ΕΣΧΑΤΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (2)

 Συνέχεια από  Παρασκευή 26 Μαρτίου 2021

Ο μοντέρνος κόσμος, αυτός που ξεκίνησε ήδη από την Δυτική Αναγέννηση, δηλαδή την μείωση του Χριστιανισμού και του ελληνικού πνεύματος, ώστε να ταιριάξει με την αποκρυφιστική Καμπάλα και τα αιγυπτιακά μυστήρια, χαρακτηρίζεται από δύο βασικώς αλλοιώσεις του πνεύματος της Φιλοσοφίας. Η μετάλλαξη του όντος σε οντότητα, με την βοήθεια και της θεουργίας του νεοπλατωνισμού, και της θεωρίας, σε μυστικιστική ένωση με το απόλυτο, δηλαδή η μετάλλαξη του νοητού κόσμου, της γνώσεως, με το απόλυτο, κυρίως με την μεσολάβηση του Πλωτίνου. Αυτές οι δύο αλλαγές γνώρισαν την μεγάλη τους ιστορική σύνθεση στην φιλοσοφία του Χέγκελ. Στην απολυτοποίηση των πάντων, ακόμη και του πολιτισμού, ιδιαιτέρως δε της πολιτικής. Ο Χέγκελ και όσοι «σκέφτηκαν» μετά από αυτόν, εισήγαγε αδιάκριτα στο όλον, το απόλυτο, απολυτοποιώντας το πεπερασμένο και εξάλειψε από το πνεύμα την διαφορά κτιστού και ακτίστου και το νόημα της Εκκλησίας, σαν πραγματικότητος που δεν είναι εκ του κόσμου τούτου.

Ας δούμε λίγο το απόλυτο αυτό! Απόλυτο σημαίνει ανεξάρτητο από ο,τιδήποτε, αδημιούργητο, απαλλαγμένο από κάθε υποχρέωση καταγωγής και επινοήθηκε από τον Γερμανικό Ιδεαλισμό. Επαναλαμβάνει τον ορισμό του Είναι του Παρμενίδη, ο οποίος είχε απορριφθεί ήδη από τον Πλάτωνα στον διάλογο «Παρμενίδης». Το απόλυτο είναι άσχετο. Ένας απόηχος του απολύτου, βρίσκεται στον ορισμό των ιδεών που δίνει ο Πλάτων. Η ιδέα είναι αυτό καθ’ αυτό. Όπως επίσης και ο όρος ανυπόθετος, για την ιδέα του αγαθού, που βρίσκεται στην Πολιτεία (VI, 510 Β). Πιο κοντά όμως στο σύγχρονο απόλυτο είναι το Ένα του Πλωτίνου.

Το απόλυτο του Πλωτίνου έχει θεϊκή φύση. Και όχι μόνον επειδή φαίνεται θεϊκό, δηλαδή επειδή μετέχει του θείου, αλλά επειδή εμφανίζεται στη συνέχεια εντελώς διαφορετικά στις υποστάσεις στις οποίες βρίσκεται μορφοποιημένο. Έτσι η πρώτη υπόσταση, το Ένα, είναι τέτοια που δεν αποκτά μόνον μιαν οντολογική προτεραιότητα έναντι των άλλων, αλλά είναι αληθινά απόλυτη. Είναι ικανή να σφραγίσει σε οτιδήποτε συμμετέχει, ακόμη και την ίδια την υπόσταση. Έτσι λοιπόν η δεύτερη υπόσταση, ο ΝΟΥΣ, παρότι εξάγει την νόηση του νοητού κόσμου, που εξαρτάται από αυτή, δεν κατέχει ολοκληρωτικά τον εαυτό της, διότι διαχωρίζεται, διπλασιάζεται σε νοητό και νόηση για να κατέχει τον εαυτό της. Μάλιστα δε αυτός ο διπλασιασμός είναι η ρίζα της λογικής όλων των πραγμάτων. Επιπλέον το Ένα εκφράζεται σαν το Αγαθό από το οποίο όλα τα όντα καθοδηγούνται στην επιστροφή τους προς αυτό. Αυτός ο χαρακτήρας του ΤΕΛΟΥΣ, ανήκει τόσο απόλυτα στο Ένα, ώστε μπορεί να τον μοιράσει, να τον μοιραστεί και με τα άλλα όντα, έτσι ώστε να μένουν προσανατολισμένα προς αυτό, διευθυνόμενα και ελκυόμενα από το Ένα.

