Εκείνο που ενδιαφέρει δεν είναι να μην έχουμε «επέκεινα», αλλά να έχουμε ποιότητα στην φθορά. (Στέλιος Ράμφος)

  

Αν δεν μπορείς να δεξιωθείς εσωτερικά την εικόνα σου, – ως συνομιλία με τη συνείδησή σου εν είδει εξατομικεύσεως – δεν μπορείς να ενδοβάλεις ούτε αυτήν της Παναγίας, και μένεις στον τυποτελετουργικό συμβολισμό της, χωρίς καμία ουσιαστική σου αλλαγή, προσαρμοζόμενος στη λήψη της εικόνας σου από την ομάδα, ψυχαναγκαστικά βασιζόμενος στο: τι θα πει ο κόσμος για σένα, και όχι στο: τι έχεις να πεις εσύ για 

εσένα. (Γιώργος Θαλασσινός 17 08 2018)

[(Διαβάζω από το βιβλίο του Στέλιου Ράμφου «Μια καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει» από τις εκδόσεις Αρμός, Δεκέμβριος 1999).

Εις αντίδραση προς τις αντιλήψεις των Ευρωπαίων περί «προσώπου» οι Ρώσοι θεοφιλόσοφοι ανέπτυξαν μια ερμηνευτική του «προσώπου» στην οποία βασίζονται οι δικοί μας θεολόγοι.

Η ερμηνευτική τούτη συσχετίζει τα πρόσωπα της Τριάδος με τα ανθρώπινα πρόσωπα.

Όμως, από τα απόλυτα μεγέθη των θείων προσώπων δεν μπορούμε να περάσουμε κατ ευθείαν στο πρόβλημα του ανθρωπίνου προσώπου.

Θα μας δώσει μία λύση σχηματική, χωρίς ανθρωπολογική δύναμη.

Εμένα αυτή η συζήτηση με ενδιαφέρει για την ανθρωπολογική δυναμική που ενδεχομένως θα αναπτύξει.

Αντιθέτως για τους θεολόγους μας, πρόσωπο είναι μόνο ο Άγιος.

Δεν τους απασχολεί ο κοινός θνητός και το παρόν του, τους ενδιαφέρει ο χρόνος του μέλλοντος, αφού μόνο ο Άγιος, μόνο ο σεσωσμένος είναι πρόσωπο.

Αυτό πρακτικώς σημαίνει εμμονή στην άρνηση της ιστορίας.

Πιστεύω ότι οιαδήποτε ανάταξη της δικής μας παραδόσεως πρέπει να εντάξει την ανθρωπολογία μέσα στο σώμα της.

Η ανθρωπολογία μας είναι ισχνή. Καλά οι άγιοι, αλλά τι θα γίνει με «εσένα» και «εμένα», τα ερείπια η τα κτήρια της ζωής;

Η είμαστε η δεν είμαστε.

Υπάρχει θέμα ενότητος και ταυτότητος του συνηθισμένου ανθρώπου όπως εμείς;

Η μήπως ταυτότητα έχουν μόνο οι τριαδικές υποστάσεις και οι άγιοι;

Εάν συνεχίσουμε τη συζήτηση περί προσώπου, αδιαφορώντας για τον άνθρωπο, δεν θα ωφεληθούμε σε τίποτε. Το παρελθόν από αυτή την άποψη είναι διδακτικό.

Τα πράγματα παγώνουν στη χριστιανική Ανατολή μετά τον 6ο αιώνα, ενώ στη Δύση η ανάγκη μιας ανθρωπολογίας του προσώπου γίνεται πολύ γρηγορότερα – με τον Βοήθιο τον 6ο αιώνα – αισθητή και η ζύμωση κορυφώνεται με τον Θωμά τον Ακινάτη.

Αναπτύσσεται σοβαρός προβληματισμός για την ενότητα του ανθρώπου στη ίδια του την ταυτότητα, την ιστορική του ύπαρξη.

Σε μια τέτοια προοπτική δεν θα πρέπει κανείς να σκέπτεται ένα «επέκεινα» εκτός ζωής, αλλά ένα «επέκεινα» μέσα στη ζωή.

Εκείνο που ενδιαφέρει δεν είναι να μην έχουμε «επέκεινα», να μην έχουμε απόλυτη ποιότητα, αλλά να έχουμε ποιότητα στην φθορά.

Για αυτό τον λόγο στερείται γονιμότητος η καθαρώς θεολογική ανάπτυξη του προβλήματος.

Ζητείται μία ανθρωπολογική διάνοιξη της θεολογίας, δηλαδή μια θέση για τη ανθρωπολογία στη ορθόδοξη πνευματικότητα. Μια θέση για την δημιουργική πράξη πλάι στην λατρεία και την ασκητική σιωπή.

Εάν το πρόσωπο είναι «σχέση» δεν έχει ταυτότητα.

Μπορείς να έχεις σχέση μαζί μου αν δεν είσαι κάτι;

Ο ορισμός του προσώπου ως «σχέσεως» προϋποθέτει τον άνθρωπο ως «κάτι», ένα υποκείμενο που δέχεται προσδιορισμούς και υπάρχει μαζί τους.

Που στηρίζει την ενότητα του αυτός ο άνθρωπος;

Τί τον κάνει να είναι αυτός και όχι κάποιος άλλος άνθρωπος, ώστε να μπορεί να έχει την σχέση και την ευθύνη της;

Διότι αν το πρόσωπο είναι απλώς η σχέση με την ευθύνη για τον άλλο, θα πρέπει να καταδικάσουμε τον άνθρωπο σε μια περιωρισμένη εσωτερικότητα.

Η ανεπτυγμένη εσωτερικότης και δημιουργικότης προϋποθέτουν ένα πυρήνα του ανθρώπου, όπου υπερἐχει της ευθύνης το βαθύ εσωτερικό αίσθημα, όπου υπερέχει της εντολής η αγάπη.

Η ευθύνη ανάγεται στην καντιανή Δύση.

Επομένως όσοι ομνύουν στο πρόσωπο-σχέση και αντιπαραθέτουν με έμφαση την ανατολική θερμότητα στην δυτική αντικειμενική ψυχρότητα, υπηρετούν ακριβώς εν αγνοία τους την καντιανή προοπτική.

Η αγάπη εν τούτοις είναι κάτι παρά πάνω – δεν χωράει στην σχέση καθώς αναβλύζει από την ταυτότητα, το ατομικό εκείνο βάθος της βασιλείας εντός ημών.]

steliosramfosgr



ΣΧΟΛΙΟ : Καντιανή καί μάλιστα ιδιαιτέρως καντιανή είναι καί η ταυτότητα. Εντός ημών υπάρχει τό Θείο στοιχείο, αλλά δέν είναι η βασιλεία εντός ημών. Τό κατ έικόνα δέν είναι ακριβώς τό Θείο στοιχείο. Η εσωτερική δεξίωση τής εκόνος σου ώς συνομιλία μέ τήν συνείδησή σου, τό αληθινό εγώ σου,εξασφαλίζει μέ τόν αδιάλειπτο αυτό διάλογο μιά ψευδαίσθηση ταυτότητος η οποία βασίζεται στήν καθαρτήρια εξάσκηση τού ελέγχου τής συνειδήσεως, αλλά τό θείο στοιχείο είναι αυτό ακριβώς πού παίρνει τά ηνία αυτής τής συνειδησεως, οδηγώντας την στήν απόφαση, στήν στροφή πρός τό περιεχόμενο, στήν μαθητεία καί στήν εκπαίδευση τού ιδίου θελήματος.

Άγιος Μάξιμος ο ομολογητής :   

“Πεύσεις και αποκρίσεις”, τόμος 14Α, εκδόσεις Μερετάκη, Ερώτησις 104, Απόκρισις:

«Η ψυχή, νους υπάρχουσα κατά την δύναμιν αυτής, έχει ως αγέννητον εαυτήν, εαυτώ γεννώντα γεννητώς, ως είναι τον λόγον τον εν τω νω και εκ του νου γεννώμενον άλλον αυτώ εκείνο τον γεννώντα νουν μετά της κατά την γέννησιν ιδιότητος της μηδαμώς δεχομένης αντιστροφήν.

Διότι άφετον και απλούν κατά την ουσίαν η μόνον το Θείον, τα δε άλλα πάντα, όσα μετά Θεόν και εκ Θεού το είναι έχει, εξ ουσίας και ποιότητος ήτουν δυνάμεως είναι, τουτέστιν εξ ουσίας και συμβεβηκότος.

Αυτός ουν ο λόγος ο ούτω και ων και γεννώμενος, της υπουργού φύσεως την φωνήν λαμβάνων, προφέρεται και γεννά λόγον εν άλλω νοί, διά της του δεχομένου ακοής τω νω παραπεμπόμενος.»

Mετάφραση :

H ψυχή πού είναι νούς κατά τήν δύναμή της, έχει οπωσδήποτε ως αγέννητο τόν εαυτό της πού γεννά νοητά γιά τόν εαυτό του, ώστε νά υπάρχει ο λόγος πού είναι μέσα στό νού καί από αυτόν νά γεννιέται άλλος, [κι έτσι ο πρώτος είναι ο νούς πού γεννά καί ο νούς πού γεννιέται ο δεύτερος], έχοντας τήν ιδιότητα πού συνοδεύει τή γέννηση πού μέ κανένα τρόπο δέν επιδέχεται αντιστροφή.

Διότι τίποτε δέν είναι απόλυτο (ανεξάρτητο από τά άλλα) καί απλό στήν ουσία, παρά μόνο τό Θείο, ενώ τά άλλα όσα είναι έπειτα από τόν Θεό καί παίρνουν τήν ύπαρξή τους από τό Θεό, αποτελούνται από ουσία καί ποιό ήτοι δύναμη, δηλαδή από ουσία καί συμβεβηκότα.

Αυτός λοιπόν ο λόγος, αυτός πού έτσι είναι καί γεννιέται, παίρνοντας  τή φωνή τής υπηρέτριας φύσης, προφέρεται καί γεννά λόγο σέ άλλο νού καθώς παραπέμπεται μέ τήν ακοή εκείνου πού τόν δέχεται στό νού. 

Η ορθή διδασκαλία τής ορθοδόξου εν Χριστώ παραδόσεώς μας, τήν οποία αποφεύγει ο Ράμφος, είναι:

Ἡ χάρη τοῦ Παναγίου Πνεύματος δέν ἐνεργεῖ σοφία στούς ἁγίους, χωρίς τό νοῦ πού δέχεται τήν σοφία· οὔτε γνώση, χωρίς τήν δύναμιν τοῦ λογικοῦ πού δέχεται τήν γνώση· οὔτε πίστη χωρίς τήν πληροφορία τοῦ νοῦ καί τοῦ λογικοῦ περί τῶν μελλόντων, πού ἦταν ὡς τότε ἄδηλα σέ ὅλους· οὔτε χαρίσματα ἰμάτων, χωρίς φυσική φιλανθρωπία· οὔτε κανένα ἄλλο ἀπό τά λοιπά χαρίσματα, χωρίς τήν δεκτική ἱκανότητα καί δύναμη τοῦ καθενός. Οὔτε πάλι ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἀποκτήσει ἀπό φυσική του δύναμιν ἕνα ἀπό τά χαρίσματα πού ἀριθμήσαμε, χωρίς τήν θεία δύναμη πού τά χορηγεῖ. Τό φανερώνουν αὐτό ὅλοι οἱ Ἅγιοι, οἱ ὁποῖοι ὕστερα ἀπό τίς ἀποκαλύψεις τῶν θείων ζητοῦν τούς λόγους ὅσων τούς ἀποκαλύφθηκαν.  

Αγιος Μάξιμος 

Γιά νά καταλάβουμε τήν στενή σχέση τού θείου στοιχείου με τήν αρχαία ελληνική φιλοσοφία άς θυμηθούμε οτι τό "δαιμόνιο" τού Σωκράτη τούλεγε πάντοτε όχι.

Επομένως ο άνθρωπος πού κατασκευάζει εναγωνίως η δυτική ανθρωπολογία είναι μιά μειωμένη εκδοχή τού όλου ανθρώπου, μεταχριστιανική μέν αλλά βάρβαρη δέ. Στηριγμένη στήν ανάγκη αμέσου εξανθρωπήσεως τών βαρβάρων πού κατέκτησαν τήν Ρώμη μέ τήν βοήθεια τής εσωτερικότητος πού επινόησε ο Αυγουστίνος καί ονομάζεται σήμερα σωτηρία τού κόσμου.

Αμέθυστος