Θεοφάνεια versus μηδενισμός

Το αθεϊστικό, αντί-πνευματικό και εθνομηδενιστικό μείγμα της συμφοράς των νεοελλήνων. Εν τέλει, εάν μιλάμε για ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα δεν έχει σημασία να πασχίζουμε γύρω από πολιτικούς στοχασμούς. Πολιτική και βαρβαρότητα ή πολιτική και αποκτήνωση δεν είναι συμβατά με τον πολιτισμένο άνθρωπο.

Άρθρο

– του Παναγιώτη Ήφαιστου

Πέραν των πατροπαράδοτων διδαχών για την φανέρωση της Αγίας Τριάδας την στιγμή της Βάπτισης όπως αναφέρονται στα σχετικά Ευαγγελικά αποσπάσματα, η εορτή των Θεοφανείων είναι βαθιά ριζωμένη στις παραδόσεις της Ελληνικής διαχρονίας. Σε άλλη περίπτωση τα Θεοφάνεια αποτέλεσαν αφορμή για προβληματισμό στα πεδία της θεολογίας αλλά και της ανθρωποκεντρικής / Αριστοτελικής Ορθόδοξης θρησκευτικής παράδοσης.

Εδώ περιοριζόμαστε να πούμε λίγα μόνο λόγια. Κυρίως ότι για όλα τα έθνη η μεταφυσική πίστη ήταν, είναι και θα συνεχίσει να είναι Καταστατικής, αξονικής και διαμορφωτικής σημασίας. Η μεταφυσική πίστη, οι απορρέουσες παραδόσεις, οι ανθρωποκεντρικές προεκτάσεις των Ορθόδοξων Χριστοκεντρικών διδαχών και ο εν γένει ρόλος της Χριστιανικής μεταφυσικής πίστης υπήρξαν κύριοι άξονες της διαδρομής των Ελλήνων.

Το ερώτημα του πόσο θρήσκοι και Εκκλησιαζόμενοι είμαστε στην προσωπική μας ζωή δεν είναι του παρόντος και ίσως ποτέ δεν πρέπει να τίθεται διατακτικά. Ανεξαρτήτως αυτής της παραμέτρου, όμως, για όσους διαθέτουν Ελληνική υπόσταση –και εάν δεν διαθέτουν Ελληνική υπόσταση ένα ερώτημα που τίθεται είναι τι υπόσταση διαθέτουν, αν διαθέτουν υπόσταση κάποιας άλλης εθνικής υπόστασης ή εάν είναι ανυπόστατοι– η Ορθόδοξη Χριστοκεντρική παράδοση ενέχει οντολογικές προεκτάσεις στην εθνική ιδιοσυστασία των μελών του Ελληνικού έθνους. Και αυτές οι προεκτάσεις δεν σχετίζονται κατ’ ανάγκη με τις βαθμίδες μεταφυσικής πίστης και Εκκλησιασμού.

Περιοριζόμαστε εδώ να πούμε, λοιπόν, ότι ένας αντί-Θεοκρατικός / ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός της Ορθοδοξίας είναι οι ηθικές νουθεσίες της Χριστιανικής διδασκαλίας. Μεταξύ άλλων, ο ενάρετος βίος και τα Χριστιανικά διδάγματα υπέρτατα εκ των οποίων είναι η ταπεινότητα, η αγάπη και η απουσία μίσους. Αγάπη και ταπεινότητα, θα πει κάθε ορθόδοξος θεολόγος, είναι δίδυμα. Ο υπογράφων δεν χρειάστηκε να διαβάσει πολλά. Τα περισσότερα όπως και με τους περισσότερους Έλληνες της διαχρονίας είναι βιωματική γνώση. Πόσο ισχύει όμως αυτό στις μέρες μας αν κανείς λάβει υπόψη την Αστικοποίηση και την επέλαση του μεταμοντερνισμού;

Τα διδάγματα της Ορθοδοξίας είναι ανθρωποκεντρικά / Αριστοτελικά και όχι θεοκρατικά επειδή εντάσσονται στην λογική της επίγειας συνύπαρξης των ανθρώπων στις σχέσεις των οποίων ο Δημιουργός (κατά τον Αριστοτέλη άφθαρτος, τίμιος, αθάνατος και ακίνητος) δεν παρεμβαίνει. Ο άνθρωπος είναι κινούμενος, φθαρτός και αναπόδραστα βιολογικά ανά πάσα στιγμή μπορεί πεθάνει ενώ η αποχώρηση από τα εγκόσμια είναι βεβαία και αναπόδραστη. Η μετά-θάνατο κατάσταση, κατά συνέπεια, είναι μείζον ερώτημα για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που δεν έχει διολισθήσει στο τέλμα των μηδενιστικών εκλογικεύσεων του La Mettrie ή του Μαρκησίου de Sade (βλ. πιο κάτω).

Οι Αριστοτελικά και Χριστοκεντρικά νοούμενες επίγειες ενάρετες παραδοχές του ανθρώπου εισρέουν μέσα στο αδιάλειπτο πολιτειακό άθλημα σύμμειξης και μέθεξης των αισθητών με τα πνευματικά, τα ψυχικά  και τα πνευματικά που συγκροτεί τον συλλογικό τρόπο ζωής.

Ενώ επίγειοι αγγελικά πλασμένοι άνθρωποι μάλλον δεν υπάρχουν ο προσανατολισμός του ανθρώπου και των μελών της κοινωνίας ως ταυτόχρονα πνευματικά και αισθητά όντα, συνίσταται, σύμφωνα με τα Ορθόδοξα Χριστοκεντρικά διδάγματα, στην απόρριψη δαιμονικών σκέψεων μίσους και εγωισμού και το πλημμύρισμα με ταπεινότητα, αγάπη και αλληλεγγύη. Όταν κυριαρχεί το μίσος και  ο εγωισμός επέρχονται αναπόφευκτα κακουχίες. Οι άνθρωποι θύτες και θύματα ανηφορίζουν στον Γολγοθά και στην Σταύρωση ως άτομα και ως κοινωνία.

Ενώ σε άλλα θρησκευτικά δόγματα λίγο πολύ δεσποτικών προσανατολισμών, ο Θεός είναι παρόν, παρεμβατικός και τιμωρός, στην Ορθοδοξία οι ενάρετες παραδοχές ή οι αντίθετες παραδοχές και το ανηφόρισμα προς τον Γολγοθά είναι υπόθεση των ίδιων των ανθρώπων. Η διολίσθηση στο μίσος και το εγωισμό σημαίνει ότι το υπόλοιπο της Επίγειας ζωής καταντά ιππασία με άλογο δαιμονικές σκέψεις και κατάληξη στην κόλαση της φαυλότητας του μίσους και της ιδιωτείας.

Αφού πούμε ότι κανείς πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικός όταν μιλά για την μεταφυσική κατάσταση των ανθρώπων –και κατά κάποιο τρόπο προσπαθήσαμε έτσι να σταθούμε προηγουμένως–  κάθε συζήτηση στα πεδία της πολιτικής σκέψης για να έχει νόημα απαιτείται να αντιπαραθέτει τους δύο πόλους. Στα ακρότατα όρια του ενός πόλου είναι οι υλιστές (εξ ορισμού και εκ πεποιθήσεως άπιστοι) και στον άλλο πόλο οι θρησκευόμενοι, οι δεδηλωμένα πιστοί και Εκκλησιαζόμενοι, αλλά και οι αγνωστικιστές. Οι τελευταίοι δεν είναι υλιστές αλλά επικαλούνται άγνοια, έλλειμμα χρόνου ή ευνοϊκών περιστάσεων για θεολογικό προβληματισμό και απαραιτήτως προσχώρηση στις μεταφυσικές παραδόσεις του έθνους.

Τι είναι λοιπόν οι άνθρωποι που κατά χιλιάδες προσέρχονται στην εορτή των Θεοφανείων, των Χριστουγέννων ή του Πάσχα. Εντός κειμένου αναρτώνται μερικές φωτογραφίες των Θεοφανείων στην Βάρη-Βάρκιζα όπου ο υπογράφων κατοικεί. Ολοφάνερα και παρά την κρίση, η πλειονότητα των πολιτών στις κοινότητές τους ή ακόμη και μέσα στις πόλεις αγωνίζονται να επιβιώσουν προσκολλημένοι στον πολιτισμό τους και στις παραδόσεις τους. Περπατώντας, παρατηρώντας και φωτογραφίζοντας την εορτή των Φώτων στην Βάρκιζα πρόσεχα τα πρόσωπα. Τις συμπεριφορές, τις εκφράσεις, την εν γένει ανθρωπολογία όσων προσέρχονταν αντί να καθίσουν σπίτι βυθισμένοι στα προβλήματά τους λόγω κρίσης.

Η ευχαρίστηση να βλέπει κανείς τους πολίτες να είναι πιστοί στις παραδόσεις τους ως τρόπος ζωής που συντηρεί τον πολιτισμό τους και την ανθρωπολογική τους υπόσταση, διαταράχθηκε (πέρυσι, την ημέρα των Θεοφανείων) από φίλο που μου τηλεφώνησε. Η κόρη του η Φανή (ή Φάνης γιατί δεν γνωρίζω το παιδί και διακριτικά δεν ρώτησα), μου είπε, επιδεικνύει απόλυτη αδιαφορία. Ακούει αυτή την μουσική κάποιων Αμερικανών που χορεύουν μονότονα σαν πίθηκοι και μαζί και με πολλά άλλα επαληθεύει αυτό που εσύ γράφεις, πρόσθεσε, για την μεταμοντέρνα εκμηδένιση των ανθρώπων.

Μου μίλησε απαξιωτικά, συνέχισε ο φίλος, για κάθε τι που αφορά πατροπαράδοτους τρόπους ζωής και Ελληνικές παραδόσεις που όπως μου φώναξε με θρασύτητα δεν ενδιαφέρουν. Όπως πολλοί άλλοι νέοι, συνέχισε ο φίλος, συχνάζει σε θορυβώδη κλαμπ, δεν διαβάζει Ελληνική ιστορία, δεν ενδιαφέρεται για την κλασική εποχή, δεν ενδιαφέρει το ζήτημα της μεταφυσικής πίστης και ασφαλώς ποτέ δεν πάει Εκκλησία ακόμη και σε εορτές βαθύτατα ριζωμένες στον Ελληνικό μας πολιτισμό. Ακόμη και αν δεν είσαι πιστοί στον Θεό, συνέχισε ο φίλος, οι Έλληνες πηγαίνουν στην Εκκλησία κάποιες μέρες γιατί είναι μέρος αναπόσπαστο των παραδόσεών τους και της υπόστασής τους. Τα δε Θεοφάνεια, μου είπε απελπισμένος, όλοι της δικής μας γενιάς ξέρουμε ότι είναι μεγάλη εορτή σε όλες τις φάσεις της Ελληνικής διαχρονίας. Που το πάνε οι νέοι μας; Ρώτησε κάπως απελπισμένος και απογοητευμένος.

Το θέμα που έθεσε με υποκινεί να αφιερώσω ο παρόν κείμενο που γράφω την ημέρα των Θεοφανείων, στον μηδενισμό και τις έσχατες ανθρωπολογικές του συνέπειες. Είναι κάτι που ανάλυσα εκτεταμένα στο βιβλίο «Κοσμοθεωρία των Εθνών» και ιδιαίτερα στα κεφάλαια 4 και 5. Κατά καιρούς έχουν γραφτεί, επίσης, σύντομες παρεμβάσεις που παραθέτω στο τέλος, αλλά και πολλά δοκίμια σε συλλογικούς τόμους.

Το ζήτημα του μεταμοντέρνου μηδενισμού ενέχει μεγάλη πολιτική και εκπαιδευτική σημασία. Πρόσφατα, γράφοντας για την σχέση του πολίτη με την γνώση υπογραμμίστηκε η πολιτική παιδεία που αφορά ζωτικά τις παραδόσεις των  μελών ενός έθνους [, ο ρόλος του και η γνώση ως το αντίδοτο της ιδεολογικής εσχατολογίας. Τι σημαίνει, εν τέλει, πολιτική παιδεία και πως κανείς την αποκτά;

Ο μηδενισμός ως συνειδητή ή ανεπίγνωστη παραδοχή είναι ίσως το σημαντικότερο ζήτημα όλων των κοινωνιών όλων των κρατών στον 21ο αιώνα. Ενώ όμως ο μεταμοντερνισμός και οι μηδενιστικές προεκτάσεις του λίγο πολύ αφορούν όλες τις κοινωνίες στις δυτικές το ζήτημα είναι οξύτερο. Σε κάθε περίπτωση, ανοδικά θα κινηθούν εκείνες οι κοινωνίες οι οποίες δεν θεωρούν τους ανθρώπους πνευματικά στερημένους. Ενώ δε η Δύση ως προς τούτο για μια σειρά λόγους βρίσκεται σε μεταίχμιο, δεν ισχύει το ίδιο για πολλά δισεκατομμύρια μελών μεγάλων και μικρών Εθνών κυρίως Ανατολικά του Αιγαίου μέχρι και την Κίνα και την Ιαπωνία.

Βασικά, εκτιμάται ότι κανείς άνθρωπος με συνείδηση πολίτη και πνευματική καλλιέργεια δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος για τον τρόπο που επηρεάζονται οι νέοι στην σύγχρονη μαζικοποιημένη και αστικοποιημένη ζωή. Όχι τόσο για τις βαθμίδες θρησκευτικής πίστης, τονίζω, όσο το πώς υλιστικές αντί-πνευματικές παραδοχές προκαλούν διολίσθηση προς τον μηδενισμό. Αναφέρω ενδεικτικά ότι όταν κυκλοφόρησε το «Κοσμοθεωρία των Εθνών» και διάβασε τα προαναφερθέντα κεφάλαια, με παρότρυνε να τα εκδώσω ξεχωριστά γιατί, όμως που είπε, πρέπει να τα διαβάσουν όλοι οι γονείς που αγαπούν τα παιδιά τους και που θέλουν να έχουν υπόσταση και χαρακτήρα.

Για την σχέση υλισμού, πνεύματος, θρησκείας και εν γένει μεταφυσικής πίστης υπάρχει μεγάλη άγνοια, κυκλοφορούν πολλοί μύθοι και συχνά το ποτάμι μέσα στο οποίο κινούμαστε και η απουσία Δημοκρατικού Δήμου προκαλεί αδιαφορία για τόσο σημαντικά ζητήματα. Εάν αναφερθούν διάφορες αποχρώσεις παραδοχών και στάσεων όπως θρήσκος, άθρησκος, αγνωστικιστής (για την μετά-Θάνατο κατάσταση), υλιστής, μηδενιστής, συνεπής μηδενιστής, πνεύμα, αντί-πνευματικές παραδοχές και τα λοιπά, το βασικό που απαιτείται να συγκρατήσουμε είναι ότι ναι μεν σχετίζονται και με την μεταφυσική πίστη, πλην όμως είναι ένα μόνο κριτήριο των συζητήσεων των Νέων Χρόνων.

Η διολίσθηση μετά τον 15ο αιώνα από την αντί-Θεοκρατία στον υλισμό και στην αντί-πνευματικότητα έχει εξεταστεί εκτενώς στο κλασικών προδιαγραφών αριστούργημα του Παναγιώτη Κονδύλη «Η Κριτική της Μεταφυσικής στην Νεότερη Σκέψη». Εμβάθυνε σε πολλά άλλα όπως στο δίτομο «Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός» και το μοναδικό «Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού» όπου βρίσκονται και όλες οι εκδοχές και αποχρώσεις της μεταμοντέρνας τροχιάς.

Κατ’ αρχάς, απαιτείται να υπογραμμιστεί ότι για να σκεφτούμε ορθολογιστικά και με σοβαρότητα το μείζον αυτό ζήτημα απαιτείται κατανόηση του γεγονότος πως ο μηδενισμός ή ο κατά Κονδύλη συνεπής μηδενισμός είναι θεμελιωδώς αντί-πνευματική παροχή, δηλαδή υλιστική, τουτέστιν θεωρεί τον άνθρωπο στήλη ύλης στερημένο πνεύματος και ψυχής. Συζητώντας με πολλούς ενίοτε και με φορείς βαρύγδουπων τίτλων πολιτικής επιστήμης, δείχνει ότι ουκ ολίγοι με ευκολία διολισθαίνουν στο βούρκο της ανθρωπολογικής εκμηδένισης νομίζοντας ότι εάν δεν είναι θρήσκοι ή αν αδυνατούν να μελετήσουν και να σκεφτούν τα θεολογικά ζητήματα, πρέπει απαραιτήτως να γίνουν υλιστές. Η υλιστική παραδοχή όμως και μάλιστα μέχρι την μηδενιστική της απόληξη είναι σημαντική στάση ζωής και απαιτεί σωστή κατανόηση των προϋποθέσεων που οδηγούν στον συνεπή υλισμό αλλά και σωστή κατανόηση του τι σημαίνει εμπράγματα ο συνεπής μηδενισμός.

Είναι αυτά «αξιολογικά» και «υποκειμενικά»; Θα μπορούσε να ερωτήσει με στόμφο κάποιος επειδή ενδεχομένως νομίζει πως αυτό τον καθιστά «μοντέρνο», «προοδευτικό»,  μεταμοντέρνο κτλ. Αν δεν μιλάει μέσα από κάποια ανθρωπολογικά εκμηδενισμένα Σόδομα και Γόμορρα αλλά λόγω άγνοιας μάλλον δεν γνωρίζει ότι μια τέτοια κατανόηση των πραγμάτων τον καθιστά εν δυνάμει, εάν δεν είναι ήδη, μηδενιστή μεταμοντέρνο, κάτι δηλαδή που πάει πέραν υποκειμενικών απόψεων. Είναι τα Σόδομα και τα Γόμορρα ως όρος, έννοια και περιγραφή κάτι αποδεκτό ή είναι κάτι πέραν υποκειμενισμών γιατί μας επαναφέρει στην θηριώδη-κτηνώδη εποχή;

Οι αναφορές στον συνεπή υλιστή Μαρκήσιο de Sade, θα δείξουν ότι αυτό ακριβώς σημαίνει. Προσανατολισμό, λοιπόν προς την Ιθάκη του Πολιτικού πολιτισμού ή προς την βαρβαρότητα; Αυτό είναι βασικά το «δίλημμα», υποστηρίζεται. Εν τέλει, εάν μιλάμε για ανθρωπολογικά Σόδομα και Γόμορρα δεν έχει σημασία να πασχίζουμε γύρω από πολιτικούς στοχασμούς. Πολιτική και βαρβαρότητα ή πολιτική και αποκτήνωση δεν είναι συμβατά με τον πολιτισμένο άνθρωπο.

Στην μια πλευρά των ανθρώπων, εκτιμάται, οι περισσότεροι θα υπογραμμίσουν ότι η ανθρωπολογική εκμηδένιση και η ανθρωπολογική αποκτήνωση δεν τίθεται ως βάση συζήτησης και δεν χωρεί κανένα υποκειμενισμό.

analyst