Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ (Γ) – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ

Το βιβλίο «COVID-19: The Great Reset» (η Μεγάλη Επανεκκίνηση) παρέχει επίσης προτάσεις για την Επαναφορά της Κοινωνίας μετά την πανδημία ώστε να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που θα δημιουργήσει (κεφ 1.3). Θεωρείται ότι η πανδημία θα δημιουργήσει κοινωνική αναταραχή που ίσως να κρατήσει για πολλά χρόνια. (Σημ. κάποιοι παρατηρούν δε ότι η πανδημία ανέκοψε το κίνημα αναταραχών που υπήρχε διεθνώς (Χονκ Κονγκ, κίτρινα γιλέκα στην Γαλλία, για την οικονομία στην Χιλή, για το μεταναστευτικό στην Γερμανία κ.α) αν είναι σύμπτωση ή προμελετημένο άπτεται στην σφαίρα της συνωμοσιολογίας.) Το πιο άμεσο και εμφανές αποτέλεσμα θα είναι η οργή για εκείνες τις κυβερνήσεις που θα αποδειχθούν ανεπαρκείς στην διαχείριση της πανδημίας. Σίγουρα η ανέχεια και η απελπισία θα φέρει αναταραχή.

Ανάλυση

– του Παναγιώτη Χατζηπλή

Τρόπος αντίδρασης κρατών και κοινωνίες

Σε αυτά τα πλαίσια η πανδημία μπορεί να οδηγήσει τα ασθενή κράτη να βελτιωθούν αν λάβουν παγκόσμια βοήθεια (όπως η Αφρική) ή να αποτύχουν και να γίνουν (failed state) δημιουργώντας μεγάλες αναταράξεις με αλυσιδωτές αντιδράσεις παγκοσμίως.

Οι χώρες που τα πηγαίνανε πάντως καλύτερα με την αντιμετώπιση της πανδημίας (μέχρι τον καιρό που γραφόταν το βιβλίο) είχαν τα εξής χαρακτηριστικά:

• Ήταν «προετοιμασμένες» για αυτό που ερχόταν (σε υποδομές και οργάνωση)
• Πήραν γρήγορες και αποφασιστικές αποφάσεις
• Είχαν ένα καθολικό και οικονομικά αποτελεσματικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης
• Είχαν υψηλή εμπιστοσύνη στην ηγεσία και στις πληροφορίες που αυτές παρέχουν
• Όταν είναι υπό πίεση επιδεικνύουν μια ειλικρινή αλληλεγγύη, ευνοώντας το κοινό καλό έναντι ατομικών φιλοδοξιών και αναγκών

Οι συγγραφείς βέβαια υποστηρίζουν (κεφ. 1.4.2 Διεθνής Διακυβέρνηση) ότι η λύση των προβλημάτων πρέπει να αφήνεται σε παγκόσμιους οργανισμούς… Για παράδειγμα ο ΠΟΥ με όλα τα προβλήματά του μέσα στην πανδημία είναι καλύτερος από το τίποτα. Εδώ επικαλούνται αυτό που είπε ο Μπιλ Γκειτς: «Το να σταματήσεις την χρηματοδότηση του ΠΟΥ μέσα σε μια παγκόσμια υγειονομική κρίση είναι ότι πιο επικίνδυνο. Η δουλεία του επιβραδύνει την μετάδοση του COVID-19 και αν εκλείψει αυτή η λειτουργία κανείς άλλος δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει. Ο κόσμος χρειάζεται τον ΠΟΥ όσο ποτέ!!!!» (Σημ. αυτό λόγω της αποχώρησης των ΗΠΑ από τον ΠΟΥ επί Τραμπ και την διακοπή χρηματοδότησής του, στο απόηχο της διαμάχης σχετικά με την προέλευση του κορονοϊού και της εξάπλωσής του που τώρα ερευνάται ο ρόλος του εργαστηρίου στο Wuhan). Ο ΟΗΕ δεν έχει τη δυνατότητα να συντονίσει υγειονομικές δράσεις. Τα ίδια βέβαια περί ανάγκης δημόσιας διακυβέρνησης προωθείται και για την λύση της Κλιματική Αλλαγής και της μετανάστευσης.

Κατά τους συγγραφείς η πανδημία θα οδηγήσει στην αναδιανομή του πλούτου μεταξύ πλουσίων-φτωχών και μεταξύ κεφαλαίου-εργασίας (αυτό συνέβηκε μετά την πανδημία της πανώλης στην Ευρώπη αν και τώρα μπορεί να αποφευχθεί με τον αυτοματισμό). Επίσης θα σημάνει το «τέλος του νεοφιλελευθερισμού ο οποίος χαρακτηρίζεται από τον ανταγωνισμό αντί της αλληλεγγύης, της δημιουργικής αναρχίας αντί της κρατικής παρέμβασης και της οικονομικής μεγέθυνσης αντί της κοινωνικής πρόνοιας». Αυτό κατά τους συγγραφείς θα αυξήσει τον ρόλο της κυβέρνησης και θα επανακαθορίσει το κοινωνικό συμβόλαιο.

Η επιστροφή του κρατισμού

Η πανδημία έδειξε την αξία μιας καλής κυβέρνησης και γενικά του κράτους (υγεία, δημόσια διοίκηση και οικονομική δύναμη). Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις αυξάνεται ο ρόλος του κράτους (κεφ. 1.3.3) με αύξηση των φόρων ώστε να καλυφθούν αυξημένες δαπάνες για υγεία και επιδόματα ανεργίας. Στις δυτικές οικονομίες θα πρέπει να περιοριστεί η σημασία του χρηματοοικονομικού τομέα και να ελεγχθούν οι απολαβές των διευθυντικών στελεχών και των μετόχων που αποκλίνουν από τον μέσο όρο.

Θα πρέπει να αυξηθεί ο έλεγχος ιδιωτικών εταιριών, ειδικά αυτές που ενισχύθηκαν στην πανδημία. Κάποιες χώρες μπορεί να τις κρατικοποιήσουν ή άλλες να πάρουν μετοχικά ποσοστά (αρά κρατισμός). Γενικά θα υπάρχει καλύτερη εποπτεία όπως στην εργασιακή ασφάλεια και για την εγχώρια προμήθεια προϊόντων. Οι εταιρίες θα είναι υπόλογες για περιβαλλοντικά και οικονομικά θέματα στην επίλυση των οποίων θα πρέπει να συμμετέχουν!!

Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Η πανδημία πολλαπλασίασε τις ανισότητες (παρ. 1.3.1), κάτι που προϋπήρχε, αφού οι πλούσιοι και εργάτες γραφείου μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι ενώ οι φτωχοί, οι χειρώνακτες πρέπει να πάνε στην δουλειά τους (αν δεν είχε κλείσει με το lockdown). Αυτό το φαινόμενο υπογράμμισε κατά τους συγγραφείς την έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ της πραγματικής και εκλαμβανόμενης αξίας της εργασίας και της αντίστοιχου μισθού που λαμβάνουν. Με άλλα λόγια «αποδίδουμε χαμηλότερη οικονομική αξία στους εργαζόμενους που χρειαζόμαστε περισσότερο»  (πχ νοσοκομεία). (Σημ. όλα αυτά δηλαδή ακούγονται σαν σοσιαλισμός..)

Το νέο «κοινωνικό συμβόλαιο» (παρ. 1.3.4) μετά την πανδημία θα πρέπει να καλύπτει καθολική κοινωνική προστασία, ασφάλιση, υγεία και βασικές υπηρεσίες, καλύτερη προστασία των εργαζόμενων (συμπεριλαμβανομένων αυτών σε μερική απασχόληση) όπως πχ με θεσμοθέτηση της άδειας ασθένειας στις ΗΠΑ. Μια άλλη διάσταση θα είναι ο σεβασμός της ελευθεριών, κάτι που τίθεται υπό διωγμό με το καθεστώς lockdown και παρακολούθησης που προωθείται. Τα διάφορα δικαιωματιστικά κινήματα θα είναι ο καταλύτης για την Μεγάλη Επαναφορά!

