου. Επειδή δέ είμαστε συνεχώς σέ σχέση, σέ αμοιβαίες σχέσεις μέ άλλα πρόσωπα, μέσα στήν δομή σχεδόν τού προσώπου ανήκουν καί οι ομάδες τών προσώπων μέ τις οποίες βρίσκεται σέ κοινωνία.

Ας ξεκινήσουμε από την αρχή! Πώς γνωρίζεται η συνείδηση; Πώς αποκτάται η γνώση της συνειδήσεως; Η οποία είναι η ουσία του υποκειμένου! Πώς επιτυγχάνεται η αυτοσυνειδησία; Ας ξεκαθαρίσουμε κατ’αρχάς πώς η γνώση που αναζητούμε δέν είναι στοχασμός. Διότι οι ενέργειες του στοχασμού καταλήγουν να εκλάβουν την συνείδηση σαν αντικείμενο, το οποίο αναλύεται και συγκεντρώνεται εννοιολογικά. Ο στοχασμός όμως δέν είναι γνώση του εαυτού, δέν έχει για αντικείμενο τον εαυτό του, αλλά μία εξωτερική αντίληψη, μία ενθύμηση κ.τ.λ. Η γνωρίζουσα συνείδηση και η γνωσθείσα συνείδηση δέν ταυτίζονται. Με τον όρο αυτοσυνειδησία λοιπόν, δέν μπορούμε νά εννοήσουμε καμμία ενέργεια του στοχασμού που έχει για αντικείμενο μία άλλη ενέργεια.

Γενικώς όμως, στο θέμα της συνειδήσεως, δέν χρειάζεται καμμία ενέργεια. Χρειάζεται αντιθέτως ένα «εσωτερικό φώς» που φωτίζει την ροή της ζωής και μέσα σ’αυτή την ροή την ξεκαθαρίζει για το ζωντανό Εγώ, χωρίς όμως αυτή καθ’αυτή η λειτουργία να έχει το εγώ σαν σκοπιμότητα, σαν πρωταρχικό σκοπό. Αυτή η πρωταρχική συνείδηση της ζωής που ρέει και που ανήκει στην ίδια την συνείδηση, διατηρείται ακόμη και μετά το σταμάτημα της ροής αυτής, μ’ έναν τρόπο όμως που κάνει δυνατή την επαναλειτουργία της σύμφωνα με την δική μας πρόθεση, έτσι ώστε δια της μνήμης να καθίσταται δυνατή η συγκέντρωση στην ενότητα μίας εμπειρίας όλων των φάσεων που κυλούν συνεχώς, και να έχουμε επομένως σαν αποτέλεσμα την σύμπτωση αυτής της «εμπειρίας», η οποία διά του στοχασμού καθίσταται αντικειμενική με την καταγωγική εμπειρία, την αυθεντική, η οποία δέν μπορεί να προσφέρει καμμία γνώση, και μας επιτρέπει επιπλέον να συλλάβουμε και τις ομοιότητες, τις ιδιαιτερότητες, που θα μπορούσαν μέσω της γνώσεως αυτής της συνειδήσεως να δώσουν μία ταυτότητα! Αυτή η σταθερότητα που συλλαμβάνεται εκ των υστέρων, στην ροή των συμβάντων της ζωής, χρησιμεύει στην σύσταση ενός ΕΓΩ, το οποίο διαθέτει ήδη και μία ταυτότητα!

Η ψυχή όμως δέν είναι δυνατόν να ταυτιστεί με την ροή της συνειδήσεως, με τον παρατηρητή της ζωντανής ενέργειας της ζωής, η οποία διά του αναστοχασμού μπορεί να δώσει ένα σταθερό εγώ. Ο άνθρωπος  και το πρόσωπο, που είναι το σύγχρονο όνομά του, για να τονισθεί η συστατική ελευθερία του, δέν λέμε ότι είναι μία σύνθεση συνειδήσεως και σώματος, αλλά ψυχής και σώματος!

Έτσι ομιλούμε για ψυχικές ποιότητες, ενώ θα ήταν παράλογο να πούμε: ποιότητες συνειδήσεως. Η ψυχή επομένως είναι περισσότερο μία πραγματικότητα του κόσμου, ενώ η συνείδηση (Το Εγώ) είναι ελεύθερη και αντίθετη σε οτιδήποτε υπάρχει, είναι περισσότερο κάτι για το οποίο τα πάντα είναι εδώ και τώρα.

Σαν ένα πραγματικό όν λοιπόν η ψυχή ανήκει στην πραγματικότητα! Είναι μία ουσία, μία ενότης εσωτερικών συνθηκών ή ποιοτήτων, και στην διάρκεια της ζωής της υπόκειται σε μία σειρά αλλαγών. Αυτές οι αλλαγές εξαρτώνται από την αιτιότητα, διότι η ψυχή εξαρτάται από το περιβάλλον της! Αυτές οι αλλαγές όμως χαρακτηρίζονται από το γεγονός πώς έχουν βιωθεί από το ΕΓΩ, στο οποίο ανήκει η ψυχή. Και επομένως, με την κυριότητα του Εγώ πάνω τους, οι αλλαγές στην διάρκεια της ζωής μπορούν να κατανοηθούν σαν καθαρές εμπειρίες, χωρίς καμμία αναφορά στην κατάσταση του πραγματικού κόσμου που τις προκάλεσαν. Αυτός είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στην ψυχή και στην συνείδηση. Η ολότητα των εμπειριών ενός προσώπου, στο οποίο η ψυχική του ζωή παρουσιάζεται διά της συνειδήσεως, παράγει την ροή της συνειδήσεως αυτού του προσώπου. Από το άλλο μέρος οι ψυχικές καταστάσεις είναι πραγματικές καταστάσεις ,οι οποίες έχουν καθοριστική και πραγματική σημασία για την ψυχή και προκαλούν πραγματικές συνέπειες. Εάν οι καταστάσεις αυτές έχουν προκληθεί από την ενέργεια και συμμετοχή της ζωτικής δυνάμεως του σώματος στο περιβάλλον, τότε προέρχονται απο την ψυχή (από μέσα). Εάν έχουν προκληθεί από την συνείδηση, τότε προέρχονται από το Εγώ.

Η ψυχή λοιπόν, ζώντας στην πραγματικότητα ανάμεσα σε ανθρώπους, αποκτώντας την εμπειρία των ανθρώπων αυτών, των άλλων, αποκτά και την εμπειρία του εαυτού της. Ο εαυτός λοιπόν, αποτέλεσμα της κοινωνίας του προσώπου, περιέχει το Εγώ και το άλλο. Από την σχέση αυτή εξαρτάται η ωρίμανση του προσώπου ή  όχι , η στασιμότητά του. Διότι ο άνθρωπος είναι βασικώς ο υπεύθυνος γι’ αυτό που θα γίνει. Διότι μπορεί να μορφοποιήσει τον εαυτό του. Διότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι κύριος της ψυχής του και πρέπει να μπορεί να ανοίξει τις πόρτες της ή να τις κλείσει. Εάν στις συναντήσεις και στις καταστάσεις συμμετέχει και η ζωτική δύναμις του σώματος, η ψυχή, τότε ο άνθωπος διαθέτει μία παρουσία, είναι παρών, και με την εγρήγορση της παρουσίας αυτής μπορεί να είναι υπεύθυνος του εαυτού του και του άλλου. Να αποφασίσει μία συνάντηση ή να την απορρίψει. Να ζήσει μία εμπειρία ή όχι. Αυτή η ικανότης παρουσίας, εγρήγορσης και ανοίγματος είναι η πνευματικότης του ανθρώπου.

Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και η ελευθερία μπορεί να ορισθεί με τον λόγο: Εγώ μπορώ! Από αυτή την δυνατότητα ή την δύναμη προέρχεται η δυνατότητα της ευθύνης, της θελήσεως και της πράξεως.

Τελικώς το Εγώ καλείται να μορφώσει τον εαυτό του! Ο οποίος περιέχει το Εγώ και το άλλο! Με την συστατική προϋπόθεση του ανοίγματος στον άλλον. Με την συστατική προϋπόθεση της καθαρότητος των προθέσεων της ψυχής, η οποία μ’αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνει το άνοιγμα, ή αποτυγχάνει μένοντας χωρίς εαυτό. Η συνείδηση του εαυτού είναι άνοιγμα πρός το εσωτερικό, η συνείδηση του άλλου είναι άνοιγμα πρός το εξωτερικό (περιβάλλον).

Βρισκόμαστε, υπάρχουμε σε ένα περιβάλλον, ανάμεσα σε πράγματα ή αντικείμενα, και λόγω του περιβάλλοντος αυτού φανερώνεται και ο βασικός νόμος της ψυχικής ζωής, ο προσανατολισμός μας πρός τα πράγματα, πρός την πραγματικότητα [ο προσανατολισμός θα μπορούσε να σημαίνει την ανατολή, την πηγή, την πρώτη αιτία, εάν δέν υφίστατο η σημερινή ζωή την επιβολή του Εγώ, που βιώνει τον προσανατολισμό σαν πρόθεση, σαν νόημα των πραγμάτων, της ζωής, της υπάρξεως]. Στον προσανατολισμό αυτό μετέχουν τρία πράγματα: το Εγώ στραμμένο πρός ένα αντικείμενο, το αντικείμενο το ίδιο, και η ενέργεια, ή η πράξη καλύτερα, με την οποία το Εγώ, λίγο-λίγο, κάθε φορά ζεί και κατευθύνεται, με έναν τρόπο ή με άλλον, πρός το αντικείμενο.

Ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε φανερώνεται μέσω των αισθητηρίων και μέσω αυτών αντιλαμβανόμαστε. Η αντίληψη αυτή δέν επιτυγχάνεται με τη μία. Είναι μία σύνθετη εργασία από αισθητηριακά δεδομένα και από προθέσεις, από ενέργειες και πράξεις που έγιναν ή δέν έγιναν, που συμμετέχουν στην τελική αντίληψη. Τελικώς μπορούμε να πούμε πώς η ενέργεια της αντιλήψεως συμπίπτει με την μορφή του κόσμου των αντικειμένων, διότι αντίληψη σημαίνει αντιλαμβάνομαι αντικειμενικές ενότητες μορφοποιημένες μ’ έναν καθορισμένο τρόπο, που αποτελούν την πραγματικότητα! Η επεξεργασία και η εμβάθυνση των αισθητηριακών πληροφοριών, που αρχίζουν με την δράση του Εγώ, εξαρτώνται από τις ποιότητες της ψυχής. Αυτή την τάξη που επιτυγχάνεται στην κατάταξη και εμβάθυνση των πληροφοριών, την αντίληψη, την επιτυγχάνει το πνεύμα του ανθρώπου. Την επιτυγχάνει δέ διότι κυττάζει εσωτερικά τον κόσμο των πραγμάτων διά της νοήσεως.

Η αίσθηση είναι η βασική και πιό χαμηλή λειτουργία του. Μπορεί όμως να στραφεί πρός τα πίσω, να στοχαστεί και να κατανοήσει το αισθητηριακό υλικό και τις ενέργειες της ζωής του. Μπορεί επίσης να ξεχωρίσει την δομή της μορφής των πραγμάτων και επομένως και της ζωής τους. Μπορεί να αφαιρέσει το ουσιώδες. Αυτό το "μπορεί" είναι ακριβώς η ελευθερία του, η σύσταση του εαυτού. Του Εγώ επιτρέποντος, διότι εάν το Εγώ δέν επιτρέπει την επεξεργασία της νοήσεως, εάν φοβάται τα αποτελέσματα, εάν δέν αφήνει το σώμα του να υπάρξει ανάμεσα στα πράγματα, δέν συστήνεται εαυτός. Η δημιουργία εαυτού απαιτεί ελεύθερη Βούληση. Αυτό το Εγώ που γνωρίζει, το έξυπνο Εγώ, που ανοίγεται και εσωτερικεύει, είναι ταυτόχρονα ένα Εγώ που θέλει, και είναι επίσης και κάτι που από την ελεύθερη θεληματική του ενέργεια εξαρτάται αυτό που γνωρίζει. Διότι το πνεύμα είναι ταυτόχρονα νόηση και θέληση. Διότι θέληση και Γνώση βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση.

Αυτό είναι το σύγχρονο υποκείμενο σε γενικές γραμμές. Εάν διαθέτει σώμα, τότε διαθέτει καί ψυχή και ζεί στην ιστορία, υπάρχει. Εάν όχι, η ζωή του περιορίζεται στην συνείδηση, χωρίς δυνατότητα αυτοσυνειδησίας η αυθυπερβάσεως. Ο Φόβος καθορίζει τα πάντα!

Η μόνη διαφορά από τον αρχαίο άνθρωπο ο οποίος διέθετε Νού και λόγο, αντί για νόηση και θέληση, είναι η υποδούλωση της φιλοσοφίας, της επιστήμης δηλ. που ερευνά το όλον της φυσικής δομής του ανθρώπου, στην σύγχρονη Φυσική επιστήμη. Η οποία απαντά σε ένα συγκεκριμένο ερώτημα! Πώς; Αντιθέτως από τον αρχαίο ο οποίος ρωτούσε! ΓΙΑΤΙ; Γιατί η αποτυχία, το άδικο, το ψέμα, ο θάνατος; Στο σταυροδρόμι της ζωής, ο Αυγουστίνος ρώτησε πώς επιτυγχάνεται η ευτυχία, και δημιούργησε νέο πολιτισμό. Τον πολιτισμό της ευκολίας και της απολαύσεως που ζούμε σήμερα ,ευνουχισμένοι και αποκομμένοι απο την Αρχή της ζωής, τον Νού. Ο Αυγουστίνος ταύτισε την ζωή με την θέληση.

Δυστυχώς συνειδητοποιούμε πολύ αργά πλέον πώς η συνειδητότης, το Εγώ είμαι και το Εγώ σκέπτομαι, είναι μία αντιθετική δύναμις, η οποία δέν μπορεί να ενωθεί με την ζωή, με την πηγή της ζωής, με το Είναι, σε μία νέα σύνθεση. Ακόμη και η σύνθεση παραμένει αντίθεση. Ο εαυτός που δημιουργείται δέν είναι Φώς, δέν είναι μία ημέρα πλημμυρισμένη Φώς, είναι μία συννεφιασμένη Κυριακή, που μοιάζει με την πονηρή καρδιά μας.

Την άχαρη, την αβέβαιη, την ακάθαρτη, που κατάγεται από τον Αντίχριστο και σ’ αυτόν επιστρέφει. Διότι ο Νούς καθαρίζει πρίν γεννήσει λόγο, πρίν ενωθεί με το Σύμπαν ή με τον Θεό! Διότι ο Νούς δέν είναι καθαρή ενέργεια, δέν είναι νόηση, όπως η ακτίνα του Ηλίου δέν είναι ο Ήλιος. Το Εγώ  μπορεί να εκμεταλλευθεί την ακτίνα αυτή, την ενέργεια αυτή του Ηλίου, αλλά είναι αδύνατον να ενωθεί με τον Ήλιο. Είτε είναι αυτός το πρωταρχικό Φώς, το αγνό και καθαρό, το κινητό ακίνητο των αρχαίων, είτε ο Κύριος της Σωτηρίας μας, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Ήλιος της δικαιοσύνης.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος