ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΣΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ
Όπως, ήδη έχουμε αναφέρει, ο Αντίχριστος θα επιδείξει αποτομία, σκληρότητα και εχθρική συμπεριφορά απέναντι σ’ ολόκληρο το γένος των ανθρώπων. Αυτοί, όμως, που περισσότερο από κάθε άλλον θα γίνουν οι αποδέκτες της φοβερής επιδρομής, τής άγριας καταδίωξης και της σατανικής επίθεσής του θα είναι οι χριστιανοί1153.
Ο διωγμός του Αντιχρίστου θα είναι, πραγματικά, ο « έσχατος » όλων, όχι μόνο όσον αφορά τη χρονική σειρά του αλλά και όσον αφορά το είδος και την ποιότητά του, την σκληρότητα και την σφοδρότητα που θα τον χαρακτηρίζει. Θα είναι τέτοια η θλίψη εκείνου του διωγμού, που δεν θα έχει το προηγούμενό της στην ανθρώπινη ιστορία. Τέτοια η σφοδρότητα και « το απηνές » τής θλίψεως που θα προκαλέσει στους πιστούς, που, αν δεν συντομευόταν, κανείς άνθρωπος δεν θα επετύγχανε την σωτηρία1154. Η επήρεια του Αντιχρίστου κατά της πίστεως θα είναι βαρυτάτη1155. Ο πόλεμος σκληρός και άγριος. Η θλίψη των χριστιανών ανεπανάληπτη και « υπέρογκος »1156.
Ο έσχατος τής ιστορίας διωγμός1157 θα είναι κατά δύο τουλάχιστον σημεία χειρότερος από κάθε προηγούμενο. Κατά την γεωγραφική του έκταση και κατά την σκληρότητά του. Και αυτό διότι:
1) Ο διωγμός θα έχει παγκόσμιο χαρακτήρα1158. Ο Αντίχριστος θα καταδιώξει όλους τους χριστιανούς σ’ όλους τους τόπους1159. Σε κάθε πόλη και σε κάθε περιοχή θα στείλει απεσταλμένους του, προκειμένου να θανατώσουν τους χριστιανούς1160.
2) Θα είναι ο σκληρότερος διωγμός τής Ιστορίας.
Ο Αντίχριστος θα μετέλθει κάθε είδος τιμωρίας1161. Ζοφερή αλλά και ενδιαφέρουσα είναι η περιγραφή του διωγμού τών εσχάτων που μας δίνει ο Ιππόλυτος βασιζόμενος σε διωγμούς που προηγήθηκαν1162. « Σ’ όλο τον κόσμο », γράφει, « θα επικρατεί απόλυτη ζάλη και ταραχή. Όλοι οι χριστιανοί σε κάθε τόπο θα θανατώνονται. Το αίμα των δικαίων θα χύνεται. Άνθρωποι θα καίγονται ζωντανοί, άλλοι θα ρίχνονται στα θηρία, νήπια θα φονεύονται σε αφοδευτήρια. Τα λείψανά τους θα ρίπτονται άταφα και θα γίνονται βορά των σκύλων. Παρθένοι και γυναίκες θα ατιμάζονται σε κοινή θέα και θα εμπαίζονται με αισχρότητα. Θα γίνονται αρπαγές και βέβηλες πράξεις. Τα κοιμητήρια των χριστιανών θα ανασκάπτονται, τα λείψανά τους θα ξεθάβονται και θα ρίπτονται στην ύπαιθρο. Το όνομα του Θεού θα βλασφημείται. Ταραχή θα επικρατεί στις πόλεις, καθώς θα διώκονται από αυτές οι χριστιανοί. Ταραχή θα επικρατεί και στις οδούς και τις ερημιές, καθώς όλοι θα αναζητούν εκεί καταφύγιο. Αλλά και στην θάλασσα θα επικρατεί ταραχή• και στα νησιά, καθώς όλοι θα αναζητώνται εκεί. Και θα είναι τότε η γη για τους Αγίους, δηλαδή για τους Χριστιανούς, « άοικος » και κάθε πόλις « αοίκητος » και η θάλασσα « άπλητος »1163.
Και, όμως, μέσα σ’ όλη αυτήν την αθλιότητα του διωγμού και το φρικτό αιματοκύλισμα οι Ιουδαίοι θα ευφραίνονται, οι εθνικοί θα επιχαίρουν και οι άπιστοι θα συμμετέχουν στους φόνους των χριστιανών1164.
Σύμφωνα με τον Ιππόλυτο ο διωγμός των χριστιανών απ’ τον Αντίχριστο θα ξεκινήσει ύστερα από σχετική προτροπή και παράκληση του αγαπημένου λαού του, δηλαδή των Ιουδαίων. Αυτή του την άποψη θεμελιώνει βιβλικά στην διήγηση για τον κριτή της αδικίας, που περιγράφεται στο Λκ. 18,2-5, που κατ’ αυτόν δεν είναι μόνο μια απλή παραβολή αλλά και μια προφητική αναφορά ενός πραγματικού γεγονότος που θα συμβεί στα έσχατα, την εποχή του Αντιχρίστου. Ο «κριτής της αδικίας» που δεν φοβείται τον Θεό ούτε σέβεται τους ανθρώπους είναι ο Αντίχριστος, η χήρα που ζητά εκδίκηση είναι η Ιερουσαλήμ – οι Ιουδαίοι, ο Ιουδαϊσμός, – που πράγματι είναι χήρα αφού έχει εγκαταλειφθεί απ’ τον τέλειο και επουράνιο Νυμφίο Χριστό, και ο αντίδικος της χήρας δεν είναι άλλος απ’ τον Χριστό και όσους τον ακολουθούν, τον Χριστιανικό λαό. Επομένως, ο διωγμός των Χριστιανών θα έλθει ως αποτέλεσμα του μίσους των Ιουδαίων προς τον Χριστό και το λαό του1165. Την σχετική παραβολή θεωρεί ως αναφερόμενη στον Αντίχριστο και ο Ειρηναίος χωρίς όμως να την συνδέει με τον διωγμό των Χριστιανών και δίνοντας βάρος κυρίως στη σχέση των Ιουδαίων προς τον Αντίχριστο1166.
Κατά τη γνώμη μας αυτή η θέση των Αγίων Ιππολύτου και Ειρηναίου θα πρέπει να αντιμετωπισθεί με επιφύλαξη, καθώς η ερμηνεία της περικοπής στην οποία βασίζεται, δεν είναι η επικρατούσα στην Ορθόδοξη παράδοση1167. Πάντως δεν θα πρέπει να μας προβληματίζει το ότι ο διωγμός των εσχάτων παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα παράκλησης των Ιουδαίων. Το γεγονός έχει την ερμηνεία του. Είναι γνωστό πως οι Ιουδαίοι, όχι σπάνια, προκαλούσαν τον διωγμό των ειδωλολατρών κατά των χριστιανών1168.
α) Η διακοπή τής δημόσιας λατρείας τού Θεού
Η αυτοθεοποίηση του Αντιχρίστου και η έναρξη του διωγμού τών χριστιανών στο μέσον της επταετίας των εσχάτων θα σηματοδοτήσει και τη διακοπή της δημόσιας λατρείας του Χριστού. « Καί ἐν τῷ ἡμίσυ τῶν ἐτῶν ἀρθήσεταί μου θυσία καί σπονδή »1169, γράφεται στο βιβλίο του Δανιήλ.
Η βιβλική βάση στην οποία στηρίζεται η πατερική θέση για τη διακοπή της δημόσιας χριστιανικής λατρείας είναι το Δαν. 9,27 και το Β΄ Θεσσαλονικείς 2,4(1170).
Ήδη αναφέραμε ότι η λατρεία του Αντιχρίστου θα καθιερωθεί σε πολλούς χριστιανικούς ναούς. Αλλά και όσοι ναοί δεν χρησιμοποιηθούν γι’ αυτό το σκοπό θα εγκαταλειφθούν ύστερα απ’ τη φυγή των χριστιανών στις ερήμους. Με μια υπέροχη προσωποποίηση οι Άγιοι Εφραίμ και Ρωμανός ο Μελωδός περιγράφουν το « πένθος των Εκκλησιών », δηλαδή την διακοπή της λατρείας του Θεού την εποχή του Αντιχρίστου.
Αφού αναφέρουν το πένθος της γης, της θάλασσας, του αέρα, των φωστήρων του ουρανού και, γενικά, των στοιχείων της φύσης προφητεύουν: « Θα πενθήσουν και όλες οι Εκκλησίες πένθος μέγα, διότι δεν θα τελείται πλέον λειτουργία ή αγιαστική τελετή. Δεν θα προσφέρεται προσφορά ή θυμίαμα. Η Θεία Λειτουργία θα εξαφανιστεί, η ψαλμωδία και η υμνωδία θα παύσουν »1171.
Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία ο συγγραφεύς του « Περί Συντελείας » γράφει πως τα ιερά των Εκκλησιών θα γίνουν σαν « οπωροφυλάκια ». Η ανάγνωση των γραφών δεν θα ακουστεί πιά, τα τίμια δώρα, το γλυκύ Σώμα και το τίμιο Αίμα του Χριστού δεν θα φαίνονται, η θεάρεστη λατρεία θα παύσει. Αλλά πνευματικό σκότος θα επιπέσει στους ανθρώπους και θα ακούγονται μόνο θρήνος πάνω στο θρήνο και αλίμονο πάνω στο αλίμονο. « Αλλά σκότος έσται τοις ανθρώποις και θρήνος επί θρήνον και ουαί επί ουαί » 1172.
Όλα αυτά βέβαια θα ισχύουν για τις πόλεις, όπου ο Αντίχριστος θα κυριαρχεί ως τρομερός δυνάστης και τύραννος. Ακριβώς η αντίθετη κατάσταση θα επικρατεί στις ερήμους όπου η μελέτη και προσδοκία της έλευσης του Χριστού θα είναι συνεχής, η προσευχή αδιάλειπτη και η Θεία Λειτουργία καθημερινή1173.
Σημειώσεις
1153. Βλ., « ὕστερον δέ τό ἀπότομον ἐνδεικνύμενος, και μάλιστα πρός τούς ἁγίους τοῦ Θεού », Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΙΒ΄, σελ. 270, « καί ὥσπερ δράκων ἀνήμερος πᾶσι τοῖς ἀνθρώποις ὡς ἐχθρός ἐπελεύσεται, τοῖς ἁγίοις δέ μάλιστα », Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 114, « εὑρίσκεται μιαρός, ἀπότομος τῶ γένει τῶν ἀνθρώπων, πλεῖον δε ἁγίοις πικρότερος γίνεται ».
1154. Βλ. Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία Δ΄ εις το Ευαγγέλιον της Δευτέρας του Χριστού Παρουσίας, Ε.Π.Ε. 9, σελ. 112, « Πρό δέ τούτων ἡ βαρυτάτη τοῦ Ἀντιχρίστου κατά τῆς πίστεως ἔσται παρουσία τε καί ἐπήρεια, ἥτις εἰ μή ἐκολοβώθη χρόνον ὀλίγον συγχωρηθεῖσα, οὐκ ἄν ἐσώθη πᾶσα σάρξ, ὡς ὁ Κύριος ἐν τοῖς εὐαγγελίοις φησί … », Κυρίλλου, Κατήχησις ΙΕ΄, ΙΣΤ΄, 892 και Ε.Π.Ε. 2, σελ. 142, « Άλλά τῷ θεῷ χάρις τῷ τό μέγεθος τῆς θλίψεως εἰς ὁλίγας ἡμέρας περιγράψαντι. Λέγει γάρ “ διά δέ τούς ἐκλεκτούς κολοβωθήσονται αἱ ἡμέραι ἐκείναι “, Θεοδωρήτου Κύρου, Εις τον Δανιήλ, Ζ΄, P.G. 81, 1433C.
