Puer aeternus-Τρίτο μέρος (71)

Συνέχεια από:Τετάρτη, 16 Μαρτίου 2016

  Puer aeternus-Τρίτο μέρος

«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)

8 Σύγκρουση και παράνοια ιε

Το δεύτερο πράγμα που λείπει είναι η λειτουργία της αίσθησης, δηλαδή η ικανότητα της ορθής εκτίμησης. Ο Jung αναφέρει την περίπτωση μιας σχιζοφρενούς που πότε πότε σταματούσε να τον ακούει. Δυσκολεύτηκε πολύ να ανακαλύψει τι έκανε σε αυτές τις καταστάσεις αποκοπής της επικοινωνίας, αλλά στο τέλος τού αποκάλυψε η γυναίκα, πως μιλούσε με την Παρθένο Μαρία, για να ακούσει την γνώμη της! Η ασθενής δεν ήταν διαθέσιμη, καθώς κάποιος άλλος ήταν στην γραμμή, με τον οποίο μιλούσε. Αν όμως είχατε μια τέτοια μυστικιστική εμπειρία της Παρθένου Μαρίας, όπως μερικοί μυστικοί, θα ήσαστε συγκλονισμένος. Άνθρωποι που έχουν μια τέτοια εσωτερική εμπειρία είναι για μέρες συγκλονισμένοι, και αυτή είναι η μόνη κατάλληλη αντίδραση σε μια τέτοια θρησκευτική εμπειρία. Για ένα σχιζοφρενή όμως είναι χαρακτηριστικό να πει: «Χαλλο; Α, η Παρθένος Μαρία; Εντάξει!» Ένα τέτοιο γεγονός είτε δεν το πιστεύεις είτε σοκάρεσαι πολύ έντονα. Στην κατάσταση ψυχωτικής κρίσης, οι άνθρωποι τα λένε όλα στον ίδιο τόνο, είτε είναι ο Ιησούς Χριστός είτε ο πωλητής μακαρονιών. Οι πιο φθηνές κοινοτοπίες αναμιγνύονται με το βαθύτερο θρησκευτικό υλικό, χωρίς καμιά αξιολόγηση.

Για τον λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντικό το μοτίβο του παραμυθιού, όπου η σταχτοπούτα (ή η ψυχή παλιό, διάσημο παραμύθι «Έρως και Ψυχή») πρέπει να διακρίνει και να διαχωρίσει τους καλούς από τους κακούς σπόρους. Αυτό σημαίνει πως μια από τις λειτουργίες της ψυχής είναι να διακρίνει τις αξίες. Όταν η άνιμα εξαφανίστηκε από τον ορίζοντα, εξαφανίστηκε και η αίσθηση, και αυτό συμβαίνει συχνά στην σχιζοφρένεια. Μόλις ο άνδρας χάσει την αίσθηση και την επαφή με την άνιμα, έχουμε αυτή την εικόνα. Πολλοί καταλήγουν τότε σε μια κατάσταση που προκαλεί μια μαζική ψύχωση, την οποία ήδη είχαμε και πιθανόν να εμφανιστεί και πάλι.

Ο Λι είναι παγιδευμένος στον πάγο και βρίσκεται με τα πνεύματα των νεκρών. Βλέπει τον νεκρό πατέρα του, την Henriette Karlsen  και τον Otto von Lobe. Τριγυρνάει, και τον βλέπουμε να κινείται πάλι αργά προς τον Βορρά και προς τον παγωμένο πόλο του Ulrich von Spät. Ο von Spät συνδέεται με τον Βορρά. Όταν ο άνεμος φυσά προς τον Νότο, πλησιάζει ο Φο. Το κρύο είναι χαρακτηριστικό της χώρας των νεκρών. Οι νεκροί μετατρέπονται ξαφνικά σε μαύρα πουλιά, που ουρλιάζουν με ανθρώπινη φωνή, πως θα ξανάρθουν. Ο Λι στέκεται στην αποβάθρα ενός μεγάλου λιμανιού, όπου προσαράζει ένα τεράστιο ιστιοφόρο με πολλούς ανθρώπους. Ο Φο στέκεται στην πρύμνη και του κάνει νεύμα. Ξαφνικά βρίσκονται πάνω σε άλογα και κινούνται σε μια πλατιά πεδιάδα. Ο Φο σπρώχνει να βιαστούν, κινούνται όλο και πιο γρήγορα, τα άλογα πλησιάζουν μεταξύ τους. Ο Φο και ο Λι αγκαλιάζονται. Για πρώτη φορά ο Λι καταλαμβάνεται από φόβο, με το άγγιγμα αυτό. Στην όχθη βρίσκεται η βάρκα τους την οποία σπρώχνουν βιαστικά στο νερό. Ξαφνικά ανατέλλει ο ήλιος, χωρίς να φανεί το λυκόφως. Ο Λι βλέπει πως ο βαρκάρης δεν είναι ο Φο, αλλά η γυάλινη μορφή του von Spät.

Και πάλι έχουμε την μετατροπή προς το αντίθετο. Τώρα όμως, ένα στοιχείο πλησιάζει προς την συνείδηση, το ότι δηλαδή ο Φο και ο von Spät, είναι εκφάνσεις του ιδίου πράγματος. Ο ένας είναι με μυστικό τρόπο και ο άλλος. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται πάντα σε ακραίες ψυχικές αντιθέσεις, όπου στο σημείο στροφής το δυο είναι ένα. Το ίδιο συμβαίνει και με το κινέζικο σύμβολο για το Taigitu: στο μαύρο και το άσπρο πεδίο βρίσκεται πάντα ο σπόρος του αντιθέτου, που παριστάνεται με μια τελεία.

Το επόμενο κεφάλαιο, «Η επιστροφή», αρχίζει σε ένα τρελοκομείο. Μεταξύ των τρελών βρίσκεται και ο Μελχιόρ, ως ένας γέρος, στενοχωρημένος άνδρας, που περιμένει να τον αφήσουν σύντομα να φύγει. Πριν τον αφήσουν όμως, παρουσιάζεται ένας διάλογος μεταξύ αυτού και ενός φαλακρού, τρελού γέρου, ο οποίος αισθάνεται πως ο Μελχιόρ τον ακολουθεί και πως θέλει να τον πείσει να συνεργαστούν. Του παρουσιάζει το σχέδιο του, βάσει του οποίου θα μοιραστούν τον κόσμο, σαν δυο μεγάλοι κυρίαρχοι, με σκοπό να εξαλείψουν την ανθρωπότητα. Η γη πρόκειται να γίνει πάλι παράδεισος. Θα μείνουν μόνο μερικές γυναίκες ζωντανές, για να γεννήσουν τους νέους ανθρώπους, των οποίων αυτοί θα είναι οι πατέρες. Η παρανοϊκή ομιλία του φαλακρού διακόπτεται, όταν πλησιάζει ένας γιατρός. Ο Μελχιόρ παρακαλεί πάλι να τον αφήσουν να φύγει. Ο γιατρός ήθελε ακριβώς αυτό να συζητήσει μαζί του. «Δεν αντέχω άλλο εδώ μέσα γιατρέ. Όλα είναι τόσο αληθινά εδώ. Εκεί έξω όλα κρύβονται κάτω από ένα προσποιητό βαθύτερο νόημα. Εδώ η ζωή είναι γυμνή μπροστά μας. Θέλω να πάω στη δουλειά μου. Πιστεύω πως δε θα είμαι βάρος για κανένα». Ο γιατρός το σκέφτεται για λίγο, και μετά απαντά πως ο Μελχιόρ έχει θεραπευθεί πλήρως. Οι χημικές του έρευνες, τις οποίες παρουσίασε μπροστά στους γιατρούς, το αποδεικνύουν. Μόνο την έμμονη ιδέα του, πως είναι ο δόκτωρ Μελχιόρ van Lindenhuis, που χάθηκε πριν από εκατό χρόνια, δεν μπόρεσε να του την βγάλει από το μυαλό. Οι ζωηρές φαντασιώσεις του, στις οποίες ζούσε πριν από ένα χρόνο, όταν τον βρήκαν σε μια ψαρόβαρκα να παραπαίει στην ανοικτή θάλασσα, έχουν εξαφανιστεί. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίσει πια την απόλυση του. Επειδή όμως δεν μπορεί να θυμηθεί το πραγματικό του όνομα, θα ζητήσει άδεια από τις αρχές, να ονομάζεται Μελχιόρ van Lindenhuis. Το τοπικό πανεπιστήμιο που ενδιαφέρεται για τις έρευνες του, θα φροντίσει για τα υπόλοιπα. 

Η όλη κατάσταση πήρε μια μοιραία στροφή. Γιατί το άλλο μισό, η σκιά (ο φαλακρός γέρος), προσπάθησε να ενώσει τα αντίθετα κάτω από το πέπλο της παράνοιας. Στο τρελοκομείο γίνεται μια τελευταία προσπάθεια να έρθουν μαζί οι δυο πλευρές (το νότιο και το βόρειο μισό του κόσμου, ο Φο και ο von Spät). Να δει τα αντίθετα και να διαπιστώσει πως είναι οι δυο πλευρές του ίδιου πράγματος. Η προσπάθεια όμως αυτή αναμιγνύεται με τις μεγαλομανείς ιδέες περί καταστροφής του κόσμου και δημιουργίας μιας νέας ράτσας. Η λεγόμενη «ράτσα κυρίων» (Herrenrasse), ήταν μια φαντασίωση των Ναζί: λόγω του υπερπληθυσμού (ένα από τα προβλήματα που επί του παρόντος αντιμετωπίζουμε) πρέπει να εξοντωθούν οι άλλοι λαοί όσο πιο γρήγορα γίνεται, και πρέπει να αναδυθεί μια νέα ράτσα. Το σχέδιο του φαλακρού παράφρονα δείχνει ένα περίεργο μείγμα εποικοδομητικών τάσεων (ένωση των αντιθέτων) και μεγαλομανών, καταστροφικών φαντασιώσεων. Η ένωση των αντιθέτων αποτυγχάνει και ο Μελχιόρ επιστρέφει πάλι στην λογική κανονικότητα. Αν αποδώσουμε τα γεγονότα αυτά στον συγγραφέα, διαπιστώνουμε πως πρέπει να βρισκόταν πολύ κοντά στην παράνοια. Στην κατάσταση αυτή θα μπορούσε να είχε αντιληφθεί το πρόβλημα των αντιθέτων. Αντί αυτού όμως, επιστρέφει στην μονόπλευρη κατάσταση της συνειδητής του στάσης. Ο Μελχιόρ απολύεται από το τρελοκομείο, γίνεται καθηγητής πανεπιστημίου και είναι επιτυχημένος, πράγμα ιδιαίτερα βαρετό. Μια κατάσταση όπως και στην αρχή του βιβλίου.

Συνεχίζεται