Ο ΠΛΑΤΩΝ VEXATA QUAESTIO (σημείον αντιλεγόμενον) (7)

Συνέχεια από: Πέμπτη 13 Ιουλίου 2017

Η πλατωνική ερμηνεία τού Gadamer αντιτιθέμενη σ'εκείνη του Χάιντεγκερ και τού Popper.

Του Giuseppe Girgenti.

Το σύνδρομο τής Συρακούσης (συνέχεια)!

          

Ο Πλάτων λοιπόν επέστρεψε δυστυχής και με μεγάλο κόπο σπίτι, και θα συνέχιζε να έχει και στην συνέχεια μεγάλες απογοητεύσεις, στον στενό κύκλο τών φίλων του, όταν ο πιό στενός του φίλος ο Δίων, μετά μια νικηφόρα εκστρατεία εναντίον των Συρακουσών θα δολοφονείτο από τους φίλους του! Αυτή η πολιτική περιπέτεια στην Σικελία είναι σχεδόν συμβολική. Τώρα, στα σίγουρα, η πολιτική ενασχόληση τού Χάιντεγκερ το 1933 δέν μετράται με τα ίδια μέτρα αξιολογήσεως, ακόμη δέ λιγότερο με εκείνα τής Ακαδημίας τού Πλάτωνος, στην οποία ανήκαν ο Δίων και οι άλλοι φίλοι, διότι απ'την αρχή η Ακαδημία είχε περισσότερο έναν χαρακτήρα κοινωνικό παρά εκείνον ενός μοντέρνου κρατικού πανεπιστημίου. Αλλά...(Γκάνταμερ, Γύρω από την πολιτική ανικανότητα τής φιλοσοφίας. σελ. 42). 
Αυτό λοιπόν που προτείνει ο Γκάνταμερ, σχεδόν υποχωρώντας, είναι ότι η σχέση ανάμεσα στον φιλόσοφο και τον Τύραννο, εκείνο που υπήρξε ανάμεσα στον Διονύσιο τής Συρακούσης (αλλά θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε πολλά παρόμοια παραδείγματα τής ιστορίας : απο τον Σενέκα και τον Νέρωνα, μέχρι τον Τζεντίλε και τον Μουσολίνι), είναι παραδειγματικό, και είναι ένας απο τους μεγαλύτερους πειρασμούς στους οποίους είναι εκτεθειμένος κάθε στοχαστής. Ένας κίνδυνος απο τον οποίο οφείλουμε να φυλαγόμαστε δεδομένου ότι η ιστορία διδάσκει ότι αυτές οι προσπάθειες τελειώνουν πάντοτε άσχημα. Ακόμη και ο Πλωτίνος δέν τον απέφυγε, προσπαθώντας να θεμελιώσει την Πλατωνόπολη (κοντά στο Cumo στην Καμπανία). Ο Πλάτων το είχε συνειδητοποιήσει στα σίγουρα σε τέτοιο βαθμό, ώστε τοποθέτησε τον φιλόσοφο καί τον Τύραννο στους αντίποδες, στην σκάλα τής ανθρώπινης τυπολογίας. Ο φιλόσοφος είναι ο καλύτερος άνθρωπος, αυτός που είδε τα περισσότερα στο πεδίο τής αλήθειας, ενώ ο τύραννος, είναι ο χειρότερος, εκείνος που λιγότερο απ'όλους θεώρησε την αλήθεια! [Φαίδρος, 248 C-D! O Νόμος τής Αδράστειας συστήνει την ακόλουθη μειούμενη ιεραρχία ανάμεσα στους διάφορους τύπους ανθρώπων! 1) Φιλόσοφος, Μουσικός, Εραστής 2) Δεσπότης καλός, ο οποίος σέβεται την δικαιοσύνη και τον νόμο 3) Πολιτικός, οικονομολόγος, χρηματιστής 4) Γυμναστής, Αθλητής, Ιατρός, 5) Μάγος, μάντης, 6) Ποιητής, ηθοποιός, μίμος, 7) Χειροτέχνης, αγρότης, 8) Σοφιστής, είδωλο, 9) Τύραννος].

          Ήταν όμως πεπεισμένος επίσης, περισσότερο απο τον καθένα σ'αυτή την περίπτωση ότι τα άκρα εφάπτονται και ότι, όπως η διαφθορά τού εκλεκτού είναι η χειρότερη, αναλόγως, η μεταστροφή τού χειροτέρου είναι εξαιρετική. (Σ'αυτή την ιδέα στηρίζεται και το δόγμα τής αποκατάστασης τού Ωριγένη). Η πράξη τού φιλοσόφου και η πράξη τού Τυράννου προέρχονται απο τον ίδιο Έρωτα, κατευθυνόμενος καλώς στην πρώτη περίπτωση και κακώς στην δεύτερη! Το φίλτρο τού έρωτος (Eros pharmakeus, Συμπόσιο 203 D) μπορεί να είναι ένα Θείο γιατρικό, αλλά και ένα διαβολικό δηλητήριο για την ψυχή. Ο Δαίμων Έρως μπορεί να είναι φιλόσοφος (Συμπ. 204 D), όταν μπρός στο όραμα τού κάλλους, χάρη στις αρετές τού θάρρους και της ισχύος, μεταφέρει την ψυχή να ανέβει κατά μήκος τής κλίμακος τού έρωτος μέχρι το καθαυτό Ωραίο, αλλά μπορεί να είναι και τύραννος (Πολιτεία, IX, 573 D - 574 E) όταν, στην απουσία αυτών των αρετών, τα αδιανόητα πάθη νικούν την λογική και η ερωτική τάση πρός το Ωραίο καταναλώνεται και πεθαίνει στην ανεκπλήρωτη ικανοποίηση των αισθησιακών ηδονών. Είναι σχεδόν περιττό να υπενθυμίσουμε την επανάληψη τού Αυγουστίνου, τής θεματικής τών δύο ερώτων l'amor dei και l'amor sui (την αγάπη τού Θεού και την αγάπη τού εαυτού), σαν ψυχολογικό θεμέλιο τής Πολιτείας τού Θεού και τής γήϊνης πόλης!

          Σ'αυτή την οπτική είναι πάρα πολύ εύκολο να απορρίψουμε την θέση τού ολοκληρωτικού και τύραννου Πλάτωνος και κατά την γνώμη μου είναι ξεκάθαρο ότι το αποφασιστικό θέμα δέν είναι τόσο εκείνο τού Πλάτωνος ναζιστού ή κομμουνιστού τού Popper, όσο εκείνη τού Πλάτωνος Χριστιανού τού Χάιντεγκερ.

          Ο Ευσέβιος Καισαρείας τον οποίον θυμηθήκαμε ήδη "κανόνισε" την "Αποστολική προπαρασκευή" και την θεωρία τής διπλής Π.Δ. : δηλαδή τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη σαν εθνικούς προφήτες τού Χριστού, παράλληλα με τον Αβραάμ, τον Ισαάκ, και τον Ιακώβ. Επιπλέον, στην δική του "ζωή τού Κωσταντίνου" ερμηνεύει τον Διοκλητιανό σαν τον κακό τύραννο ο οποίος διώκει τους Χριστιανούς (ο ίδιος υπήρξε κατά ένα μέρος θύμα τού τελευταίου μεγάλου διωγμού του 303) και τον Κωνσταντίνο σαν τον καλό Δεσπότη, ο οποίος μεταστρέφεται και ο οποίος οικοδομεί την Δημοκρατία τών Χριστιανών.

          Η ίση και αντίθετη θέση πρός την Αποστολική προπαρασκευή τού Ευσέβιου είναι η "Ελληνικοποίηση τού Χριστιανισμού" τού Προτεστάντη Θεολόγου Adolf Harnack, στις αρχές τού περασμένου αιώνος. Νομίζω ότι είναι οι δύο πλευρές τού ιδίου νομίσματος, και ότι δέν συλλαμβάνουν την ερμηνευτική ιδιαιτερότητα τής συνάντησης ανάμεσα στον Ιουδαιο-Χριστιανικό ορίζοντα και τον ελληνικο-ρωμαϊκό. Πιστεύω αντιθέτως ότι για να αντιμετωπίσουμε ορθά αυτό το θέμα και για να επαναθερμάνουμε το ενθουσιώδες πεδίο τών μελετών που ξεκίνησαν στο τελευταίο μέρος τής ζωής τους απο τον Jaeger και τον Dodds και τον Danielou. Ο Γκάνταμερ μάς πρόσφερε δύο θαυμάσια ερμηνευτικά εργαλεία, με δυνατότητες ακόμη ανεξερεύνητες: αναφέρομαι στην "Ιστορία τών αποτελεσμάτων", για να εφαρμοστεί στην ιστορία τής μεταφυσικής σαν ιστορίας τού Πλάτωνισμού στους σταθμούς της και στην "Συγχώνευση οριζόντων", για να εφαρμοστεί στην συγχώνευση τής φιλοσοφίας και τού Χριστιανισμού. Μέσα σ'αυτές τις προϋποθέσεις θα φανεί όχι μόνον ο Πλάτων σαν ψυχή εκ φύσεως χριστιανική αλλά και η ψυχή τού Χριστιανισμού σαν Πλατωνική ιστορία!

          Πιστεύω ότι είναι δυνατόν να διατρέξουμε με τα ερμηνευτικά εργαλεία τού Γκάνταμερ στην ιστορία τών επιρροών τού Πλατωνισμού στον Χριστιανισμό (σύμφωνα με το παράδειγμα τού W. Beierwaltes) και επομένως την διαρκή ένταση ανάμεσα στο ουτοπικό και το συγκεκριμένο στην Ευρώπη, αποφεύγοντας τόσο τά ακραία αντίθετα στήν ιστορική ανάλυση, όσο και τους αντιθετικούς υστερισμούς όταν πρόκειται να αναγνωρίσουμε, για παράδειγμα, τον ρόλο τού Χριστιανισμού στην διαμόρφωση τού Ευρωπαίου ανθρώπου.

          Ο Γκάνταμερ ενσωμάτωσε αυτή την ένταση, κατ' αρχάς πραγματοποιώντας ένα βήμα πίσω στην "Εσωτερική πόλη", σε σχέση με την γήϊνη πόλη και στην συνέχεια θυμίζοντας ότι είναι μάλλον ευθύνη τού ατόμου να πραγματοποιήσει το άλμα, απο την εσωτερική πόλη στην ουράνια πόλη! Για να καταλήξουμε, θα λέγαμε ότι έχει τοποθετηθεί σωστά στον Πλατωνικό ορίζοντα τής έντασης ανάμεσα στην ουράνια πόλη και την γήϊνη, ή καλύτερα, παραφράζοντας το Συμπόσιο, ανάμεσα στην Ουράνια πόλη και την Πάνδημο.

                                 ΤΕΛΟΣ

Αμέθυστος.