The Social Dilemma: Η άνιση μάχη με τον αλγόριθμο

Το The Social Dilemma, που έκανε πρεμιέρα πριν λίγες ημέρες στο Netflix, είναι το ίσως πιο σημαντικό ντοκιμαντέρ των καιρών μας.

Υπάρχει μία πολύ συγκεκριμένη σκηνή στο The Social Dilemma -το ντοκιμαντέρ που είναι διαθέσιμο και στη χώρα μας μέσω Netflix εδώ και μερικές ημέρες- κατά την οποία ο πρώην Design Ethicist της Google, Tristan Harris, κάνει on camera ένα τρικ εξαφάνισης κέρματος. Ξέρεις, από αυτά που μία βλέπεις το κέρμα στα χέρια του άλλου και μία όχι, καθώς φροντίζει να το εξαφανίσει με τρόπο "μαγικό". Ο Harris κάνει μερικά τέτοια κολπάκια τουλάχιστον 20 φορές. Δεν είναι παρά μία μεταφορά για τη μεγαλύτερη εικόνα: Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα είναι πάντοτε πολλά βήματα πιο μπροστά από σένα, ακόμη κι αν έχεις την εντύπωση πως κατάφερες να σπάσεις τη φόρμουλα του social networking, έστω και για λίγο. Κι αυτό γιατί επικεντρώνεσαι στα λάθος σημεία.

Δεν είσαι ποτέ offline

Στο The Social Dilemma, ο Jeff Orlowski δεν προσπαθεί να δείξει την πιο τρομακτική όψη των social media αλλά το πραγματικό τους πρόσωπο, κάτι που ίσως και να είναι χειρότερο, για πολλούς λόγους που δεν είχες καν ποτέ φανταστεί. Ή αν το είχες κάνει, δεν θα μπορούσες ποτέ να το στηρίξεις και να το τεκμηριώσεις με τα κατάλληλα επιχειρήματα και δεδομένα.

Η παραγωγή το κάνει μέσα από ανθρώπους που κατά καιρούς έχουν συνεργαστεί με τους κολοσσούς της εν λόγω βιομηχανίας (όπως ο προαναφερθέντας Harris), οι οποίοι αποκαλύπτουν -κυνικά και σοκαριστικά ταυτόχρονα- όσα γίνονται από την πρώτη στιγμή που θα μπεις στο ίντερνετ. Κυριολεκτικά. Αυτή είναι και η σημαντικότερη διαφορά του The Social Dilemma συγκριτικά με τα (πολλά είναι η αλήθεια) αντίστοιχα ντοκιμαντέρ που έχουν δημιουργηθεί τελευταία σε πλατφόρμες streaming όπως το Netflix.

Όλα τα γεγονότα, οι φήμες, οι πληροφορίες, η λειτουργία των αλγορίθμων, η δύναμη του εθισμού και, κυρίως, η απευθείας σχέση που μπορεί να έχει μία ομάδα ανθρώπων που εργάζεται στους τεχνολογικούς κολοσσούς με τη διαδικτυακή σου παρουσία, επιβεβαιώνονται από εκείνους που διαμόρφωσαν, άμεσα ή έμμεσα, τα social media και κατ΄επέκταση το ίδιο το ίντερνετ όπως το ξέρεις σήμερα και όπως το χρησιμοποιείς. Πολλοί από αυτούς αντιλήφθηκαν πλήρως τι πάει να συμβεί και προσπάθησαν να το αποτρέψουν ή να το τροποποιήσουν.

Η παραγωγή το κάνει μέσα από ανθρώπους που κατά καιρούς έχουν συνεργαστεί με τους κολοσσούς της εν λόγω βιομηχανίας (όπως ο προαναφερθέντας Harris), οι οποίοι αποκαλύπτουν -κυνικά και σοκαριστικά ταυτόχρονα- όσα γίνονται από την πρώτη στιγμή που θα μπεις στο ίντερνετ. Κυριολεκτικά. Αυτή είναι και η σημαντικότερη διαφορά του The Social Dilemma συγκριτικά με τα (πολλά είναι η αλήθεια) αντίστοιχα ντοκιμαντέρ που έχουν δημιουργηθεί τελευταία σε πλατφόρμες streaming όπως το Netflix.

Όλα τα γεγονότα, οι φήμες, οι πληροφορίες, η λειτουργία των αλγορίθμων, η δύναμη του εθισμού και, κυρίως, η απευθείας σχέση που μπορεί να έχει μία ομάδα ανθρώπων που εργάζεται στους τεχνολογικούς κολοσσούς με τη διαδικτυακή σου παρουσία, επιβεβαιώνονται από εκείνους που διαμόρφωσαν, άμεσα ή έμμεσα, τα social media και κατ΄επέκταση το ίδιο το ίντερνετ όπως το ξέρεις σήμερα και όπως το χρησιμοποιείς. Πολλοί από αυτούς αντιλήφθηκαν πλήρως τι πάει να συμβεί και προσπάθησαν να το αποτρέψουν ή να το τροποποιήσουν.

Όμως ήταν πλέον αργά. Στα περίπου 90' του ντοκιμαντέρ, οι πρώην υπάλληλοι του Twitter, της Google, της Apple, του Facebook, του Uber, του Instagram και άλλων πασίγνωστων brands αφηγούνται τα γεγονότα συνδυαστικά με τις ηθικές τους ανησυχίες, σχετικά με τις κατά καιρούς μετατοπίσεις των social media και της σχέσης τους με κάθε είδους εξουσία. Οι συνεντεύξεις τους μάλιστα θυμίζουν περισσότερο απολογίες. 

Μία μεγάλη αγορά, με προϊόν το χρήστη

Ένα από τα πιο συναρπαστικά κομμάτια του ντοκιμαντέρ είναι η αναφορά της καθηγήτριας του Χάρβαρντ και συγγραφέως του The Age of Surveillance Capitalism, Shoshana Zuboff, στη δύναμη του αλγορίθμου: "Τα social media είναι στην ουσία μία μεγάλη αγορά που εμπορεύεται αποκλειστικά και μόνο ανθρώπινα συμβόλαια. Το προϊόν είναι ο ίδιος ο χρήστης. Αυτή η αγορά παράγει τα τρισεκατομμύρια δολάρια που έχουν καταστήσει τις εταιρείες διαδικτύου, τις πλουσιότερες εταιρείες στην ανθρώπινη ιστορία". Ο όρος των "συναλλαγών" δεν βασίζεται σε τίποτα άλλο πέρα από τον περίφημο αλγόριθμο. Το The Social Dilemma διαχωρίζει τις τρεις γραμμές που ακολουθούνται: Αφοσίωση, ανάπτυξη και διαφήμιση.

Αυτό οπτικοποιείται με τρία πρόσωπα που "υποδύονται" στο ντοκιμαντέρ τις προαναφερθείσες γραμμές. Κάθε avatar πετάει με πονηριά διαφημίσεις, ειδοποιήσεις push, προτάσεις αλληλεπίδρασης εντός εφαρμογής και πολλά άλλα για να τραβήξει περαιτέρω τον χρήστη/καταναλωτή στην οθόνη του. Την rabbit hole όπως πολλάκις αναφέρεται. Η τεχνολογική εκμετάλλευση της βιο-ενέργειας (tech-xploitation of bio-power) βρίσκεται σε εξέλιξη μέσω της συλλογής προσωπικών δεδομένων, του εντοπισμού της τοποθεσίας και του γεγονότος πως η ανθρώπινη περιέργεια θα σε ωθήσει να επισκεφθείς όλο και περισσότερα προφίλ και σελίδες.

Επιστρέφουμε στο κόλπο με το εξαφανισμένο κέρμα του Harris, το οποίο βοηθά σε κάτι πολύ συγκεκριμένο. Είναι μία σαφής αντιπαραβολή του ότι αντί να κοιτάς το αντικείμενο καθεαυτό, θα έπρεπε να επικεντρώσεις την προσοχή σου στο γενικότερο πλαίσιο. Αυτό μπορεί να μεταφραστεί ως η αποκωδικοποίηση της πρόθεσης της ταινίας. Ο Orlowski και η ομάδα του δεν μας λένε κάτι που δε γνωρίζαμε, τουλάχιστον μέχρι κάποιο βαθμό - ας είμαστε ειλικρινείς, όλοι στο ίντερνετ "ζούμε" πια. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν σαν ένα απαραίτητο εργαλείο επαφής για ανθρώπους που θέλουν να έχουν μεταξύ τους επαφές και σχέσεις. Ταυτόχρονα, μπορεί να είναι εξαιρετικά εθιστικά ή ακόμη και ανατριχιαστικά.

Γιατί τώρα;

Η χειραγώγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς με απώτερο σκοπό το κέρδος υπήρχε και θα υπάρχει. Απλά εδώ κωδικοποιείται πιο άμεσα και γρήγορα από ποτέ, με εξίσου άμεσα και γρήγορα κέρδη για τις εταιρείες και μάλιστα με Μακιαβελική ακρίβεια: Το συνεχές σκρολάρισμα και οι εξατομικευμένες προτάσεις χρησιμοποιούν δεδομένα όχι μόνο για να επηρεάσουν αλλά και για να προβλέψουν συμπεριφορές, μετατρέποντας την πλειοψηφία των χρηστών σε εύκολο θύμα για διαφημιστές και κάθε λογής προπαγανδιστές.

Το The Social Dilemma βγήκε σε μία περίοδο που όλοι περνάμε, λόγω των συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί από τον Covid-19, περισσότερο χρόνο από ποτέ συνδεδεμένοι, μπροστά από μία οθόνη. Ως εκ τούτου λαμβάνουμε περισσότερα δεδομένα και πληροφορίες, τα οποία υπό συγκεκριμένες οπτικές μπορεί να μετατραπούν ακόμη και σε "όπλα" για τον αποστολέα.

Το ντοκιμαντέρ δεν σε καλεί να σταματήσεις να υφίστασαι στα social media ή στο διαδίκτυο. Γνωρίζεις πως αυτό είναι πλέον ουτοπικό. Σου αναλύει όμως τον τρόπο με τον οποίο κινείται ο κόσμος, ποιοι είναι οι απώτεροι στόχοι των πιο γνωστών εταιρειών και θέλει να σε βάλει να σκεφτείς πιο προσεκτικά τις επόμενες κινήσεις σου. Και αυτό ίσως είναι μία καλή αρχή.

«Όταν δεν πληρώνεις για ένα προϊόν, είσαι εσύ το προϊόν».

Πηγή: https://esquire.com.gr/

Δείτε επίσης το άρθρο Στη σκοτεινή πλευρά των social media