Συνέχεια από : Τρίτη 26 Μαίου 2020
ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΙΟ ΕΜΦΥΛΙΟ.
Emma Yung : Η ANIMA ΣΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΗ ΥΠΑΡΞΗ
Εντελώς όμοιου χαρακτήρα είναι και «το όνειρο του Oengus», ένας Ιρλανδικός θρύλος που χρονολογείται από τον όγδοο αιώνα.⁷
Ο Oengus, που είχε ο ίδιος μυθική καταγωγή, είδε στο όνειρό του ένα όμορφο κορίτσι που πλησίαζε το κρεβάτι του, αλλά καθώς πήγε να πιάση το χέρι της αυτή πήδηξε μακριά απ’ αυτόν. Την επόμενη νύχτα το κορίτσι ξαναήρθε, αυτή τη φορά με μια λύρα στα χέρια της, «την πιο γλυκειά που υπήρξε ποτέ», και του έπαιξε έναν σκοπό. Αυτό συνεχίστηκε έναν ολόκληρο χρόνο, και ο Oengus έπαθε μια «αρρώστεια που τον έλυωνε». Αλλά ένας γιατρός διέγνωσε το πρόβλημά του, και γι’ αυτό έστειλε αγγελιοφόρους να σαρώσουν όλη την Ιρλανδία για να βρουν την κοπέλλα, που, όπως έλεγε ο γιατρός, ήταν προορισμένη να γίνη δική του. Τελικά ανακάλυψαν ότι ο πατέρας της είναι βασιλιάς ενός νεραϊδόβουνου, και ότι αυτή μεταμορφωνόταν σε κύκνο κάθε δεύτερο χρόνο. Για να τη συναντήση ο Oengus πρέπει να έρθη μια ορισμένη μέρα σε μια καθορισμένη λίμνη. Φθάνοντας εκεί, είδε τρεις φορές από πενήντα κύκνους επάνω στο νερό, που ήταν δεμένοι κατά ζευγάρια με ασημένιες αλυσίδες. Αλλά ο Oengus φώναξε την αγαπημένη του ονείρου του με το όνομά της, και αυτή τον αναγνώρισε και είπε ότι θα ερχόταν στην ξηρά αν της υποσχόταν ότι θα μπορούσε να ξαναγυρίση στη λίμνη. Όταν αυτός το υποσχέθηκε, αυτή ήλθε σ’ αυτόν κι αυτός την αγκάλιασε. Έπειτα «κοιμήθηκαν με τη μορφή δύο κύκνων, και γύρισαν γύρω απ’ την λίμνη τρεις φορές, έτσι ώστε η υπόσχεσή του να μην μπορή να παραβιασθή». Στο τέλος, σαν δυο λευκά πουλιά πέταξαν μακριά (στο κάστρο του πατέρα της), και τραγούδησαν ένα όμορφο χορωδιακό τραγούδι, που έκανε τους ανθρώπους να κοιμηθούν για τρεις μέρες και τρεις νύχτες. «Το κορίτσι έμεινε μαζί του μετά απ’ αυτό».
Ο ονειρικός χαρακτήρας αυτής της ιστορίας είναι ιδιαίτερα σαφής. Το ότι η αγαπημένη του Oengus, άγνωστη ακόμη, εμφανίζεται σ’ αυτόν πρώτα σ’ ένα όνειρο, ότι του τονίζεται ότι είναι προορισμένη γι’ αυτόν, και δεν μπορεί να ζήση χωρίς αυτήν, είναι στοιχεία που χωρίς αμφιβολία δείχνουν την anima – το άλλο μισό του. Την κερδίζει αποδεχόμενος τον όρο της, και επιτρέποντάς της για λίγο καιρό τουλάχιστον να γυρίζη στο νερό. Μάλιστα, γίνεται κι ο ίδιος κύκνος. Με άλλα λόγια, προσπαθεί να τη συναντήση στο ίδιο της το στοιχείο, το «δικό της επίπεδο», για να την κάνη δική του για πάντα – μια συμπεριφορά που η αξία της έχει αποδειχθή και ψυχολογικά, σε σχέση με την anima. Το μαγικό τραγούδι των δύο κύκνων είναι μια έκφραση τού ότι τα δύο πλάσματα αντίθετης φύσης, που όμως ανήκουν το ένα στο άλλο, είναι τώρα ενωμένα σε μιαν αρμονική συμφωνία.
Οι Βαλκυρίες των Νορμανδών είναι αρχαϊκές και μυθικές κοπέλλες-κύκνοι αρκετά διαφορετικού είδους. Ονομάζονται Βαλκυρίες επειδή παίρνουν πίσω τούς πολεμιστές που έπεσαν στη μάχη και τους μεταφέρουν στην Valhalla⁸. Έχουν επίσης κάποιον ρόλο στην απονομή της νίκης και της ήττας, πράγμα που δείχνει καθαρά ότι έχουν σχέση με τις Norns, που γνέθουν και κόβουν τα νήματα της μοίρας. Από την άλλη μεριά, όταν η Βαλκυρία στην Valhala δίνει στον ήρωα το κέρας απ’ το οποίο πίνει, εκτελεί το συνηθισμένο έργο μιας υπηρέτριας. Αλλά το να προσφέρης ένα ποτό είναι μια χειρονομία με σημασία, που εκφράζει μια σχέση και έναν αμοιβαίο δεσμό˙ και οπωσδήποτε ένα μοτίβο που επανέρχεται συχνά είναι αυτό της μορφής της anima που γεμίζει το ποτήρι ενός άνδρα μ’ ένα φίλτρο της αγάπης, της έμπνευσης, της μεταμόρφωσης ή του θανάτου. Οι Βαλκυρίες ονομάζονται επίσης Κόρες της Επιθυμίας,⁹ και κάποτε κάποια απ’ αυτές γίνεται, όπως η Brûnnehilde, η γυναίκα ή η αγαπημένη ενός μεγάλου ήρωα, στον οποίον δίνει βοήθεια και προστασία στη μάχη.
