Ο Μεσσιανισμός του Αγίου Βενέδικτου (1).

Συμβολή στήν ιστορία τής Φιλοσοφίας τού Ιωακείμ ντα Φιόρε.

Του Ernst Benz.

Πρόλογος: "Όπως είδαμε στην εργασία του Erich Przywara περί της αναλογίας του όντος, η αναλογία επινοήθηκε απο την Καθολική Εκκλησία για να αντιμετωπιστεί η αίρεση του Ιωακείμ της Φλώρα. Αλλά είδαμε ταυτοχρόνως να εμπλέκεται και η Ελληνική Θεολογία των Πατέρων στην κακοδοξία του Ιωακείμ. Με την εργασία αυτή περί του Αγίου Βενέδικτου ελπίζουμε να ρίξουμε κάποιο φώς στις κατηγορίες των Καθολικών, καθότι ο Άγιος Βενέδικτος δημιούργησε τον Μοναχικό Κανόνα της Δύσεως, αντιγράφοντας το κατά δύναμιν τον Μ.Βασίλειο, στο θέμα. Ο οποίος είχε ελαφρύνει τον Μοναχικό ανόνα του Παχώμιου για να γίνει εφικτή η εφαρμογή του ανάμεσα στον Πολιτισμό ή στις παρυφές του πολιτισμού. Στην έρημο τού πολιτισμού"!

        
  Η προφητεία του Ιωακείμ περί της ερχόμενης τρίτης εποχής του πνεύματος, βλέπει σ'αυτό το βασίλειο την τελευταία κοινωνική μορφή τής οργανικής εξελίξεως τών μετόχων της Χριστιανικής ζωής. Αυτή η εξέλιξη, τούς νόμους τής οποίας προσπαθεί να καθορίσει ο Ιωακείμ, μέσω μίας ιστορικο-φιλοσοφικής ερμηνείας της Π. και της Κ.Δ. συνδέεται με κάποιες ιστορικές προσωπικότητες οι οποίες δημιούργησαν νέες μορφές Χριστιανικής συνυπάρξεως.

          Ανάμεσα σ'αυτές τις προσωπικότητες ο Άγιος Βενέδικτος, καθότι δημιουργός του Δυτικού Μοναχισμού, καταλαμβάνει μία εντελώς ιδιαίτερη θέση. Η σπουδαιότης του στηρίζεται στο γεγονός ότι ο Ιωακείμ υπολογίζει την μοναστική ζωή τής άκαμπτης και σκληρής τήρησης των κανόνων, σαν το πρωτότυπο της τέλειας Χριστιανικής συνύπαρξης στην τρίτη Εποχή.

          Στο τελευταίο του έργο στον Ιωακείμ, ο Ernesto Buonaiuti, τονίζει ιδιαιτέρως την σπουδαιότητα του Αγίου Βενέδικτου και του Κανόνος του στον στοχασμό του Ιωακείμ. Γράφει: "Δέν γνωρίζουμε εάν ο Κανόνας και το ίδρυμα τού Αγίου Βενέδικτου προξένησαν ποτέ άλλοτε ένα τόσο υψηλό εγκώμιο σαν αυτό που αφιέρωσε ο Ιωακείμ στο πέμπτο βιβλίο τού Συντάγματός του, της Ομόνοιάς του. "Το χωρίο τού Ιωακείμ δείχνει την σημασία του Δυτικού μοναχισμού (καθότι χωρισμένος απο τον ελληνικό μοναχισμό)-σύμφωνα με μία ιστορικο-φιλοσοφική εξήγηση της ιστορίας τού Ιακώβ."

          Σ'αυτόν τον χωρισμό ο Buonaiuti αναγνωρίζει τον αντίλαλο μίας πραγματικής αντιπαλότητας του Ελληνικού μοναχισμού και του λατινικού τής νοτίου Ιταλίας, όπου στους χρόνους του Ιωακείμ οι δύο μορφές κοινοβιακής ζωής ερχόντουσαν σε επαφή η μία με την άλλη.

          Αυτό το θέμα λοιπόν, ταιριαστό στην ιστορική κατάσταση, είναι πολύ σημαντικό στην σκέψη του Ιωακείμ, ο οποίος υποχρεώθηκε, πάνω στην βάση τής εσχατολογικής έννοιας τής ιστορίας, να ερμηνεύσει το ίδιο το παρόν απο την θρησκευτική του άποψη. Δίπλα όμως σ'αυτό το θέμα πρέπει να τονίσουμε και ένα σύνολο πιό γενικό ιδεών, το οποίο κατάγεται απο την θρησκευτική σκέψη τής μεταρρυθμίσεως Cisterciense, δηλαδή απο την ύπαρξη μίας δραματικής ερμηνείας, ιστορικό-μεταφυσικής, τής προσωπικότητος του Αγίου Βενέδικτου, η οποία εξαπλώθηκε μάλιστα και πέραν του στοχασμού του Ιωακείμ.

          Ερευνώντας λοιπόν μία παρόμοια ανεξάρτητη Θεολογία τής σχολή τού Βενέδικτου, βρήκα μία επιστολή γραμμένη απο τον Οdone di Canterbury έναν μοναχό ο οποίος στην συνέχεια έγινε αββάς τοΎ μοναστηριού, συγχρόνου τοΎ Ιωακείμ. Η ίδια η επιστολή δέν χρονολογείται με ακρίβεια. Πολύ πιθανόν να γράφτηκε γύρω στα 1160. Παρουσιάζει όμως μία δογματική ερμηνεία ιστορικο φιλοσοφική τής φιγούρας του Αγίου Βενέδικτου, και θα θέλαμε να συγκρίνουμε τις ξεχωριστές της ιδέες με τους διαλογισμούς τού Ιωακείμ.

          Στην βάση της τυπολογικής εξήγησης η οποία βλέπει στις διάφορες μορφές τής αποκαλύψεως και στην ιστορία τους την εξέλιξη των κοινωνικών ομάδων τής Χριστιανικής Εκκλησίας, ο Ιωακείμ ερμηνεύει την ιστορία τού Ιακώβ σαν την ιστορία τής τάξεως των πνευματικών η οποία περιέχεται στην ανάπτυξη τής Εκκλησίας τού Πνεύματος. Η φυγή του Ιακωβ αντιστοιχεί στο πέρασμα, του πνευματικού βαθμού απο τους Έλληνες στους Λατίνους, έτσι ώστε σε κάθε λεπτομέρεια της ιστορίας του Ιακώβ να αντιστοιχεί μία ειδική λεπτομέρεια της μετακινήσεως του ανατολικού μοναχισμού, η οποία πραγματοποιήθηκε απο τον δυτικό μοναχισμό.

          Για την ιστορία του μοναχισμού λοιπόν τα ακόλουθα σημεία είναι χαρακτηριστικά. Απο την παρακμή τού Ελληνικού μοναχισμού, δηλαδή απο την διάλυση τής κοινοβιακής ζωής με την στενή έννοια, διασώζεται ένα υπόλοιπο πνευματικών ανδρών στην δυτική και στην Ρωμαϊκή Εκκλησία. Έτσι λοιπόν η Ρωμαϊκή Εκκλησία και όχι η Ελληνική συνεχίζει την περαιτέρω εξέλιξη τής μοναστικής μορφής τής ζωής, δηλαδή την οργανική ανάπτυξη της πνευματικής Εκκλησίας. [Μέχρι της σημερινής Γιόγκα]. Στην λατινική Εκκλησία της Δύσεως η κοινοβιακή μορφή ζωής παίρνει μία καινούργια δύναμη για την ιστορία τής Χριστιανικής σωτηρίας. [την ίδια εποχή που ξεκινά ο μοναχισμός του Αγίου Όρους].

          Το όνειρο του Ιακώβ είναι το όραμα στο οποίο το υπόλοιπο του προβενεδικτιανού μοναχισμού-ο οποίος μεταφύτευσε, σώζοντας την, την μοναχική ζωή η οποία τηρούσε τους σκληρούς κανόνες απο την Ελλάδα, στην λατινική Εκκλησία-διακρίνει το ένδοξο μέλλον της μορφής τής μοναστικής κοινής ζωής όπως εκφράζεται στον Κανόνα τού Αγίου Βενέδικτου. Ο "Κανόνας" αυτός είναι η ουράνια Κλίμαξ μέσω της οποίας ανεβαίνουν στον ουρανό οι "ταπεινοί", δηλαδή εκείνοι οι οποίοι υποβάλλονται στον Βενεδικτινιανό μοναστικό κανόνα.

          Το όνειρο τής σκάλας είναι λοιπόν ο μύθος τής μελλοντικής επέκτασης τής πνευματικής ζωής, ένας μύθος ο οποίος στον Βενέδικτο και στην μορφή τής Χριστιανικής ζωής που δημιουργεί γίνεται ιστορία.

          Αυτή η ανανέωση της κοινοβιακής ζωής, θεωρημένη σαν ένα επεισόδιο τής ιστορίας της σωτηρίας, ερμηνεύεται ακριβώς απο την Θεολογία του πνεύματος του Ιωακείμ. Όπως ο Ιακώβ υψώνει στον τόπο που είχε το όνειρο, έναν βωμό και τον χρίει με λάδι, έτσι το Άγιο Πνεύμα, για να τιμήσει την αρχόμενη ανανέωση του κόσμου, την εξάπλωση της "πνευματικής ζωής" και την ύψωση της Εκκλησίας τού πνεύματος, τοποθετεί τον Άγιο Βενέδικοτ, σαν έναν ιστορικό τίτλο, σαν το σημείο τής αρχής μίας νέας εποχής και τον χρίει με το ίδιο χρίσμα με το οποίο εχρίσθησαν ο Χριστός και οι Απόστολοι.

          Αυτό κατατάσσει τον Βενέδικτο ανάμεσα στους μεγάλους αντιπροσώπους τού πνεύματος, χάρη στο έργο των οποίων η ιστορική ηγεμονία του πνεύματος στον κόσμο έλαβε μία μορφή κοινωνιολογική, νέα και συμπαγή. Ο Άγιος Βενέδικτος λοιπόν εμφανίζεται σαν μία μεγάλη μεσσιανική μορφή, ο έμπειρος οδηγός ο οποίος, μέσω τής δημιουργίας τής κοινοβιακής ζωής, οδηγεί τους ανθρώπους πρός το τελικό βασίλειο του Πνεύματος, το οποίο αναμένεται σαν την τελευταία ιστορική ή κοινωνιολογική μορφή της εξελίξεως τής Χριστιανικής θρησκείας. Γι'αυτό φέρει και τον Μεσσιανικό τίτλο τού "dux" τον οποίο θα φέρει αυτός που θα ολοκληρώσει και θα σταθεροποιήσει το βασίλειο του Πνεύματος. Η "Σύναξη" την οποία αυτός ο "dux", χρισμένος απο το πνεύμα, δημιουργεί μέσω τού Κανόνος του είναι με την έννοια του ρεαλιστικού μυστικισμού, ο οίκος του Θεού, και όπως ο Χριστός λέει στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη : Εγώ ειμί η θύρα (Ιωάν 10,9), έτσι λέγεται και για τον Κανόνα του Αγίου Βενέδικτου, ότι αυτή είναι η Πύλη, μέσω της οποίας πολλές παρατάξεις ανθρώπων θα ανυψωθούν στον Θεό.

Συνεχίζεται

ΑΛΛΗ ΜΙΑ SUMMA CONTRA GRAECORUM.
Αμέθυστος.