1155. Βλ. Γρηγορίου Παλαμά, Ομιλία Δ΄ εις το Ευαγγέλιον της Δευτέρας του Χριστού Παρουσίας, Ε.Π.Ε. 9, σελ. 112.
1156. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 115.
1157. Ενδιαφέροντα είναι τα σχόλια του Newman σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα. Ο Newman χαρακτηρίζει τους διωγμούς " a characteristic mark of Christ' s Church ". Επισημαίνει τον μακαρισμό « Μακάριοι οι δεδιωγμένοι ένεκεν δικαιοσύνης » και σημειώνει πως « in persecution the Church begins and ends. He - Jesus Christ - left her in persecution and he will find her in persecution ». Βλ. Νewman, The patristic idea of Antichrist, No 83 of Tracts for the times, by members of the University of Oxford, vol. v, 1838-40, London, 1840, σελ. 41-42 ».
1158. Βλ. Ιππολύτου « Εις τον Δανιήλ », L, σελ. 105. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Αρέθα Καισαρείας, Ε.Α., Η΄, σελ. 228, « Ἤ τήν ἐπί συντελείᾳ τοῦ αἰώνος ὑπό τοῦ Ἀντιχρίστου - ὥραν πειρασμοῦ - κατά Χριστιανῶν ἐσομένη παγκόσμιον, ἀναιροῦντος τούς Χριστιανούς ».
1159. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ΄, XII, σελ. 82, « και πάντας πανταχοῦ διώκειν » βλέπε και L, σελ. 105, « πάντες γάρ οἰ πιστοί ἐκ παντός τόπου διωχθήσονται ».
1160. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ΄, L, σελ. 105, « ἄλλων ἀλλαχῆ κατά πᾶσαν πόλιν και χώραν εἰς το ἀναιρεῖν τους πιστούς πεμπομένων ».
1161. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ, L, σελ. 105, « Πάντες γάρ οἱ πιστοί τότε ἐκ παντός τόπου ἐκδιωχθήσονται καί ἐκ τῶν οἰκιῶν κατασπασθήσονται καί ἐκ τῶν πόλεων ἐξελασθήσονται καί ἐν τῷ δημοσίῳ συρήσονται καί πάσῃ κολάσει κολασθήσονται καί ἐκ παντός τοῦ κόσμου ἐκβληθήσονται » και Θεοδωρήτου Κύρου, Ερμηνεία εις τον Δανιήλ, Ζ΄, ΚΕ΄, P.G. 81, 1432, « πᾶν δέ εἴδος τιμωρίας τοῖς εὐνοϊκῶς αὐτῷ - τῷ Θεῷ - δουλεύουσι καἰ ἁγιωσύνης μετέχουσιν ἐπαγαγεῖν ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. Περί Συντελείας, XXIX, σελ. 288, « Τούς δέ μή βουλομένους αὐτῶ ὐπακοῦσαι τιμωρίας ἀνεικάστους καί βασάνους πικροτάτους καί μηχανάς ἀναλώσει, οἷα οὐδέ ἐγένοντο οὐδέ εἰς ἀκοήν ἀνθρώπου ἠκούσθη οὔτε ὀφθαλμός βροτῶν ἐθεάσατο ».
1162. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ΄, LΙ, σελ. 106, « Δεῖ γάρ ἡμᾶς ἐκ τῶν ἤδη μερικῶς γινομένων ἐννοεῖν τά ἐσόμενα ».
1163. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ΄, LΙ, σελ. 105-6. Βέβαια, οι μάρτυρες χαριτώνονται με την ιδιαίτερη χάρη των μαρτύρων που υπερνικά κάθε ταλαιπωρία και βασανισμό. Βλ. Μ. Βασιλείου, Λόγος εις τον μάρτυρα Βαρλαάμ, P.G. 31, 485, « Ὅταν γάρ ὁ τῆς εὐσεβείας ἔρως τήν ψυχήν προκατάσχῃ, ἅπαν αὐτῇ πολέμων καταγέλαστον εἴδος καί πάντες αὐτήν ὑπέρ τοῦ ποθουμένου καταξέοντες τέρπουσι μᾶλλον ἤ πλήττουσι ». Στο μαρτύριο της Αγίας Περπετούας αναφέρεται πως η μάρτυς είχε καταληφθεί απ’ το Άγιο Πνεύμα σε τέτοιο βαθμό που δεν κατάλαβε καν πως τα θηρία την είχαν πληγώσει. Βλ. Μαρτύριον αγίας Περπετούας, 20, Ε.Π.Ε. Τα μαρτύρια των αρχαίων Χριστιανών, σελ. 288-289, « Ἐκεί ἡ Περπετούα ὑπό τινος κατηχουμένου ὀνόματι Ρουστίκου, ὅς παρειστήκει αὐτῇ, ἀναδειχθεῖσα καί ὡς ἐξ ὕπνου ἐγερθεῖσα ( οὕτως ἐν πνεύματι γέγονεν ἔκστασιν παθοῦσα ) καί περιβλεψαμένη, θαμβούντων ἁπάντων, ἔφη• Πότε βαλλόμεθα εἰς τήν δάμαλιν, ἥν λέγουσιν; Καί ἀκούσασα ὅτι ἤδη ἐξεληλύθει προς αὐτήν, οὐ πρότερον ἐπίστευσε πρίν ἤ σημεῖά τινά τῆς βλάβης ἐν τῷ ἰδίῳ σώματι ἑωράκει ». Βλ. και Σωφρονίου Σαχάρωφ, Αρχιμανδρίτου, Ο Γέροντας Σιλουανός, 2Η έκδοση, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας 1978, σελ. 394, « Ο Απόστολος Ανδρέας είπε στον ηγεμόνα των Πατρών που τον απειλούσε πως θα τον σταυρώση, αν εξακολουθή να κηρύττη: “ Aν φοβόμουν τόν Σταυρό, δεν θα τόν εκήρυττα ”. Το ίδιο και όλοι οι άλλοι Απόστολοι και μετά οι μάρτυρες καί ύστερα οι Άγιοι ασκητές πήγαιναν χαρούμενοι στο μαρτύριο καί τα πάθη. Κι όλα αυτά, γιατί το Άγιο Πνεύμα, τό αγαθό και γλυκύ, έλκει τήν ψυχή στην αγάπη του Κυρίου κι έτσι η ψυχή δεν φοβάται τα βασανιστήρια, ένεκα της γλυκύτητας του Αγίου Πνεύματος ».
1164. Βλ. Ιππολύτου, Εις τον Δανιήλ Δ΄, L, σελ. 105, « Και τῶν μεν Ἰουδαίων ἐπί τῇ τούτων ἀπωλείᾳ εὐφραινομένων, και τῶν ἐθνῶν επιχαιρομένων και τῶν ἀπίστων αὐτοῖς συναιρομένων, τῶν δέ ἁγίων ἀπό δύσεως εἰς ἀνατολήν πορευομένων, καί ἑτέρων ἀπο ἀνατολῶν εἰς μεσημβρίαν διωκομένων, ἄλλων δέ ἐν τοῖς ὄρεσιν καί ἐν τοῖς σπηλαίοις κρυπτομένων, πανταχοῦ αὐτούς τοῦ βδελύγματος πολεμοῦντος καί διά θαλάσσης καί διά ξηρᾶς τούτους διά τοῦ προστάγματος ἀναιροῦντος καί κατά πάντα τρόπον ἐκ τοῦ κόσμου ἐκθλίβοντος, μή δυναμένων αὐτῶν μήτε πωλῆσαί τι τῶν ἰδίων … ».