Μπορεί κανείς να δη καθαρά σ’ αυτά τα μισο-θεϊκά πλάσματα μιαν αρχετυπική μορφή της anima, ταιριαστή σε άγριους και πολεμοχαρείς άνδρες. Πραγματικά λέγεται για τις Βαλκυρίες ότι το κύριο πάθος τους είναι η μάχη. Ενσαρκώνουν ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει με την anima, την επιθυμία του άνδρα και την προσπάθεια που καταβάλλει, και όσο αυτά κατευθύνονται προς τη μάχη, η θηλυκή του πλευρά εμφανίζεται σε μια μορφή πολεμική. Επί πλέον, παρ’ όλο που οι Βαλκυρίες παρουσιάζονται να ιππεύουν, μπορούν επίσης «να διασχίσουν τον αέρα και το νερό», και να πάρουν το σχήμα κύκνων.¹⁰
Ένα από τα πιο παλιά τραγούδια της Edda, το «Τραγούδι του Wayland», αρχίζει με το μοτίβο της κοπέλλας-κύκνου : ¹¹
« Οι κοπέλλες πέταξαν απ’ το νότο
δίπλα απ’ το σκοτεινό δάσος,
οι νεαρές κοπέλλες-κύκνοι
για να ξυπνήσουν τη μάχη.
Εκεί στις όχθες της λίμνης
για λίγο αναπαύθηκαν
αυτές οι κόρες του νότου
και έκλωθαν λεπτό λινάρι».¹²
Το τραγούδι δεν λέει, αλλά μας αφήνει να μαντέψουμε ότι εδώ, όπως και σε άλλες παρόμοιες ιστορίες, ο Wayland και οι αδελφοί του έκλεψαν τα ρούχα κύκνου των κοριτσιών, για να μη μπορούν αυτά να φύγουν. Έπειτα κάθε αδελφός πήρε από μια κοπέλλα και,
« Έμειναν εκεί μετά
εφτά χειμώνες
και τον όγδοο
γεμάτες αγάπη˙
αλλά στον ένατο,
σπρωγμένες απ’ την ανάγκη
οι κόρες επιθύμησαν
να πάνε στο σκοτεινό δάσος,
οι νεαρές κοπέλλες-κύκνοι,
για να ξυπνήσουν τη μάχη».
Έτσι πέταξαν μακριά, και δύο απ’ τα αδέλφια ακολούθησαν ψάχνοντας να βρουν πού είχαν εξαφανισθή, αλλά ο Wayland φτιάχνοντας χρυσά δαχτυλίδια, έμεινε στο σπίτι και περίμενε τον γυρισμό τους.
Δεν αναφέρεται τίποτα άλλο σχετικά με αυτά στη συνέχεια του τραγουδιού, που προχωράει πάνω σε διαφορετική γραμμή.
Το σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι οι κοπέλλες νοιώθουν μιαν ακατανίκητη επιθυμία για μάχη, και ότι πετώντας μακριά τραβούν τους αδελφούς τους πίσω τους. Στην ψυχολογική γλώσσα αυτό σημαίνει ότι η λαχτάρα, η επιθυμία για καινούργια εγχειρήματα πρώτα γίνεται αισθητή στο ασυνείδητο θηλυκό στοιχείο. Πριν έρθει καθαρά στη συνείδηση, η προσπάθεια για κάτι νέο και διαφορετικό συνήθως εκφράζεται με τη μορφή μιας συναισθηματικής ταραχής, μιας ακαθόριστης παρώθησης ή ανεξήγητης διάθεσης. Όταν δίνεται σ’ αυτό έκφραση, όπως στο «Τραγούδι του Wayland» και πολλούς άλλους θρύλους, μέσω ενός θηλυκού στοιχείου, αυτό σημαίνει ότι οι ασυνείδητες συγκινήσεις μεταβιβάζονται στη συνείδηση μέσα από το θηλυκό στοιχείο στον άνδρα, την anima του.
Αυτό το γεγονός θέτει σε κίνηση μια παρώθηση ή ενεργεί σαν ενόραση, που αποκαλύπτει νέες δυνατότητες στον άνδρα και τον οδηγεί να τις ακολουθήση και να τις συλλάβη. Όταν η κοπέλλα–κύκνος επιθυμεί να παρακινήση σε μάχη, παίζει τον χαρακτηριστικό ρόλο της anima σαν «γυναίκας εμπνεύστριας» - αν και, οπωσδήποτε, σε ένα πρωτόγονο επίπεδο, - όπου το έργο στο οποίο παρακινείται ο άνδρας είναι αυτό του πολέμου.
Αυτός είναι επίσης ένας αγαπημένος ρόλος για τις γυναίκες στην αυλική ποίηση του Μεσαίωνα, αν και σε πιο εξευγενισμένη μορφή. Ο ιππότης μονομαχεί για την κυρία του, φορώντας ένα χαρακτηριστικό της σημάδι, το γάντι της, ας πούμε, στο κράνος του˙ η παρουσία της τον εξάπτει και του δυναμώνει το θάρρος. Αυτή δίνει το βραβείο της νίκης σ’ αυτόν, και συχνά αυτό συνίσταται στην αγάπη της. Αλλά πολλές φορές είναι σκληρή, και απαιτεί υπεράνθρωπους και χωρίς νόημα άθλους από τον ιππότη της σαν δείγμα της υποταγής του.¹³
Ο κόμης William ο 9ος του Poitiers, γνωστός σαν ο πρώτος τροβαδούρος, αναφέρεται ότι είχε ζωγραφισμένο το πορτραίτο της αγαπημένης του στην ασπίδα του. Όμως, στη λογοτεχνία τη σχετική με τους τροβαδούρους είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να δούμε πώς η έμπνευση μετακινήθηκε σιγά-σιγά σε άλλα πράγματα εκτός απ’ τη μάχη.
Το όνομα Lady Adventure (Κυρία της Περιπέτειας) είναι μια άλλη μαρτυρία της ανδρικής αγάπης για περιπέτεια, που προσωποποιείται σε θηλυκή μορφή.
Μια άλλη ιδιότητα χαρακτηριστική της κοπέλλας-κύκνου είναι ότι προλέγει το μέλλον.¹⁴ Οι Βαλκυρίες, που γνέθουν τις τύχες της μάχης,¹⁵ και έτσι προετοιμάζουν τη μελλοντική μοίρα, μοιάζουν με τις Norns και με τη σειρά τους οι τελευταίες, που τα ονόματά τους είναι Wurd,Werlandi και Skuld,¹⁶ εμφανίζονται να ενσαρκώνουν τις φυσικές διαδικασίες της γέννησης και του θανάτου.
Στον Κελτικό χώρο ο ίδιος χαρακτήρας αποδίδεται στις νεράιδες, που το όνομά τους (fairy) συνδέεται με το fatum¹⁷(πεπρωμένο), και οι οποίες επίσης συνηθίζουν να παρουσιάζονται σε τριάδες. Συχνά συμβαίνει το καλό που δίνουν οι πρώτες δύο να ματαιώνεται απ’ την τρίτη, ένα χαρακτηριστικό που θυμίζει τις Norns ή τις Parcae.
Το τραγούδι των Nibelungen¹⁸ αφηγείται ότι κατά τη διάρκεια της πορείας τους προς τον βασιλιά Etzel οι Nibelungs έφθασαν στα ψηλά νερά του Δούναβη, και ο Hagen προχώρησε για να ψάξη για ένα πέρασμα. Εκεί άκουσε τον παφλασμό νερού, και όταν ήρθε κοντά είδε «wisiu wip» (σοφές γυναίκες) να κολυμπούν σε μιαν όμορφη πηγή. Σκαρφαλώνοντας, πήρε τα ρούχα τους και τα έκρυψε. Αλλά εάν τα έδινε πίσω, μια από τις γυναίκες υποσχέθηκε να του πη τί θα γινόταν στη διαδρομή.
«Έπλεαν σαν θαλασσινά πουλιά μπροστά του πάνω στο ρέμα.
Του φαινόταν ότι οι προβλέψεις τους ήταν χωρίς άλλο σίγουρα καλές.
Ό,τι κι αν του έλεγαν λοιπόν θα το πίστευε ». ¹⁹
Έτσι εδώ, επίσης, σοφές γυναίκες που μοιάζουν με υδρόβια πουλιά εμφανίζονται σαν προφήτισσες μελλοντικών γεγονότων.
Είναι γνωστό ότι οι γερμανικές φυλές απέδιδαν στη γυναίκα το χάρισμα της προφητείας, και γι’ αυτόν τον λόγο την εκτιμούσαν ιδιαίτερα, και ακόμη της απέδιδαν τιμές. Ο Odin ο ίδιος πηγαίνει σε μια μάντισσα, την Veleda, Ο Τάκιτος ²⁰ αναφέρει μια προφήτισσα με το όνομα Veleda, που είχε μεγάλη εξουσία μέσα στο σόι της, τους Bucteri, και που μεταφέρθηκε στη Ρώμη σαν αιχμάλωτη τον καιρό του Βεσπασιανού, και ο Ιούλιος Καίσαρ διηγείται ότι στους Γερμανούς υπήρχε η συνήθεια «οι μητέρες να λένε το μέλλον, ρίχνοντας κλήρους και προφητεύοντας σχετικά με το αν θα ήταν καλό να συνάψουν μάχη ή όχι». ²¹
Στους Έλληνες και στους Ρωμαίους το λειτούργημα αυτό το ασκούσαν η Πυθία και οι Σίβυλλες. Και τέτοιες ιδέες φαίνεται πως είχαν διατηρηθή για πολύν καιρό, όπως δείχνει μια ιστορία που αφορά τον Καρλομάγνο και την αναφέρει ο Grimm²² από ένα χειρόγραφο της Leiden του 13ου αιώνα, Ο θρύλος σκοπεύει να εξηγήση το όνομα του Aachen, που ήταν αρχικά Ακυίσγρανο, και λέει:
Ο Καρλομάγνος κράτησε εκεί μια σοφή γυναίκα, «μια μάγισσα ή νεράιδα, που την ονόμαζαν αλλοιώς νύμφη, θεά ή δρυάδα»˙ ²³μ’ αυτήν ήρθε σε συνουσία, και ήταν ζωντανή όσο αυτός έμεινε κοντά της, αλλά πέθανε όταν αναχώρησε. Μια μέρα, καθώς απολάμβανε την ηδονή μαζί της, είδε ότι είχε ένα χρυσό σπυρί πάνω στη γλώσσα της. Το έκοψε, και τότε η νύμφη πέθανε και δεν ξαναγύρισε ποτέ στην ζωή.
Αυτή η νύμφη θυμίζει τη μυστηριώδη Aelia Laelia Crispis που αναφέρει ο C. G. Jung στο «Αίνιγμα της Bolognia». ²⁴
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
7. Είναι παρμένο από το «Μια Κελτική ποικιλία», μετάφραση του K. M. Jackson, Λονδίνο, Routledge & Kegan Paul, 1951.Επίσης, Η Arbois de Jubainville: The Irish Mythological Cycle and Celtic Mythology. Δουβλίνο, Hodges, Figgis & Co., 1903.
8. Wilhelm K. Grimm: Deutsche Mythologie.Τόμος ι, Κεφ. XVI. IV, 1835. Αυτό το έργο έχει αναδημοσιευθή, Βιέννη και Λειψία: Bernina Verlag,1929. Όλες οι ακόλουθες παραπομπές όμως είναι από την έκδοση του 1835.
9. ‘Ένα από τα ονόματα του Odin είναι Wunch που σημαίνει «Ευχή»: W.Grimm, ο.π., τόμος Ι, κεφ, XVI
10.W. Grimm: ο.π.
11. Σύγκρινε Wayland Smith, μετάφραση από τον S.W.Singer.Λονδίνο,William Pickering, 1947. Αυτή η αγγλική έκδοση επιλέχθηκε επειδή πλησιάζει περισσότερο με την γερμανική που χρησιμοποίησε η Έμμα Γιουνγκ (Edda. Τόμος Ι, μετάφραση στα Γερμανικά από τον Felix Genzmer, Ιένα, Dietrichs Verlag, 1912).Λίγες αλλαγές όμως απαιτήθηκαν για την προσαρμογή στις ανάγκες του κειμένου.
12. Αυτό σημαίνει ότι, όπως οι Βαλκυρίες, ύφαιναν τα νήματα της νίκης και της δόξας.
13. Βλ. επίσης : M.L.von Frantz: Αρχετυπικά πρότυπα στα παραμύθια. Ζυρίχη, ιδιωτική εκτύπωση, 1951, Κεφ.5
14.Σύμφωνα με τον Grimm (ο.π. κεφ.12), ο κύκνος εθεωρείτο προφητικό πουλί, και το ότι η λέξη Schwanen (Schwan γερμ= κύκνος) είναι ισοδύναμη με το ahnen (προαισθάνομαι) φαίνεται να συνδέεται με αυτό. Σύμφωνα με τον J.A.MacCulloch (« Η θρησκεία των αρχαίων Κελτών» Εδιμβούργο, Τ. και Τ. Clark, 1911) η Badb ή «κοράκι της μάχης», μια παλιά θεότητα του πολέμου της Ιρλανδικής μυθολογίας, έχει σχέση με τις Βαλκυρίες, αλλά έχει τον περισσότερο κακό χαρακτήρα ενός προφήτη συμφορών.
15.Σχετικά με την anima σαν γυναίκα που κλώθει, βλέπε C. G. Jung: Aion, Ζυρίχη, Rascher Verlag,1954. Μια αγγλική μετάφραση αυτού του τμήματος του Aion παρουσιάσθηκε με τον τίτλο «Σκιά, anima και animus» την άνοιξη του 1950 δημοσιευμένο από την Λέσχη Αναλυτικής Ψυχολογίας της Ν. Υ. inc, σελ.3
16. Udr, Verdanti, Skuld είναι ο Αόριστος, Ενεστώτας και Μέλλοντας του ρήματος είμαι, Βλ.Prose Edda, Σκανδιναβικοί Κλασσικοί, τόμος 5, Ν. Υόρκη, Oxford University Press, 1929 σημειώσεις 12, 13, 14, σελ 28.
17. Fatum σημαίνει ρήση, προφητεία (Βλέπε A. Walde: Lateinisches Etymologisches Wörterbuch, 19100.
18. «Η μπαλλάντα των Nibelungs», μεταφρασμένη έμμετρα από το αρχαίο γερμανικό κείμενο από την Alice Horton, Λονδίνο, George Bell & Son, 1901. Το επόμενο χωρίο βρίσκεται στο επεισόδιο 15, στίχο 1536.
19. “Sie swebten sam die Vofele vor im uf der uluot. Des duchten in ir Sinne stare unde guot.
Zwas si im sagen wolden, er geloubte in dester bas”
20. Τάκιτος: Germania 8. Αναφέρεται και στον W.Grimm (ο.π., τόμος Ι, κεφ. 5 σελ. 78 ).
22. Grimm, ο.π., τόμος Ι, σελ. 361.
23. «Αυτή την γυναίκα μοίρα, ή ειμαρμένη, με άλλο όνομα νύμφη ή θεά ή Αμαδρυάδα (Δρυάδα) την ονομάζουν».
24. Το «Αίνιγμα της Bolognia» δημοσιεύτηκε στην Αγγλία στον «Άμβυκα», τόμος ΙΙ Εφημερίδα του Σωματείου για την σπουδή της Αλχημείας και του αρχικού σταδίου της Χημείας, Λονδίνο, Δεκέμβριος 1946.
