ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ (32)

Συνέχεια από: Παρασκευή 5 Ιουνίου 2020

ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ 

Η Ιεραρχικη δομή τού κόσμου σύμφωνα με τόν ψευδο Διονύσιο Αρεοπαγίτη.

Του Rene Roques.

                                               ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

                                        Οι νοητές Ιεραρχίες ή ο αγγελικός κόσμος.

                             

         

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: Οι νοητές Ιεραρχίες ή ο αγγελικός κόσμος.

          

Οι γενικοί χαρακτήρες που μόλις σπουδάσαμε πραγματοποιούνται μόνον στις συγκεκριμένες Ιεραρχίες. Μας συμφέρει λοιπόν, μετά από μία συνολική περιγραφή, να εξετάσουμε λεπτομερώς την Ουράνιο, και την Εκκλησιαστική Ιεραρχία και να προσδιορίσουμε, για καθεμιά τους, πώς φανερώνουν την τάξη, την επιστήμη και την Θεαρχική ενέργεια. Με τον Διονύσιο, θα ξεκινήσουμε με την Ουράνια Ιεραρχία!

          Ο H. Koch υπογραμμίζει πολύ σωστά ότι η αντίθεση τού Ιγνάτιου Αντιοχείας σιγή-λόγος μεταμορφώθηκε με τον Πρόκλο και τον Διονύσιο σ’αυτή την αντίθεση : σιγή-άγγελος (λόγος από σιγής προελθών, Ιγνάτιος). Ο κόσμος τών νοητών ουσιών έχει την λειτουργία να κάνει τον Θεό να βγεί από την σιωπή του (Θ. Ον. IV, 2: Ώσπερ εξαγγελτικάς τής Θείας σιγής). Συνιστά τον πρώτο χρόνο τής επεκτάσεως (προόδου) και μ’αυτόν τον τίτλο αντιστοιχεί στην πιο υψηλή έκφανση τού Θεού (Η πρόοδος ή η έκφανσις τού Αρεοπαγίτη είναι απλές φανερώσεις τού Θεού ή απλές μεταφορές τών δώρων του και όχι γέννηση ή παραγωγή τών κατώτερων ουσιών μέσω τών ανώτερων ουσιών τής Ιεραρχίας). Είναι κατεξοχήν η εκφαντορική τάξις. Η αποστολή του είναι η μετάδοση προοδευτικώς, στις κατώτερες τάξεις (άγγελοι ή άνθρωποι) τα μυστήρια τής Θεότητος ή την επιστήμη τής Θεώσεως τής οποίας αυτός (ο κόσμος) είναι ο προνομιούχος κάτοχος! [Γι’άλλη μια φορά ο επηρεασμός από τον Πρόκλο είναι εμφανής: Στον Τίμαιο, 104 Β Εν τοις κρείττοσιν ημών γένεσιν η αγγελική τάξις συνεχώς ερμηνεύει και διαπορθμεύει το άρρητον των Θεών, το οποίο πλησιάζει το Εκκλ. Ιερ. VII, 3,11!]

          
1. Η τάξις τής ουράνιας Ιεραρχίας!

          
Η ουράνια Ιεραρχία χωρίζεται σε τρείς τριάδες οι οποίες φέρουν τώρα το όνομα διάκοσμος ή διακόσμησις (ούρ, Ιερ, 200 D). Και κάποιες φορές το όνομα Ιεραρχία. Εάν σκεφθούμε ότι η Ιεραρχία εφαρμόζεται τόσο στο σύνολο τού αγγελικού σύμπαντος, όσο και σε κάθε μια από τις τριάδες πού τον συστήνουν, και ότι διάκοσμος ή διακόσμησις μπορεί τόσο να δείξει μία από τις τάξεις τής τριάδος όσο και την ίδια τήν τριάδα, θα έχουμε ένα ακόμη παράδειγμα τής ανακρίβειας των όρων τής αρεοπαγίτικης γλώσσας. Αλλά αυτή η ανακρίβεια τών όρων προκαλεί την σύγχυση που ενδεχομένως μπορεί να φοβηθούμε, καθότι το άμεσο πλαίσιο μάς ξεκαθαρίζει πάντοτε το αντικείμενο το οποίο υπολογίζεται πραγματικά από τον συγγραφέα (μοναδική τάξις, τριάδα ή το σύνολο τής ουράνιας Ιεραρχίας).

