ΣΥΖΗΤΗΣΗ -ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΤΟΥ DAVOS ανάμεσα στον Ernst Cassirer και τον Martin Heidegger. (2)

Συνέχεια από: Πέμπτη 13 Ιουλίου 2017

ΣΥΖΗΤΗΣΗ -ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΤΟΥ DAVOS 
ανάμεσα στον Ernst Cassirer και τον Martin Heidegger. 

         

Cassirer: Είναι δυνατόν να κατανοηθεί με ακρίβεια ο Cohen μόνον εάν υπολογισθεί απο μία ιστορική οπτική γωνία και όχι μόνον σαν θεωρητικός τής γνώσεως. Εγώ δέν θεωρώ την ανάπτυξη τής σκέψης μου σαν αποστασιοποίηση απο τον Cohen! Φυσικά, στην διάρκεια τής εργασίας μου υπήρξαν για μένα πολλές άλλες γόνιμες συναντήσεις και πάνω απ'όλα είναι αλήθεια ότι αναγνώρισα την σπουδαιότητα τής μαθηματικής φυσικής επιστήμης, αλλά σκέπτομαι ότι μπορεί να αποτελέσει μόνον ένα παράδειγμα, όχι την ολότητα του προβλήματος. Το ίδιο ισχύει και για τον Natorp. Ας έλθουμε όμως τώρα στον θεωρητικό πυρήνα των θεμάτων που έθεσε ο Χάιντεγκερ.

          Υπάρχει ένα σημείο στο οποίο συμφωνούμε και είναι ότι η δημιουργική φαντασία πράγματι μοιάζει και σε εμένα να έχει μία κεντρική θέση στον Κάντ. [spiritus creator]Σ'αυτό το συμπέρασμα κατέληξα απο τις μελέτες μου στο συμβολικό. Το συμβολικό είναι ένα πρόβλημα το οποίο δέν μπορεί να λυθεί χωρίς να το επαναφέρουμε στην ικανότητα τής δημιουργικής φαντασίας. Η φαντασία είναι η σχέση όλης τής σκέψης με την διαίσθηση! Ο Καντ την ονομάζει synthesis speciosa. Η σύνθεση είναι η θεμελιώδης ικανότητα τής καθαρής σκέψης! Αλλά ο Κάντ δέν ενδιαφέρεται για την αναγκαστική σύνθεση, αλλά στην πρώτη γραμμή είναι η σύνθεση η οποία χρησιμοποιεί το είδος. Και αυτό το πρόβλημα τού είδους μας μεταφέρει στην έννοια τής φαντασίας, τής έννοιας, τού συμβόλου!

          Όταν υπολογίζουμε το έργο τού Κάντ στο σύνολό του εγείρονται μεγάλα προβλήματα! Ένα απο αυτά είναι το πρόβλημα της ελευθερίας, το οποίο κατά την γνώμη μου υπήρξε πάντοτε το αυθεντικό και κύριο πρόβλημα του Κάντ. Πώς είναι δυνατή η ελευθερία; Ο Καντ λέει ότι αυτό το πρόβλημα δέν είναι κάτι που μπορεί να κατανοηθεί. Εμείς κατανοούμε μόνον την ακατανοησία της ελευθερίας. Αλλά σ' αυτή την θέση θα ήθελα να αντιπαραθέσω γι'άλλη μια φορά την ηθική τού Κάντ: η κατηγορική επιταγή πρέπει να είναι τέτοια ώστε ο νόμος ο οποίος εδραιώνεται τοιουτοτρόπως νά μήν ισχύει μόνον για τους ανθρώπους, αλλά για όλα τα όντα διαθέτοντα νοημοσύνη. Εδώ ξαφνικά έχουμε αυτό το ξαφνικό πέρασμα: Ο περιορισμός σε μία συγκεκριμένη σφαίρα καταρρίπτεται ξαφνικά. Η ηθική διάσταση καθαυτή μας οδηγεί πέραν του κόσμου των φαινομένων. Αλλά αυτό ακριβώς είναι το αποφασιστικό μεταφυσικό σημείο, ότι δηλαδή σ'αυτό το σημείο ανοίγει ένα ρήγμα : Πρόκειται για το πέρασμα στον νοητό κόσμο (mundus intelligibilis). Αυτό ισχύει για την ηθική διάσταση, όπου φτάνουμε σ'ένα σημείο το οποίο δέν είναι πλέον σχετικό με το πεπερασμένο τού όντος που γνωρίζει, αλλά που τίθεται ένα απόλυτο. Και αυτό δέν εξηγείται μόνον ιστορικά. Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα βήμα, το οποίο ο Κάντ δέν είχε το δικαίωμα να πραγματοποιήσει, αλλά δέν μπορούμε να αρνηθούμε το γεγονός ότι το πρόβλημα της ελευθερίας τίθεται μ'έναν τέτοιο τρόπο ώστε να διαρρηγνύει τα όρια της πρωτογενούς σφαίρας.

          Και αυτό συνδέεται με τα επιχειρήματα του Χάιντεγκερ. Η σπουδαιότητα τής σχηματοποίησης είναι τόσο θαυμαστή ώστε δέν υπάρχει περίπτωση να την υπερεκτιμήσουμε και ακριβώς σ'αυτό το σημείο εμφανίστηκαν οι περισσότερες παρανοήσεις στις ερμηνείες του Κάντ. Αλλά ο Κάντ εξαιρεί την σχηματοποίηση απο το ηθικό πεδίο, καθότι λέει ότι οι δικές μας έννοιες της ελευθερίας κ.τ.λ. είναι θεωρίες (όχι γνώσεις) οι οποίες δέν μπορούν να σχηματοποιηθούν. Υπάρχει μία σχηματοποίηση τής θεωρητικής γνώσης, αλλά όχι της πρακτικής νοήσεως. Βεβαίως υπάρχει και κάτι άλλο το οποίο ο Κάντ ονομάζει η "τυπικότης" τής πρακτικής νοήσεως και ο Κάντ διακρίνει ανάμεσα στην σχηματοποίηση και την τυποποίηση. Είναι αναγκαίο να κατανοήσουμε ότι δέν μπορούμε να προχωρήσουμε και να βρούμε άκρη εάν εδώ δέν εγκαταλείψουμε ξανά την σχηματοποίηση! Η σχηματοποίηση είναι και για τον Κάντ ο terminus a quo (ό όρος, η προυπόθεση από) αλλά όχι ο terminus ad quem (μέχρι που). Στην κριτική τού πρακτικού λόγου εμφανίζονται νέα προβλήματα και το σημείο εκκίνησης το οποίο συστήνεται απο την σχηματοποίηση διατηρείται σταθερά απο τον Κάντ, αλλά καί διευρύνεται επίσης. Ο Κάντ άρχισε τις κινήσεις του απο το πρόβλημα του Χάιντεγκερ, αλλά το πλαίσιο αυτού του προβλήματός του διευρύνθη!

          Συμπεραίνοντας: αυτή η διεύρυνση ήταν αναγκαία  διότι στο κέντρο υπάρχει ένα πρόβλημα: ο Χάιντεγκερ έφερε στην επιφάνεια το γεγονός ότι η γνωστική μας ικανότητα είναι πεπερασμένη! Είναι μία ικανότητα σχετική και περιορισμένη απο δεσμούς. Αλλά αναδύεται το ερώτημα: ένα τέτοιο πεπερασμένο όν πώς φτάνει γενικώς στην γνώση, στην νόηση, στην αλήθεια;

          Ας έλθουμε όμως τώρα στα κεντρικά θέματα: Ο Χάιντεγκερ θέτει το πρόβλημα της αλήθειας και λέει: δέν είναι δυνατόν να υπάρχουν αλήθειες καθαυτές ή αιώνιες αλήθειες, αλλά, στο μέτρο κατά το οποίο γενικώς υπάρχουν αλήθειες, είναι σχετικές με την ύπαρξη τώρα, την παρούσα, (Dasein). Και συνεχίζει: ένα πεπερασμένο ον δέν μπορεί γενικώς να κατέχει αιώνιες αλήθειες, για τους ανθρώπους δέν υπάρχουν αιώνιες και αναγκαίες αλήθειες! Και εδώ ανοίγει ολόκληρο το θέμα! Για τον Κάντ αυτό ακριβώς ήταν το πρόβλημα: Πώς είναι δυνατόν, παρά το πεπερασμένο το οποίο ακριβώς ο Κάντ φανέρωσε, να υπάρχουν καθολικές και αναγκαίες αλήθειες: πώς είναι δυνατές οι συνθετικές a'priori κρίσεις; Κρίσεις δηλαδή οι οποίες στο περιεχόμενο τους δέν είναι μοναδικώς πεπερασμένες, αλλά καθολικώς αναγκαίες; Γι'αυτό ακριβώς το πρόβλημα ο Κάντ χρησιμοποιεί τα μαθηματικά σαν παράδειγμα : η πεπερασμένη γνώση τίθεται σε μία σχέση πρός την αλήθεια η οποία εκ νέου δέν περιορίζεται σε ένα "μόνον". Ο Χάιντεγκερ είπε ότι ο Κάντ δέν έδωσε καμμία απόδειξη τής δυνατότητος τών μαθηματικών. Νομίζω ότι αυτό το πρόβλημα ετέθη στα προλεγόμενα, αλλά δέν είναι και δέν μπορεί να είναι το μοναδικό θέμα! Είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε πρώτα απ'όλα και αυτό το πρόβλημα που είναι καθαρά θεωρητικό: Πώς φτάνει αυτό το πεπερασμένο όν να καθορίζει αντικείμενα τα οποία καθαυτά δέν είναι δεμένα με το πεπερασμένο;

          Η ερώτησή μου είναι: ο Χάιντεγκερ προτίθεται να παραιτηθεί απο όλη αυτή την αντικειμενικότητα, απο αυτή την μορφή απολυτότητος την οποία βεβαίωσε ο Κάντ στο ηθικό πεδίο, στο θεωρητικό και στην κριτική τής Κρίσεως; Θέλει να αποσυρθεί πλήρως στο εσωτερικό τού πεπερασμένου όντος ή στην αντίθετη περίπτωση, πού βρίσκεται κατ'αυτόν το ρήγμα για να σκεφθούμε αυτή την σφαίρα; Ερωτώ διότι δέν το γνωρίζω στ'αλήθεια. Διότι πράγματι ο Χάιντεγκερ στερέωσε μόνον το σημείο του περάσματος, αλλά δέν νομίζω ότι μπορεί να σταθεί εκεί, ούτε ότι θέλει να σταθεί εκεί! Ο ίδιος ο Χάιντεγκερ είναι υποχρεωμένος να θέσει αυτά τα ερωτήματα καί τότε νομίζω ότι θα προκύψουν νέα προβλήματα!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.