Ο Χέγκελ λοιπόν ερμήνευσε τον Χριστιανισμό σαν την απόλυτη θρησκεία. Μια θρησκεία, ένα απόλυτο που είχε εισβάλλει βίαια στην Ιστορία. Μια Ιστορία η οποία είχε γεννηθεί με την απολυτοποίηση του πεπερασμένου. Μια απολυτοποίηση η οποία υπήρξε η φυσιολογική συνέπεια της Οικονομίας του Αγίου πνεύματος που είχε κηρύξει ο Gioacchino da Fiore. Η οποία κατέληξε στην επινόηση ενός νέου "αρραβώνος" του Θεού με τους ανθρώπους, ο οποίος είχε πλέον την συνέργεια του Θεού στον αγώνα επιβίωσης μέσω της εργασίας, της οικογένειας, της μελέτης, της επιστήμης, την αναγνωρίσεως. Αυτή η διάσημη Οικονομίας του Αγίου πνεύματος που τόσο αγάπησε ο Λόσκι, κατέληξε η θρησκεία της μετριότητος, της καθημερινότητος. Η ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΑΡΧΗ.

Και αφού την μείωσε τόσο πολύ σαν θρησκεία, αφού σταύρωσε την Εκκλησία με το ακάνθινο στεφάνι της Βασιλείας, Ιδού ο Βασιλεύς των Χριστιανών, την υπερέβη με την ΕΝΝΟΙΑ. 

Η φιλοσοφία του Γερμανικού Ιδεαλισμού λοιπόν υπερβαίνει την θρησκεία, διατηρώντας την και καταργώντας την, καθώς υψώνει με την σκέψη τις θρησκευτικές αναπαραστάσεις στην έννοια. Ολοκληρώνοντας και την θρησκεία και την φιλοσοφία. Γεννώντας την σύνθεση των αντιθέτων αυτών, την Φιλοσοφία της Ιστορίας, την γνωστή μας Εσχατολογία! Η Εσχατολογία και η Φιλοσοφία της Ιστορίας λοιπόν, είναι και η νέα οντολογία (που εισήγαγε ο Γιανναράς και ο Ζηζιούλας), διότι συνεχίζει και εξελίσσει την κριτική κίνηση της νεωτερικότητος έναντι του Χριστιανισμού, βασιζόμενη στην λογική απόδειξη της υπάρξεως του Θεού, χωρίς την προϋπόθεση της πίστεως και των Γραφών. Εδώ κατέληξε η επανάσταση της Sola Scriptura του Λούθηρου.

Ο Ζηζιούλας, πανέξυπνος, εισάγει όλη αυτή την παρέκκλιση, μειώνοντας την Εκκλησιολογία, στην φαινομενολογία, στην εικόνα, σε αυτό που βλέπουν τα μάτια μας τα δυό.

Και η έννοια; Το νέο κελεπούρι; Ο ίδιος ο Χέγκελ, στην Φιλοσοφία του της Ιστορίας, την περιγράφει στην αρχή του κεφαλαίου του για την έννοια του πνεύματος: «Κατ'αρχάς πρέπει να διευκρινίσουμε πως το αντικείμενό μας, η Ιστορία του κόσμου, προοδεύει πάνω στο πνευματικό επίπεδο. Ο κόσμος περιέχει στον εαυτό του και την φυσική και την ψυχική Φύση. Το βασίλειο του πνεύματος δημιουργείται από τον άνθρωπο. Σε αυτό ο άνθρωπος ξεδιπλώνει την δραστηριότητά του. Ό,τι και να κάνει είναι κάτι στο οποίο φανερώνεται η δραστηριότης του πνεύματος. Αυτό σημαίνει εν ολίγοις ανθρώπινη Φύσις. Η γνώση μέσα στην διαδρομή της Ιστορίας, την πνευματική φύση στην ύπαρξή της. Δηλαδή να γνωρίσουμε πως ενώνεται το πνεύμα με την Φύση. Την ανθρώπινη Φύση. (Εύκολα συγχέεται με τον πολιτισμό και γι' αυτό και η φιλοσοφία του σήμερα επιβιώνει σαν κοινωνιολογία). Με την ιδέα κάποιου πράγματος σταθερού και αναλλοίωτου λοιπόν, η αναπαράσταση της ανθρώπινης φύσεως πρέπει να αφορά όλους τους ανθρώπους, στο παρελθόν και το παρόν. Αυτή η καθολικότης είναι μια μοναδική και ταυτόσημη οντότης σε όλες της τις διαφοροποιήσεις. Είναι η στοχαστική σκέψη η οποία περνά πάνω από την διαφορά και μένει σταθερή στην καθολικότητα. Ακόμη και στον πιο παραμορφωμένο άνθρωπο μπορούμε να αναγνωρίσουμε τον άνθρωπο και μπορούμε να βρούμε κάποια ίχνη της ανθρωπότητος.

Με αυτό το ενδιαφέρον, ερευνώντας την ιστορία του κόσμου, βρίσκουμε πως οι άνθρωποι παρέμειναν πάντοτε οι ίδιοι, και πως ακόμη και στις πλέον διαφορετικές συνθήκες υπήρξαν πάντοτε ίδιοι. Ακόμη και στην πιο μικρή και άσημη πολιτεία, μπορούμε να δούμε τις ίδιες φιλοδοξίες και τις ίδιες προθέσεις και τα ίδια πάθη να παλεύουν με τις ανθρώπινες ανάγκες, όπως και στις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου.

Και θα μας διαφύγει το περιεχόμενο και οι σκοποί της ανθρώπινης δραστηριότητος. Όμως όταν βρισκόμαστε μπροστά στον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Περσών, γνωρίζουμε αμέσως τι μας ενδιαφέρει. Θέλουμε να δούμε τους Έλληνες ελεύθερους από την βαρβαρότητα. Μας ενδιαφέρει η διατήρηση της Αθηναϊκής δημοκρατίας και η κυριαρχία του ιδίου του Αλεξάνδρου.

Διότι το πνεύμα της ανθρώπινης δραστηριότητος είναι η ελευθερία. Και αυτό το πνεύμα πρέπει να ακολουθήσουμε στις σκέψεις μας. Την θέληση για ελευθερία. Την ιδέα της ανθρώπινης ελευθερίας. Και η πιο καθαρή μορφή, όπου φανερώνεται αυτή η ιδέα της ανθρώπινης ελευθερίας είναι η σκέψη.

Ποια είναι λοιπόν η έννοια του πνεύματος; Δεν είναι κάτι αφηρημένο, αλλά το πνεύμα είναι ατομικό, δραστήριο, απολύτως ζωντανό: είναι συνείδηση αλλά και αντικείμενό του. Αυτό δε είναι η ύπαρξη του πνεύματος: έχει τον εαυτό του σαν αντικείμενο. Το πνεύμα είναι σκεπτόμενο και είναι η σκέψη κάποιου πράγματος που είναι και η σκέψη πως αυτό είναι και πως είναι. Γνωρίζει: αλλά η γνώση είναι συνείδηση ενός λογικού αντικειμένου. Και το πνεύμα έχει συνείδηση μόνον καθόσον είναι αυτοσυνειδησία. Δηλαδή εγώ γνωρίζω ένα αντικείμενο μόνον εφόσον γνωρίζω σε αυτό και για τον εαυτό μου, γνωρίζω τον προσδιορισμό μου, γνωρίζω ότι αυτό που είμαι είναι και αντικείμενο για μένα, πως εγώ δεν είμαι μόνον ετούτο ή εκείνο, αλλά αυτό από το οποίο εγώ είμαι. Γνωρίζω του αντικειμένου μου και γνωρίζω για μένα. Το πνεύμα λοιπόν μορφώνει μια συγκεκριμένη αναπαράσταση αυτού, αυτού που είναι ουσιαστικώς, αυτού που είναι η φύσις του! Διότι μπορεί να έχει μόνον ένα πνευματικό περιεχόμενο και γι' αυτό το περιεχόμενό του είναι η πνευματική πραγματικότης. Το πνεύμα δεν βρίσκει δεδομένο το περιεχόμενό του, αλλά κάνει του εαυτό του το περιεχόμενό του. Το περιεχόμενο αυτού του ιδίου. Η γνώση είναι η μορφή του και η συμπεριφορά του, αλλά το περιεχόμενο είναι αυτή η ίδια η πνευματική πραγματικότης. Έτσι το πνεύμα, σύμφωνα με την φύση του, είναι πλησίον του εαυτού του, είναι ελεύθερο. Έτσι είμαι ελεύθερος μόνον όταν είμαι πλησίον του εαυτού μου. Όταν το πνεύμα τείνει προς το κέντρο του, τελειοποιεί την ελευθερία του.

Το πνεύμα είναι μια συνεχής άρνηση αυτού που απειλεί να εξαφανίσει την ίδια την ελευθερία. Η ενασχόληση του πνεύματος είναι η παραγωγή του, να γίνει αντικείμενο του εαυτού του, να γνωρίσει τον εαυτό του και έτσι είναι αυτό καθ' αυτό».

Και τί είναι όλη αυτή η Ιστορία; Ο Ηράκλειτος και ο Πλωτίνος ντυμένοι την γλώσσα της ελευθερίας. Την οποία υποτίθεται μας έδωσε η ενσάρκωση του Κυρίου ή ο Χριστιανισμός.

Ο Χέγκελ υπερέβη τον Χριστιανισμό στην έννοια. Και τί είναι αυτή η έννοια; Μια σύνθεση του Λόγου του Ευαγγελιστού Ιωάννη με τον οποίο Λόγο ορίζει τον Θεό, με τον Αριστοτελικό Νου, ο οποίος σκέπτεται τον εαυτό του (Μεταφ. ΧΙΙ, 7) και του Απολύτου του Πλωτίνου, που είναι το περιεχόμενο του ιδίου του Ενός. Μεγάλη πρόοδος. Σχεδόν οπισθοδρόμηση!

(Συνεχίζεται)

Αμέθυστος