Αμέθυστος
ΑΠΟ ΤΗΝ ΨΥΧΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ-ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ ΣΤΟΝ ΑΙΩΝΙΟ ΕΜΦΥΛΙΟ.
Emma Yung : Η ANIMA ΣΑΝ ΣΤΟΙΧΕΙΑΚΗ ΥΠΑΡΞΗ
Ο Oengus, που είχε ο ίδιος μυθική καταγωγή, είδε στο όνειρό του ένα όμορφο κορίτσι που πλησίαζε το κρεβάτι του, αλλά καθώς πήγε να πιάση το χέρι της αυτή πήδηξε μακριά απ’ αυτόν. Την επόμενη νύχτα το κορίτσι ξαναήρθε, αυτή τη φορά με μια λύρα στα χέρια της, «την πιο γλυκειά που υπήρξε ποτέ», και του έπαιξε έναν σκοπό. Αυτό συνεχίστηκε έναν ολόκληρο χρόνο, και ο Oengus έπαθε μια «αρρώστεια που τον έλυωνε». Αλλά ένας γιατρός διέγνωσε το πρόβλημά του, και γι’ αυτό έστειλε αγγελιοφόρους να σαρώσουν όλη την Ιρλανδία για να βρουν την κοπέλλα, που, όπως έλεγε ο γιατρός, ήταν προορισμένη να γίνη δική του. Τελικά ανακάλυψαν ότι ο πατέρας της είναι βασιλιάς ενός νεραϊδόβουνου, και ότι αυτή μεταμορφωνόταν σε κύκνο κάθε δεύτερο χρόνο. Για να τη συναντήση ο Oengus πρέπει να έρθη μια ορισμένη μέρα σε μια καθορισμένη λίμνη. Φθάνοντας εκεί, είδε τρεις φορές από πενήντα κύκνους επάνω στο νερό, που ήταν δεμένοι κατά ζευγάρια με ασημένιες αλυσίδες. Αλλά ο Oengus φώναξε την αγαπημένη του ονείρου του με το όνομά της, και αυτή τον αναγνώρισε και είπε ότι θα ερχόταν στην ξηρά αν της υποσχόταν ότι θα μπορούσε να ξαναγυρίση στη λίμνη. Όταν αυτός το υποσχέθηκε, αυτή ήλθε σ’ αυτόν κι αυτός την αγκάλιασε. Έπειτα «κοιμήθηκαν με τη μορφή δύο κύκνων, και γύρισαν γύρω απ’ την λίμνη τρεις φορές, έτσι ώστε η υπόσχεσή του να μην μπορή να παραβιασθή». Στο τέλος, σαν δυο λευκά πουλιά πέταξαν μακριά (στο κάστρο του πατέρα της), και τραγούδησαν ένα όμορφο χορωδιακό τραγούδι, που έκανε τους ανθρώπους να κοιμηθούν για τρεις μέρες και τρεις νύχτες. «Το κορίτσι έμεινε μαζί του μετά απ’ αυτό».
Ο ονειρικός χαρακτήρας αυτής της ιστορίας είναι ιδιαίτερα σαφής. Το ότι η αγαπημένη του Oengus, άγνωστη ακόμη, εμφανίζεται σ’ αυτόν πρώτα σ’ ένα όνειρο, ότι του τονίζεται ότι είναι προορισμένη γι’ αυτόν, και δεν μπορεί να ζήση χωρίς αυτήν, είναι στοιχεία που χωρίς αμφιβολία δείχνουν την anima – το άλλο μισό του. Την κερδίζει αποδεχόμενος τον όρο της, και επιτρέποντάς της για λίγο καιρό τουλάχιστον να γυρίζη στο νερό. Μάλιστα, γίνεται κι ο ίδιος κύκνος. Με άλλα λόγια, προσπαθεί να τη συναντήση στο ίδιο της το στοιχείο, το «δικό της επίπεδο», για να την κάνη δική του για πάντα – μια συμπεριφορά που η αξία της έχει αποδειχθή και ψυχολογικά, σε σχέση με την anima. Το μαγικό τραγούδι των δύο κύκνων είναι μια έκφραση τού ότι τα δύο πλάσματα αντίθετης φύσης, που όμως ανήκουν το ένα στο άλλο, είναι τώρα ενωμένα σε μιαν αρμονική συμφωνία.
Οι Βαλκυρίες των Νορμανδών είναι αρχαϊκές και μυθικές κοπέλλες-κύκνοι αρκετά διαφορετικού είδους. Ονομάζονται Βαλκυρίες επειδή παίρνουν πίσω τούς πολεμιστές που έπεσαν στη μάχη και τους μεταφέρουν στην Valhalla⁸. Έχουν επίσης κάποιον ρόλο στην απονομή της νίκης και της ήττας, πράγμα που δείχνει καθαρά ότι έχουν σχέση με τις Norns, που γνέθουν και κόβουν τα νήματα της μοίρας. Από την άλλη μεριά, όταν η Βαλκυρία στην Valhala δίνει στον ήρωα το κέρας απ’ το οποίο πίνει, εκτελεί το συνηθισμένο έργο μιας υπηρέτριας. Αλλά το να προσφέρης ένα ποτό είναι μια χειρονομία με σημασία, που εκφράζει μια σχέση και έναν αμοιβαίο δεσμό˙ και οπωσδήποτε ένα μοτίβο που επανέρχεται συχνά είναι αυτό της μορφής της anima που γεμίζει το ποτήρι ενός άνδρα μ’ ένα φίλτρο της αγάπης, της έμπνευσης, της μεταμόρφωσης ή του θανάτου. Οι Βαλκυρίες ονομάζονται επίσης Κόρες της Επιθυμίας,⁹ και κάποτε κάποια απ’ αυτές γίνεται, όπως η Brûnnehilde, η γυναίκα ή η αγαπημένη ενός μεγάλου ήρωα, στον οποίον δίνει βοήθεια και προστασία στη μάχη.
Μπορεί κανείς να δη καθαρά σ’ αυτά τα μισο-θεϊκά πλάσματα μιαν αρχετυπική μορφή της anima, ταιριαστή σε άγριους και πολεμοχαρείς άνδρες. Πραγματικά λέγεται για τις Βαλκυρίες ότι το κύριο πάθος τους είναι η μάχη. Ενσαρκώνουν ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει με την anima, την επιθυμία του άνδρα και την προσπάθεια που καταβάλλει, και όσο αυτά κατευθύνονται προς τη μάχη, η θηλυκή του πλευρά εμφανίζεται σε μια μορφή πολεμική. Επί πλέον, παρ’ όλο που οι Βαλκυρίες παρουσιάζονται να ιππεύουν, μπορούν επίσης «να διασχίσουν τον αέρα και το νερό», και να πάρουν το σχήμα κύκνων.¹⁰
Ένα από τα πιο παλιά τραγούδια της Edda, το «Τραγούδι του Wayland», αρχίζει με το μοτίβο της κοπέλλας-κύκνου : ¹¹
« Οι κοπέλλες πέταξαν απ’ το νότο
δίπλα απ’ το σκοτεινό δάσος,
οι νεαρές κοπέλλες-κύκνοι
για να ξυπνήσουν τη μάχη.
Εκεί στις όχθες της λίμνης
για λίγο αναπαύθηκαν
αυτές οι κόρες του νότου
και έκλωθαν λεπτό λινάρι».¹²
Το τραγούδι δεν λέει, αλλά μας αφήνει να μαντέψουμε ότι εδώ, όπως και σε άλλες παρόμοιες ιστορίες, ο Wayland και οι αδελφοί του έκλεψαν τα ρούχα κύκνου των κοριτσιών, για να μη μπορούν αυτά να φύγουν. Έπειτα κάθε αδελφός πήρε από μια κοπέλλα και,
« Έμειναν εκεί μετά
εφτά χειμώνες
και τον όγδοο
γεμάτες αγάπη˙
αλλά στον ένατο,
σπρωγμένες απ’ την ανάγκη
οι κόρες επιθύμησαν
να πάνε στο σκοτεινό δάσος,
οι νεαρές κοπέλλες-κύκνοι,
για να ξυπνήσουν τη μάχη».
Έτσι πέταξαν μακριά, και δύο απ’ τα αδέλφια ακολούθησαν ψάχνοντας να βρουν πού είχαν εξαφανισθή, αλλά ο Wayland φτιάχνοντας χρυσά δαχτυλίδια, έμεινε στο σπίτι και περίμενε τον γυρισμό τους.
Δεν αναφέρεται τίποτα άλλο σχετικά με αυτά στη συνέχεια του τραγουδιού, που προχωράει πάνω σε διαφορετική γραμμή.
Το σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι οι κοπέλλες νοιώθουν μιαν ακατανίκητη επιθυμία για μάχη, και ότι πετώντας μακριά τραβούν τους αδελφούς τους πίσω τους. Στην ψυχολογική γλώσσα αυτό σημαίνει ότι η λαχτάρα, η επιθυμία για καινούργια εγχειρήματα πρώτα γίνεται αισθητή στο ασυνείδητο θηλυκό στοιχείο. Πριν έρθει καθαρά στη συνείδηση, η προσπάθεια για κάτι νέο και διαφορετικό συνήθως εκφράζεται με τη μορφή μιας συναισθηματικής ταραχής, μιας ακαθόριστης παρώθησης ή ανεξήγητης διάθεσης. Όταν δίνεται σ’ αυτό έκφραση, όπως στο «Τραγούδι του Wayland» και πολλούς άλλους θρύλους, μέσω ενός θηλυκού στοιχείου, αυτό σημαίνει ότι οι ασυνείδητες συγκινήσεις μεταβιβάζονται στη συνείδηση μέσα από το θηλυκό στοιχείο στον άνδρα, την anima του.
Αυτό το γεγονός θέτει σε κίνηση μια παρώθηση ή ενεργεί σαν ενόραση, που αποκαλύπτει νέες δυνατότητες στον άνδρα και τον οδηγεί να τις ακολουθήση και να τις συλλάβη. Όταν η κοπέλλα–κύκνος επιθυμεί να παρακινήση σε μάχη, παίζει τον χαρακτηριστικό ρόλο της anima σαν «γυναίκας εμπνεύστριας» - αν και, οπωσδήποτε, σε ένα πρωτόγονο επίπεδο, - όπου το έργο στο οποίο παρακινείται ο άνδρας είναι αυτό του πολέμου.
Αυτός είναι επίσης ένας αγαπημένος ρόλος για τις γυναίκες στην αυλική ποίηση του Μεσαίωνα, αν και σε πιο εξευγενισμένη μορφή. Ο ιππότης μονομαχεί για την κυρία του, φορώντας ένα χαρακτηριστικό της σημάδι, το γάντι της, ας πούμε, στο κράνος του˙ η παρουσία της τον εξάπτει και του δυναμώνει το θάρρος. Αυτή δίνει το βραβείο της νίκης σ’ αυτόν, και συχνά αυτό συνίσταται στην αγάπη της. Αλλά πολλές φορές είναι σκληρή, και απαιτεί υπεράνθρωπους και χωρίς νόημα άθλους από τον ιππότη της σαν δείγμα της υποταγής του.¹³
Ο κόμης William ο 9ος του Poitiers, γνωστός σαν ο πρώτος τροβαδούρος, αναφέρεται ότι είχε ζωγραφισμένο το πορτραίτο της αγαπημένης του στην ασπίδα του. Όμως, στη λογοτεχνία τη σχετική με τους τροβαδούρους είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να δούμε πώς η έμπνευση μετακινήθηκε σιγά-σιγά σε άλλα πράγματα εκτός απ’ τη μάχη.
Το όνομα Lady Adventure (Κυρία της Περιπέτειας) είναι μια άλλη μαρτυρία της ανδρικής αγάπης για περιπέτεια, που προσωποποιείται σε θηλυκή μορφή.
Μια άλλη ιδιότητα χαρακτηριστική της κοπέλλας-κύκνου είναι ότι προλέγει το μέλλον.¹⁴ Οι Βαλκυρίες, που γνέθουν τις τύχες της μάχης,¹⁵ και έτσι προετοιμάζουν τη μελλοντική μοίρα, μοιάζουν με τις Norns και με τη σειρά τους οι τελευταίες, που τα ονόματά τους είναι Wurd,Werlandi και Skuld,¹⁶ εμφανίζονται να ενσαρκώνουν τις φυσικές διαδικασίες της γέννησης και του θανάτου.
Στον Κελτικό χώρο ο ίδιος χαρακτήρας αποδίδεται στις νεράιδες, που το όνομά τους (fairy) συνδέεται με το fatum¹⁷(πεπρωμένο), και οι οποίες επίσης συνηθίζουν να παρουσιάζονται σε τριάδες. Συχνά συμβαίνει το καλό που δίνουν οι πρώτες δύο να ματαιώνεται απ’ την τρίτη, ένα χαρακτηριστικό που θυμίζει τις Norns ή τις Parcae.
Το τραγούδι των Nibelungen¹⁸ αφηγείται ότι κατά τη διάρκεια της πορείας τους προς τον βασιλιά Etzel οι Nibelungs έφθασαν στα ψηλά νερά του Δούναβη, και ο Hagen προχώρησε για να ψάξη για ένα πέρασμα. Εκεί άκουσε τον παφλασμό νερού, και όταν ήρθε κοντά είδε «wisiu wip» (σοφές γυναίκες) να κολυμπούν σε μιαν όμορφη πηγή. Σκαρφαλώνοντας, πήρε τα ρούχα τους και τα έκρυψε. Αλλά εάν τα έδινε πίσω, μια από τις γυναίκες υποσχέθηκε να του πη τί θα γινόταν στη διαδρομή.
«Έπλεαν σαν θαλασσινά πουλιά μπροστά του πάνω στο ρέμα.
Του φαινόταν ότι οι προβλέψεις τους ήταν χωρίς άλλο σίγουρα καλές.
Ό,τι κι αν του έλεγαν λοιπόν θα το πίστευε ». ¹⁹
Έτσι εδώ, επίσης, σοφές γυναίκες που μοιάζουν με υδρόβια πουλιά εμφανίζονται σαν προφήτισσες μελλοντικών γεγονότων.
Είναι γνωστό ότι οι γερμανικές φυλές απέδιδαν στη γυναίκα το χάρισμα της προφητείας, και γι’ αυτόν τον λόγο την εκτιμούσαν ιδιαίτερα, και ακόμη της απέδιδαν τιμές. Ο Odin ο ίδιος πηγαίνει σε μια μάντισσα, την Veleda, Ο Τάκιτος ²⁰ αναφέρει μια προφήτισσα με το όνομα Veleda, που είχε μεγάλη εξουσία μέσα στο σόι της, τους Bucteri, και που μεταφέρθηκε στη Ρώμη σαν αιχμάλωτη τον καιρό του Βεσπασιανού, και ο Ιούλιος Καίσαρ διηγείται ότι στους Γερμανούς υπήρχε η συνήθεια «οι μητέρες να λένε το μέλλον, ρίχνοντας κλήρους και προφητεύοντας σχετικά με το αν θα ήταν καλό να συνάψουν μάχη ή όχι». ²¹
Στους Έλληνες και στους Ρωμαίους το λειτούργημα αυτό το ασκούσαν η Πυθία και οι Σίβυλλες. Και τέτοιες ιδέες φαίνεται πως είχαν διατηρηθή για πολύν καιρό, όπως δείχνει μια ιστορία που αφορά τον Καρλομάγνο και την αναφέρει ο Grimm²² από ένα χειρόγραφο της Leiden του 13ου αιώνα, Ο θρύλος σκοπεύει να εξηγήση το όνομα του Aachen, που ήταν αρχικά Ακυίσγρανο, και λέει:
Ο Καρλομάγνος κράτησε εκεί μια σοφή γυναίκα, «μια μάγισσα ή νεράιδα, που την ονόμαζαν αλλοιώς νύμφη, θεά ή δρυάδα»˙ ²³μ’ αυτήν ήρθε σε συνουσία, και ήταν ζωντανή όσο αυτός έμεινε κοντά της, αλλά πέθανε όταν αναχώρησε. Μια μέρα, καθώς απολάμβανε την ηδονή μαζί της, είδε ότι είχε ένα χρυσό σπυρί πάνω στη γλώσσα της. Το έκοψε, και τότε η νύμφη πέθανε και δεν ξαναγύρισε ποτέ στην ζωή.
Αυτή η νύμφη θυμίζει τη μυστηριώδη Aelia Laelia Crispis που αναφέρει ο C. G. Jung στο «Αίνιγμα της Bolognia». ²⁴
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
7. Είναι παρμένο από το «Μια Κελτική ποικιλία», μετάφραση του K. M. Jackson, Λονδίνο, Routledge & Kegan Paul, 1951.Επίσης, Η Arbois de Jubainville: The Irish Mythological Cycle and Celtic Mythology. Δουβλίνο, Hodges, Figgis & Co., 1903.
8. Wilhelm K. Grimm: Deutsche Mythologie.Τόμος ι, Κεφ. XVI. IV, 1835. Αυτό το έργο έχει αναδημοσιευθή, Βιέννη και Λειψία: Bernina Verlag,1929. Όλες οι ακόλουθες παραπομπές όμως είναι από την έκδοση του 1835.
9. ‘Ένα από τα ονόματα του Odin είναι Wunch που σημαίνει «Ευχή»: W.Grimm, ο.π., τόμος Ι, κεφ, XVI
10.W. Grimm: ο.π.
11. Σύγκρινε Wayland Smith, μετάφραση από τον S.W.Singer.Λονδίνο,William Pickering, 1947. Αυτή η αγγλική έκδοση επιλέχθηκε επειδή πλησιάζει περισσότερο με την γερμανική που χρησιμοποίησε η Έμμα Γιουνγκ (Edda. Τόμος Ι, μετάφραση στα Γερμανικά από τον Felix Genzmer, Ιένα, Dietrichs Verlag, 1912).Λίγες αλλαγές όμως απαιτήθηκαν για την προσαρμογή στις ανάγκες του κειμένου.
12. Αυτό σημαίνει ότι, όπως οι Βαλκυρίες, ύφαιναν τα νήματα της νίκης και της δόξας.
13. Βλ. επίσης : M.L.von Frantz: Αρχετυπικά πρότυπα στα παραμύθια. Ζυρίχη, ιδιωτική εκτύπωση, 1951, Κεφ.5
14.Σύμφωνα με τον Grimm (ο.π. κεφ.12), ο κύκνος εθεωρείτο προφητικό πουλί, και το ότι η λέξη Schwanen (Schwan γερμ= κύκνος) είναι ισοδύναμη με το ahnen (προαισθάνομαι) φαίνεται να συνδέεται με αυτό. Σύμφωνα με τον J.A.MacCulloch (« Η θρησκεία των αρχαίων Κελτών» Εδιμβούργο, Τ. και Τ. Clark, 1911) η Badb ή «κοράκι της μάχης», μια παλιά θεότητα του πολέμου της Ιρλανδικής μυθολογίας, έχει σχέση με τις Βαλκυρίες, αλλά έχει τον περισσότερο κακό χαρακτήρα ενός προφήτη συμφορών.
15.Σχετικά με την anima σαν γυναίκα που κλώθει, βλέπε C. G. Jung: Aion, Ζυρίχη, Rascher Verlag,1954. Μια αγγλική μετάφραση αυτού του τμήματος του Aion παρουσιάσθηκε με τον τίτλο «Σκιά, anima και animus» την άνοιξη του 1950 δημοσιευμένο από την Λέσχη Αναλυτικής Ψυχολογίας της Ν. Υ. inc, σελ.3
16. Udr, Verdanti, Skuld είναι ο Αόριστος, Ενεστώτας και Μέλλοντας του ρήματος είμαι, Βλ.Prose Edda, Σκανδιναβικοί Κλασσικοί, τόμος 5, Ν. Υόρκη, Oxford University Press, 1929 σημειώσεις 12, 13, 14, σελ 28.
17. Fatum σημαίνει ρήση, προφητεία (Βλέπε A. Walde: Lateinisches Etymologisches Wörterbuch, 19100.
18. «Η μπαλλάντα των Nibelungs», μεταφρασμένη έμμετρα από το αρχαίο γερμανικό κείμενο από την Alice Horton, Λονδίνο, George Bell & Son, 1901. Το επόμενο χωρίο βρίσκεται στο επεισόδιο 15, στίχο 1536.
19. “Sie swebten sam die Vofele vor im uf der uluot. Des duchten in ir Sinne stare unde guot.
Zwas si im sagen wolden, er geloubte in dester bas”
20. Τάκιτος: Germania 8. Αναφέρεται και στον W.Grimm (ο.π., τόμος Ι, κεφ. 5 σελ. 78 ).
22. Grimm, ο.π., τόμος Ι, σελ. 361.
23. «Αυτή την γυναίκα μοίρα, ή ειμαρμένη, με άλλο όνομα νύμφη ή θεά ή Αμαδρυάδα (Δρυάδα) την ονομάζουν».
24. Το «Αίνιγμα της Bolognia» δημοσιεύτηκε στην Αγγλία στον «Άμβυκα», τόμος ΙΙ Εφημερίδα του Σωματείου για την σπουδή της Αλχημείας και του αρχικού σταδίου της Χημείας, Λονδίνο, Δεκέμβριος 1946.
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου