Συνέχεια από: Τετάρτη 28 Ιουνίου 2017
"ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΓΑΘΟΥ" ΣΤΙΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ
Τού Enrico Berti.
Η αναγωγή τών αριθμών στίς αρχές (συνέχεια).
Δίπλα σ'αυτά τα επιχειρήματα μαθηματικού τύπου, αντιστοίχως δηλαδή, αριθμητικού και γεωμετρικού, το περί τού Αγαθού (De bono) περιέχει και ένα άλλο ακόμη διάσημο επιχείρημα για να επαναφέρει όχι τόσο τους αριθμούς, όσο όλα τα πράγματα, στις δύο αρχές, δηλαδή στο Ένα και στην αόριστη Δυάδα. Μας το παρουσιάζει ο Αλέξανδρος ο Αφροδισιεύς, σε ελλειπτική μορφή! "Επιπλέον ο Πλάτων, πιστεύοντας ότι μπορεί να αποδείξει ότι το ίσο και το άνισο είναι αρχές όλων των πραγμάτων, τόσο τών καθαυτό όντων, όσο και των αντιθέτων (των αντικειμένων)-όλα τα πράγματα εξάλλου προσπάθησε να τα επαναφέρει (ανάγειν) σ'αυτές σαν τις πιό απλές, ανήγαγε το ίσο στην ενότητα και το άνισο στην υπερβολή και στην έλλειψη. Η ανισότης πράγματι έχει την θέση της ανάμεσα σε δύο πράγματα, το μεγάλο και το μικρό, τα οποία είναι το υπερβολικό, το περισσεύον και το ελλειματικό. Γι'αυτό την ονόμαζε και Δυάδα αόριστη διότι κανένα απο τα δύο, ούτε το υπερβολικό ούτε το υπερβαθέν, είναι καθ'αυτό ορισμένο, αλλά είναι αόριστο και άπειρο. Αλλά μιά φορά που ορίζεται απο το Ένα, έλεγε ότι η αόριστη Δυάς γίνεται η δυάς στους αριθμούς. Αυτή η τελευταία δυάδα λοιπόν είναι μία στην μορφή"! (Μετ. 56,14-21).
Αυτό το επιχείρημα θα ήταν περίπου ακατανόητο αν δέν το συναντούσαμε και σε άλλες πηγές, δηλαδή 1: μία μαρτυρία τού Συμπλίκιου, η οποία έρχεται μέσω τού Πορφύριου, απο τον Ακαδημαϊκό Ερμόδωρο, άμεσο μαθητή τού Πλάτωνος και συγγραφέως μιας πραγματείας στην οποία αναφερόταν και αυτός στις προφορικές διδασκαλίες τού Πλάτωνος 2. Μια μαρτυρία τού Σέξτου Εμπρειρικού, η οποία αντλείται απο μία πολύ γνωστή ακαδημαϊκή πηγή, αλλά διαφορετική και απο το απόσπασμα τού Ερμόδωρου και απο τού Αριστοτέλη. 3. Οι λεγόμενοι Αριστοτελικοί διαχωρισμοί, οι οποίοι διατηρούνται σε μερικούς κώδικες σαν έργο τού Αριστοτέλη και αναγράφονται απο τον Διογένη Λαέρτιο στην δική του Ζωή τού Πλάτωνος σαν διαχωρισμοί που έγιναν απο τον Πλάτωνα και οι οποίοι παρουσιάζονται απο τον Αριστοτέλη! (Divisiones Aristoteleae).
Σύμφωνα με τον Ερμόδωρο, ο Πλάτων συνήγαγε όλα τα όντα σε δύο κατηγορίες, εκείνα που είναι καθαυτά και εκείνα που είναι σε σχέση με άλλο (πρός έτερα) : σαν παραδείγματα τών πρώτων ανέφερε τον άνθρωπο και το άλογο, όντα δηλαδή τα οποία ο Αριστοτέλης θα είχε ονομάσει ουσίες, ενώ χώριζε τα όντα σε σχέση με άλλο σε αντίθετα, όπως π.χ. καλό και κακό και απλά σχετικά, υπολογίζοντας τα μέν ορισμένα και τα άλλα σχετικά, υπολογίζοντας τα μέν ορισμένα και τα άλλα αόριστα. Ανάμεσα στα αόριστα συμπεριελάμβανε το μεγάλο και το μικρό, το περισσότερο και το λιγότερο και γενικώς το άνισο, το εν κινήσει, το υπερμέγεθες, ενώ ανάμεσα στα ορισμένα συμπεριελάμβανε το ίσο, το σταθερό και τό αναλογικό. Τέλος επανέφερε τα καθορισμένα στο Ενα και στο Είναι και τα αόριστα στην αταξία και στο μή-είναι! (Συμπλίκιος Φυσ. 247,30...).
Σύμφωνα με τον Σέξτο, οι "Πυθαγόρειοι" (δηλαδή οι Ακαδημαϊκοί) χώριζαν τα όντα, όχι σε δύο, αλλά σε τρείς κατηγορίες: εκείνα που υπολογίζονται κατά διαφοράν, εκείνα κατά εναντίωσιν και εκείνα πρός τι, σε σχέση με κάτι. Τα πρώτα είναι τα όντα τα οποία υφίστανται καθ'αυτά, για παράδειγμα άνθρωπος, άλογο, γή, νερό, αέρας, φωτιά. Τα δεύτερα είναι εκείνα που υπολογίζονται σαν ενάντια το ένα στο άλλο, για παράδειγμα καλό και κακό, σωστό και άδικο, χρήσιμο και άχρηστο, άγιο και όχι άγιο, ιερό και ανίερο, σε κίνηση και σε ησυχία. Τα τελευταία είναι τέλος εκείνα που υπολογίζονται απλώς το ένα σε σχέση με το άλλο, για παράδειγμα δεξί και αριστερό, ψηλό και χαμηλό, διπλό και μισό. Μια διαφορά ανάμεσα στα ενάντια και τα σχετικά βρίσκεται στο γεγονός ότι τα μέν είναι μεταξύ τους εναλλακτικά, δηλαδή ή υπάρχει το ένα ή υπάρχει το άλλο, ενώ τα άλλα συνεπάγονται αμοιβαίως, δηλαδή το ένα δέν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Μία άλλη βρίσκεται στο γεγονός ότι τα ενάντια δέν δέχονται ένα ενδιάμεσο, ενώ τα σχετικά το δέχονται. Το ενδιάμεσο ανάμεσα σε δύο σχετικά, όπως το περισσότερο και το λιγότερο-αναφέρει ο Σέξτος-είναι το ίσο! Επι πλέον οι "Πυθαγόρειοι" επανήγαγον τα καθαυτά όντα στο Ένα, τα Ενάντια στο ίσο (εκείνα τα θετικά) και στο άνισο (εκείνα τα αρνητικά), και τα σχετικά στο περισσεύον και στο ελλειματικό. Τέλος αυτά επανήγαγον και το ίσο στο Ένα και το άνισο στο περισσεύον και στο ελλειματικό, και αυτό το τελευταίο στην αόριστη Δυάδα! (Κατά των μαθηματικών X, 263-275)!
Τέλος οι Divisiones Aristoteleae χωρίζουν τα όντα σε καθ'εαυτά και σε σχετικά (πρός τί), φέροντας σαν παραδείγματα τών μέν τον άνθρωπο, το σπίτι, το ρούχο, τον χρυσό και τών άλλων το διπλό και την επιστήμη! Τα καθ'εαυτά όντα, για παράδειγμα άνθρωπος και ρούχο, δέν έχουν ενάντιο, ενώ τα άλλα έχουν ενάντιο: για παράδειγμα: στο καλό είναι ενάντιο το κακό, στην αρετή το πάθος, στο θερμό το κρύο. Ανέμεσα στα ενάντια έπειτα μερικά έχουν διάμεσο, για παράδειγμα καλό και κακό, ενώ τα άλλα δέν έχουν, για παράδειγμα ησυχία και κίνηση, ζωή και θάνατος. Ανάμεσα στα ενάντια τέλος μερικοά είναι όπως το καλό είναι ενάντιο στο κακό, για παράδειγμα δικαιοσύνη και αδικία. Άλλα, σαν αυτό που δεν είναι ούτε καλό ούτε κακό, είναι ενάντιο σ'αυτό που δέν είναι ούτε καλό ούτε κακό, για παράδειγμα λευκό και μαύρο. Άλλα τέλος, σαν κακό είναι ενάντιο στο κακό, για παράδειγμα όπως η υπερβολή και η έλλειψη.
Οι διαφορές ανάμεσα σ'αυτές τις τέσσερις σχέσεις, των οποίων η μία στα σίγουρα Αριστοτελική, είναι η πρώτη, είναι σημαντικές, παρ'όλα αυτά αυτές συμφωνούν όλες τους στο να παρουσιάσουν έναν διαχωρισμό τών όντων σε δύο ή τρείς κατηγορίες τοποθετημένες την μία δίπλα στην άλλη! Η τελευταία δέν μιλά για την αναγωγή ή την μείωση αυτών των κατηγοριών στις αρχές, ενώ οι πρώτες τρείς το κάνουν κατα διαφορετικό τρόπο, αλλά με μια βασική διαφορά, η οποία συνίσταται στο γεγονός ότι η πρώτη, δηλαδή η αριστοτελική επαναφέρει και τις δύο κατηγορίες για τις οποίες μιλά και στις δύο αρχές, ενώ οι άλλες δύο, εκείνη τού Ερμόδωρου και εκείνη τού Σέξτου, επαναφέρουν την πρώτη κατηγορία στο Ενα και την άλλη, ή τις άλλες δύο, στην αόριστη Δυάδα, ή κατά ένα μέρος δηλαδή τα ορισμένα όντα ή τα θετικά, στο Ένα και κατά ένα μέρος δηλαδή τα αόριστα όντα, ή τα αρνητικά, στην αόριστη Δυάδα!
Κανένας απο τους μελετητές οι οποίοι ασχολήθηκαν μέχρι τώρα δέν εξήγησαν με ικανοποιητικό τρόπο αυτή την ανωμαλία: δέν υπάρχει αμφιβολία ότι η αριστοτελική σχέση είναι η πιό συνεπής με τα άλλα επιχειρήματα τα οποία παρουσιάσθηκαν μέχρι στιγμής για να αναχθούν όλα τα πράγματα στις αρχές, καθένα απο τα οποία ανάγει όλα τα πράγματα και στις δύο αρχές. Αυτό όμως είναι δυνατόν μόνον εάν ερμηνεύονται οι δύο ή τρείς κατηγορίες τών αναφερόμενων όντων στις διάφορες σχέσεις, όχι σαν τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη, σύμφωνα με μια τάξη, ας πούμε, οριζόντια, αλλά σαν ιεραρχημένες κατηγορίες η μία πάνω απο την άλλη, σύμφωνα με μια κάθετη τάξη! Σ'αυτή την περίπτωση τα καθ'εαυτά όντα πρέπει να σταθούν απο πάνω, δηλαδή πιό κοντά στο Ένα, και όλα τα άλλα πρέπει να υπολογισθούν σαν πλευρές τών πρώτων, δηλαδή καθορισμένες πλευρές ή θετικές και αόριστες ή αρνητικές, όπου τα πρώτα είναι υπεράνω στα δεύτερα. Μ'αυτόν τον τρόπο όμως η οργάνωση προσλαμβάνει μία γεύση αποκλειστικά αριστοτελική, μοιάζει δηλαδή στην οργάνωση τών κατηγοριών σε ουσίες και σε τυχαία συμβάντα!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου