Μια φορά κι έναν καιρό, το ιερατείο της άρχουσας θρησκείας έθετε ως ηθικο-κοινωνικό δίπολο τις οδούς του θεού και του διαβόλου. Η απομαγευμένη εποχή μας ωστόσο δεν έχει χώρο για θρησκευτικά ιερατεία, των οποίων το κενό φρόντισαν να αναπληρώσουν ιερατεία διεθνών θεσμών, του ΟΗΕ, τραπεζών, κολοσσών ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και διαδικτυακής επικοινωνίας και εν γένει πολυεθνικών εταιρειών. Όλοι αυτοί -ή τουλάχιστον οι κεφαλές τους- φαίνεται να διαπνέονται από μία ενιαία ιδεοληψία, η οποία θέτει στην θέση του θεού μία λεγόμενη «ανθρώπινη πρόοδο» και στην θέση του διαβόλου όποια αξία της αντιστέκεται. Σαν πρόοδο (και μάλιστα «αξιωματικά» αυξανόμενη με την πάροδο του χρόνου) φαντάζονται την απελευθέρωση του ανθρώπου από δεσμευτικά όρια, δηλαδή την κατάργηση εθνικών συνόρων μέσω παγκοσμιοποίησης, την άρση προσδιοριστικών διακρίσεων και σταθερών ταυτοτήτων σε ό,τιδήποτε. Η παράδοση, η έννοια της ηθικής, οι παλιές θρησκείες, η ιδέα του έθνους ακόμη και τα φύλα αποτελούν δαίμονες του παρελθόντος, που πρέπει να καούν στην προοδευτική πυρά μιας νέας Ιεράς Εξετάσεως.
Σήμερα δεν είναι δακτυλοδεικτούμενες οι παρεκκλίνουσες «μάγισσες», αλλά οι «στενόμυαλοι εθνικιστές», οι «φασίστες», οι «ρατσιστές», οι «γραφικοί χριστιανοταλιμπάν», οι «οπισθοδρομικοί». Αυτό μας λένε τα κανάλια. Και δεν αμφιβάλλω ότι με τις προηγούμενες λέξεις ενίοτε μπορούν να περιγραφούν όντως ημίτρελοι ή επικίνδυνοι άνθρωποι, όμως θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Γιατί αν η ιστορία καταγράφεται από τους νικητές και την υφιστάμενη εξουσία, τότε οι αφηρημένοι όροι ως καθαρότερη προπαγάνδα επινοούνται, μεταπλάθονται και διανθίζονται από αυτούς. Κάποιος είχε πει ότι όσο βλακίστερη είναι μια ιδέα, τόσο ευκολότερα επικρατεί. Κάποιος άλλος ότι ένα ψέμα που επαναλαμβάνεται πολλές φορές γίνεται αλήθεια και πως όσο μεγαλύτερο είναι, τόσο λιγότερες υποψίες εγείρει. Σοφές και εμπειρικά επαληθευμένες ρήσεις. Γι’ αυτούς τους λόγους, όταν χρησιμοποιούμε πομπώδεις λέξεις θα πρέπει πρώτα να ορίζουμε με σαφήνεια το εννοιολογικό περιεχόμενό τους. Και για τον ορισμό μίας ιδεολογίας αρμοδιότερος είναι ο φορέας της﮲ όχι ο πολέμιός της ή κάποιος προκατειλημμένος λεξικογράφος.
Στις μέρες μας, η σύμπραξη με τα εμπόδια της παγκοσμιοποίησης μαγνητίζει διάφορες δυσφημιστικές ταμπέλες. Εν τούτοις, στο χέρι σου είναι να αδράξεις τις ταμπέλες -με τις οποίες γίνεσαι γνωστός στον ευρύτερο κόσμο- και να τες προσδώσεις ένα θετικό νόημα. Ας μιλήσουμε τώρα για την ιδεολογία του «εθνικισμού», δίνοντας μερικούς ορισμούς που αποδέχεται η μεγάλη πλειοψηφία των εκφραστών του, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι μιλούμε την ίδια γλώσσα, γιατί αλλιώς οδηγούμαστε σε παρεξηγήσεις.
Πατριωτισμός: ένα εγγενές συναίσθημα που συνδέει κάθε άνθρωπο με την γη των πατέρων, την πατρίδα (ή μητρίδα όπως θα προτιμούσαν οι αρχαίοι Μινωίτες).
Φυλετισμός: η αναγνώριση της ύπαρξης διαφορετικών ανθρωπίνων φυλών και η υπεράσπιση της δικής φυλής (στα αγγλικά πλέον μπορεί να αποδοθεί με τον όρο «nativism», καθώς ο όρος «racism» -που χρησιμοποιήθηκε από τον L.Trotsky για να ενοχοποιήσει την έννοια της φυλής- προκαλεί σύγχυση)1.
Εθνικισμός (σύμφωνα με τους δεδηλωμένους Έλληνες εθνικιστές του 21ου αιώνος): η ενεργητική πραγμάτωση πατριωτικών συναισθημάτων, η ως στάση ζωής έμπρακτη προσήλωση στην έννοια του έθνους. Παρακάτω θα εξετάσουμε τους δυνατούς ορισμούς του «έθνους». Η ηθική ή ανθρωπιστική έκβαση αυτής της στάσης εξαρτάται από τις αρχές και τις πρακτικές του δρώντος υποκειμένου﮲ όχι από τον ορισμό του εθνικισμού αυτόν καθαυτόν (άλλωστε κάθεμία ιδεολογία έχει τους εγκληματίες της, ακόμη και η "αστικοφιλελεύθερη").
Εθνισμός: ένας υστερόβουλος νεολογισμός που χρησιμοποιήθηκε στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, με σκοπό να δαιμονοποιήσει την λέξη «εθνικισμός» σαν ακραία και να ωθήσει εθνικιστές προς τον κυριαρχούμενο από το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας κεντροδεξιό χώρο. Σύμφωνα με τους θιασώτες του νεολογισμού, αυτός σημαίνει τον άδολο μετριοπαθή πατριωτισμό που σέβεται τα υπόλοιπα έθνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην χώρα μας μεγάλες προσωπικότητες του προηγούμενου και προπροηγούμενου αιώνα -μεταξύ των οι οραματιστές της «Μεγάλης Ιδέας»- αυτοπροσδιορίζονταν απλώς ως εθνικιστές. Επίσης, στο Google Translate οι λέξεις εθνισμός και εθνικισμός μεταφράζονται αμφότερες ως nationalism. Στην αγγλόσφαιρα, για τον πολιτικά ορθό «πολιτιστικό εθνικισμό» χρησιμοποιείται ο όρος «Civic Nationalism», ενώ ο όρος «Ethnic Nationalism»2 για τον εθνικισμό που εμπεριέχει φυλετισμό.
Εις πείσμα των «προοδευτικών», δεν έχουν όλοι οι λαοί της γης τον ίδιο τρόπο σκέψης και τα ίδια βιώματα προκειμένου να αποδίδουν τις ίδιες ερμηνείες σε γλωσσολογικά «συνώνυμες» λέξεις. Επί παραδείγματι, ο Αμερικανός αντιλαμβάνεται το «έθνος» διαφορετικά από έναν Έλληνα ή έναν Ινδό και μάλιστα η αντίληψή του μπορεί να είναι δυναμική στον χρόνο. Κατά την περίοδο μεταξύ Γαλλικής Επανάστασης (1789) και Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914), ο «εθνικισμός» (nationalism) στην Δύση ήταν συνδεδεμένος με το ρομαντικό κίνημα αλλά και την νεωτερική αστική φιλελεύθερη ιδεολογία του Διαφωτισμού, διότι η υποστήριξη ανεξαρτήτων εθνών-κρατών αντέκειτο στις «ελέω Θεού» παραδοσιακές αυτοκρατορίες3, δηλαδή στην πρότερη τάξη πραγμάτων. Εκείνη η αντίληψη ταύτιζε το έθνος με τον λαό υπό την οργάνωση ενός κοινοβουλευτικού κράτους. Για τον Κλασικό Φιλελεύθερο εκείνης (ίσως και της σημερινής) εποχής είναι ακατανόητη η ύπαρξη ενός «έθνους» χωρίς Σύνταγμα, εκλογές, νομικό πολιτισμό και ορθολογιστική κουλτούρα. Όταν ο D.Trump και η M.LePen μιλούν για εθνικισμό μάλλον κάτι τέτοιο εννοούν (Civic Nationalism), χωρίς αυτό να τους εκπαραθυρώνει από το στρατόπεδο της αντι-παγκοσμιοποίησης. Σε έναν τέτοιο «εθνικισμό» η καταγωγή, το συλλογικό ασυνείδητο, η θρησκεία και οι μύθοι καθίστανται αχρείαστα στοιχεία αν όχι και ανεπιθύμητα. Παρά ταύτα, τέτοια στοιχεία επιβιώνουν ακόμη στην σχέση άλλων -μη δυτικών- λαών με το έθνος τους.
Μία πολύ ιδιαίτερη και υβριδική εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα της περί έθνους αντιλήψεως στην Δύση απετέλεσε η σύντομη παρένθεση των «φασιστικών κινημάτων» του Μεσοπολέμου (αρκετά καταχρηστικός όρος, διότι ο φασισμός τότε ήταν κάτι πάρα πολύ συγκεκριμένο). Και αναφέρομαι στις αυταρχικές φωνές που προσέδιδαν μια ρομαντική ή και ιμπεριαλιστική διάσταση στην έννοια του έθνους, εναντιούμενες στις ακραιφνώς υλιστικές τάσεις του Φιλελευθερισμού και του Κομμουνισμού. Τουλάχιστον κάτι τέτοιο απέπνεε η συνισταμένη των ρητορικών τους, διότι αυτές οι φωνές ήσαν πολλές και πολυποίκιλες (*εκτός εάν δεχθούμε ότι ο καθολικός συντηρητισμός του F.Franco4, o παγανιστικο-δαρβινιστικός Εθνικοσοσιαλισμός του A.Hitler, o συντεχνιακός φασισμός του B.Mussolini, o ορθόδοξος εθνικισμός του Z.Codreanu5, ο «Γ΄ Ελληνικός Πολιτισμός»6 του Ι.Μεταξά και λοιπά υβρίδια ήσαν ένα και το αυτό). Στα πλαίσια τοιαύτης αντινεωτερικής αντιδράσεως, παρουσιάστηκαν και ορισμένες νεωτερικές επιρροές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο καλλιτεχνικός φουτουρισμός (Futurismo)7 του φασιστικού καθεστώτος και ο δαρβινιστικο-νιτσεϊκός βιολογισμός του χιτλερικού καθεστώτος. Ο επεκτατισμός και τα εγκλήματα των επιφανέστερων εκ των προαναφερθέντων -και ειδικότερα της Γερμανίας- παραχώρησαν στους νεωτερικούς εχθρούς του εθνικισμού το πάτημα για να τον δαιμονοποιήσουν συλλήβδην. Λόγω της δαιμονοποίησης και των διαφορετικών τεχνολογικών, οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων, το αυταρχικό μεσοπολεμικό μοντέλο εθνικισμού μάλλον δεν είναι λειτουργικό στην εποχή μας.
Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης -και το υποτιθέμενο «τέλος της ιστορίας» κατά τον F.Fukuyama8, επήλθε μία τρομερή ιδεολογική σύνθεση από τον κλασικό φιλελευθερισμό και τον κομμουνισμό, η οποία εκφράζει οικονομολογικά καπιταλισμό και κοινωνιολογικά αριστεροσύνη (π.χ. ασύδοτο δικαιωματισμό). Αυτή είναι η ιδεοληψία των θεσμών που αναφέραμε στην αρχή του άρθρου και η κατάργηση των εθνών είτε ως οριοθετημένες περιοχές είτε ως πολιτισμικές οντότητες συνιστά προτεραιότητά της. Ως Έλληνες -με τόσο ισχυρή παράδοση και ιστορία- δεν έχουμε ανάγκη ξένα πρότυπα εθνικισμού, προκειμένου να αντισταθούμε σε αυτές τις μεθοδεύσεις διατηρώντας την ταυτότητά μας (μολονότι η δημιουργική αφομοίωση μεμονωμένων στοιχείων και η συνεργασία με ομοπαθείς του εξωτερικού μπορεί να αποβούν αποτελεσματικές επιλογές).
Το γεγονός ότι κάποιοι Ευρωπαίοι τον 18ο αιώνα απετύπωσαν έναν ορισμό του εθνικισμού δεν διαγράφει την πρότερη ύπαρξη εθνών. Μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνος (480 π.Χ.), οι Αθηναίοι απέρριψαν πρόταση ειρήνης των Περσών και -σύμφωνα με την Ηροδότου Ουρανία 144.2,3- εξήγησαν τον λόγο στους Λακεδαιμονίους: «Πολλά τε καὶ μεγάλα ἐστὶ τὰ διακωλύοντα ταῦτα μὴ ποιέειν μηδ᾽ ἢν ἐθέλωμεν, πρῶτα μὲν καὶ μέγιστα τῶν θεῶν τὰ ἀγάλματα καὶ τὰ οἰκήματα ἐμπεπρησμένα τε καὶ συγκεχωσμένα, τοῖσι ἡμέας ἀναγκαίως ἔχει τιμωρέειν ἐς τὰ μέγιστα μᾶλλον ἤ περ ὁμολογέειν τῷ ταῦτα ἐργασαμένῳ, αὖτις δὲ τὸ Ἑλληνικόν, ἐὸν ὅμαιμόν τε καὶ ὁμόγλωσσον, καὶ θεῶν ἱδρύματά τε κοινὰ καὶ θυσίαι ἤθεά τε ὁμότροπα, τῶν προδότας γενέσθαι Ἀθηναίους οὐκ ἂν εὖ ἔχοι.» Αθηναίοι και Λακεδαιμόνιοι, καίπερ προαιώνιοι εχθροί απορρίπτοντες την προοπτική ενιαίου εθνικού κράτους, ανεγνώριζαν την ελληνική ταυτότητά τους. Άλλωστε, οι Ολυμπιακοί Αγώνες (στους οποίους οι Μακεδόνες βασιλείς -που θα υλοποιούσαν την πανελλήνια ιδέα- είχαν την τιμητική τους) προορίζονταν για Έλληνες.
Από κοινωνιολογική σκοπιά, ας συμφωνήσουμε ότι έθνος αποτελεί ένας λαός με συνείδηση των στοιχείων που τον διαφοροποιούν από τους άλλους. Το όμαιμον, το ομόγλωσσον, το ομότροπον, το ομόθρησκον και εγώ προσθέτω την εθνική συνείδηση και την κοινή πατρίδα-γη συνιστούν τους σημαντικότερους συνδετικούς κρίκους μεταξύ των μελών ενός έθνους, οι οποίοι δεν απαντώνται κατ’ ανάγκη σε όλα τα «έθνη» (εντός ή εκτός εισαγωγικών). Στον αραβικό κόσμο -ιδίως του Μεσαίωνα- προείχε η κοινή θρησκεία και δευτερευόντως η συνδεδεμένη με αυτήν γλώσσα. Στο -διάδοχο της ελληνικής αρχαιότητας- Βυζάντιο η σημασία του έθνους ήταν δυναμική9. Αρχικά, στα πλαίσια της ρωμαϊκής οικουμενικότητας, γινόταν αναφορά στο «έθνος των Χριστιανών». Μετά την αποσκίρτηση των πολιτισμικά αλλοτρίων Χριστιανών της ανατολής, η έννοια του «Ρωμαίου» απέκτησε πολιτιστική χροιά. Τελικά, με την πρώτη άλωση και τον συγχρωτισμό με Λατίνους, άρχισε να σχηματίζεται ένας πιο προσδιοριστικός, σχεδόν φυλετικός, νεοελληνικός εθνικισμός. Πρόκειται για μία γνήσια και συγκλονιστική παλιννόστηση, καθώς στην αρχαιότητα ακολουθήθηκε η αντίστροφη πορεία. Την εποχή των ομηρικών επών δέσποζαν τα ευγενή γένη και η φυλετική κοινωνική οργάνωση. Την Κλασική περίοδο ο Ελληνισμός προσέλαβε έναν περισσότερο πολιτισμικό χαρακτήρα, ενώ κατά την ελληνιστική περίοδο -μετά την αλεξανδρινή κοσμοκρατορία- ο «έλληνας εθνικός» ήταν συνώνυμο του δωδεκαθεϊστή.
Ας εστιάσουμε τώρα σε ένα μείζον ερώτημα. Παράλληλα με αυτές τις μεταβάσεις συνετελούντο (λιγότερες απ’ όσο παρουσιάζονται) μετακινήσεις πληθυσμών και θρησκευτικοί προσηλυτισμοί. Υπάρχει τελικά «ελληνισμός» ή απορρέει από την διανοητική αυταρέσκειά μας; Καταρχάς ας υπερθεματίσουμε ενάντια στους πορδευτικούς ότι, ασχέτως του εάν και πότε επινοήθηκε το έθνος, κανένας δεν δικαιούται να μου υπονομεύσει το δικαίωμα να το αποδεχθώ και συντηρήσω ως ταυτότητά μου. Για εμένα ελληνικό έθνος είναι η βιοπολιτισμική οντότητα που κατοικοεδρεύει στην κορυφή της χερσονήσου του Αίμου τις τελευταίες τουλάχιστον τέσσαρες χιλιετίες. Μου είναι τελείως αδιάφορο εάν οι φορείς του εύστοχα ή άστοχα αποκαλούνται Πελασγοί, Αχαιοί, Έλληνες, Ρωμιοί ή Γραικοί.
Και εδώ έρχεται το δεύτερο ερώτημα. Γιατί βιο-πολιτισμική; Συνδέεται η «φυλή» με τον «πολιτισμό»; Πιθανότατα, αλλά όχι απόλυτα. Η γενετική επιστήμη μας έχει αποκαλύψει πώς κληρονομούνται ορισμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά ακόμη και ψυχασθένειες (π.χ. ο δείκτης κληρονομησιμότητας της σχιζοφρένειας10 έχει εκτιμηθεί στο 79%, ενώ της υπολογιστικής νοημοσύνης11 στο 80%). Η «πολυπαραγοντικότητα» ως αλληλεπίδραση γονιδιακών με περιβαλλοντικούς παράγοντες συνιστά λέξη-κλειδί της σύγχρονης γενετικής, επαληθεύοντας την εμπειρία μας. Τα γονίδια δεν καθορίζουν μόνο χρώμα και σχήμα προσώπου. Αυτή είναι μόνο η κορυφή (ή μάλλον μία εκ των πιο ασήμαντων κορυφών) του παγόβουνου. Θεωρώντας ότι -σε έναν βαθμό συγγενικά- άτομα απαρτίζουν έναν ομοιογενή πληθυσμό και εκφράζουν λίγο-πολύ μερικές κοινές ψυχογενείς κλίσεις, τότε σε επίπεδο πληθυσμού θα διαμορφωθεί μία ψυχολογική συνισταμένη ικανή να παράξει δικό της «πολιτισμό». Δεν είναι ζήτημα ανωτερότητας ή κατωτερότητας πολιτισμών, αλλά διαφορετικότητας και μοναδικότητάς τους. Κατά συνέπεια, έκαστος πολιτισμός μάλλον εκφράζεται αυθεντικότερα σε ορισμένα συγγενή έθνη. Υπ’ αυτό το πρίσμα, τα στερεότυπα περί αναρχίας και ευρηματικότητας των νοτιοευρωπαίων και πειθαρχίας και μεθοδικότητας των βορειοευρωπαίων ίσως να έχουν κάποια επιστημονική βάση. Το φυσικό ένστικτο να αισθάνεται ένα ον ασφάλειά πλησίον των ομοίων του και να επιδιώκει την συμβίωση με αυτά είναι κοινός τόπος στο ζωικό βασίλειο. Σε μερικά είδη μάλιστα συναντώνται φαινόμενα αγέλης (αν και αυτά από καιρού εις καιρόν εκδηλώνονται και σε έκρυθμες ανθρώπινες μάζες).
Παρά ταύτα, οφείλουμε να αποφύγουμε την παγίδα του θετικιστικού βιολογισμού, εφόσον υφίστανται εισέτι ορισμένα πεδία απρόσιτα για την επιστημονική γνώση. Οι Έλληνες δεν συνδεόμαστε με τους αρχαίους προγόνους μας μονάχα διότι και εμείς -τουλάχιστον σε ένα μεγάλο ποσοστό- ανήκουμε στον μεσογειακό κλάδο της Λευκής Φυλής (όποιος διαβάσει προσεκτικά και κατανοήσει την τελευταία πρόταση εξοβελίζει πάραυτα θεωρίες Fallmerayer, νεοαριστερές εξυπνάδες και λοιπές φανφάρες, χωρίς την παράθεση συγχρόνων επιστημονικών ερευνών των Κ.Τριανταφυλλίδη12, Κ.Rebała13, Ι.Λαζαρίδη14 κ.α.). Σε αυτό το σημείο, θα μου επιτρέψετε να άρω την έννοια του έθνους από τον ζώντα λαό του παρόντος και να την τεντώσω γενικά και αόριστα μέσα στον χωροχρόνο, τον οποίον διασχίζει ένα αιμάτινο ποτάμι παραδόσεων, αντιλήψεων, ελπίδων, αγώνων. Μέσα σε αυτό οι φορείς ενός ιστορικού έθνους λαμβάνουν βάπτισμα πυρός από νεκρούς και αγέννητους. Ετούτοι θα είναι και οι τελικοί κριτές τους (για να παραφράσω την γνωστή ρήση του Κ.Παλαμά, ενός ανθρώπου που αισθανόταν την Ελλάδα).
Η λαογραφία και τα έθιμα, κυρίως στην ύπαιθρο που διαβρώνεται δυσκολότερα από την αστική εκκοσμίκευση, μαρτυρούν με φυσικό αυθορμητισμό την συνέχεια και την εσωτερική ενότητα του Ελληνισμού15. Στο συλλογικό ασυνείδητο των Ελλήνων ενυπάρχουν μοναδικά αρχέτυπα, τα οποία βρίσκουν τρόπο να επιβιώνουν. Η Υπέρμαχος Θεοτόκος αντικατέστησε την Πρόμαχο Αθηνά υπό την μορφή της Αγίας Σκέπης, οι άγιοι Γεώργιος και Τρύφων αντικατέστησαν Δήμητρα και Περσεφόνη ως προστάτες της γεωργίας, ο άγιος Νικόλαος τον Ποσειδώνα. Μέσα στην προθήκη μιας θαυματουργής εικόνας θα αντικρίσουμε ασημένιες πλάκες με κάποιο μέλος του σώματος ως τάματα. Μέσα στην προθήκη ενός μουσείου θα αντικρίσουμε μαρμάρινες πλάκες με κάποιο μέλος του σώματος ως αναθήματα, παρμένα από τον βωμό ενός θαμμένου Ασκληπιείου. Οι καλικάντζαροι ενσαρκώνουν χθόνιους δαίμονες της αρχαιότητας. Το Χριστόψωμο και η Βασιλόπιτα θυμίζουν Θαλύσια και Θαργήλια. Η «θυσία» κόκορα για την θεμελίωση μιας οικείας, τα Χοιροσφάγια και τα (διονυσιακά) Καρναβάλια αναβλύζουν αυτούσια αρχαιότητα. Εν τέλει, μία ενιαία κοινοτική ενσυναίσθηση διαπερνά την Εκκλησία του Δήμου, τις Συνόδους της Ελληνορθοδοξίας, τις Κοινότητες επί Τουρκοκρατίας και το ταπεινό χωριουδάκι της υπαίθρου, στο οποίο δεμένοι μεταξύ τους άνθρωποι διέσωσαν τα παραπάνω. Η επιβίωση όλων αυτών συνιστά Μυστήριο του Γένους μας, της εθνικής Ψυχής.
Η ελληνική ιστορία έχει συνθέσει πολλές μορφές επί των οποίων δύναται να στηριχθεί το πρόταγμα ενός Νεοελληνικού Εθνικισμού, προσαρμοσμένο στα πρωτόγνωρα δεδομένα και τις ανάγκες του 21ου αιώνος. Τα άγια χώματα αυτού του τόπου έχουν φιλοξενήσει, πλάι σε προδότες και άλλους χαμερπείς, πολλούς στοχαστές, ποιητές, ευπατρίδες ακόμη και ευσυνειδήτους πολιτικούς σαν εκείνον τον Καποδίστρια... Θεμέλια υπάρχουν, άπειρα, όπως η λησμονημένη Ελληνορθοδοξία μας. Ιδέες επίσης, εντόπιες και μη. Απομένει η αρμονική σύνθεση τους στα πλαίσια μίας τόσο νέας όσο αρχαίας ιδεολογίας, η οποία θα μπορούσε να ποδηγετήσει έναν «Γ΄ Ελληνικό Πολιτισμό». Όλα τα υπόλοιπα «πολιτικά» θα ακολουθήσουν αυθόρμητα, αφού μέσα στην κοινωνία σχηματιστούν αρκετοί πυρήνες που θα ζούνε αυτήν την ιδεολογία. Επί του παρόντος απίθανο﮲ όμως όχι αδύνατο. Και εσύ, αγαπητέ αναγνώστα, θα μπορούσες να ξεκινήσεις έναν τέτοιο πυρήνα, με τους οικείους σου, με την στάση ζωής σου.
Παραπομπές
2) André Lecours (2000). “Ethnic and Civic Nationalism: Towards a New Dimension”. DOI: 10.1080/13562570020013672
3) Ferenc Fejtő. “Requiem per un impero defunto. La dissoluzione del mondo Austro-Ungarico”, Μιλάνο: Mondadori 1996. σ.431
4) Richard Cottam (1977). “Foreign Policy Motivation: A General Theory and a Case Study”, University of Pittsburgh Press, σ.89
5) Julius Evola. “Codreanu-Σημειώσεις φυλακής: κείμενα για τον Κοντρεάνου και την Σιδηρά Φρουρά”, εκδόσεις Νέα Γενεά: 2018
6) Μάνος Χατζηδάκης (2016). “Ιωάννης Μεταξάς: πορεία προς την δόξα”, εκδόσεις Πελασγός
7) Günter Berghaus (1996). “Futurism and Politics: Between Anarchist Rebellion and Fascist Reaction, 1909-1944”, Berghahn Books
8) Francis Fukuyama (1992). “The End of History and the Last Man”, Free Press
9) Παναγιώτης Χρήστου (1993). “Οι περιπέτειες των εθνικών ονομάτων των Ελλήνων”, εκδόσεις Κυρομάνος, σ.129
10) Hilker R, Helenius D et al (2017). “Heritability of Schizophrenia and Schizophrenia Spectrum Based on the Nationwide Danish Twin Register”. doi: 10.1016/j.biopsych.2017.08.017.
11) Plomin R, Deary I.J. (2015). “Genetics and intelligence differences: five special findings”. Molecular Psychiatry. 20 (1): 98–108. doi:10.1038/mp.2014.105
12) Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης (2016). “Η γενετική καταγωγή των Ελλήνων”, εκδόσεις Κυριακίδη
13) Rebała K, Mikulich AI et al (2007). "Y-STR variation among Slavs: Evidence for the Slavic homeland in the middle Dnieper basin". Journal of Human Genetics. 52 (5): 406–14. doi:10.1007/s10038-007-0125-6
14) https://www.sciencemag.org/news/2017/08/greeks-really-do-have-near-mythical-origins-ancient-dna-reveals. doi:10.1126/science.aan7200
15) Ι. Θ. Κακριδής (1997). “Οι αρχαίοι Έλληνες στη νεοελληνική λαϊκή παράδοση”, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Ι. Σαρρής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου