ΤΑΜΙΩΛΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟ (30)

  Συνέχεια από: Παρασκευή, 18 Σεπτεμβρίου 2020

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ

3) Η ενθρόνιση τού Αντιχρίστου στο ναό τού Θεού (συνέχεια)

γ) Σύντομη ιστορία τού ναού τών Ιεροσολύμων

Ο αρχικός ναός των Ιεροσολύμων χτίστηκε απ’ τον Βασιλιά Σολομώντα περίπου το 960 π.Χ.1130. Για την κατασκευή του εργάστηκαν πάνω από 110.000 άνδρες για περίπου επτάμισι έτη. Καταστράφηκε από τους Βαβυλώνιους το 587 π.Χ.. Ξαναχτίστηκε απ’ τον Ζοροβάβελ μετά την επιστροφή των Ιουδαίων το 521 π.Χ.. Ο Βασιλιάς Ηρώδης έκανε σ’ αυτόν σημαντικές ανακαινίσεις1131.

Γύρω στο 27 μ.Χ. ο Ιησούς Χριστός προφήτεψε την καταστροφή του Ναού και της πόλης των Ιεροσολύμων1132. Καταστροφή που δεν θα αργήσει να έλθει. Μετά την σταύρωση του Χριστού η Ιερουσαλήμ βρίσκεται σε συνεχή αναστάτωση, καθώς αντιμετωπίζει το ένα πρόβλημα μετά το άλλο. Η είσοδος των εικόνων του Καίσαρα στα Ιεροσόλυμα προκαλεί αναταραχές. Η στάση που προκαλείται απ’ το γεγονός της χρησιμοποίησης των χρημάτων του Ναού για την κατασκευή υδραγωγείου πνίγεται στο αίμα. Ξεσπούν η επανάσταση του Θευδά και άλλες εξεγέρσεις. Η στάση που εκδηλώνεται το Πάσχα κατά τη βασιλεία του Κλαυδίου Καίσαρος καταλήγει  σε  τραγωδία. Τουλάχιστον 30.000 Ιουδαίοι φονεύονται. Ακολουθούν άλλες θλίψεις. Οι φόνοι των Σικαρίων• η στάση του Αιγυπτίου ψευδοπροφήτη που συγκέντρωσε 30.000 οπαδούς, απ’ τους οποίους οι περισσότεροι φονεύτηκαν απ’ τους Ρωμαίους• και διάφορα άλλα δεινά1133.

Ωστόσο, τα χειρότερα έπονται.

Το 66 μ.Χ. οι Ιουδαίοι επαναστατούν. Ουράνια σημάδια δείχνουν την εγκατάλειψη του Ναού των Ιεροσολύμων απ’ την Θεία Χάρη. « Δαιμόνιον φάσμα » εμφανίζεται στο Ναό, άρματα και ένοπλες φάλαγγες φαίνονται γύρω απ’ τα σύννεφα να περικυκλώνουν την πόλη. Οι ιερείς ακούν θορύβους και φωνή να λέγει « μεταβαίνομεν ἐντεῦθεν »1134.

Την ώρα που οι Χριστιανοί εγκαταλείπουν την Ιερουσαλήμ, τρία περίπου εκατομμύρια Ιουδαίοι κλείνονται στην πόλη. Ο λιμός τους αποδεκατίζει. Μια γυναίκα φονεύει και εσθίει το βρέφος της για να επαληθευτεί ο λόγος του Κυρίου « Οὐαί ταῖς ἐν γαστρί ἐχούσαις καί ταῖς θηλαζοῦσαις ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις »1135.

Μετά από μια σειρά μαχών ο πόλεμος καταλήγει στην κατάληψη της πόλης στις 10 Αυγούστου του 70 μ.Χ.. Ο στρατηγός Τίτος, γιος του αυτοκράτορα Βεσπασιανού καταλαμβάνει την πόλη. Εξακόσιες χιλιάδες Ιουδαίοι φονεύονται. Ο ναός, παρά τις αντίθετες διαταγές του Τίτου, τελικά, καίγεται. Το μοναδικό τμήμα του Ναού που δεν καταστράφηκε ήταν ένα τμήμα απ’ το δυτικό τείχος του Ναού, το οποίο, σήμερα, αποτελεί για  τους  Ιουδαίους  ιερό  προσκύνημα.  Αυτό  το  τμήμα  του  Ναού  έμεινε  όρθιο  για να μαρτυρεί την δύναμη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του Βεσπασιανού που εκπόρθησε τέτοια δυνατά τείχη1136. Κάποια ερείπια του εσωτερικού ναού, μάλλον σώζονταν για μερικούς αιώνες ακόμη, όπως φαίνεται από κάποιους λόγους του Κυρίλλου Ιεροσολύμων στις κατηχήσεις του. Με τον καιρό και αυτά καταστράφηκαν.

Η καταστροφή του Ιουδαϊσμού θα ολοκληρωθεί μερικές δεκαετίες αργότερα. Το 132 μ.Χ. οι Ιουδαίοι επαναστατούν για άλλη μια φορά υπό την ηγεσία του Μπαρ Κοχμπά, που ισχυρίζεται πως είναι ο Μεσσίας. Ο Αυτοκράτορας Αδριανός στέλνει τον Σεβήρο, ο

οποίος πνίγει την επανάσταση στο αίμα, οργώνει στην  κυριολεξία  την  Ιερουσαλήμ και σπέρνει αλάτι, ώστε να μην φυτρώσει τίποτε ξανά σε αυτήν. Χτίζει καινούργια πόλη, την ονομάζει Aelia Capitolina και οικοδομεί ειδωλολατρικό ναό στο όρος Σιών. Η παρουσία Ιουδαίων στην περιοχή απαγορεύεται με διάταγμα1137.

Όλη αυτή η καταστροφή ερμηνεύτηκε απ’ τους Πατέρες ως τιμωρία για την σταύρωση του Σωτήρος. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος με τη ρητορική του δεινότητα επισημαίνει: « Ἡδέως ἄν οὖν ἐροίμην Ἰουδαίους, πόθεν οὕτω θεήλατος ὀργή καί ἦλθεν ἐπ᾿ αὐτούς, καί πασῶν ἔμπροσθεν γενομένων, οὐκ ἐν Ἰουδαία μόνον ἀλλά  πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης χαλεπωτέρα; Οὐκ  εὔδηλον, ὅτι διά τό τοῦ

σταυροῦ τόλμημα καί τήν ἀπόφασιν ταύτην; Ἅπαντες εἴποιεν ἄν, καί μετά πάντων καί πρό πάντων αὐτή ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια »1138.

Κατά τον ιερό Χρυσόστομο, αυτή η τελευταία « ερήμωση » του Ιουδαϊσμού, που ολοκληρώθηκε το 132 μ.Χ., σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες ερημώσεις που διήρκεσαν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, θα διαρκέσει μέχρι την εποχή της συντελείας. Και, πράγματι, μετά την καταστροφή του Ναού των Ιεροσολύμων απ’ τον Τίτο, οι Ιουδαίοι προσπάθησαν τρεις ακόμη φορές – « καθάπερ εν τοις ολυμπιακοίς  αγώσι », σχολιάζει με κάποια ειρωνία ο ιερός Χρυσόστομος – να αναστήσουν το ναό των Ιεροσολύμων. Και τις τρεις φορές απέτυχαν παταγωδώς, « ώστε αναμφισβήτητον είναι της

Εκκλησίας  τον  στέφανον ». Την τελευταία, μάλιστα, φορά, άρχισαν  να σκάβουν τα θεμέλια με την στήριξη του Ιουλιανού του Παραβάτου. Όμως, πυρ που βγήκε απ’ αυτά έκαψε πολλούς εργάτες με αποτέλεσμα οι εργασίες να εγκαταλειφθούν1139.

Από τότε οι Ιουδαίοι θα περιπλανώνται για 19 αιώνες ανέστιοι, χωρίς το Ναό και τις τελετές τους, χωρίς έστω καί έναν προφήτη. Θα αποτελούν, έτσι, την ζωντανή απόδειξη της αλήθειας των προφητειών του Χριστού1140. Συχνά, σε συζητήσεις Χριστιανών προς Ιουδαίους αναφέρεται αυτό το επιχείρημα1141. Αλλά και πολλοί Ιουδαίοι, μελετώντας την Ιστορία τους, συχνά, προβληματίζονταν απ’ την πορεία του λαού τους και αποδέχονταν τον Ιησού ως Μεσσία.

Το 543 ο Ιουστινιανός χτίζει Ναό αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου, πιθανόν στο τμήμα του Όρους, όπου ήταν τα Άγια των Αγίων, καθώς η Παναγία παρέμεινε εκεί μέχρι την ηλικία των 12 ετών. Το 638 μ.Χ. ο Χαλίφης Ομάρ-Εμπν-Ελ Χαττάμπ ( 581-644 ) καταλαμβάνει την Ιερουσαλήμ. Μετατρέπει το Ναό των Εισοδίων σε τέμενος – πρόκειται για το τέμενος Αλ Ακσά – και χτίζει στο κέντρο του Όρους του Ναού το γνωστό οικοδόμημα που πήρε το όνομά του, το τέμενος του Ομάρ, το στέμμα του βράχου ( Dome of the Rock ). Η περιοχή του Ναού γίνεται μουσουλμανικό προσκύνημα.

Μέχρι και σήμερα οι Ιουδαίοι θυμούνται την καταστροφή του Ναού την ημέρα της « Τίσα Μπαβ ». Η « Τίσα Μπαβ » είναι ημέρα νηστείας. Διάφορες παραδόσεις των Ιουδαίων, όπως το σπάσιμο ενός ποτηριού στο γάμο ή η συνήθεια να μένει ένα τμήμα του τοίχου απέναντι από την είσοδο του σπιτιού άβαφο δηλώνουν την θλίψη των Ιουδαίων για την μη ύπαρξη ναού. Η χαρά τους χωρίς αυτόν, δεν θα είναι ποτέ ολοκληρωμένη. Και προσεύχονται τρεις φορές την ημέρα με τα εξής λόγια: « Είθε με το θέλημά Σου, να χτιστεί γρήγορα ο Ναός στις ημέρες μας ».

δ) Η ανοικοδόμηση του ναού των Ιεροσολύμων στους έσχατους χρόνους

Όπως, ήδη, αναφέραμε, η ανοικοδόμηση του ναού του Σολομώντος θα γίνει κατά κακέκτυπη μίμηση της Ανάστασης του Χριστού. « Ἀνέστησεν ὁ σωτήρ καί ἀπέδειξε τήν ἁγίαν σάρκα αὐτοῦ ὡς ναόν, καί αὐτός – ὁ Ἀντίχριστος – ἀναστήσει τόν ἐν Ἱεροσολύμοις λίθινον ναόν1142, γράφει ο Ιππόλυτος.

Πράγματι, στην Αγία Γραφή αναφέρεται πως, όταν οι Ιουδαίοι ζητούσαν απ’ τον Χριστό « σημείο » που να αποδεικνύει πως αυτός είναι ο Χριστός, εκείνος απάντησε: « Λύσατε τόν ναόν τοῦτον καί ἐν τρισίν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν»1143. Αναφερόταν στο ναό του σώματός του, προφητεύοντας το μελλοντικό γεγονός της Ανάστασης. Αυτόν τον λόγο του Κυρίου, μάλιστα, επικαλέστηκαν οι Φαρισαίοι στο ψευτοσυνέδριο που τον καταδίκασε1144.

Οι Ιουδαίοι, όμως, προσκολημμένοι στην χονδροειδή υλιστική και εθνικιστική νοοτροπία τους επέμεναν να ζητούν απ’ τον Χριστό ένα « σημείο ». Ο Χριστός, τότε, τους είπε: « Γενεά πονηρά καί μοιχαλίς σημεῖον ἐπιζητεῖ, καί σημεῖον οὐ δοθήσεται αὐτῇ εἰ μή τό σημεῖον Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου. Ὥσπερ γάρ ἐγένετο Ἰωνᾶς ὁ προφήτης ἐν τῇ κοιλίᾳ τοῦ κήτους τρεῖς ἡμέρας καί τρεῖς νύκτας. Ἄνδρες Νινευίται ἀναστήσονται ἐν τῇ κρίσει μετά τῆς γενεᾶς ταύτης και κατακρινοῦσιν αὐτήν, ὅτι μετενόησαν εἰς τό κήρυγμα Ἰωνᾶ, καί ἰδοῦ πλεῖον Ἰωνᾶ ὧδε »1145.

Τελικά, ο Ιουδαϊκός λαός δεν πίστεψε στο « σημείον Ιωνά του προφήτου ». Έμεινε προσκολλημένος στην προσμονή ενός εγκόσμιου « σημείου » υλικής ποιότητας, ενός σημείου ανάλογου με την εθνικιστικών διαστάσεων και υλιστικής υφής μεσσιανική προσδοκία τους. Αυτό το « σημείον » εντυπωσιασμού που δεν προσέφερε στους Ιουδαίους ο Χριστός, θα το προσφέρει ο Αντίχριστος. Και αυτό δεν θα είναι άλλο παρά το σημείο της ανοικοδόμησης του ναού των Ιεροσολύμων. Ο σκοπός για τον οποίο ο Αντίχριστος θα προβεί στην ανοικοδόμηση του ναού του Σολομώντος θα είναι η εξαπάτηση των Ιουδαίων με την παροχή ενός επιπλέον στοιχείου που θα δείχνει πως αυτός είναι ο Μεσσίας και λυτρωτής τους1146. Ο Αντίχριστος θα υποσχεθεί στους Ιουδαίους ότι θα αποκαταστήσει  την χώρα τους και θα ανοικοδομήσει το ναό για να προσκυνηθεί απ’ αυτούς ως Θεός1147. Μάλιστα, θα επιδείξει ιδιαίτερη φροντίδα για την ανοικοδόμηση του ναού. Το οικοδόμημα του ναού θα είναι περίτεχνο, «περιούσιον»1148 και «περισπούδαστον»1149.

Ο χρόνος της ανοικοδόμησης θα πρέπει να προσδιοριστεί μάλλον στην πρώτη περίοδο της βασιλείας του Αντιχρίστου, όταν θα προσπαθεί να πάρει με το μέρος του τους Ιουδαίους. Ο Ιππόλυτος αναφέρει πως ο Αντίχριστος πρώτα θα συντρίψει τους τρεις βασιλείς και μετά θα χτίσει το ναό.

Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων μιλά για εκ βάθρων ανοικοδόμηση του ναού. Θεωρούσε, όμως, απαραίτητη προϋπόθεση της έλευσης του Αντιχρίστου την καταστροφή και των τελευταίων ερειπίων του εσωτερικού ναού που σώζονταν την εποχή του. Και  αυτό, διότι θα έπρεπε το δίχως άλλο, πριν απ’ την ανοικοδόμηση του ναού απ’ τον Αντίχριστο, να εκπληρωθεί η προφητεία του Κυρίου περί της ολοκληρωτικής καταστροφής του ναού, όπως την είχε διατυπώσει σε μια αποστροφή του λόγου του λίγο πριν το πάθος: « ἀμήν λέγω ὑμῖν, οὐ μή ἀφεθῇ ὧδε λίθος ἐπί λίθον, ὅς οὐ καταλυθήσεται »1150.

Ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων ανέμενε με απόλυτη πίστη την εκπλήρωση αυτής της προφητείας. Δεν γνωρίζει πώς ακριβώς θα συμβεί. Εκφράζει, όμως, κάποιες υποθέσεις. Τα ερείπια, είτε θα πέσουν από μόνα τους, προφανώς λόγω παλαιότητας, είτε θα γκρεμιστούν με ανθρώπινη εξωτερική παρέμβαση, προκειμένου να ανεγερθεί κάποιο άλλο οικοδόμημα στη θέση τους, είτε κάτι άλλο θα συμβεί, πάντως, ένα είναι σίγουρο• ότι θα εκπληρωθεί η απόφαση του Σωτήρος. Δεν θα μείνει λίθος επί λίθον. Εντύπωση προξενεί και η επισήμανση του Αγίου Κυρίλλου Ιεροσολύμων πως δεν θα καταστραφεί ολοκληρωτικά ο εξωτερικός περίβολος του ναού, αλλά ο εσωτερικός ναός, όπου φυλάγονταν τα Χερουβείμ1151. Σήμερα, πράγματι, δεν σώζεται τίποτε απ’ τον παλαιό εσωτερικό Ναό. Διατηρείται μόνο κάποιο τμήμα, το δυτικό συγκεκριμένα, του εξωτερικού περιβόλου του Ναού. Πρόκειται για το περίφημο « τείχος των δακρύων ».

Πάντως, θα πρέπει να επισημάνουμε πως, ενώ υπάρχει στέρεη βιβλική βάση για την ενθρόνιση του Αντιχρίστου στο ναό των Ιεροσολύμων, δεν υπάρχει ανάλογη βάση για την ανοικοδόμηση του ναού απ’ αυτόν. Υπάρχει, όμως, ισχυρή πατερική παράδοση.

Στην σύγχρονη βιβλιογραφία οι προσπάθειες για την ανοικοδόμηση του ναού των Ιεροσολύμων θεωρούνται ως σημείο των καιρών1152.

Σημειώσεις

1130.  Βλ. Δημητρίου Καϊμάκη, Ο Ναός του Σολομώντος, Ιστορία-Θεολογία, Εκδόσεις SIMBO, Θεσσαλονίκη 1995, σελ. 37-8.

1131. Σχετικά με το Ναό του Σολομώντος την εποχή του Χριστού βλ. Rops Daniel, Η καθημερινή ζωή στην Παλαιστίνη στους χρόνους του Ιησού, Εκδόσεις Παπαδήμα, Σειρά: Λαοί και πολιτισμοί, Μετάφραση Έλλης Αγγέλου, 3η Έκδοση,

Αθήνα, 2005, σελ. 428-437. Σχετικά με τις μεσσιανικές προσδοκίες των Ιουδαίων της εποχής του Χριστού βλ. σελ. 494-498.

1132. Μθ. 24,1-2, « καί προσῆλθον οἱ μαθηταί αὐτοῦ ἐπιδεῖξαι αὐτῷ τάς οἰκοδομάς τοῦ ἱεροῦ. Ὁ δέ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς. Οὐ βλέπετε ταῦτα πάντα; ἀμήν λέγω ὑμῖν, οὐ μή ἀφεθῇ ὧδε λίθος ἐπί λίθον, ὅς οὐ καταλυθήσεται », Μρ. 13, 1-2 και Λκ. 21,5-6. Βλέπε και Μθ. 23,37-8, « Ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι ἥξει ταῦτα πάντα ἐπί τήν γενεάν ταύτην. Ἱερουσαλήμ Ἱερουσαλήμ, ἡ ἀποκτένουσα τούς προφήτας καί λιθοβολοῦσα τούς ἀπεσταλμένους προς αὐτή! Ποσάκις ἠθέλησα ἐπισυναγαγεῖν τά τέκνα σου ὅν τρόπον ἐπισυνάγει ὄρνις τά νοσσία ἑαυτῆς ὑπό τάς πτέρυγας, καί οὐχ ἠθελήσατε. Ἰδού ἀφίεται ὑμῖν ὁ οἶκος ὑμῶν ἔρημος. Λέγω γάρ ὑμῖν οὐ μή με ἴδητε ἀπ’ ἄρτι ἔως ἄν εἴπητε, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου » και Λκ. 13,34-35 και 19,41-44, « Καί ὡς ἤγγισεν ἰδών τήν πόλιν ἔκλαυσεν ἐπ’ αυτῇ λέγων ὁτι εἰ ἔγνως και σύ, καί γε ἐν τῇ ἡμέρᾳ σου ταύτῃ τά προς εἰρήνην σου· νῦν δέ ἐκρύβη ἀπό ὀφθαλμῶν σου. ὅτι ἥξουσιν ἡμέραι ἐπί σε καί παρεμβαλοῦσιν οἱ ἐχθροί σου χάρακά σοι καί περικυκλώσουσί σε καί συνέξουσί σε πάντοθεν, καί ἐδαφιοῦσί σε καί τα τέκνα σου ἐν σοί, καί οὐκ ἀφήσουσιν ἐν σοί λίθον ἐπί λίθῳ ἐν σοι, ἀνθ’ ὧν οὐκ ἔγνως τόν καιρόν τῆς ἐπισκοπῆς σου », Λκ. 23,27- 31, « Ἠκολούθει δέ αὐτῷ πολύ πλῆθος τοῦ λαοῦ καί γιναικῶν αἵ ἐκόπτοντο καί ἐθρήνουν αὐτόν. Στραφείς δέ προς αὐτάς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν. Θυγατέρες Ἰερουσαλήμ, μή κλαίετε ἐπ’ ἐμέ. Πλήν ἐφ’ ἑαυτάς κλαίετε καί ἐπί τά τέκνα ὑμῶν, ὅτι ἰδού ἔρχονται ἡμέραι ἐν αἷς ἐροῦσιν. Μακάριαι αἱ στεῖραι καί αἱ κοιλίαι αἵ οὐκ ἐγέννησαν καί μαστοί οἵ οὐκ ἔθρεψαν. Τότε ἄρξονται λέγειν τοῖς ὄρεσιν. Πέσετε ἐφ’ ἡμᾶς, καί τοῖς βουνοῖς· καλύψατε ἡμᾶς. ὅτι εἰ ἐν τῷ ὑγρῷ ξύλῳ ταῦτα ποιοῦσιν, ἐν τῷ ξηρῷ τί γένηται;

». Βλ. και Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ΄, Δ΄, ΣΤ΄, P.G. 20, 221-240 και Ε.Π.Ε. 1, σελ. 269 κ.εξ..

1133. Βλ. Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, Β΄, ΣΤ΄-Ι΄. ΙΘ΄-ΚΑ΄. ΚΣΤ΄, Γ΄, Ε΄-Η΄ και Δ΄, ΣΤ΄, P.G. 20, 149-161. 189-193. 209-212. 221-240. Βλ. και Αυγουστίνου, Η πολιτεία του Θεού, σελ. 345 κ.εξ..

1134. Βλ. Ιωσήπου, Ιστορία Ιουδαϊκού πολέμου προς Ρωμαίους, Βιβλίο ΣΤ΄, V, 3-4, Σειρά Έλληνες 440, Εκδόσεις

Κάκτος, Αθήνα 1993, σελ. 88-94, και Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ΄, Η΄, P.G. 20, 236-240 και Ε.Π.Ε. 1, σελ. 274-279.

1135. Βλ. Ιωσήπου, ο.π., Βιβλίο ΣΤ΄, ΙΙΙ, 3-5, σελ. 63-69, Ευσεβίου Καισαρείας, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ΄, Ζ΄, P.G.  20, 233-236, Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Εις το κατά Ματθαίον, P.G. 123, 412. Στην ευρύτερη χριστιανική

γραμματεία βλ. Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., ΙΗ΄, σελ. 282, « Ἐπί μέν οὖν τῆς καταστροφῆς τοῦ ναοῦ τοῦ ἐν Ἰεροσολούμοις ὅσα τῶν προειρημένων τοῖς Ἀποστόλοις ὑπό τοῦ Κυρίου τοῖς Χριστοκτόνοις ἐπεσχεδιάσθη, ἱκανῶς ὁ φυλέτης τούτων Ἰώσηπος φιλαληθέστατος ὤν παραστῆσαι καί μέχρι λεπτοτάτων τῆς προρρήσεως προκεχωρηκυίας τῆς ἐκβάσεως, ὡς ἀπό τῆς τεκνοφαγίας τῆς μητρός τοῦ ἑαυτῆς ἐκγόνου ἐστι μαθεῖν. Ὅπερ ὁ Χριστός διά τοῦ "οὐαί ταῖς θηλαζοῦσαις ἐν ἐκείναις ταῖς ἡμέραις" προεδήλωσεν ».

1136. Βλ. Ιωσήπου, o.π., Βιβλίον Ζ΄, 1, σελ. 128. Βλέπε και Midrash Rabba, Lamentations 1,31. Βλ. και Gunneweg H. J.

Antonius, H ιστορία του Ισραήλ έως την εξέγερση του Βαρ-Κοχβά, Μετάφραση Ιωάννη Μούρτζιου, Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 387-396.

1137. Βλ. και Gunneweg H. J. Antonius, H ιστορία του Ισραήλ έως την εξέγερση του Βαρ-Κοχβά, Μετάφραση Ιωάννη Μούρτζιου, Εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 397-99.

1138. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εις τό κατά Ματθαίον, Ομιλία ΟΣΤ, Α΄, P.G. 58, 695. Βλ. και Αρέθα, Ε.Α., ΙΘ΄, σελ. 284, « Πᾶντα γάρ αὐτούς κατέλαβε τά κακά. Πόλεων πυρπολήσεις, γῆς δηώσεις ἐπί φυτῶν ὀλέθρω καί ἐκτομῇ. Ἅπαντα εἴσπραξις ἦν τῆς κατά τοῦ Σωτῆρος θρασύτητος » καί σελ. 283, « Ἐντεῦθεν λοιπόν τά περιστάντα σαφῶς Ἰουδαίοις ἐν τῷ προς Ῥωμαίους πολέμω, ἀντάμειψις ὄντα τῶν τοῦ Κυρίου παθημάτων δείκνυται τῷ εὐαγγελιστῇ ». Και ο Ωριγένης αναφερόμενος στην ερήμωση του Ιουδαϊσμού ερωτά: « Ποῦ γάρ προφῆται ἔτι παρ’ αὐτοῖς; Ποῦ σημεία ἔτι παρ’ αὐτοῖς; Ποῦ ἐπιφάνεια Θεοῦ; Ποῦ ἡ λατρεία, ὁ ναός, αἱ θυσίαι; Ἐξεβλήθησαν ἀπό τοῦ τόπου ἑαυτῶν ». Βλ. Ωριγένους, Εις τον Ιερεμίαν, Ομιλία Δ΄, B.Ε.Π.Ε.Σ. 11, σελ. 28.

1139. Βλ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Κατά Ιουδαίων, Λόγος Ε΄, I-ΙΑ΄, P.G. 48, 899-900. Τις απόψεις του Ιερού Χρυσόστομου επαναλαμβάνει μετά από αιώνες ο Blaize Pascal. Βλέπε Pascal Blaise, « Στοχασμοί », Προλεγόμενα-Μετάφραση-Σχόλια-Υποσημειώσεις Νίκου Α. Ματσούκα, εκδόσεις Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1999, Φιλοσοφική και Θεολογική Βιβλιοθήκη αρ. Δ, Στοχασμός 693, σελ. 485, « Με το Ναβουχοδονόσορα υπήρχε εξορία, αλλά υπήρχε και ελπίδα, προφητεία για αποκατάσταση. Αλλά η δεύτερη καταστροφή είναι δίχως υπόσχεση αποκατάστασης, δίχως προφήτες, δίχως βασιλιάδες, δίχως παρηγοριά, δίχως ελπίδα γιατί το σκήπτρο αφαιρέθηκε για πάντα », Σχόλιο 618, σελ. 407, « Κατά τη διάρκεια 1600 χρόνων υπήρξαν άνθρωποι που πίστεψαν σε προφήτες, οι οποίοι προφήτεψαν το χρόνο και τον τρόπο. Ότι μετά ( τη Σταύρωση ) επί 400 χρόνια διασκορπίστηκαν παντού γιατί ο Ιησούς Χριστός ήλθε με τον τρόπο και στον χρόνο σύμφωνα με όσα είχαν προαναγγελθεί. Ότι από τότε οι Εβραίοι είναι διασκορπισμένοι παντού εξ αιτίας της κατάρας, και μολαταύτα υφίστανται πάντοτε… Είναι πράγμα καταπληκτικό και άξιο ιδιαίτερης προσοχής, να βλέπει κανείς τον Ιουδαϊκό λαό έπειτα από τόσα χρόνια να υφίσταται και να είναι πάντοτε άθλιος. Επειδή είναι αναγκαίο για ν’ αποδεικνύει τον Ιησού Χριστό, γι’ αυτό υπάρχει για να τον αποδεικνύει. Και είναι άθλιοι γιατί τον σταύρωσαν. Και μολονότι είναι αντίθετα πράγματα να είναι άθλιος και να υπάρχει, εντούτοις υφίσταται παρ’ όλη την αθλιότητά του », Στοχασμός 641, σελ. 486, « Είναι ολοφάνερο πως είναι ένας λαός καμωμένος επίτηδες για να χρησιμεύσει ως μάρτυρας του Μεσσία. ( Ησ. 43,9 44,8 ). Κρατάει τα βιβλία, και τα αγαπάει, και δεν τα εννοεί καθόλου. Και τούτο έχει προφητευθεί: Ότι ο Θεός τους έχει εμπιστευθεί τις βουλές του, αλλά σ’ αυτούς είναι σαν ένα σφραγισμένο βιβλίο ». Περισσότερα βλέπε και σελ. 543-556, στοχασμοί 713-21. Πολλοί Ιουδαίοι οδηγήθηκαν στην αλήθεια του Χριστιανισμού εξ αιτίας αυτής της δυστυχούς πορείας του Ισραήλ στην Ιστορία. Βλέπε π.χ. Νικολάου Αμβράζη, « Ο Ραββίνος Ισαάκ Μ. », εκδόσεις Β. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 31-33, « Το αίμα Αυτού εφ’ ημάς και επί τα τέκνα ημών… Και, ιδού, διατί βασανιζόμεθα! Οίμοι! Το αίμα εκείνο καταδιώκει ημάς επί τόσους αιώνες ». Για την αποτυχία της προσπάθειας των Ιουδαίων για επανοικοδόμηση του ναού βλ. και Βασιλοπούλου Χρ., Οι κατηχήσεις του Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση, Β΄ Έκδοση, Εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 66-67, και Βασιλοπούλου Χαραλάμπους, Ο Αντίχριστος, Εκδόσεις Ορθόδοξος Τύπος, 9η έκδοση, Αθήνα α.χ., σελ 160-161.

1140. Βλ. Γρηγορίου Νύσσης, Λόγος κατηχητικός ο μέγας, Ε.Π.Ε. 1, 2, σελ. 458-60 « Μέχρι μέν γάρ τῆς τοῦ Χριστοῦ θεοφανείας λαμπρά παρ᾿ αὐτοῖς ἦν τά ἐν Ἰεροσολύμοις βασίλεια, ὁ διώνυμος ἐκεῖνος ναός, αἰ νενομισμέναι δι᾿ ἔτους θυσίαι, πάντα … ἀκώλυτα ἦν. Ἐπεί δέ εἶδον τόν προσδοκώμενον… οὔτε τήν ἐπιφανεῖσαν ἐδέξαντο χάριν, καί τά σεμνά τῆς παρ᾿ αὐτοῖς θρησκείας ἐν διηγήμασι ψιλοῖς ὑπολέλειπται, τοῦ ναοῦ μέν οὐδέ ἐξ ἰχνῶν ἐπιγινωσκομένου, τῆς δέ λαμπρᾶς ἐκείνης πόλεως ἐν ἐρειπίοις ὑπολειφθείσης, μεῖναί τε τοῖς Ἰουδαίοις τῶν κατά τό ἀρχαῖον νενομισμένων μηδέν, ἀλλά καί αὐτόν τόν σεβάσμιον αὐτοῖς ἐν Ἰεροσολύμοις τόπον ἄβατον προστάγματι τῶν δυναστευόντων γενέσθαι ».

1141. Πρέπει να επισημάνουμε πως όλη αυτή η επιχειρηματολογία των Πατέρων της Εκκλησίας, που υιοθετήθηκε στη συνέχεια και από τους Χριστιανούς όλων, γενικά, των δογμάτων σε καμία περίπτωση δεν συνιστά ή έστω δεν συνοδεύεται από κανενός είδους αντιεβραϊσμό. Πρέπει, επιτέλους, να γίνει κατανοητό πως άλλο πράγμα είναι η κρίση πάνω στην ιστορική στάση εκάστου έθνους απέναντι στο μυστήριο και την Ιστορία της Θείας Οικονομίας καί άλλο η προκατειλημμένη με μίσος καταδίκη του « άλλου ». Άλλωστε, αυτές οι παρατηρήσεις, και η προσπάθεια ερμηνείας της Ιουδαϊκής κακοτυχίας και κακοδαιμονίας γίνονταν και γίνονται και από Ιουδαίους. Βέβαια, είναι αλήθεια πως όταν η ιστορική κρίση δεν είναι ευνοϊκή απέναντι σε κάποιον, αυτός ο κάποιος μπορεί, πράγματι, να πικραθεί. Σ’ αυτήν την περίπτωση αρμόζει το αρχαίο ρητό « Φίλος ο Πλάτων, φιλτάτη δε η αλήθεια ». Ή το παράδειγμα του ιατρού που καυτηριάζει ένα τραύμα για να το θεραπεύσει. Άλλωστε, η επισήμανση των σφαλμάτων του παρελθόντος μπορεί να οδηγήσει στην διόρθωση αυτών των σφαλμάτων και σε μια καλύτερη πορεία στο μέλλον. Ο σοφός Σολομών υπαγορεύει : « Μή έλεγχε κακούς ίνα μή μισήσωσί σε. Έλεγχε σοφόν και αγαπήσει σε » ( Παροιμίες 9,8 ). Άλλωστε οι Χριστιανοί λατρεύουμε τον Χριστό που ως άνθρωπος ήταν Εβραίος, τιμούμε ιδιαίτερα την Παναγία και τους Αποστόλους, που, επίσης, ήταν Εβραίοι και αναμένουμε τον Προφήτη Ηλία, που και αυτός είναι Εβραίος.

1142. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, VI, σελ. 200. Βλέπε και Περί Συντελείας, ΧΧ, σελ. 283.

1143. Ιω. 2,18 -22, « Ἀπεκρίθησαν οὖν οἱ Ἰουδαίοι καί εἶπαν αὐτῷ. Τί σημεῖον δεικνύεις ἡμῖν ὁτι ταῦτα ποιεῖς; Ἀπεκρίθη Ἰησοῦς καί εἶπεν αὐτοῖς. λύσατε τόν ναόν τοῦτον καί ἐν τρισίν ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν. εἶπαν οὖν οἱ Ἰουδαῖοι. Τεσσαράκοντα καί ἕξ ἔτεσιν οἰκοδομήθη ὁ ναός οὗτος, καί σύ ἐν τρισίν ἡμέραις ἐγερεῖς αὐτόν; Ἐκεῖνος δέ ἔλεγεν περί τοῦ ναοῦ τοῦ σώματος αὐτοῦ. Ὅτε οὖν ἠγέρθη ἐκ νεκρῶν, ἐμνήσθησαν οἱ μαθηταί αὐτοῦ ὅτι τοῦτο ἔλεγεν, καί ἐπίστευσαν τῇ γραφῇ καί τῷ λόγῳ ὅν εἶπεν ὁ Ἰησοῦς ».

1144. Βλ. Μθ 26,60-61, « ὑστερον δέ προσελθόντες δύο ψευδομάρτυρες εἶπον: Οὗτος ἔφη, δύναμαι καταλῦσαι τόν ναόν τοῦ Θεοῦ και διά τριῶν ἡμερῶν οἰκοδομῆσαι αὐτόν ». Βλέπε και Μρ.14,58.

1145. Μθ. 12,38-40. Βλ. και Μθ. 16,4, Λκ 11,29-30 και 16,29-32. Πρβλ. Μρ. 8,11, Ιω. 6,26.30 και Α Κορ. 1,22, « καί Ἰουδαίοι σημεῖα αἰτοῦσι ».

1146. Βλ. Κυρίλλου, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΕ΄, 889 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 140.

1147. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, LIV, σελ. 216, « ἐπαγγελόμενος αὐτοίς ἀποκαταστήσειν τήν χώραν καί ἀναστήσειν αὐτοῖς τήν βασιλείαν καί τόν ναόν, ἵνα ὑπ’ αὐτών ὡς Θεός προσκυνηθῇ ». Βλ. και Συναξάριον Κυριακής της Απόκρεω, « καί ἀγαπήσει πλεῖστα τό τῶν Ἑβραίων γένος καί εἰς Ἱερουσαλήμ ἀποκαταστήσει, καί τόν ναόν αὐτῶν ἐγερεῖ ».

1148. Ρωμανού, Εις τήν Β΄ Παρουσίαν, Θ΄, σελ. 269, « Ναόν δέ τότε ποιήσεται περιούσιον τῶν Ἑβραίων τό σύστημα πλανῶν καί ἄλλους ὁ ῎ανομος ».

1149. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΕ΄, P.G. 33, 889 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 140.

1150. Μθ. 24,1-2. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΕ΄, P.G. 33, 889-892 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 140, « Ἔρχεται δε ὁ Ἀντίχριστος τότε, ὅταν ἐν τῷ ναῶ τῶν Ἰουδαίων λίθος ἐπί λίθου μή μείνη, κατά τήν τοῦ Σωτήρος ἀπόφασιν. Ὅταν γάρ ἤ διά παλαιότητα πτῶσις ἤ προφάσει οἰκοδομῆς κατάλυσις ἠ ἔκ τινων ἑτέρων παρακολουθήσασα καθέλη πάντας τους λίθους, οὐ λέγω τοῦ περιβόλου τοῦ ἔξωθεν, ἀλλά τοῦ ναοῦ τοῦ ἔνδοθεν, ἔνθα τά Χερουβείμ ἦν, τότε ἔρχεται ἐκείνος ἐν πᾶσι σημείοις και τέρασι ψεύδους, κατεπαιρόμενος εἰδώλων ἁπάντων ».

1151. Βλ. Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΕ΄, P.G. 33, 889-892 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 140.

1152. Σήμερα, το όρος του ναού, συνολικής έκτασης 35 στρεμμάτων είναι, αναμφισβήτητα, το πιο εκρηκτικό τμήμα γης σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οποιαδήποτε αλλαγή του status quo της περιοχής θα μπορούσε να προκαλέσει πολεμική σύρραξη στη Μέση Ανατολή με απρόβλεπτες συνέπειες. Αυτή τη στιγμή, όπως ήδη αναφέραμε, στο όρος του Ναού υπάρχουν δύο μουσουλμανικά τεμένη, το τέμενος Al-Aqsa ( παλαιός Χριστιανικός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου ) και το τέμενος του Ομάρ ή Dome of the Rock ( στέμμα του Βράχου ) [ Σχετικά με τη θρησκευτική σημασία του στέμματος του βράχου βλ. Said Nuseibeh, Oleg Grabar, The Dome of the Rock, Rizzoli, New York, 1996, σελ. 43-54 ]. Οι Μουσουλμάνοι ονομάζουν την περιοχή « Haram al-Sharif » δηλαδή « το ευγενικό ιερό » και θεωρούν πως είναι η τρίτη ιερότερη τοποθεσία στο Ισλάμ, ο τόπος από όπου ο Προφήτης Μωάμεθ ανέβηκε στον Ουρανό ( Σχέδιο της τοποθεσίας βλ. στο Said Nuseibeh, Oleg Grabar, The Dome of the Rock, ο.π., σελ. 31 ).

Ωστόσο, αν για τους Μουσουλμάνους είναι το τρίτο ιερότερο προσκύνημα, για τους Ιουδαίους είναι ο πρώτος ιερότερος τόπος και το λίκνο της θρησκείας τους. Το αποκαλούν « όρος του Ναού » ή όρος Μορήα και το θεωρούν ιερό, καθώς υπάρχει η παράδοση πως αυτός είναι ο τόπος, όπου ο Θεός μάζεψε χώμα για να δημιουργήσει τον Αδάμ, και, βέβαια, διότι είναι ο τόπος στον οποίο άλλοτε ορθωνόταν ο Ναός τους ( Περισσότερα σχετικά με την τοποθεσία και την ιστορία του όρους του ναού βλ. Βενιαμίν Ιωαννίδου, Αρχιμανδρίτου του πατριαρχικού θρόνου των Ιεροσολύμων, Προσκυνητάριον της Αγίας Γης, Η Αγία Πόλις Ιερουσαλήμ και τα περίχωρα αυτής, Εν Ιεροσολύμοις  εκ του τυπογραφείου του πανΑγίου τάφου, 1877, Β΄ Φωτοαναστατική ανατύπωσις, Εν θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Μυγδονία, 2004, σελ. 236-273, και Βέλλα Μ. Βασιλείου, Εβραϊκή αρχαιολογία, Εκδόσεις Αποστολικής Διακονίας, Έκδοσις Γ΄, Αθήνα, 1996, σελ. 118-153 ). Βέβαια, στους Εβραίους απαγορεύεται η είσοδος στην περιοχή του όρους του Ναού. Όχι από τους Μουσουλμάνους, που διατηρούν την διοίκηση της περιοχής, αλλά απ’ τον Ιουδαϊκό Νόμο.

Στον χώρο αυτό υψωνόταν ο Ναός του Σολομώντα, στο ιερότερο σημείο του οποίου, δηλαδή τα Άγια των Αγίων, επιτρεπόταν  η  πρόσβαση  μόνο  στον  Αρχιερέα  του  Ναού  μια  φορά  τον  χρόνο.  Η  πρόσβαση  στο  χώρο  αυτό οποιουδήποτε άλλου συνιστά βλασφημία. Λόγω του ότι δεν γνωρίζουν ακριβώς τον χώρο, όπου ήταν τα Άγια των Αγίων, και από φόβο μην πατήσουν στον ιερό τόπο και διαπράξουν αμαρτία, οι Ιουδαίοι αποφεύγουν να εισέλθουν στον χώρο του Ναού. Μέχρι και σήμερα υπάρχει πινακίδα στην είσοδο του « όρους του Ναού » που προειδοποιεί σχετικά τους Ιουδαίους ( Bλ. Victor Malka, « ΙΣΡΑΗΛ », guides, εκδόσεις Γιαλλελής, Αθήνα 1990, σελ.117 ).

Σχετικά με την ακριβή τοποθεσία του Ναού πάνω στο Όρος υπάρχουν διάφορες απόψεις. Ενδιαφέρουσα βρήκαμε την θέση που διατυπώνει ο π. Νεκτάριος Ζιόμπολας ότι ο Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, λογικά, θα πρέπει να χτίστηκε πάνω στην τοποθεσία, όπου ήταν τα Άγια των Αγίων, και όπου παρέμεινε η Θεοτόκος περίπου 12 χρόνια. Επομένως, σύμφωνα με αυτή τη θέση ο Ναός ορθωνόταν στη θέση, όπου σήμερα βρίσκεται το τέμενος  του Αλ Ακσά. ( Βλ. σχετικά Ζιόμπολα Νεκταρίου, Αρχιμανδρίτου, Ο Ηλίας έρχεται και ο “ Μεσσίας ” έρχεται, Αθήνα, 2002, σελ. 213-4 ). Πάντως, σήμερα, το κύριο προσκύνημα των Ιουδαίων είναι το τείχος των δακρύων. Χιλιάδες Εβραίοι καταφτάνουν απ’ όλο τον κόσμο για να προσευχηθούν σ’ αυτό.

Η ανοικοδόμηση του Ναού του Σολομώντα είναι ένα όνειρο για όλους τους πιστούς Ιουδαίους. Το ζήτημα του Ναού είναι σημαντικότατο για την Ιουδαϊκή Θρησκεία. Πολλές από τις 618 εντολές του Ιουδαϊκού Νόμου προϋποθέτουν την ύπαρξη του ναού. Ωστόσο, για ένα περίεργο λόγο το κράτος του Ισραήλ ενώ απέκτησε τον έλεγχο του Όρους του Ναού το 1967, δεν τον κράτησε αλλά τον παρέδωσε στους Άραβες. Αλλά και το συμβούλιο των Ορθόδοξων Ραβίνων του Ισραήλ, αρχικά, αντιτάχθηκε στις προσπάθειες για ανοικοδόμηση του Ναού. Πάντως, τον τελευταίο καιρό το κλίμα έχει αρχίσει να αλλάζει. Οι Εβραίοι φαίνονται θετικοί απέναντι σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Και το Σανχεντρίν, που αναγεννήθηκε το 2004 ( To ανώτατο συνέδριο των Ιουδαίων, sanhedrin, καταργήθηκε απ’ τον Μέγα Θεοδόσιο το 358. Διάφορες προσπάθειες αναγέννησής του στην ιστορία απέτυχαν. Για το πιο πρόσφατο εγχείρημα αναβίωσής του βλ. www.thesanhedrin.org ) φαίνεται να αποδέχεται μια τέτοια προοπτική. Γενικά, η στάση των Ορθοδόξων Ιουδαίων στο ζήτημα της ανοικοδόμησης του Ναού υπήρξε ανάλογη με την στάση τους στο ζήτημα της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ. Αρχικά, θεωρήθηκε ύβρις και βλασφημία διότι παραθεωρούνταν ο ρόλος του Μεσσία ( Βλ. σχετικά και Χιλλελ Μαρκ, Ο οίκος του Εβραίου, Η καταπληκτική ιστορία του Τελ Αβιβ, Ελληνικά Γράμματα, 1997, σελ. 123-5 ). Με την πάροδο του χρόνου ήρθε η προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα. Τελικά, ο Μεσσίας, ίσως, να χρειάζεται λίγη βοήθεια. Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και η ενδεχόμενη ανοικοδόμηση του ναού άρχισαν να προβάλλονται και να κατανοούνται σαν προετοιμασία για την έλευσή του, σαν μέρος της πρόνοιας του Γιαχβέ. Σήμερα, υπάρχουν διάφορες ομάδες που δραστηριοποιούνται για το χτίσιμο του τρίτου ναού των Ιεροσολύμων. Η ομάδα « Temple institute », είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που ιδρύθηκε το 1985 και έχει ως σκοπό την ανακατασκευή του ναού. Το μουσείο του Ινστιτούτου του Ναού δέχεται κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες και συγκεντρώνει δωρεές εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Διευθυντής του Chaim Richman έχει δηλώσει πως είναι ήδη έτοιμα τα σχέδια για την οικοδόμηση του ναού, σύμφωνα με τα σύγχρονα αρχιτεκτονικά πρότυπα. Και στο μουσείο επιδεικνύεται ένα μοντέλο του τρίτου Ναού με το κεντρικό του κτίριο να προβλέπεται να φτάσει σε ύψος τα εξήντα μέτρα. Το ίδρυμα έχει ετοιμάσει και τα σκεύη του ναού ( Σχετικά με τα σκεύη του Ναού βλέπε Καϊμάκη Δημητρίου, « Ο Ναός του Σολομώντα, Ιστορία-Θεολογία, Εκδόσεις SIMBO, Θεσσαλονίκη 1985, σελ. 51-64 ), τα μουσικά όργανα, τα ενδύματα των Ιερέων και την στολή του Αρχιερέα. Επίσης, εκπαιδεύει μια νέα γενιά λεβιτών ιερέων για την τέλεση της λατρείας στο ναό που θα χτιστεί. Ο Διευθυντής του δηλώνει πως σύμφωνα με τις προφητείες η τρίτη περίοδος θα είναι η πιο ένδοξη περίοδος στην ιστορία του Ναού. Σ’ αυτήν όλα τα έθνη θα λατρεύσουν μαζί τον Θεό σ’ αυτόν τον ναό. Η ομάδα « Temple Mount Faithful » ( The temple mount and land of Israel faithful Movement ) έχει και αυτή στην κατοχή της αρχιτεκτονικά σχέδια για την ανοικοδόμηση του ναού ενώ έχει ετοιμάσει και τους ακρογωνιαίους λίθους οι οποίοι έχουν κοπεί με διαμάντι, έχουν καθαγιαστεί με νερό από την πηγή του Σιλωάμ και ζυγίζουν έξι τόνους. Κάθε χρόνο ο ιδρυτής και πρόεδρος της ομάδας Gershon Salomon μαζί με τους οπαδούς του επιχειρούν να εισέλθουν στο χώρο του όρους του Ναού για να τους τοποθετήσουν και κάθε χρόνο εμποδίζονται από την Ισραηλινή αστυνομία [ Πληροφορίες από ρεπορτάζ του CBN ( Christian Broadcasting Network ) ].

Ένα άλλο ζήτημα είναι η αναζήτηση της Κιβωτού της Διαθήκης. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το πού βρίσκεται. Σύμφωνα με μια άποψη βρίσκεται στο όρος Νεβώ, όπου το έκρυψε ο προφήτης Ιερεμίας πριν την καταστροφή του Ναού απ’ τους Βαβυλώνιους ( Βλ. Β΄ Μακκαβαίων, 2,4-8). Πάντως, η Κιβωτός της Διαθήκης δεν αναφέρεται στην καταγραφή των Βαβυλωνίων με τα αντικείμενα που πήραν απ’ τα Ιεροσόλυμα. Κατά πάσα πιθανότητα η Κιβωτός επέστρεψε στο Ναό, μετά την επιστροφή των Ισραηλιτών απ’ την εξορία αν και δεν αναφέρεται κάτι σχετικό. Στο Β΄ Έσδρα 1,7 αναφέρεται πως, όταν ο Έσδρας επέστρεψε για να ανοικοδομήσει το Ναό, έφερε και όλα τα σκεύη που είχαν κλαπεί. Η Κιβωτός δεν αναφέρεται στο σχετικό κατάλογο. Πάντως, στο 9ο κεφάλαιο της προς Εβραίους γίνεται αναφορά στην Κιβωτό της Διαθήκης, ως κειμήλιο που φυλασσόταν στο Ναό. Ένα άλλο θέμα είναι, αν διασώθηκε η κιβωτός απ’ την καταστροφή του 70 μ.Χ.. Σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η Κιβωτός της Διαθήκης κρύφτηκε απ’ τους Ιερείς κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Ιεροσολύμων το 70 μ.Χ. σε κάποια υπόγεια στοά κάτω απ’ το Όρος του Ναού. Κάτω απ’ την επιφάνεια του όρους του Ναού υπάρχουν πολλές στοές ή μάλλον μεγάλες θολωτές αίθουσες. Οι περισσότερες δεν έχουν ανασκαφεί. Έχουν, όμως, εντοπιστεί με ραδιοκύματα. Πάντως, είναι σχεδόν βέβαιο ότι η Κιβωτός δεν πήγε στη Ρώμη, γιατί στην αψίδα της νίκης του Τίτου που βρίσκεται στην αιώνια πόλη περιλαμβάνεται και ένα ανάγλυφο με τους θησαυρούς που πάρθηκαν απ’ το Ναό. Η Κιβωτός δεν συμπεριλαμβάνεται στα αντικείμενα που απεικονίζονται. Άλλες θεωρίες είναι πως η Κιβωτός βρίσκεται στο Ναό της Αγίας Μαρίας της Σιών στο Άξουμ της Αιθιοπίας ή σε σπηλιές της περιοχής, όπου βρέθηκαν τα χειρόγραφα του Κουμράν ή σε κάποιο άλλο βουνό. Πολλές αρχαιολογικές αποστολές ασχολήθηκαν με την αναζήτηση της Κιβωτού της Διαθήκης. Υπάρχουν, τέλος, και κείμενα που αναφέρουν πως οι πλάκες με τις 10 εντολές ( που φυλάσσονταν στην Κιβωτό ) βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη ( Σιμοπούλου Δ., Μαρτυρίες περιηγητών, τ. 1, Αθήνα 1974, σελ. 234 ). Σύμφωνα με τους ορθόδοξους Εβραίους, η εύρεση της Κιβωτού της Διαθήκης θα προαναγγείλει την έλευση του Μεσσία.

Το πρόβλημα για τους Εβραίους που επιθυμούν την ανοικοδόμηση του ναού είναι τα δύο μουσουλμανικά τεμένη και ο έλεγχος της περιοχής του Όρους από την Παλαιστινιακή αρχή. Από εκεί και πέρα διατυπώνονται διάφορες εικασίες. Το 1980 οι Μυστικές Υπηρεσίες του Ισραήλ απέτρεψαν απόπειρα ανατίναξης του τεμένους από φανατικούς Ιουδαίους. Και αυτή η απόπειρα δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία. Οι πιστοί Ορθόδοξοι Ιουδαίοι αναμένουν με αγωνία να συμβεί κάτι που θα τους επιτρέψει να ξαναχτίσουν το Ναό. Μία ρωγμή στο τείχος του Ναού θεωρήθηκε σημάδι. Το ίδιο και κάποιες ζημιές στον τρούλο του τεμένους του Ομάρ από κάποιο σεισμό.

Για τους Ορθόδοξους Εβραίους έχει έλθει το πλήρωμα του χρόνου. Το μόνο που απομένει είναι να συμβεί κάτι και να γκρεμιστούν τα δύο τεμένη. Ένας μεγάλος σεισμός θα έλυνε το πρόβλημα, και πολλοί πιστοί Ιουδαίοι ευελπιστούν πως θα έχει επίκεντρο το Όρος του Ναού. Τα τεμένη θα πέσουν. Ο δρόμος θα είναι ανοιχτός για το Ναό. Σύμφωνα με κάποια άλλη εκδοχή, που συζητείται τώρα τελευταία, τα δύο τεμένη δεν αποτελούν εμπόδιο για την δημιουργία του τρίτου Ναού, αφού βρίσκονται στον χώρο της αυλής των εθνικών. Υπάρχει η δυνατότητα να παραμείνουν στο χώρο και να συμπεριληφθούν στο συγκρότημα του Τρίτου Ναού.

Ένα άλλο κάπως « φαιδρό » ζήτημα είναι το κόκκινο δαμάλι ( red heifer ), η θυσία του οποίου απαιτείται για την καθιέρωση του Ναού. Κάθε φορά που εντοπίζεται ένα ζώο το οποίο φαίνεται να πληρεί τις προδιαγραφές, δημιουργείται τεράστια αναστάτωση. Ένας δημοσιογράφος θεωρούσε την Melody, το διασημότερο μέχρι τώρα « υποψήφιο » δαμάλι μεγαλύτερο κίνδυνο ακόμη και από μια ατομική βόμβα και έφτασε στο σημείο να προτείνει την θανάτωσή του (Βλ. Kepel Gilles, Η επιστροφή του Θεού: Ισλαμικά, Χριστιανικά, Εβραϊκά κινήματα  στην επανάκτηση του κόσμου, μετάφραση Γ. Ε. Φασουλάκης, Λιβάνη, Αθήνα 1992, σελ. 250 κ.εξ.. ). Λίγους μήνες αργότερα, κάποιες άσπρες τρίχες που εμφανίστηκαν στο ζώο, διέψευσαν όλες τις ελπίδες αλλά και τους φόβους που είχε γεννήσει η είδηση για την Melody. Την δεκαετία του 90 ο Clyde Lott, ένας Αμερικάνος προτεστάντης Ιερέας και εκτροφέας κόκκινων αγελάδων αποφάσισε πως έπρεπε να συμβάλλει στην αναγέννηση του τρίτου Ναού. Σε συνεργασία με κάποιους Ραββίνους εκατοντάδες μέλη του αλόγου ποιμνίου του άλλαξαν ήπειρο!

Η Χριστιανική πλευρά είναι η μόνη που δεν προβάλλει διεκδικήσεις επί της περιοχής του Όρους του Ναού, αν και – θεωρητικά – θα μπορούσε, αφού το τέμενος Αλ Ακσά είναι Χριστιανικός Ναός που μετατράπηκε σε τέμενος και στην περιοχή του Όρους του Ναού συνέβησαν τα θαύματα των ιάσεων του Παραλυτικού και του εκ γενετής τυφλού. Δεν προβάλλει αξιώσεις, ίσως, επειδή το σημαντικότερο Χριστιανικό προσκύνημα είναι ο Ναός της Αναστάσεως και όχι το Όρος του Ναού. Άλλωστε, και οι πολιτικές συνθήκες μάλλον δεν θα επέτρεπαν κάτι τέτοιο.

Πάντως, αξίζει να επισημανθεί πως στον Ιουδαϊσμό η ύπαρξη του Τρίτου Ναού θεωρείται στοιχείο εκ των ων ουκ άνευ για την εσχατολογική – Μεσσιανική περίοδο, ενώ, αντίθετα, στην Νέα Ιερουσαλήμ της Αποκάλυψης του Χριστιανισμού δεν υπάρχει ναός του Θεού γιατί υπάρχει ο ίδιος ο Θεός που αποκαλύπτεται στους πιστούς: « Ὁ γάρ κύριος ὁ Θεός ὁ παντοκράτωρ ναός αὐτῆς ἐστιν, καί τό ἀρνίον » ( Αποκάλυψη, 21,22. Βλ. Καραβιδοπούλου Ιωάννου, « Υπόσχεση καί εκπλήρωση στην Αποκάλυψη », Βιβλικές Μελέτες, Βιβλική Βιβλιοθήκη 9, Θεσσαλονίκη 1995, Εκδόσεις Πουρναρά, σελ. 182-3 ).

1153 Βλ., « ὕστερον δέ τό ἀπότομον ἐνδεικνύμενος, και μάλιστα πρός τούς ἁγίους τοῦ Θεού », Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΒ΄, σελ. 270, « καί ὥσπερ δράκων ἀνήμερος πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις ὡς ἐχθρός ἐπελεύσεται, τοῖς ἁγίοις δέ μάλιστα », Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 114, « εὑρίσκεται μιαρός, ἀπότομος τῶ γένει τῶν ἀνθρώπων, πλεῖον δε ἁγίοις πικρότερος γίνεται ».