H OIKONOMIA TOY ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ - Η ΝΕΑ ΑΙΡΕΣΗ ΠΟΥ ΔΙΑΛΥΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ (22)

του HENRI DE LYBAC

ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΙΩΑΚΕΙΜ

Ο Μόλτμαν διαπιστώνοντας πώς η απώλεια του εσχατολογικού νοήματος επέτρεψε την αφομοίωση τών Χριστιανών στον περιβάλλοντα κόσμο και μ’αυτόν τον τρόπο την παράδοση της πίστεως, συμπεραίνει πώς πρέπει να ελευθερώσουμε την εσχατολογική ελπίδα απο τις μορφές σκέψης και απο τους τρόπους συμπεριφοράς που ανήκουν στις παραδοσιακές συνθέσεις της Δύσεως. [Η εσχατολογία και η διάλυση πού πραγματοποιεί  ο Οικουμενισμός, πηγάζουν απο την πλήρη απώλεια του σκοπού της Χριστιανικής ζωής, που είναι η μετάνοια και η αγιότης, η αληθινά ορθόδοξη εσχατολογία, η ταπεινότης].

Έτσι λοιπόν, αυτός ο σύγχρονος και πρώτος ίσως γκουρού του Χριστιανισμού, αναγκάζεται να φέρει στην επιφάνεια την «πίστη τής Εξόδου», σύμφωνα με την οποία ο Γιαχβέ, περιεχόμενος καί μέσα στην ειρήνη, και στην δικαιοσύνη που αποτελούν την δόξα του, ενδιάθετος, είναι ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. Σε αντιπαράθεση στην «θρησκεία των επιφανείων», στην οποία βυθίζεται ο σύγχρονος συγχωνευμένος με τον κόσμο Χριστιανισμός. [Σωτήρες του Χριστιανισμού λοιπόν: ο Ζηζιούλας, ο Ράμφος, ο Γιανναράς. Χωρίς την ανανέωση, λέει ο Ράμφος, το Ευαγγέλιο και η Ορθοδοξία θα χαθούν. Ο Πατριάρχης κηρύττει ότι θα χαθεί η κτίση με την οικολογική καταστροφή. Κανένας τους δέν αποφασίζει πώς έχουμε πάρει όλοι μας λάθος δρόμο].

Και οι Δύο Διαθήκες λοιπόν πρέπει να παραμείνουν κυριαρχημένες απο την «κατηγορία της Υποσχέσεως». Απο εδώ πηγάζει η παρουσίαση permodum unis της «Ιουδαιο-Χριστιανικής Ελπίδος». Απο εδώ (και είναι αυτό που μας ενδιαφέρει) η τάση να δούμε τον Ιησού μόνον σαν προφήτη και ανανεωτή τής αρχαίας υποσχέσεως και όχι σαν την ολοκλήρωσί της. Η ακόμη καλύτερα η τάση να μειώσουμε και να υποτιμήσουμε τον χαρακτήρα που διακρίνει την Χριστιανική εσχατολογία απο την Ιουδαϊκή ελπίδα, δηλαδή την ανακήρυξη της Βασιλείας του Θεού ήδη παρούσης στον Ιησού.

Δέν μας εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός πώς ο Μόλτμαν δίνει μεγάλη προσοχή στην μοντέρνα συνέχεια της παραδόσεως του Ιωακείμ. Η σύνθεση που παρουσιάζει δείχνει πώς κατανόησε το εύρος της.

«Η φιλοσοφία της ιστορίας του Ιωακείμ ντα Φιόρε, η ιδέα του μιάς Τρίτης Βασιλείας που θα ήταν το Βασίλειο του Πνεύματος, βασανίζει, ξεκινώντας απο τον Λέσσινγκ, την θεωρία της ιστορίας του 19^ου αιώνος και την γεμίζει ενθουσιασμό. Η ιστορία είναι «Το γίγνεσθαι του Θεού», ακουγόταν απο την εποχή του Herder, Μία Τρίτη εποχή του πνεύματος -Το επιστημονικό πνεύμα- πρέπει να ξεκαθαρίσει με το φώς του τις κρίσεις τής ιστορίας και έτσι να σβύσει την αινιγματική ιστορία μεταμορφώοντας την σε γνωστή ιστορία: Έτσι στον Λέσσινγκ και στον Κάντ, στον Κόμτε και τον Χέγκελ και τους ακολούθους τους, η κατευθυντήριος γραμμή τού προσανατολισμού τους στον κόσμο, δέν ήταν πιά βασικώς μεταφυσικός, αλλά ιστορικός».

Όσον αφορά τον ίδιο, οι εκλεκτικές του συγγένειες, τον οδηγούν να προτιμήσει την μυστικο-κοινωνική παράδοση στην οποία μετά τον Ιωακείμ ντα Φιόρε, τον Thomas Munzer και τον Oetinger, ο κύριος εκπρόσωπος είναι ο «εσωτερικός μαρξισμός». Μ’αυτόν κυρίως, δηλαδή με τον Μπλόχ, ο Μόλτμαν, θέλησε να ανοίξει τον διάλογο, για να οικοδομήσει μία εσχατολογική οντολογία, η οποία θα εισήγαγε το «καυτό ρεύμα» της ελπίδος, μέσα απο την πολυπλοκότητα των θέσεων τού Χριστιανικού δόγματος. Στην προσπάθειά του αυτή γίνεται κύριος της ιδέας (ή κυριαρχείται απο την ιδέα;) πώς εάν ο Θεός είναι για μας ο άγνωστος Θεός, ο deus absconditus, αυτό δέν οφείλεται μόνον, όπως εξηγούσε ο Κάρλ Μπάρτ, στο γεγονός πώς βρισκόμαστε ακόμη κάτω απο το καθεστώς της πίστεως, αλλά στο γεγονός πώς το «μέλλον περιέχει μίαν οδό, μία διαδρομή, που ο Θεός δέν την έχει ολοκληρώσει ακόμη». Πρέπει λοιπόν να δεχθούμε έναν κάποιο Φουτουρισμό του Θεού.

Οπωσδήποτε ο Μόλτμαν βλέπει κριτικά τον αθεϊσμό του Μπλόχ, για τον οποίο το μέλλον του Χριστού και το μέλλον του Θεού δέν είναι τίποτε άλλο απο το μέλλον του κρυμμένου ανθρώπου και του κρυμμένου κόσμου. Επειδή όμως ταυτοχρόνως είναι γοητευμένος απο αυτόν, διατηρεί πολλές απο τις εκφράσεις του, ιδιαιτέρως τις διφορούμενες: απορρίπτοντας τήν αναπαράσταση της ενυπάρχουσας (Immanenz) Τριάδος, την οποία η αρχαία Εκκλησία σχηματοποιούσε σαν κλειστό στον εαυτό του κύκλο, αρχίζει να την σκέπτεται σαν ιστορία εσχατολογικά ανοικτή, και προσπαθεί να ανακαλύψει τις μεταμορφώσεις του Θεού στις απελευθερώσεις του ανθρώπου. Ας θυμηθούμε ιδιαιτέρως, όσον αφορά τον Ιωακειμισμό του, τον φόβο που εξέφρασε ο Geyer, πώς μειώνει τον συστατικό χαρακτήρα της ιστορίας του Ιησού Χριστού σε μία απλή λεπτομέρεια της βιβλικής ιστορίας της αποκαλύψεως. Όπως επίσης και την παρατήρηση στην οποία ο Fries συνθέτει τις κριτικές του: Δέν θα ήταν δυνατόν να συλλαβίσουμε και να συνδέσουμε το πιστεύω και τα περιεχόμενά του μόνον στο μέλλον.

Ο Μόλτμαν διέθετε έναν πρόδρομο, στον Ολλανδό Noordmans για τον οποίο το πνεύμα, σε αντίθεση μέ τον Χριστοκεντρισμό του Μπάρτ και στην παραδοσιακή σύλληψη του Newman, εμφανίζετο σαν ο ελεύθερος ερμηνευτής του Χριστού, αυτός που μεταφράζει τον Χριστό κατά μήκος της ιστορίας, σε μορφές ολοένα και πιό νέες, δημιουργημένες απο πρίν, για να σπάσουν στην συνέχεια, και όλο αυτό όχι στα ίχνη του Πέτρου ο οποίος στρέφεται πρός αυτό που βρίσκεται πίσω του, αλλά του Παύλου, του Αποστόλου του Πνεύματος.  

O ΓΚΟΥΡΟΥ ΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΒΟΛΟY.

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος.