ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ. (19)

Συνέχεια από: Σάββατο 30 Μαίου 2020

ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ. 

Τού Giovanni Reale.   

VI. Το ΜΕΓΑΛΟ “ΤΡΙΜΕΡΕΣ” ΟΡΙΟ-ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟ-ΜΙΚΤΟ.

        

  2). Το “πέρας” και τό “άπειρο” είναι μία δυάδα αρχών, και με το “μικτό” είναι μία Τριάδα

         

Το πρώτο πέρας και η πρώτη  απειροσύνη έρχοντας λοιπόν ιεραρχικά, αμέσως μετά το Ένα και ακριβώς μέσω αυτών πραγματοποιείται η Ενοφάνια τού Πρόκλου. Το πρώτο πέρας είναι η πηγή όλων τών ορίων τα οποία πραγματοποιούνται σε όλα τα επίπεδα, ενώ η πρώτη απειροσύνη είναι η πηγή όλων τών απείρων τα οποία πραγματοποιούνται σε όλα τα επίπεδα. Γράφει ο Πρόκλος ότι το πρώτο Πέρας είναι το μέτρο και ο όρος (καθορισμός) τού παντός (θεώρημα 157), ενώ η απειρότης είναι “αιτία όλου αυτού που είναι άπειρο στην δύναμη και κάθε απειρότητος που είναι παρούσα στα όντα” (θεώρημα 92).

          Ο Πρόκλος ας σημειώσουμε συλλαμβάνει το μικτό πεπερασμένου και απείρου τόσο σαν αποτέλεσμα όσο και σαν αιτία! Και πράγματι, εκτός τού Ενός (και καθεμία από τις δύο αρχές υπολογιζόμενες καθαυτές, όπως το είδαμε ήδη (θεώρημα 90)), τό όλο είναι σύνθεση τών δύο αρχών, επομένως μετά το Ένα, κάθε αιτία είναι μικτή και επομένως μπορούμε να πούμε ότι το μικτό είναι αποτέλεσμα καθότι είναι έργο τού Ενός, το οποίο ενώνει πεπερασμένο και άπειρο, αλλά καθότι φανερώνει το Ένα, όπως το φανερώνουν το πέρας και το απέραντο, είναι αρχή με ανάλογο τρόπο με το όριο και το άπειρο και όπως αυτά, υφίσταται υποστατικώς και λειτουργεί σαν αρχή και νόμος καθολικός.

          Ίσως τα πιο διαυγή κείμενα τού Πρόκλου και τα πιο ουσιαστικά στο θέμα περιέχονται στην Πλάτωνική θεολογία, από την οποία αξίζει να μεταφέρουμε μερικά αποσπάσματα: “Τί άλλο άραγε θα μπορούσαμε να προτείνουμε, μετά την Ενότητα… παρά μόνον την δυάδα τών αρχών;…. Ακολουθώντας λοιπόν την παραδοσιακή Θεολογία και ο Πλάτων θέτει δύο αρχές μετά το Ένα. Λέει λοιπόν ο Σωκράτης, στον Φίληβο, ότι ο Θεός είναι γεννήτωρ τού καθορισμένου και του αορίστου, και μέσω αυτού, συμμειγνύοντας όλα τα όντα, τα οδηγεί στην τάξη. Και εάν τα όντα έχουν τάξη, μέσω αυτών τών δύο αρχών, είναι προφανές ότι αυτές απέκτησαν ύπαρξη πριν από αυτά. Και εάν οι δεύτερες πραγματικότητες απέκτησαν μετοχή, ερχόμενα τα συμμειγνυόμενα, πρέπει να έχουν μία προηγούμενη έμμικτη από όλα τα πράγματα. Πράγματι η πρόοδος των Θείων πραγμάτων δεν αρχίζει από τα συνηθισμένα πράγματα τα οποία είναι σε άλλα, αλλά από ξεχωριστά πράγματα τα οποία υφίστανται καθαυτά. Μ’αυτή την έννοια το Ένα καθαυτό έρχεται πριν από τα ενοποιημένα πράγματα και μ’αυτή την έννοια όσα υφίστανται την ενέργεια του Ενός καταλαμβάνουν μία τάξη που είναι δεύτερη, λόγω ακριβώς αυτής της αμέτοχης ενότητος. Έτσι λοιπόν με την ίδια έννοια, ακριβώς, και οι δύο αρχές των πραγμάτων πριν την μετοχή και πριν το συμμειγνύομα (σύμμειξη) το οποίο δημιουργεί την πραγματικότητα, ενυπάρχουν καθαυτές, καθαυτές μόνες καθολικές αρχές. Είναι αναγκαίο πριν από το καθορισμένο να υπάρχει το καθορίζον και πριν από το ορισμένο το ορίζον και αυτό σε σχέση με την ομοιότητα που παρουσιάζουν με το Ένα τα πράγματα που προοδεύουν από Αυτόν. Εάν λοιπόν απάγουμε τα όντα, χωρίς μεσότητα, από το Ένα, δεν θα μπορέσουμε πιά να βρούμε σε κανένα τόπο, στην καθαρότητά του, το χαρακτηριστικό τού Ενός. Διότι πράγματι ούτε το Ένα είναι ταυτόσημο με το Είναι, αλλά αυτό μετέχει του Ενός, ούτε το πρώτο Είναι είναι αληθινά Ένα. Διότι το καθαυτό Ένα είναι πιο ένδοξο του Ενός που Είναι. Πού είναι λοιπόν εκείνο το Ένα το οποίο είναι πράγματι τέτοιο; Υπάρχει λοιπόν κάτι το οποίο είναι ΕΝΑ, πριν από το Είναι το οποίο δίνει την πρόοδο στο Είναι και είναι αιτία τού πρώτου Είναι.

          Καθότι όταν είναι πριν από το Είναι, είναι επίσης πέραν κάθε ενοποιήσεως, όπως δεν περιέχεται επίσης και από κανένα πράγμα, είναι αμέτοχο, χωρισμένο από το πάν στην υπερβατικότητά του! Αλλά εάν αυτό το Ένα είναι αιτία, εάν είναι αρχή από την οποία προοδεύει τό Είναι, θα πρέπει να υφίσταται σ’Αυτόν γενετική τού Είναι δύναμις. Κάθε πράγμα που παράγει το παράγει σύμφωνα με την δύναμη του η οποία έχει μία διάμεση υπόσταση ανάμεσα σ’αυτό που παράγει και τα πράγματα που παράγονται. Και σε σχέση με τον πρώτο όρο, είναι πρόοδος σχεδόν σε επιμήκυνση, ενώ αυτή είναι η γενεσιουργός αιτία η οποία έρχεται πριν από το προϊόν. Στην πραγματικότητα το Είναι που παράγεται από το πέρας και το απέραντο (Είναι το οποίο καθ’αυτό δεν είναι το Ένα, αλλά έχει συμμόρφωση στο Ένα) κατέχει την πρόοδο από το Ένα, συνεπεία τής δυνάμεως που είναι ικανή να το παράγει και να το κάνει να εμφανισθεί από το Ένα και μαζί να φανερώσει από την υπόσταση του Ενός την αόρατη πρόοδο που ενώνει! Ο Σωκράτης μάλιστα στον Φίληβο ονομάζει αρχή προσδιοριστική αυτό το Ένα που έρχεται πριν από την δύναμη και που πρώτο προοδεύει από την καθολική αιτία, αμέτοχη και άρρητη! Ενώ ονομάζει ακαθόριστη την δύναμη που γεννά το Είναι. Και έτσι εκφράζεται σχετικώς: “λέγαμε αλλού ότι ο Θεός εμφάνισε, από το ένα μέρος καθορισμό και από το άλλο ακαθόριστο” (Πλατωνική Θεολογία ΙΙΙ 7, 7-8). “Σε μία επόμενη στιγμή, τώρα μπορούμε να πούμε τί πράγμα μπορεί να είναι άραγε εκείνο το τρίτο γεγονός το οποίο φανερώνεται στην συνέχεια από αυτά τα δύο πρώτα! Το οποίο ονομάζει με κάθε ευκαιρία μικτό, εννοώντας ότι έχει καταγωγή από το καθορίζον τά όντα, καί από τό καθορισμένο.Καί εάν τό καθορίζον είναι καθορισμός των όντων, και το ακαθόριστο, είναι αοριστία, και εάν υπάρχουν πράγματα τα οποία από το Ένα και από το άλλο κατάγονται από εκείνον τον τρόπο τον οποίο διδάσκει ο Σωκράτης, είναι ξεκάθαρο ότι το πρωταρχικό των συμμίκτων είναι το πρωταρχικό των όντων. Αυτό που καθ’αυτό είναι το Είναι και τίποτε άλλο παρά το Είναι” (Πλ. Θεολογία ΙΙΙ 9). “Το νοητό όν είναι λοιπόν το μικτό και κατάγεται, πρωταρχικώς, από την Θεότητα, από την οποία κατάγονται και το καθορίζον και το ακαθόριστο”.

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.