Πολιτική ευθύνη άνευ πολιτικού αντικρίσματος

Μαρία Νεγρεπόντη-Δελιβάνη

Άργησα να τοποθετηθώ στη νέα φρίκη που έπληξε την Ελλάδα, σάρωσε ζωές, βύθισε σε χρόνια απόγνωση τους συγγενείς των αδικοχαμένων, κατάστρεψε περιουσίες και περιόρισε την έκταση της εκτυφλωτικής ομορφιάς της Αττικής. Η αργοπορία μου αυτή οφείλεται σε μια πρωτόγνωρη, θα έλεγα, για την περίπτωσή μου δυσκολία, να βάλω σε τάξη τα δραματικά γεγονότα των τελευταίων ημερών.

Να οριοθετήσω το ποσοστό της καταστροφής, που οφείλονταν σε αναπότρεπτα αίτια, καθώς και σε αυτό που θα μπορούσε να αποφευχθεί, χάρη σε ανθρώπινη πρόβλεψη, σε συντονισμό, σε έγκαιρη κατάστρωση ευέλικτων σχεδίων αντιμετώπισης των εξελίξεων τελικά. Σε αυτό δηλαδή που θα μπορούσε να διασωθεί σε πείσμα της λαίλαπας της φωτιάς και των ανέμων.

Στις δραματικές αυτές ημέρες παρακολούθησα με κομμένη ανάσα τις πληροφορίες και αναλύσεις αρκετών τηλεοπτικών καναλιών και πιστεύω γενικά ότι έκαναν ειλικρινείς και επίπονες προσπάθειες για την αντικειμενική ενημέρωση των πολιτών. Βρήκα, γι’ αυτό, κακόγουστη και εντελώς εκτός του φονικού κλίματος, ορισμένες κυβερνητικές αντιδράσεις, που στράφηκαν κάθετα εναντίον του ΣΚΑΙ (και ενδεχομένως και άλλων τηλεοπτικών καναλιών, που να μου διέφυγαν).

Αναφέρομαι σε αυτές επειδή δυστυχώς μαρτυρούν πως, τουλάχιστον για ορισμένους από τους κυβερνητικούς, ζύγιζε περισσότερο στη συνείδησή τους η απαλλαγή από ευθύνες, που ίσως επηρεαζόταν από τον τρόπο αναφοράς των λεπτομερειών της βιβλικής καταστροφής που έπληξε τη χώρα, από όσο η ανάγκη υπεράνθρωπης προσπάθειας του καθενός και του συνόλου του κυβερνητικού σχήματος, για την εξεύρεση μέτρων περιορισμού της οδύνης.

Ακριβώς, αυτή η τόσο κατώτερη των περιστάσεων επιλογή των αρμοδίων ήταν η αφορμή όλων των θλιβερών και συχνά αντιφατικών δηλώσεών τους. Δηλώσεων που εμφανέστατα απέπνεαν το φόβο μήπως κατηγορηθούν, δηλαδή τελικά μήπως χάσουν την «καρέκλα», αλλά που έμμεσα πρόδιδαν παράλληλα και μια αποκρουστικά έντονη αδιαφορία για το σύνολο των θανατηφόρων καταστροφών.

Την έκταση των οποίων, ορισμένοι κυβερνητικοί, έφθασαν σε σημείο να αναζητούν μεθοδεύσεις υποβάθμισής της. Αλλά, πως; Όσο απίστευτα παράλογο και αν φαίνεται, κάποιοι υποστήριξαν με απύθμενη φυσικά επιπολαιότητα, αλλά και κυνικότητα, ότι οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των νεκρών ήταν υπερβολικές! Ωσάν, αν οι νεκροί ήταν τελικά 10 ή 15 ολιγότεροι από τις αρχικές προβλέψεις, οι κυβερνητικές ευθύνες θα είχαν εξαφανιστεί.

Πανικόβλητοι στα φυσικά φαινόμενα

Ασφαλώς, η έναρξη μιας πυρκαγιάς, όπως και ο σεισμός, οι πλημμύρες, οι επιδημίες, οι φυσικές καταστροφές της συγκομιδής, η κλιματολογική επιδείνωση κ.ά. δεν μπορεί, γενικά, να αποδοθούν σε ενέργειες ή παραλείψεις των εκάστοτε στην εξουσία. Αρχαιολογικά ευρήματα μας πληροφορούν ότι οι μακρινοί πρόγονοί μας, αλλά και οι μετέπειτα, αλλά ακόμη και εμείς που ζούμε στην εποχή των νέων και επαναστατικών τεχνολογιών, ήταν και παραμένουμε ανήμποροι και πανικόβλητοι μπροστά στα φυσικά φαινόμενα. Τα οποία δεν μπορούν να προβλεφθούν ή ελάχιστα σκιαγραφούνται στις ημέρες μας. Ωστόσο, από την προϊστορική εποχή ως σήμερα πολλά άλλαξαν και συνεχώς βελτιώνονται στον τομέα αυτό.

Οι αλλαγές αυτές, συλλήβδην, έχουν τη μορφή της πρόβλεψης, όχι τόσο των θεομηνιών, όσο των τρόπων αντιμετώπισης τους, του λεπτομερειακού προγραμματισμού εναλλακτικών σεναρίων, της έγκαιρης εξασφάλισης του κατάλληλα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, που να είναι σε μόνιμη ετοιμότητα. Επίσης της αναζήτησης και απόκτησης του αποδοτικότερου εκάστοτε μηχανικού εξοπλισμού, για κάθε περίπτωση, τον ορισμό υπεύθυνων δημοσίων λειτουργών σε κάθε περιοχή και για κάθε ανώμαλη κατάσταση, τη διενέργεια ημερίδων όπου θα ενημερώνονται οι κάτοικοι, ανάλογα με το είδος επικινδυνότητας των περιοχών στις οποίες διαμένουν, για το πως ακριβώς θα πρέπει να συμπεριφερθούν, σε περίπτωση κρίσεων.

Αυτού του είδους σύνθετης πρόβλεψης και αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών αποτελεί το διαχωριστικό σημείο ανάμεσα στους πρωτόγονους και στους πιο προηγμένους. Αυτό συμβαίνει ειδικότερα στις ημέρες μας, ανάμεσα σε χώρες με κυβερνήσεις που νοιάζονται για τους πολίτες, που διαθέτουν επαρκές επίπεδο μόρφωσης, και κυρίως γνώσεων. Πολίτες που έχουν κοινωνικές ευαισθησίες και πάνω από όλα που έχουν αναπτυγμένη αίσθηση ευθύνης και καθήκοντος καθώς και την ικανότητα ορθολογικής επιλογής των συνεργατών τους, και στις λοιπές που στερούνται όλων αυτών.

Οι ψηφοφόροι, ανά την υφήλιο, καταβάλλουν συντονισμένες προσπάθειες προκειμένου να επιλέξουν τις κυβερνήσεις τους με βάση τα παραπάνω αυτά κριτήρια τα οποία επιδιώκουν στο μέτρο του δυνατού, να ενσωματώσουν στην ψήφο τους. Ωστόσο, οι σχετικές επιδόσεις τους αποδεικνύουν, δυστυχώς, φθίνουσα επιτυχία η οποία άλλωστε παραπέμπει στους βασικούς λόγους της ανόδου, σε παγκόσμιο επίπεδο, των λαϊκίστικών κυβερνήσεων.

Το κράτος απέτυχε

Η τελευταία θεομηνία, στη χώρα μας βρήκε την Κυβέρνηση σε πλήρη σύγχυση και αδυναμία συνειδητοποίησης του μεγέθους του προβλήματος. Πρόβαλε, έτσι, ένα ανοχύρωτο κράτος απέναντι στην τεράστια έκταση της καταστροφής, που σπατάλησε πολύτιμη ενέργεια σε λεπτομέρειες χωρίς σημασία. Αυτό συνέβη ακριβώς επειδή δεν είχε στοιχειώδες πρόγραμμα για την αντιμετώπισή της αλλά ούτε και το κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, για την αναζήτηση οδών σωτηρίας.

Όπως φάνηκε σε αυτές τις δραματικές ώρες, οι μόνοι που γνώριζαν τι έπρεπε να πράξουν, ήταν οι άνδρες του πυροσβεστικού σώματος, σε δεύτερο επίπεδο ο στρατός και οι εθελοντές, που αν είχαν λάβει έγκαιρες και ορθές οδηγίες θα είχαν αποτρέψει σημαντικό τμήμα των αποτρόπαιων συνεπειών. Όμως, το κράτος σε αυτή τη λαίλαπα απουσίαζε παντελώς. Χειρότερα: με τις ατυχέστατες, σε πολλές περιπτώσεις, παρεμβάσεις του, επιδείνωσε απελπιστικά το πρόβλημα και απέκλεισε δυνατότητες σωτηρίας ανθρώπων και παιδιών.

Η τραγική αυτή πραγματικότητα των τελευταίων ημερών απέδειξε για άλλη μια φορά ότι, στην Ελλάδα, η καταβολή φόρων, και μάλιστα υπερβολικά υψηλών, είναι εντελώς αδικαιολόγητη εφόσον, σε αντίθεση με τις προηγμένες χώρες, ουδέν προσφέρει στους φορολογούμενους, όταν το έχουν ανάγκη. Αντιθέτως, οι Έλληνες, παρότι αγρίως φορολογούμενοι, εγκαταλείπονται στην τύχη τους, όταν ξεσπούν καταιγίδες.

Αν υπήρχε ανεκτού βαθμού κρατική οργάνωση, αυτή τη στιγμή δεν θα θρηνούσαμε αθώα θύματα, αλλά θα έπρεπε απλώς να ληφθεί μέριμνα για την περίθαλψη των αστέγων και την αποκατάσταση των υλικών ζημιών. Συνεπώς, πρόκειται για εγκληματική αβελτηρία της παρούσας Κυβέρνησης, που στοίχισε 91 ζωές, μέχρι τώρα, ζωές που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί, αν οι αρμόδιοι, στους οποίους οι πολίτες εμπιστεύθηκαν την τύχη τους, είχαν στοιχειώδες αίσθημα υπηρεσιακής ευθύνης και καθήκοντος αλλά πρέπει να προσθέσω και στοιχειώδεις γνώσεις και ικανότητες, απαιτούμενες για το πολυσύνθετο και πολύ απαιτητικό έργο, το οποίο χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν .

Εξυπακούεται, φυσικά, ότι σε μια καταστροφή αυτής της ασύλληπτης έκτασης, η αναζήτηση ευθυνών είναι, ενασχόληση εκ του πονηρού, διότι οι σχετικές πληροφορίες επιβεβαιώνουν ότι ο πρώτος και θα έλεγα και ο μοναδικός υπεύθυνος, είναι εκ προοιμίου ο επικεφαλής της Κυβέρνησης, δηλαδή ο Πρωθυπουργός. Αυτός επέλεξε τους συνεργάτες του, αυτός δεν προχώρησε έγκαιρα σε αποτελεσματικό προγραμματισμό της εν γένει διακυβέρνησης της χώρας, που τον εμπιστεύθηκε, αυτός δεν έλεγξε επαρκώς τον τρόπο εκτέλεσης των καθηκόντων των συνεργατών του. Με βάση αυτή την πραγματικότητα, η απαίτηση πολιτών για την παραίτηση ορισμένων υπουργών είναι χωρίς αντικείμενο, διότι οι συνθήκες της τελευταίας αυτής τραγωδίας δεν αναγνωρίζει ευθύνες μεμονωμένων αρμοδίων, αλλά αποκλειστικά και μόνο ευθύνης ολόκληρης της Κυβέρνησης.

Όπως ο Μακρόν;

Πράγματι, ο κ. Τσίπρας, μετά από παρέλευση αρκετών ημερών από την έναρξη της καταστροφής στο Μάτι, και τον ατέλειωτο θρήνο, αλλά και την οργή των επιζώντων, αποφάσισε να κάνει το μεγάλο βήμα και να αναγνωρίσει ότι φέρει ο ίδιος ολοσχερώς την ευθύνη. Ακριβώς, την ίδια κίνηση έκανε πριν μερικές ημέρες ο πρόεδρος της Γαλλίας Eμμανουέλ Μακρόν, σχετικά με τo σκάνδαλο Benalla, αναλαμβάνοντας ο ίδιος τη συνολική ευθύνη για αυτό.

Δεν υπάρχει, βέβαια, δυνατότητα παραλληλισμού ανάμεσα στο μέγεθος της ευθύνης του κ. Μακρόν και του κ. Τσίπρα. Στην περίπτωση του Έλληνα πρωθυπουργού, η αναγνώριση ευθύνης για όσα τρομερά συνέβησαν επειδή ακριβώς ο ίδιος δεν είχε στοιχειωδώς φροντίσει για να αποφευχθούν περιλαμβάνει και έμμεση ομολογία αδυναμίας δέσμευσής του για το ότι δεν θα εμφανιστεί ανάλογη αποσύνθεση κυβερνητικής οργάνωσης σε μελλοντική κρίση, και για όσο διάστημα θα παραμείνει ο ίδιος στη θέση αυτή.

Μέσα σε αυτό το φονικό σκηνικό, η δήλωση του κ. Τσίπρα ότι «αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη«, φοβούμαι ότι είναι κενή περιεχομένου. Δεδομένου μάλιστα ότι η τραγωδία αυτή απέδειξε ότι η παρούσα κυβέρνηση δεν είναι μόνο ανύπαρκτη, αλλά φευ και επικίνδυνη, όταν περιστασιακά αποφασίζει να παρέμβει, σε ώρες κρίσης.

Το οδυνηρό συμπέρασμα που έτσι προκύπτει είναι ότι η αντικατάσταση κάποιων υπουργών και άλλων αρμοδίων δεν είναι λύση. Δεδομένου ότι η απραξία αυτών των μεμονωμένων αξιωματούχων ή οι άκρως επικίνδυνες (όπως, δυστυχώς, αποδείχθηκε) πρωτοβουλίες τους, δεν απορρέουν από ατομική άγνοια, ανεπάρκεια, έλλειψη προγραμματισμού κλπ. Αλλά αντιθέτως αντικατοπτρίζουν τη συνολική εικόνα μιας κυβέρνησης χωρίς πυξίδα (αν, βέβαια, εξαιρέσουμε την πειθήνια εφαρμογή των πιο αποκρουστικών και εξαθλιωτικών οικονομικών μέτρων, που επιτάσσει η γερμανοκρατούμενη ΕΕ), χωρίς αρχές, χωρίς προτεραιότητες, αλλά και χωρίς εθνική συνείδηση (όπως δείχνει η συμφωνία των Πρεσπών).

Κάτω από τις συνθήκες αυτές η παραίτηση της κυβέρνησης, θεωρείται επιβεβλημένη, παρότι δεν θα επαναφέρει στη ζωή τα αθώα θύματά της. Θα στηριχθούν, ωστόσο, κάποιες ελπίδες μιας πιο υπεύθυνης αντίληψης της εξουσίας, στο μέλλον, και θα προσφερθεί έτσι και μια κάποια ικανοποίηση, σε όσους έχασαν τα πάντα ή τα μερικότερα σε αυτή την κρίση.

slpress