Αξιολόγηση Εφαρμογής

Η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως Ασθενές Κράτος αν και με μια διαταραχή στην χρηματοδότηση του μη βιώσιμου χρέους μπορεί να γίνει και Αποτυχημένο Κράτος (failed state) αφού δεν θα καλύπτει τις λειτουργίες. Για αυτό ίσως η κυβέρνηση καλύφθηκε πίσω από την πλήρη ευθυγράμμιση με διεθνείς οργανισμούς όπως συστήνει το βιβλίο (πχ ΠΟΥ, ΕΕ), από την υποστήριξη των ΜΜΕ, την κομματική πειθαρχία και την χρηματοδότηση της ΕΚΤ.  Εξάλλου το καθεστώς στην Ελλάδα (ελίτ και πολιτικοί) όπως έχουμε αναφέρει στο πρώτο μέρος είναι οπαδοί της παγκόσμιας διακυβέρνησης ή τέλος πάντων της υπερεθνικής.

Από την άλλη, στην Ελλάδα ως κολλεκτιβίστικη κοινωνία ο κόσμος στράφηκε για στήριξη περισσότερο στο κοινωνικό του κύκλο παρά στο κράτος, και έτσι δεν υπήρξαν μεγάλες απαιτήσεις. Η κυβέρνηση φαινόταν να διαχειρίζεται επιτυχώς την πανδημία ως κάποια στιγμή που δεν είχε ουσιαστικά έρθει το κύριο κύμα της πανδημίας (δηλ. μέχρι το καλοκαίρι του 2020) αλλά βαθμιαία και ειδικά μετά την άνοιξη του 2021 πλέον εκ του αποτελέσματος θεωρείται ανεπαρκής στην διαχείριση της πανδημίας κάτι που αντικατοπτρίζεται και στις σχετικές δημοσκοπήσεις.

Ενώ είναι πλέον εμφανής η αποτυχία μετά τόσες αποτυχίες και παλινωδίες που δεν μπορεί πλέον να καλυφθεί ούτε μέσα από τα απολύτως ελεγχόμενα ΜΜΕ δεν υπάρχουν μεγάλες αναταραχές, απλά από ένα σημείο και πέρα ο κόσμος δεν συνεργάζεται. Όταν δημιουργήθηκε βέβαια η τάση αντίδρασης σε μεγάλα στρώματα της κοινωνίας λόγω των φαινομένων καταστολής (βλέπε διαδηλώσεις στην Νέα Σμύρνη) επήλθε η ουσιαστική υποχώρηση των αστυνομικών μέτρων.

Στο επίπεδο κρατικής βοήθειας η κυβέρνηση έδωσε επιδόματα ημιαπασχόλησης και αναστολής εργασίας. Από εκεί και πέρα πολύ λίγα για σε μακροχρόνια άνεργους και άλλες ομάδες αυτοαπασχολούμενες ομάδες, για στήριξη ΜΜΜ, παιδείας και Υγείας.  Σίγουρα όσο διαρκούν τα μνημόνια και η ενισχυμένη εποπτεία της ΕΕ αλλά και το τεράστιο χρέος δεν μπορούν να αυξηθούν τέτοιες δαπάνες και γενικά να γίνει προγραμματισμός με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας.

Από την άλλη η κυβέρνηση φαίνεται σαν να έδωσε μεγαλύτερο βάρος σε επιχειρηματικό σοσιαλισμό ενισχύοντας ιδιωτικές εταιρίες καλύπτοντας όχι μόνο ζημιές αλλά και αναμενόμενα κέρδη ενώ δεν λαμβάνει ποσοστά για να τις ελέγχει ως τη στιγμή που τα ποσά αυτά θα επιστραφούν. Για παράδειγμα στην Aegean που έδωσε 120 εκατ. € πήρε έναντι warrants χαμηλής ή καμιάς αξίας αντί μετοχές (όπως έγινε στην Ευρώπη με την Lufthansa και TAP). Τα ίδια με την Fraport που ενισχύει με 177 εκατ.€ ! για αναπλήρωση αναμενόμενων κερδών!!! και τους αυτοκινητόδρομους (40 εκατ €). Τέλος παντελής είναι η ασυδοσία των τραπεζών τις οποίες συνεχίζει να στηρίζει (μέσω σχεδίου ΗΡΑΚΛΗΣ και hive down) και πωλήσεις δανείων, απελευθέρωση πλειστηριασμών και εξασφάλιση υψηλών προμηθειών ενώ δεν χρηματοδοτούν την οικονομία (ότι δηλαδή είναι ο βασικός ρόλος τους) ενώ μειώνουν και την εξυπηρέτηση (και τα έξοδα) κλείνοντας καταστήματα.

Η κυβέρνηση δεν κατάρτισε κανένα κεντρικό σχέδιο για την οικονομία. Η πτώση του τουρισμού χωρίς εναλλακτική στην παραγωγή μπορεί να δημιουργήσει πιέσεις. Προτιμούν όμως να ευελπιστούν στην επάνοδο του τουρισμού σε επίπεδα 2019 (που ήταν ήδη σε επίπεδο ρεκόρ σε σχέση με το παρελθόν ή την «κανονικότητα») κάτι για το οποίο οι διεθνείς οίκοι και αναλυτές δεν το βλέπουν πριν το 2024-2025 (και χωρίς να ξέρουμε τι συνέπειες από τους περιορισμούς εκπομπών καυσαερίων). Η οικονομική ανέχεια σε συνδυασμό με την καταπάτηση ελευθεριών και τις απώλειες από την πανδημία μπορούν να οδηγήσουν σε οικονομική και κοινωνική αναταραχή.

Η κυβέρνηση δεν διαφοροποίησε την οικονομία, καμιά σχετική διάθεση, αντίθετα οι περισσότερες ενισχύσεις πήγαν στο να διατηρήσουν αυτό το μοντέλο μέσω των επιδομάτων ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ (δηλ. σε επιχειρήσει που είχαν χάσει τζίρο, δηλ. τον τουρισμό…) και πολύ λίγα για παραγωγή (βλέπε 180 εκατ € για τον πρωτογενή τομέας σε σύνολο 41 δις € δαπανών. Δεν χρηματοδοτήθηκε παραγωγή και ΜμΕ. Τώρα προωθείται το Πακέτο Ανάκαμψης της ΕΕ που τελικά συνίσταται σε ΑΠΕ ολιγαρχών και ψηφιοποίηση στο 58% συνολικά και επιδόματα συνεπώς αναπαράγει την ανισότητα και αυξάνουν το κόστος ενέργειας. Οι περιβαλλοντική προοπτική εμφανίζεται καθαρά ως πρόφαση αφού στην ουσία και με τις νομοθετικές ρυθμίσεις που δίνονται καταστρέφονται δάση και χωράφια για εγκατάσταση ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη ανακύκλωσής του εξοπλισμού μετά το πέρας της ζωής του.

Βέβαια δεν ήταν για όλους άσχημα, μέσα στην πανδημία κάποιοι θησαύρισαν διεθνώς. Η περιουσία αυξήθηκε των υπερπλουσίων δισεκατομμυριούχων (πηγή) κυρίως αυτών των ψηφιακών υπηρεσιών.  Μόνο οι πέντε πλουσιότεροι είχαν κέρδη 355 δις συνολικά, 27% αύξηση μέσα στους πρώτους 3 μήνες της πανδημίας! (πηγή) Χρηματιστές όπως ο Ackman στην Νέα Υόρκη έβγαλαν πολλά λεφτά στοιχηματίζοντας εναντίον του χρηματιστηρίου ενώ μάλιστα κινδυνολογούσε δημοσίως! Για να μην πάμε στους νέους δισεκατομμυριούχους των φαρμακευτικών που έβγαλαν τα εμβόλια.

Όφελος αποκόμισαν ίσως σε ένα μικρότερο βαθμό και στην Ελλάδα. Τα lockdown λειτούργησαν υπέρ του ηλεκτρονικού εμπορίου και των αλυσίδων (βλέπε σχολιασμό στο κεφάλαιο Τεχνολογικής Επαναφοράς). Επίσης κάποιοι μπορεί να ευνοήθηκαν από ανισοκατανομές στις ενισχύσεις της πανδημίας, τα δάνεια που δόθηκαν (για παράδειγμα οι 5-ρ πολύ μεγάλοι όμιλοι πήραν το μεγαλύτερο μέρος (πηγή) ενώ πολλές ΜμΕ αποκλείστηκαν) όπως και τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης που θα δοθούν μετά κυρίως σε πράσινα έργα που ευνοούν ολιγάρχες.

Από εκεί και πέρα τίποτα από όσα αναφέρουν οι συγγραφείς περί εξομάλυνση των ανισοτήτων και καλύτερους μισθούς δεν φαίνεται να ενστερνίζεται η κυβέρνηση ούτε οι δανειστές που πιέζουν για εργασιακή ευελιξία όπως φαίνεται μέσα από τις εκθέσεις του ΔΝΤ και της Επιτροπή Πισαρίδη. Άρα περισσότερες ανισότητες.

Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο που εισήγαγε το ελαστικό ωράριο υπό την υπόθεση ότι μπορεί να υπάρξει διαπραγμάτευση μεταξύ ισχυρού και ανίσχυρου (ειδικά σε συνθήκες ανεργίας) ακούγεται φαιδρό (είναι λογικό λοιπόν να το ευαγγελίζονται υπουργοί που δεν έχουν κολλήσει ένσημα). Το ίδιο και η εισαγωγή του ανακεφαλαιοποιητικού συνταξιοδοτικού όταν η χώρα είναι χρεοκοπημένη με την οικονομία σε τεχνητή χρηματοδότηση, ανύπαρκτο χρηματιστήριο και τράπεζες με αρνητικά επιτόκια διεθνώς.

Είναι δε πιθανό, μετά την πανδημία, η κυβέρνηση να πιέσει για περιορισμό των προστατευτικών μηχανισμών όπως συντάξεων και της δημόσιας υγείας για να εξυπηρετηθεί το χρέος όπως γίνεται εδώ και πολύ καιρό με τα μνημόνια… Η μείωση των νοσοκομείων μπορεί παρουσιαστεί ως συγχωνεύσεις για εξορθολογισμό των υποδομών και μετατόπιση του βάρους στην πρωτοβάθμια φροντίδα, κάτι που είναι σωστή πρακτική, αλλά που μπορεί να μην γίνει τελικά ή να μην γίνει καλά στην πορεία…). Πάντα πρέπει να υπάρχει μια καλή δικαιολογία για τις μειώσεις…

Τέλος η κυβέρνηση ακολουθώντας τις διεθνείς τάσεις στην δύση  υιοθετήσει τον δικαιωματισμό (βλέπε meToo, ΛΟΑΤΚΙ, μειονότητες, μετανάστες κ.α.), ως ένα νέο είδος κοινωνικού συμβολαίου που αναφέρει το Great Reset. Όμως αυτό έγινε κυρίως σε επίπεδο φρασεολογίας με σημειολογικές κινήσεις αντί παροχών αφού η Ελλάδα δεν έχει οικονομικά περιθώρια λόγω της υπερχρέωσης. Αυτό εξυπηρετεί στην εργαλειοποίηση των μειονοτήτων με την πρακτική του «διαίρει και βασίλευε» και την παρεμβολή μη εκλεγμένων διεθνών θεσμών (ΟΗΕ κλπ) και συμβάσεων (Μαρόκου κλπ) και ΜΚΟ (βλέπε σχετικά και Δικτατορία της Μειονότητας (πηγή))

Επίλογος

Συνεπώς όσο αφορά την κοινωνική επαναφορά η κυβέρνηση δεν εφάρμοσε πλήρως το Great Reset όσο αφορά τις σοσιαλιστικές κατευθύνσεις του σχετικά με τις κοινωνικές παροχές και τον κρατισμό. Αν και επιδότησε τους τομείς που πλήττονταν από τα lockdown, δεν πήρε μετοχική συμμετοχή στις εταιρίες που χρηματοδότησε ενώ δεν διαφοροποίησε την οικονομία ώστε να είναι πιο ανθεκτική σε ένα ανάλογο περιστατικό στο μέλλον (είναι δε και ορθή πρακτική για αύξηση της παραγωγικότητας). Παράλληλα δεν προώθησε μέτρα βελτίωσης του εργασιακού πλαισίου, το αντίθετο μάλιστα το επιβάρυνε. Τέλος προωθεί μεν τον δικαιωματισμό των μειονοτήτων αλλά κυρίως σε σημειολογικό επίπεδο για ευθυγράμμιση με τις δυτικές πολιτικές καθώς ίσως δεν είναι τόσο αναγκαίο για λόγους διακυβέρνησης ή κοινωνικής παρέμβασης τόσο πολύ όσο ίσως σε άλλες χώρες.

Η Μεγάλη Επαναφορά και Ελλάδα (Γ) – Κοινωνική Επαναφορά – The Analyst