Α) Η πρώτη ουράνια Ιεραρχία: Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι!

         
Ο κυρίαρχος χαρακτήρας τής πρώτης Ιεραρχίας συνίσταται στην άμεση σχέση του με τον Θεό. Ανάμεσα σ’αυτή και τον Θεό, δεν υπάρχουν και δεν μπορούν να υπάρχουν ενδιάμεσοι. Το επίρρημα αμέσως ορίζει με ακρίβεια αυτή την πνευματική γειτνίαση και αυτή την αμεσότητα που προσδίδει στην πρώτη τριάδα την υπεροχή της στις άλλες δύο. Πρώτη, με όλες τις σημασίες τού όρου, δέχεται τα δώρα τού Θεού στην ίδια τους την γέννηση και στην πρώτη τους λαμπρότητα! Η πρώτη ουράνια Ιεραρχία, λέει ο Ιερόθεος, ο μυσταγωγός τού Διονυσίου, “κυκλώνει τον Θεό με μόνιμο τρόπο” (την Περί Θεόν ούσαν αεί) και η παράδοση θέλει να είναι ενωμένη μ’Αυτόν με σταθερό τρόπο (προσεχώς) πριν από όλες τις άλλες, χωρίς καμμία μεσολάβηση “τίθεται στον άμεσο κύκλο τού Θεού, τόσο πλησίον Του που ξεπερνά όλες τις άλλες Ιεραρίες (κατά την πάντων υπερκειμένην εγγύτητα περί Θεόν αμέσως ιδρύεσθαι), καμμία άλλη δεν πραγματοποιεί καλύτερα αυτής τη Θεία μορφή (Θεοειδεστέρα), καμμία δεν προσφέρεται πιο άμεσα (αμέσως προσεχεστέρα) στην δραστηριότητα (ενέργεια) πριν, από τις Θεαρχικές ελλάμψεις (πρωτουργοίς… ελλάμψεσιν)” Ούρ, Ιερ. 209 D, 201 A!

          Η Ιεραρχική μύηση δεν φτάνει (στις πρώτες ουράνιες ουσίες) από άλλες άγιες ουσίες, αλλά από την ίδια την Θεαρχία, καθότι αποβλέπουν αμέσως σ’Αυτή (αμέσως ανατείνεσθαι [καθορισμένες όπως Είναι] σε μία δύναμη και σε μία τάξη που υπερέχει όλων των άλλων (τή πάντων υπερεχούση δυνάμει και τάξει). Αυτή η πρώτη Ιεραρχία είναι η πρώτη η οποία στρέφει όλες της τις βλέψεις προς τον Θεό (των πρώτως επί Θεόν ανατεινομένων)”. Η μετοχή της σ’Αυτόν είναι άμεση (την άμεσον μετουσίαν), άμεση και απλή η λαμπρότης τού φωτισμού που δέχεται από Αυτόν (απλάς δε και αμέσους μαρμαρυγάς). Ούρ. Ιερ. 212 Α.

          Αυτό το ύψος και αυτή η λαμπρότης παραξενεύουν πολύ τις δικές μας ανθρώπινες ικανότητες και γι’αυτό, η πρώτη αγγελική Τριάδα και η πιο λαμπρή, θα μπορούσε να θεωρηθεί και η πιο κρυμμένη. “Η πιο άξια τάξη (πρεσβυτάτη) ανάμεσα στους νόες οι οποίοι κυκλώνουν το Θεό προσλαμβάνει την Ιεραρχική της μύηση από την έλλαμψη που της δίνεται από την Αρχή κάθε Ιερουργίας, λόγω τού γεγονότος ότι τείνει χωρίς μεσολάβηση προς Αυτή την Αρχή (τω επ’αυτήν αμέσως ανατείνεσθαι), είναι η κρυφιωτέρα και φανοτέρα της Θεαρχίας φωτοδοσία, την οποία προσλαμβάνει σαν κάθαρση, φωτισμό και τελείωση (θέωση). Το πιο μυστικό άπλωμα, καθότι πιο νοερό, πιο απλό και πιο ενοποιό (ώς νοητοτέρα και μάλλον απλωτική και ενοποιώ). Η πιο λαμπρή διότι αμέσως προσληφθείσα (πρωτοδότω), στην πρωτοφανή της λάμψη, η ολικωτέρα, διότι πιο οικεία, κεχυμένη στην αρχή της, εξ’αιτίας τής διαφάνειάς της (και μάλιστα εις αυτήν, ώς διειδή κεχυμένη). Και δεν είναι λοιπόν ένα πραγματικό σκότος που μάς την καθιστά κρυφή την πρώτη Ιεραρχία, αλλά μάλλον η υπέρτατη λάμψη της. Και πράγματι διαθέτουν, στην πηγή τους, όλα τα Θεία δώρα τα οποία θεωρήσαμε και λάβαμε μόνον στο τέρμα τής Ιεραρχικής τους μεταδόσεως. Καθαρότης, φώτιση και τελείωση βρίσκουν στην πρώτη Ιεραρχία την πιο υψηλή τους πραγματοποίηση, αυτή που πρέπει να χρησιμεύσει σαν μοντέλο σε όλες τις κατώτερες τάξεις, τόσο αγγελικές όσο και ανθρώπινες.

          Προς στήριξη αυτού τού δόγματος ο Διονύσιος προτείνει τρία ονόματα τα οποία συνδέονται με την πρώτη ουράνιο Ιεραρχία! Ο όρος Σεραφείμ προέρχεται από μία εβραϊκή ρίζα και σημαίνει αυτοί που καίνε ή αυτοί που ζεσταίνουν. (Ούρ. Ιερ. 205 Β. εμπρηστάς… θερμαίνοντας). Είναι γνωστή η ανάπτυξη τής ετυμολογίας κατά την αρχαιότητα. Μετά τον Πλάτωνα (Κρατύλος), ο Φίλων, το μεγαλύτερο μέρος τών νεοπλατωνικών, πολλοί από τους Πατέρες και ο ίδιος ο Διονύσιος μας έδωσαν ουσιαστικές αποκαλύψεις. Τα Σεραφείμ λοιπόν θα σημάνουν μία κοχλάζουσα λαύρα, ικανή να καταναλώσει κάθε ακαθαρσία, τέτοια που τους έφερε στις υψηλότερες θεωρίες και τους συμμόρφωσε με τον Θεό.

          Αντίθετα από άλλους εκκλησιαστικούς συγγραφείς οι οποίοι βρήκαν σ’αυτόν τον όρο μία ιδέα τού ύψους τής πνευματικότητος (Σεβήρος τής Αντιόχειας), ο Διονύσιος δεν στάθηκε σ’αυτή την ετυμολογία. Χωρίς αμφιβολία τα Σεραφείμ βρίσκονται στον πιο υψηλό βαθμό τών ουράνιων ουσιών. Αλλά μοιράζονται αυτό το προνόμιο με τα χερουβείμ και τους Θρόνους. Μόνον περιστασιακώς ο Διονύσιος μιλά για το ύψος τής πνευματικότητος των Σεραφείμ, όταν σχολιάζει το χωρίο του Ησαϊα για τις έξι φτερούγες τών Σεραφείμ (Ησαΐας VI, 1-2). Ποια σημασία πιο φυσική γι’αυτή την αλληγορία, από εκείνη του θαυμαστού πετάγματος τών Σεραφείμ προς την Θεαρχία; Πρέπει να παρατηρήσουμε λοιπόν ότι το πνευματικό ύψος των Σεραφείμ τυπικώς ενώνεται στην φύση τού Πυρός, τής φωτιάς τους. Αυτό που τα χαρακτηρίζει ουσιωδώς, αυτό που καθορίζει όλες τους τις ενέργειες, αυτό που επομένως, θεμελιώνει την υπεροχή τους, είναι η φωτιά της φύσεως τους, η πύρινη φύση τους (εμπρησταί, θερμαίνοντες), η ολοκληρωτική τους γεναιοδωρία και το ασυγκράτητο άλμα τους προς την Θεαρχία!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.