1165. Βλ. Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, LVI-LVII, σελ. 216-7, « Οὗτος οὖν ἐπισυνάξας προς ἑαυτόν τον πάντοτε ἀπειθῆ θεῶ λαόν γεγενημένον, ἄρχεται παρακαλούμενος ὑπ᾿ αὐτῶν διώκειν τους ἁγίους ὠς ἐχθρούς και ἀντιδίκους αὐτῶν ὑπάρχοντας, καθῶς φησίν ὁ εὐαγγελιστής: ᾿ Κριτής τις ἦν … ἐκδικήσω αὐτήν ᾿. ᾿ κριτήν ᾿ μεν οὖν ᾿ ἀδικίας ᾿ τον μήτε ᾿ τον Θεόν φοβούμενον μήτε ἄνθρωπον ἐντρεπόμενον ᾿ ἀδιστάκτως τον ἀντίχριστον λέγει, ὁς υἱός ὤν τοῦ διαβόλου και σκεῦος τοῦ σατανά βασιλεύσας ἄρξεται και κατά τοῦ Θεοῦ ἐπαίρεσθαι, ἀληθῶς ᾿ μήτε τον Θεόν φοβούμενος μήτε ᾿ τον υἱόν τοῦ Θεοῦ κριτήν πάντων ὄντα ἐντρεπόμενος. ᾿ χήραν δε ἥν λέγει εἶναι ἐν τῆ πόλει αὐτήν την Ἱερουσαλήμ σημαίνει, ἥτις ὄντως ἔστι χήρα, καταλειφθεῖσα ὐπό τοῦ τελείου και ἐπουρανίου νυμφίου, ἥτις ἐκδίκησιν ἐπιζητεῖ παρά ἀνθρώπου θνητοῦ, ὡς ἀδικηθεῖσα ὐπό τοῦ Χριστοῦ. Τοῦτον οὖν ἀντίδικον ἑαυτῆς ἀποκαλοῦσα και οὐ σωτῆρα, μη ἐπιγνοῦσα το εἰρημένον … ».
1166. Βλ. Ειρηναίου, Έλεγχος, V, 25,4, σελ. 319-21, « Και αὐτός – ο αντίχριστος - ἐστιν ὁ ἄδικος κριτής, ὁ ὑπό τοῦ Κυρίου εἰρημένος ᾿ τόν Θεόν μή φοβούμενος μηδέ ἄνθρωπον ἐντρεπόμενος ᾿, προς ὅν κατέφυγεν ἡ χήρα ἡ ἐπιλελησμένη τοῦ Θεοῦ, τουτέστιν ἡ ἐπίγειος Ἰερουσαλήμ, εἰς το ἐκδικηθῆναι ἀπό τοῦ ἀντιδίκου. Ὅπερ και ποιήσει ἐν τῶ καιρῶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ ».
1167. Άλλωστε, αυτή η ερμηνεία φαίνεται να αγνοεί άλλα θεολογικά δεδομένα της υπόθεσης του Αντιχρίστου. Πιο συγκεκριμένα, στην περικοπή του Λουκά η εκδίκηση της χήρας έρχεται ως αποτέλεσμα πολύχρονης πίεσης της χήρας και όχι ως επιθυμία του άδικου κριτή, ο οποίος αναφέρεται πως για πολύ καιρό δεν θέλησε να πραγματοποιήσει την επιθυμία της. Γνωρίζουμε, όμως, πως ο Σατανάς μισεί τον Χριστό πολύ περισσότερο απ’ όσο τον μισούν οι Ιουδαίοι.
1168. Βλέπε σχετικά και Γλαβίνα Αποστόλου, Ιστορία της Εκκλησίας τ. Α, Θεσσαλονίκη 1986, σελ. 93-99 και 111-2, 136.
1169. Δανιήλ 9,27.
1170. Βλ. Ειρηναίου, Κατά αιρέσεων, V, 25,4, σελ. 323, Ιππολύτου, Περί Χριστού και Αντιχρίστου, XLIII, σελ. 211,
Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, ΣΤ΄, σελ. 268. Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία ο συγγραφεύς του Περί Συντελείας αναφέρει και το Ησ. 1,8.
1171. Βλ. Εφραίμ, Λόγος εις την Παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 127, « πενθεῖ ἡ γῆ και ἡ θάλασσα, ὅτι ἄφνω κατέπαυσε φωνή ψαλμοῦ και προσευχῆς ἐκ στόματος ἀνθρώπου. Πενθοῦσιν αἱ ἐκκλησίαι τοῦ Χριστοῦ πᾶσαι πένθος μέγα, διότι οὐ λειτουργεῖται ἁγιασμός και προσφορά », Ρωμανού, Εις την Β΄ Παρουσίαν, Ι΄, σελ 270, « Ὁ διωγμός δέ ἐπικρατήσει ὁ κατά τῶν ἁγίων, καί ἐν ὄρεσιν ἐρήμοις καί βουνοῖς καί τοῖς σπηλαίοις γίνονται φυγάδες φόβῳ τοῦ τυρράνου τόν δράκοντα ἐκκλίνοντες βοῶντες : Ἐπίβλεψον καί σῶσον τούς δούλους σου, κριτά δικαιότατε », ΙΒ΄, σελ. 270, « τά ἅγια ἀρθήσεται », και ΙΓ΄, σελ. 271, «
῎ώστε καί πάντες θανήσονται διωκόμενοι οἱ Χριστόν ἀναμένοντες. Ψαλμοί καί ὕμνοι παυθήσονται. Οὐδέ λειτουργία, οὐχ ἁγίασμα ἔσεται, προσφορά ἥ θυμίαμα. Ἐπί τρεῖς γάρ καί ἥμισυ χρόνους ἀρθήσεται ἡ θυσία ὡς γέγραπται ».
1172. Περί Συντελείας, XXIV, σελ. 289, « Πενθοῦσι δε και αἱ ἐκκλησίαι πένθος μέγα, διότι οὔτε προσφορά οὔτε θυμίαμα ἐκτελείται οὐτε λατρεία θεάρεστος, ἀλλά τα ἱερά τῶν ἐκκλησιῶν ὡς ᾿ ὀπωροφυλάκιον ᾿ γενήσονται και το τίμιον σῶμα και αἷμα τοῦ Χριστοῦ ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις οὐκ ἀναφανήσεται. Λειτουργία σβεσθήσεται, ψαλμωδία παυθήσεται, ἀνάγνωσις τῶν γραφῶν οὐκ εἰσακουσθήσεται. Ἀλλά σκότος ἔσται τοῖς ἀνθρώποις, και θρῆνος ἐπί θρῆνον, και οὐαί ἐπί οὐαί ».
1173. Βλ. Α΄ Κορ. 11,26, « Ὁσάκις γάρ ἐάν ἐσθίητε τόν ἄρτον τοῦτον καί τό ποτήριον τοῦτο πίνητε, τόν θάνατον τοῦ Κυρίου καταγγέλετε, ἄχρις οὗ ἄν ἔλθη ». Βλ. και Ιωάννου Χρυσοστόμου, Eις την Α΄ προς Κορινθίους, Λόγος ΚΖ΄, Δ΄, P.G. 61, 230 και Ε.Π.Ε. 18Α, σελ. 202, « Εἶτα δεικνύς, ὅτι ἔως τῆς συντελείας αὐτό μένει, φησίν, “ ἕως ἄν ἔλθη ” ». Bλ. και Εφραίμ, Λόγος εις την παρουσίαν του Κυρίου, σελ. 125-126, « Πολλοί μέν οὖν τῶν ἁγίων … καί φεύγουσιν ἐν σπουδῇ μεγάλη ἐν ἐρήμοις, καί κρύπτονται ἐν ὄρεσι καί σπηλαίοις μετά φόβου, καί πάσσουσι γῆν καί σποδόν ἐπί τάς κεφαλάς, δεόμενοι νυκτός καί ἡμέρας ἐν πολλῇ ταπεινώσει ». Στην ευρύτερη χριστιανική γραμματεία βλ. και Περί Συντελείας, XXXII-XXXIII, σελ. 288, « οἱ δέ ἀκροώμενοι τῶν θείων γραφῶν… καί μετά δακρύων καί συντετριμμένης καρδίας ζητήσουσι τόν φιλάνθρωπον… ὁρᾷς οἵαν νηστείαν καί προσευχήν ἐκτελέσουσι τότε οἱ ἅγιοι ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου