ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ (20).

 Συνέχεια από: Τετάρτη 24 Ιουνίου 2020

ΤΟ ΕΣΧΑΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΛΟΥ. 

Τού Giovanni Reale.   

VI. Το ΜΕΓΑΛΟ “ΤΡΙΜΕΡΕΣ” ΟΡΙΟ-ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟ-ΜΙΚΤΟ.

        

  2). Το “πέρας” και τό “άπειρο” είναι μία δυάδα αρχών, και με το “μικτό” είναι μία Τριάδα.........

          3). Μερικές διευκρινίσεις υιοθετημένες από τους μελετητές.

Διαβάζουμε μία σελίδα του Kacherot, ο οποίος έφερε πρώτος στην επιφάνεια αυτό το τριμερές, παρότι η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ κουράστηκε πολύ να το προσλάβει: “Είναι αναγκαίο λοιπόν να διακρίνουμε: 1. Δύο συστατικές αρχές, το πεπερασμένο και το άπειρο, 2. Το μεικτό, 3. Μία ανώτερη αρχή στο πεπερασμένο και το άπειρο η οποία ενώνοντάς τες, σχηματίζει το μεικτό. Αυτή είναι η πλήρης ανάπτυξη του τριμερούς, ενός μυστηριώδους αντικειμένου διαλογισμού όλων των σοφών και όλων των εμπνευσμένων των αρχαίων χρόνων. Αφού καθόρισε την φύση των αρχών του τριμερούς, ο Πρόκλος δείχνει την λειτουργία του καθενός. Ποιός είναι ο ρόλος του πεπερασμένου, του απείρου και του μεικτού; Και εξηγείται καθαρά σ’αυτό το σημείο. Στο πεπερασμένο το Είναι ορίζεται και τοποθετείται. Στο άπειρο, διακρίνεται και ξεχωρίζει από την αρχή του, στο μεικτό, επιστρέφει! Η ιδιαίτερη και ανεξάρτητη ύπαρξη, ο διαχωρισμός, η επιστροφή (ύπαρξις, πρόοδος, επιστροφή) ή ακόμη η ενότης, η ανάπτυξη, η συγκέντρωση, αυτές είναι οι τρείς στιγμές του είναι υπολογιζόμενου κάτω από όλους τους τύπους.

          Και ακόμη: “Η θεωρία του τριμερούς είναι, κατά μία σημασία, το κλειδί τής φιλοσοφίας του Πρόκλου. Αυτή εξηγεί αυτές τις μυριάδες των τριάδων που έσπειρε στο απέραντο σύστημά του. Κατανοείται λοιπόν, γιατί η τριάδα είναι παντού, στο σύνολό της και στις λεπτομέρειές της. Ακόμη πιο απλά: κάθε ουσία, ακόμη και γι’αυτόν τον λόγο για τον οποίο είναι σύνθετη, ανήκει στον νόμο του τριμερούς και επομένως μπορεί να γίνει γνωστή σαν μία τριάδα. Και καθότι τα ίδια τα στοιχεία του σύνθετου είναι μέχρις ενός σημείου σύνθετα, συνεπάγεται ότι κάθε τριάδα μπορεί να περιέχει πολυάριθμες άλλες! Υπολογιζόμενη από αυτή την οπτική γωνία, την μόνη σοβαρή, η θεωρία του Πρόκλου κερδίζει μεγαλύτερη σημασία και μεγαλύτερη ισχύ από όση προσπαθούμε να της αποδώσουμε με την πρώτη μας επαφή.

          Τέλος ακριβώς για να επιστήσουμε την προσοχή του αναγνώστη σ’αυτό το σημείο, το οποίο δεν κατενοήθη στο πλαίσιο της κοινής γνώμης, ιδιαιτέρως λόγω της κριτικής του Zeller, παρουσιάζουμε λίγα αποσπάσματα του Trouillard, ο οποίος σήμερα είναι ο μεγαλύτερος εξηγητής του Πρόκλου στην Γαλλία: “… καθοριστικές και άπειρες είναι οι δυνάμεις του Ενός στον Πρόκλο, δηλαδή η βασική πρόοδος σύμφωνα με την οποία η υπέρτατη Αρχή φανερώνεται σε όλα τα επίπεδα. Δεν πρόκειται για ιδιότητες ή κατηγορήματα Θεία, ούτε με την έννοια του Σπινόζα, ούτε του Ακινάτη. Το Ένα του Πρόκλου δεν έχει ιδιότητα, ούτε καν την ενότητα ή την αγαθότητα. Αυτά τα πλατωνικά ονόματα αποκτήθηκαν πολύ σωστά προβάλλοντας στην Αρχή το καθορισμένο και το άπειρο… Καθορισμένο και άπειρο είναι οι συστατικοί νόμοι και των άπειρων γραμμών φανέρωσης” (Trouillard, Το Ένα και η ψυχή… σελ.75).

          4). Οι πρόδρομοι του “τριμερούς” στα “άγραφα δόγματα” του Πλάτωνος στην ερμηνεία του Kramer.

          Ας έλθουμε τώρα στο δεύτερο πρόβλημα που ετέθη πιο πάνω, για να ολοκληρώσουμε το θέμα!

          Η ιστορική διαδρομή αυτής της θεωρίας από τον Πλάτωνα (ο οποίος εμπνέεται από τους Πυθαγόρειους), περνά μέσω του Συριανού και φτάνει στην ακμή της με τον Πρόκλο. Αλλά όπως σημειώσαμε ήδη, δεν φτάνει σήμερα να πούμε ότι η μοναδική πλατωνική πηγή είναι ο Φίληβος, όπως αναφέρεται και από τον Πρόκλο τον ίδιο, όπως διαβάσαμε στα χωρία της πλατωνικής Θεολογίας που μεταφέραμε πιο πάνω.

          Κατ’αρχάς ας έχουμε υπόψιν μας ότι στο παρελθόν υποστηριζόταν ότι το Άπειρο (χωρίς πέρας), το όριο και το Μεικτό για τα οποία κάνει λόγο ο Φίληβος αφορούσαν μόνον τον κόσμο και την αισθητή πραγματικότητα και όχι τις ιδέες οι οποίες είναι απλές. Ήδη όμως από τις αρχές του αιώνος μας αρχίσαμε να κατανοούμε ότι αυτές οι αρχές αφορούν και τις ιδέες και επομένως όλη την πραγματικότητα, τουλάχιστον στον Φίληβο. Σήμερα όμως αποδεικνύεται ότι αυτές αφορούν τον Πυρήνα των “προφορικών δοξασιών” του Πλάτωνος και επομένως έχουν μία συμπαντική καθολική σημασία.

          Ας δούμε λοιπόν τα συμπεράσματα της Σχολής της Τυβίγκης. “Η συνεργασία των δύο αρχών συνιστά την δομή της πραγματικότητος. Κάθε όν δίνεται ουσιαστικώς από την ενωμένη ενέργεια των δύο αρχών και συγκεκριμένα από τον καθορισμό, την σταθεροποίηση και την οριοθέτηση τής απεριόριστης πολλαπλότητος… μέσω του Ενός σαν αρχής του προσδιορισμού… Όλο αυτό που υπάρχει, είναι στο μέτρο που είναι κάτι οριοθετημένο, καθορισμένο, ξεχωριστό, ταυτόσημο, μόνιμο και καθότι τοιουτοτρόπως μετέχει της καταγωγικής ενότητος που είναι αρχή κάθε προσδιορισμού. Τίποτε δεν είναι κάτι, εάν δεν είναι σε κάποιο βαθμό ένα κάτι. Αλλά αυτό μπορεί να είναι ακριβώς κάτι και ένα και να συμμετέχει της ενότητος, μόνον επειδή ταυτοχρόνως, μετέχει της αντιθέτου αρχής στην απεριόριστη πολλαπλότητα και γι’αυτό είναι άλλο από την ίδια την ενότητα! Γι’αυτό, το Είναι είναι ουσιαστικώς ενότης στην πολλαπλότητα. Η λειτουργία των δύο αρχών επομένως προκύπτει ανάλογη εκείνης η οποία αναδύεται από την διάκριση του Αριστοτέλη της τυπικής αρχής και της υλικής αρχής”.

          Όλο αυτό μας βοηθά να κατανοήσουμε πολύ καλά και την σπουδαιότητα της τριμερούς αρχής του Πρόκλου και της ανανέωσης σε σχέση με τον Πλάτωνα. Ενώ ο Πλάτων εννοούσε το ίδιο το Ένα σαν αρχή προ-σδιορισμού (ενοποιό) και οριοθεσίας και τοποθετούσε δίπλα του την Δυάδα του μεγάλου και του μικρού σαν απειροσύνη και πολλαπλότητα με μία σημασία δυαλιστική-πολική, ο Πρόκλος, στο πλαίσιο του μεταφυσικού ριζικού του μονισμού όχι μόνον δεν δέχεται μία αντιθετική αρχή στο Ένα (όπως ο Πλάτων) αλλά συλλαμβάνει το πρώτο όριο σαν ένα πρώτο παράγωγο του Ενός και όχι σαν το ίδιο το Ένα και επι πλέον συλλαμβάνει την δεύτερη αρχή, εξίσου, σαν ένα πρώτο παράγωγο του Ενός. Το δυαλιστικό-πολικό ζεύγος των αρχών, παράγεται εξίσου λοιπόν για τον Πρόκλο, από το Ένα όπως κατά συνέπειαν και η μείξη τους, όπως διευκρινίσαμε!

          Αυτό είναι χωρίς αμφιβολία ένα βήμα μπρος σε σχέση με την μεταφυσική πολικότητα του άγραφου Πλάτωνος τής προφορικής διδασκαλίας, όπως και του Φίληβου!

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.