Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (38)

Συνέχεια από: Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2016

Προλεγόμενα σε μία Φιλοσοφική Χριστολογία.

Του Xavier Tilliette.

Σέλλινγκ(συνέχεια)

     

Ο Σέλλινγκ θέλει να αποδείξει ότι ο Πρόλογος δέν αραδιάζει ταυτολογίες και λεπτά νοήματα, αλλά αναγγέλλει τις ενδιάμεσες καταστάσεις του Χριστού κάτω απο την μορφή διάμεσων εννοιών καί οι οποίες χαρακτηρίζουν την φιλοσοφία του Σέλλινγκ. Μέχρι στιγμής και στον χώρο δύο στίχων παρουσιάζονται οι ακόλουθες μεταμορφώσεις.

-το καθαρό υποκείμενο, το αιώνιο, που δέν αντικατοπτρίζεται, το "ευθύγραμμο", τού οποίου η απόλυτη αιωνιότης είναι η "σκέψη μίας στιγμής" (μία στιγμή ή σημείο τής νοήσεως).

          -το υποκείμενο σαν ιδιαίτερη δύναμις "εξ'όλης της αιωνιότητος.

          -Η δημιουργική δύναμις, η γεννημένη, η συμπίπτουσα με τη Δημιουργία. Η πρώτη γένεση του Υιού είναι παράλληλη με την αρχή της δημιουργίας.

          Ο τύπος εν'αρχή, απο μέρους του, δέχεται μία τριπλή σημασία. Το αιώνιο διαθεϊκό είναι, το αιώνιο είναι και το προκοσμικό είναι, το προθεϊκό. Με τον κόσμο τής πτώσεως ο Λόγος ενδύεται έναν νέο καθορισμό, γίνεται εξωθεϊκός. Η μυστηριώδης χρήση του παρατατικού παραπέμπει στην μεγαλειώδη άρθρωση τών αιώνων: Ο Λόγος ήταν Θεός (πρωτολογία) και θα είναι (εσχατολογία), αλλά τώρα, στο σκοτεινό διάλειμμα αυτού του κόσμου-στα σκότη-αποξενώνεται απο την Θεότητα του πραγματικά, καθότι ουσιαστικά δέν παύει να είναι Θεός.

          Η πιθανή τομή "πάντα δι'αυτού εγένετο και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ έν ό γέγονεν" δέν τράβηξε την προσοχή τού Σέλλινκ, ο οποίος συνεχίζει : "το μηδέν γέγονεν. Σ'αυτόν η ζωή ήταν! "Συνήθως μεταφράζουμε σ'αυτόν ήταν η ζωή" αλλά ο Σέλλινγκ προτιμά "αυτός είχε την ζωή σ'αυτόν τον ίδιο", ενώ το Ευαγγέλιο λέει: "εν αυτώ ζή ήν, και η ζωή ήν το φώς των ανθρώπων", ο Σέλλινγκ καθορίζει μία αυτονομία: ήταν μία προσωπικότης εξωθεϊκή, σε αντιπαράθεση με τον Ένα Θεό της πρώτης στροφής. Μία νέα μετάλλαξη καταστάσεως υπάρχει στον ίδιο στίχο 4 : et vita erat lux hominum (και η ζωή ήταν το φώς τών ανθρώπων). Τα σκότη σημαινουν την σκοτεινιασμένη συνείδηση της ειδωλολατρείας. Ο Χριστός φώς τών εθνικών, lumen gentium είναι ένα θέμα οδηγός της Χριστολογίας του Σέλκινγκ. Αλλά δέν χρειάζεται να βιάσουμε το νυχτερινό θέμα, τον σκοτεινό χαρακτήρα του σκότους! "Και το φώς εν τη σκοτία φαίνει και η σκοτία αυτό ού κατέλαβεν". Φαίνει είναι ένας απρόσωπος χαρακτήρας, εκφράζει μία απλή διαπίστωση. Το ίδιο το κατέλαβε, έχει μόνον μία μικρή σημασία. Γιατί όμως αυτοί οι περιορισμοί αυτές οι αποδραματικοποιήσεις; Πάντοτε λόγω τών διαφορετικών καταστάσεων για να κρατήσει σε ρεζέρβα την ενσάρκωση (για να την καταργήσει στην επόμενη  αγγελία). Ο Σέλλινγκ ή περισσότερο ο Ιωάννης, θέλει να πεί ότι ο Χριστός, κατά την διάρκεια τής ειδωλολατρείας ή κατά την μυθολογική πρόοδο, δέν ήταν παρά το φυσικό φώς, δέν είναι κατανοητός παρά σαν Φυσική δύναμις. Εάν φαίνει ήταν ένα προσωπικό δεδομένο το οποίο θα ανήκε στην ενσάρκωση, θα έπρεπε να πούμε εφάνη, το φώς αναδύεται απο την νύχτα. Αλλά η μυθολογία δέν είναι παγωμένη παρά μόνον λόγω τού σεληνιακού αντικατοπτρισμού, ενός άστρου δορυφόρου, μίας παθητικής αρχής. Αντιθέτως μετά την αναφορά στον Πρόδρομο, πρόκειται πλέον για το πραγματικό Γεγονός, για το Συμβάν, για την ενσάρκωση: το αληθινό φώς που ήλθε στον κόσμο. Ο  Σέλλινγκ υιοθετεί την ανάγνωση που δεχόμαστε τώρα (αλλά στην μετοχή παρελθόντος). Παρ'όλα αυτά είναι μία κοινότυπη ερμηνεία η αντιπαράθεση του αληθινού φωτός στον Βαπτιστή : η αντίθεση αφορά το φώς το οποίο έλαμπε φυσικά, επιτέλους ο Λόγος είναι το φώς που φωτίζει. Ο Παρατατικός σημαίνει ότι το φώς μόλις είχε έρθει. Αλλά το "εν τω κόσμω ήν (στίχος 1ος) αναφέρεται στον κόσμο γενικώς και όχι μόνον στο ανθρώπινο σύμπαν-ίσως είναι μία έμμεση κριτική στον Σλαϊερμάχερ. Ο κόσμος είναι επιπλέον ο κόσμος της ειδωλολατρείας.

          Εις τα ίδια ήλθε, και οι ίδιοι αυτόν ού παρέλαβον (στ. 11). Πρόκειται για τους Εβραίους, την οικογένεια του, για την ράτσα του. Ο όρος ού παρέλαβον είναι πιό δυνατός απο τον ού κατέλαβον που είδαμε προηγουμένως (κατέλαβεν). Αναγνωρίστηκε και στην συνέχεια απωθήθηκε. "Και ο Λόγος σάρξ εγένετο" (στ. 14), και το υποκείμενο έγινε σάρκα είναι το τελικό σημείο στο οποίο ίσα που στέκεται ο Σέλλινγκ: "το τέλος φανερώνει αυτό που ήταν απ'την αρχή", η ολοκλήρωση της προόδου το επανακεφαλαιώνει. Ο Σέλλινγκ αντιθέτως υπογραμμίζει τήν δόξα τού μονογενούς ο οποίος είναι στους κόλπους του Πατρός, δηλαδή στην εμπιστοσύνη του. Αυτό είναι το θαυμαστό τέλος που μας ζωγράφισε ο Ιωάννης, 

"με γρήγορες πινελιές και πολύ ευαίσθητες και παρ'όλα αυτά βαθειά χαραγμένες".

          
Το σχόλιο του Σέλλινγκ στον Πρόλογο είναι περιποιημένο με την ακρίβεια και τον ορθολογισμό του φιλολόγου. Η χρονική δομή του ύμνου επέτρεπε την ανάγνωση σαν μία διαδοχή τής μεταμορφώσεως του Χριστού. Δέν είναι βεβαίως τελείως πειστικό, περισσότερο για την υπονοούμενη χριστολογία του και για τις φανταστικές του πλευρές, παρά για το κλειδί passe-partout  των δυνάμεων το οποίο δέν είναι πάρα πολύ σημαντικό. Δέν πρόκειται βεβαίως για μία προσάρτηση! Ο Σέλλινγκ βίασε λιγότερο απο τον Φίχτε τα κείμενα, δέν προσπάθησε να δεί την φιλοσοφία του σαν έσοπτρο εν αινίγματι στους Θείους στίχους, και όμως παρ'όλα αυτά η ερμηνευτική του ήταν σαν προορισμένη να μεταμορφώσει, καθορίζοντας τες, τις προτάσεις σε "ανώτερη ιστορία", αφομοιωμένη στην θετική φιλοσοφία. Δέν είναι ένα μικτό μετάλλευμα απο το οποίο εξάγεται μία πιό καθαρή σημασία, όπως στον νεαρό Χέγκελ, αλλά μία υπερβατική σημαντική η οποία κυβερνά την μεταγραφή και πολλές φορές την ξεγελά. Η ίδια δυσκολία θα αμφισβητήσει την εγκυρότητα και του άλλου μεγάλου κειμένου που είναι επίσης βασικό για την Χριστολογία του Σέλλινγκ. 
Τον ύμνο πρός Φιλιππησίους. Η πρόθεση πάντως σώζεται.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.