Παλαιά vs νέα τρομοκρατία

Γράφει η Ναταλία Γρίβα
Διεθνολόγος 

Η τρομοκρατία αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής λόγω της αύξησης των τρομοκρατικών επιθέσεων σε αμερικανικό και ευρωπαϊκό έδαφος. Σημείο αναφοράς αποτελούν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οι οποίες αποτέλεσαν την ισχυρότερη επίθεση στον πυρήνα μιας μεγάλης δύναμης από μια μη κρατική οργάνωση. Η δομή, οι στόχοι και η τακτική επιθέσεων των συγκεκριμένων οργανώσεων επέφεραν παγκόσμιες αλλαγές στην προσέγγιση της τρομοκρατίας . Πιο συγκεκριμένα, η τρομοκρατία, όταν κυμαινόταν σε περιορισμένα επίπεδα βίας, αποτελούσε ένα εσωτερικό πρόβλημα των κρατών και αντιμετωπίζονταν από τους εσωτερικούς μηχανικούς ασφαλείας. Η 11η Σεπτεμβρίου δημιούργησε νέα αντίληψη της απειλής και ανάγκασε τα κράτη να ακολουθήσουν διαφορετικές μεθόδους και τρόπους αντιμετώπισης των συγκεκριμένων οργανώσεων.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ξεκίνησε ο διάλογος για το «νέο» παράδειγμα της τρομοκρατίας και συνεπώς τη δημιουργία νέου πλαισίου προσέγγισης και νέας πολιτικής αντιμετώπισης. Όμως, αμφισβητήθηκε από πολλούς αναλυτές ο χαρακτηρισμός «νέα» τρομοκρατία, αφού κατά την άποψή τους η ισλαμιστική τρομοκρατία φέρει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την «παραδοσιακή» τρομοκρατία. Στη συνέχεια αναλύονται οι διαφορές της «νέας» με την «παλαιά» τρομοκρατία και η ανάγκη υιοθέτησης νέων τρόπων αντιμετώπισης από τα απειλούμενα κράτη.

Η πρώτη διαφορά αφορά την αποδοχή ή μη του διεθνούς συστήματος από τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Δηλαδή, οι παραδοσιακές τρομοκρατικές οργανώσεις αναγνώριζαν το διεθνές σύστημα και ως μέλη του προσπαθούσαν να επιφέρουν αλλαγές. Εχθροί τους ήταν οι φορείς και οι μηχανισμοί των κρατών που δρούσαν. Αντιθέτως, οι ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως ξένο σώμα από το διεθνές σύστημα και επιδιώκουν θεμελιώδεις αλλαγές στη δομή του ακόμη και την πλήρη κατάρριψή του.

Η δεύτερη διαφορά αφορά τη δομή των οργανώσεων. Πιο συγκεκριμένα, οι «παραδοσιακές» τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν ιεραρχική κάθετη δομή, ενώ οι «νέες» τρομοκρατικές οργανώσεις είναι αποκεντρωτικές με οριζόντια διάρθρωση. Επίσης, η σύνθεσή τους περιλαμβάνει συνήθως ερασιτέχνες, οι οποίοι βασίζονται στις πληροφορίες που έχουν συλλέξει μόνοι τους κυρίως μέσω διαδικτύου, παρά καλά εκπαιδευμένους τρομοκράτες.

Η τρίτη διαφορά αφορά τη συμπεριφορά της τρομοκρατικής οργάνωσης ως προς τους αθώους πολίτες των κρατών. Η «παλαιά» τρομοκρατία δεν στόχευε τους πολίτες, διότι τους ήθελε παρατηρητές και είχε ανάγκη την υποστήριξή τους για την εκπλήρωση των πολιτικών τους στόχων. Ενώ οι «νέες» τρομοκρατικές οργανώσεις επιδιώκουν μεγάλες μαζικές απώλειες άμαχου πληθυσμού.

Η τέταρτη διαφορά, αφορά τα κίνητρα των τρομοκρατικών οργανώσεων, τα οποία σε αντίθεση με την παλαιά τρομοκρατία, δεν βασίζονται σε μια πολιτική ιδεολογία αλλά στον θρησκευτικό φανατισμό και στην καταστροφή της δυτικής κοινωνίας. Αυτή η θέση αμφισβητείται για δύο λόγους. Αρχικά, ο θρησκευτικός φανατισμός δεν αποτελεί καινοτόμο χαρακτηριστικό, αφού υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις στο παρελθόν στο οποίο τρομοκρατικές ενέργειες ερμηνεύτηκαν με βάσει τη θρησκεία. Δεύτερον, οι νέες τρομοκρατικές οργανώσεις επιδιώκουν μέσω των επιθέσεων τους να πιέσουν τα εκάστοτε κράτη να αλλάξουν την εξωτερική τους πολιτική στη Μέση Ανατολή.

Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η τρομοκρατία έπαψε να αποτελεί ένα εσωτερικό πρόβλημα των κρατών και δε δύναται να αντιμετωπιστεί πλέον από τους εσωτερικούς μηχανικούς ασφαλείας. Επομένως, δημιουργήθηκε η ανάγκη αλλαγής πολιτικών και υιοθέτησης νέων τρόπων αντιμετώπισης για τέσσερις κυρίως λόγους.

➦ Πρώτον, οι ισλαμιστικές τρομοκρατικές οργανώσεις δεν υπόκεινται στους συνήθεις κανόνες της αποτροπής. Διαθέτουν μέλη τα οποία είναι διατεθειμένα να αυτοκτονήσουν και επομένως δεν υπόκεινται στους υπολογισμούς κόστους – οφέλους στους οποίους βασίζεται η αποτροπή.

➦ Δεύτερον, έχουν πρόσβαση σε χημικά όπλα και εντείνεται το επίπεδο της απειλής για τη χρήση πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων.

➦ Τρίτον, το «Ισλαμικό Κράτος» όπως και η Al – Qaeda, έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο γεωγραφικά διεθνές τρομοκρατικό δίκτυο το οποίο είναι δύσκολο έως αδύνατο να ελεγχθεί.
Τέλος, το διαδίκτυο έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στη σύγχρονη μορφή της τρομοκρατίας, αφού αποτελεί μια τεράστια πηγή στρατολόγησης επίδοξων τρομοκρατών, επικοινωνίας, προπαγάνδας και χρηματοδότησης.

Το παρόν άρθρο αποτελεί υποενότητα μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας της κα. Γρίβα, φοιτήτρια του προγράμματος «Παγκόσμιες Προκλήσεις και Συστήματα Αναλύσεων» του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου με τίτλο «Αξιολόγηση των μέσων αντιμετώπισης των τρομοκρατικών οργανώσεων».
Terrorism.gr

kostasxan